Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Cushing sindromu kortizol kimi qlükokortikoidlərə uzun müddət məruz qalma nəticəsində yaranan əlamətlər və simptomlar toplusudur. Simptomlar və əlamətlər arasında yüksək qan təzyiqi, qarın piylənməsi, lakin nazik qollar və ayaqlar, qırmızımtıl uzanma izləri, yuvarlaq qırmızı üz, çiyinlər arasında piy kütləsi, zəif əzələlər, zəif sümüklər, sızanaqlar və zəif sağalmış kövrək dəri ola bilər. Qadınlarda daha çox saç və nizamsız menstruasiya ola bilər. Bəzən əhval dəyişikliyi, baş ağrıları və xroniki yorğunluq hissi oluna bilər.
Cushing sindromu ya həddindən artıq kortizol kimi dərmanlar, məsələn, prednizon, ya da böyrəküstü vəzilər tərəfindən həddindən artıq kortizol istehsal edən və ya onun istehsalı ilə nəticələnən bir şişdən qaynaqlanır. Hipofiz adenoması ilə əlaqəli hallar Cushing xəstəliyi kimi tanınır və bu, Cushing sindromunun dərman qəbulundan sonra ikinci ən çox yayılmış səbəbidir. Hipofizdən kənarda yerləşdiyinə görə tez-tez ektopik adlandırılan bir sıra digər şişlər də Cushing xəstəliyinə səbəb ola bilər. Bunlardan bəziləri çoxlu endokrin neoplaziya tip 1 və Carney kompleksi kimi irsi xəstəliklərlə əlaqələndirilir. Diaqnoz bir sıra addımlar tələb edir. İlk mərhələ bir insanın qəbul etdiyi dərmanları yoxlamaqdır. İkinci mərhələ deksametazon qəbul etdikdən sonra sidikdə, tüpürcəkdə və ya qanda kortizol səviyyəsini ölçməkdir. Bu test anormal olarsa, kortizol gecə gec saatlarda ölçülə bilər. Kortizol yüksək olaraq qalırsa, ACTH üçün qan testi edilə bilər.
Əksər hallarda müalicə və müalicə edilə bilər. Dərmanlara görə, hələ də tələb olunarsa və ya yavaş-yavaş dayandırılsa, bunlar tez-tez yavaş-yavaş azaldıla bilər. Şiş səbəb olarsa, cərrahiyyə, kimyaterapiya və/və ya radiasiyanın kombinasiyası ilə müalicə edilə bilər. Hipofiz vəzinə təsir edərsə, onun itirilmiş funksiyasını əvəz etmək üçün başqa dərmanlar tələb oluna bilər. Müalicə ilə yaşam uzunluğu adətən normal qalır. Əməliyyatla bütün şiş çıxarıla bilinməyəndə bəzilərində ölüm riski artır.
Hər il milyonda təxminən iki-üç insan nu xəstəliklə diaqnoz olunur. Ən çox 20–50 yaş arası insanlarda görülür. Qadınlarda kişilərə nisbətən üç dəfə daha çox rast gəlinir. Aşkar simptomlar olmadan mülayim dərəcədə kortizolun həddindən artıq istehsalına daha çox rast gəlinir Kuşinq sindromu ilk dəfə 1932-ci ildə amerikalı neyrocərrah Harvi Kuşinq tərəfindən təsvir edilmişdir . Cushing sindromu pişiklər, itlər və atlar da daxil olmaqla digər heyvanlarda da baş verə bilər.
Simptomlar
Simptomlara sürətli çəki artımı, xüsusən də gövdə və üzün əzalarının saxlanması (mərkəzi piylənmə) daxildir. Ümumi əlamətlərə körpücük sümüyü boyunca, boyun arxasında ("camış donqar" və ya lipodistrofiya) və üzdə (" ay üzü ") piy yastıqlarının böyüməsi aiddir. Digər simptomlar arasında həddindən artıq tərləmə, kapilyarların genişlənməsi, dərinin incəlməsi (xüsusilə əllərdə asan göyərmə və quruluğa səbəb olur) və selikli qişalarda, bənövşəyi və ya qırmızı zolaqlar (Kuşinq sindromunda çəki artımı nazik və zəifləmiş dərini uzadır) daxildir., qanaxmaya səbəb olan) gövdə, omba, qollar, ayaqlar və ya döşlərdə, proksimal əzələ zəifliyi (kalça, çiyinlər) və hirsutizm (üzdəki kişi tipli tüklərin böyüməsi), keçəllik və/və ya həddindən artıq quru və kövrək saçları misal göstərmək olar. Nadir hallarda Cushing's hipokalsemiyaya səbəb ola bilər. Həddindən artıq kortizol digər endokrin sistemlərə də təsir edə bilər və məsələn, yuxusuzluğa, aromatazın inhibə edilməsinə, libidonun azalmasına, kişilərdə iktidarsızlığa, androgenlərin artması səbəbindən qadınlarda amenoreya, oliqomenoreya və sonsuzluğa səbəb ola bilər. Tədqiqatlar həmçinin göstərdi ki, nəticədə yaranan amenoreya hipotalamusa geri qidalanan və GnRH ifrazının azalması ilə nəticələnən hiperkortizolizmlə bağlıdır.
Kuşinq xəstəliyinin bir çox xüsusiyyətləri metabolik sindromda görülür, o cümlədən insulin müqaviməti, hipertoniya, piylənmə və qanda trigliseridlərin səviyyəsinin artmasıdır.
Yaddaş və diqqət disfunksiyaları, həmçinin depressiya da daxil olmaqla koqnitiv vəziyyətlər adətən yüksək kortizol ilə əlaqələndirilir və ekzogen və ya endogen Kuşinqin erkən göstəriciləri ola bilər. Depressiya və narahatlıq pozğunluqları da yaygındır.
Kuşinq sindromunda görünə biləcək digər narahatedici dəri dəyişikliklərinə üzdəki sızanaqlar, səthi göbələk (dermatofit və malasseziya) infeksiyalarına qarşı həssaslıq və qarında xarakterik bənövşəyi, atrofik zolaqlar daxildir. :500
Digər əlamətlər arasında artan sidik ifrazı (və artan susuzluqla müşayiət olunur), davamlı yüksək qan təzyiqi (kortizolun epinefrinin vazokonstriktiv təsirini gücləndirməsi səbəbindən) və insulin müqaviməti (xüsusilə hipofizdən kənarda ACTH istehsalı ilə ümumi) yüksək qan şəkərinə və insulin müqavimətinə səbəb olur. şəkərli diabetə səbəb ola bilər. İnsulin müqaviməti, aksillada və boyun ətrafında akantoz nigrikans kimi dəri dəyişiklikləri, həmçinin aksilladakı dəri etiketləri ilə müşayiət olunur. Müalicə olunmayan Kuşinq sindromu ürək xəstəliyinə və ölüm hallarının artmasına səbəb ola bilər. Kortizol, həmçinin yüksək konsentrasiyalarda mineralokortikoid fəaliyyəti göstərə bilər, hipertoniyanı pisləşdirir və hipokalemiyaya (ektopik ACTH sekresiyasında tez-tez rast gəlinir) və hipernatremiyaya (plazmada Na+ ionlarının konsentrasiyasının artması) gətirib çıxarır. Bundan əlavə, həddindən artıq kortizol mədə- bağırsaq pozğunluqlarına, fürsətçi infeksiyalara və kortizolun immun və iltihab reaksiyalarını boğması ilə əlaqəli yaraların sağalmasının pozulmasına səbəb ola bilər. Osteoporoz da Kuşinq sindromunda problemdir, çünki osteoblast fəaliyyəti inhibə olunur. Bundan əlavə, Cushing sindromu xüsusilə omba, çiyinlər və bel bölgəsində ağrı və ağrılı oynaqlara səbəb ola bilir.
Serebral atrofiya kimi beyin dəyişiklikləri baş verə bilər. Bu atrofiya, hipokampus kimi yüksək qlükokortikoid reseptor konsentrasiyaları ilə əlaqəlidir və psixopatoloji şəxsiyyət dəyişiklikləri ilə yüksək dərəcədə əlaqələndirilir.
- Sürətli çəki artımı
- Əsəbilik, əsəbilik və ya depressiya
- Əzələ və sümük zəifliyi
- Yaddaş və diqqət disfunksiyası
- Osteoporoz
- Diabetes mellitus
- Hipertoniya
- İmmunitetin bastırılması
- Yuxu pozğunluqları
- Qadınlarda amenore kimi menstrual pozğunluqlar
- Qadınlarda sonsuzluq
- Kişilərdə iktidarsızlıq
- Hirsutizm
- Keçəllik
- Hiperkolesterolemiya
Hiperpiqmentasiya
Həddindən artıq ACTH səbəbiylə Cushing sindromu da hiperpiqmentasiya ilə nəticələnə bilər. Bu, pro-opiomelanokortindən (POMC) ACTH sintezinin əlavə məhsulu kimi melanosit stimullaşdırıcı hormon istehsalı ilə bağlıdır. Alternativ olaraq, zəif MSH funksiyası olan ACTH, β-lipotropin və γ-lipotropinin yüksək səviyyələrinin melanokortin 1 reseptoruna təsir göstərə biləcəyi düşünülür. Cushing xəstəliyinin bir variantı, məsələn, kiçik hüceyrəli ağciyər xərçəngindən ektopik, yəni əlavə hipofiz, ACTH istehsalına səbəb ola bilər.
Cushing sindromu adrenal bezlər(böyrək üstü vəzi) səviyyəsində kortizolun artmasına səbəb olduqda (adenoma və ya hiperplaziya vasitəsilə), mənfi rəy son nəticədə hipofizdə ACTH istehsalını azaldır. Bu hallarda ACTH səviyyəsi aşağı qalır və hiperpiqmentasiya inkişaf etmir.
Səbəblər
Cushing sindromu dərman və ya daxili proseslərdən asılı olmayaraq qlükokortikoid səviyyəsinin artmasının hər hansı bir səbəbi ilə nəticələnə bilər. Ancaq bəzi mənbələr qlükokortikoid dərmanının səbəb olduğunu "Kuşinq sindromu" kimi düzgün qəbul etmir, bunun əvəzinə dərmanın endogen vəziyyəti təqlid edən yan təsirlərini təsvir etmək üçün "Kuşinqoid" terminindən istifadə edir.
Cushing xəstəliyi, ACTH (adrenokortikotrop hormon) həddindən artıq istehsalına səbəb olan hipofiz şişinin səbəb olduğu Cushing sindromunun spesifik bir növüdür. Həddindən artıq ACTH adrenal korteksi yüksək səviyyədə kortizol istehsal etmək üçün stimullaşdırır və xəstəlik vəziyyətini yaradır. Bütün Kuşinq xəstəliyi Kuşinq sindromunu verirsə də, Kuşinq sindromunun hamısı Cushing xəstəliyindən qaynaqlanmır. Cushing sindromunun bir neçə mümkün səbəbləri məlumdur.
Ekzogen
Kuşinq sindromunun ən çox yayılmış səbəbi digər xəstəliklərin müalicəsi üçün təyin edilmiş qlükokortikoidlərin istifadəsidir (yatrogenik Kuşinq sindromu). Qlükokortikoidlər müxtəlif xəstəliklərin, o cümlədən astma və revmatoid artritin müalicəsində, həmçinin orqan transplantasiyasından sonra immunosupressiya üçün istifadə olunur. Sintetik ACTH-nin tətbiqi də mümkündür, lakin ACTH dəyəri və daha az faydası səbəbindən daha az təyin edilir. Nadir hallarda Cushing sindromu medroksiprogesteron asetatın istifadəsi ilə də bağlı ola bilər. Ekzogen Kuşinqdə böyrəküstü vəzilər tez-tez qlükokortikoid preparatları ilə istehsalı dayandırılan ACTH tərəfindən stimullaşdırılmaması səbəbindən tədricən atrofiyaya uğraya bilər. Dərman qəbulunun qəfil dayandırılması kəskin və potensial olaraq həyat üçün təhlükə yaradan adrenal çatışmazlığa səbəb ola bilər və buna görə də daxili kortizol istehsalının artmasına imkan vermək üçün doza yavaş-yavaş və diqqətlə azaldılmalıdır. Bəzi hallarda xəstələr heç vaxt kifayət qədər daxildə istehsal səviyyəsini bərpa etmirlər və ömür boyu fizioloji dozalarda qlükokortikoid qəbul etməyə davam etməlidirlər.
Uşaqlıqda Cushing sindromu xüsusilə nadirdir və adətən qlükokortikoid preparatlarının istifadəsi nəticəsində yaranır.
Endogen
Endogen Kuşinq sindromu bədənin öz kortizol ifraz sistemində müəyyən pozğunluqlar nəticəsində yaranır. Normalda, böyrəküstü vəzilərdən kortizolun sərbəst buraxılmasını stimullaşdırmaq üçün lazım olduqda ACTH hipofiz vəzindən sərbəst buraxılır.
- Hipofiz Kuşinqində xoşxassəli hipofiz adenoması ACTH ifraz edir. Bu həm də Kuşinq xəstəliyi kimi tanınır və endogen Cushing sindromunun 70%-dən məsuldur.
- Adrenal Kuşinqdə artıq kortizol adrenal bez şişləri, hiperplastik adrenal bezlər və ya düyünlü adrenal hiperplaziyası olan adrenal bezlər tərəfindən istehsal olunur.
- Normal hipofiz-adrenal sistemin xaricində olan şişlər adrenal bezlərə təsir edən ACTH (bəzən CRH ilə) istehsal edə bilər. Bu etiologiya ektopik və ya paraneoplastik Kuşinq xəstəliyi adlanır və kiçik hüceyrəli ağciyər xərçəngi kimi xəstəliklərdə görülür.
- Nəhayət, hipofizdə ACTH istehsalını stimullaşdıran CRH ifraz edən şişlərin nadir halları (ACTH ifrazı olmadan) bildirilmişdir.
Psevdo-Kuşinq sindromu
Ümumi kortizolun yüksək səviyyələri estrogen və progesteronun qarışığını ehtiva edən oral kontraseptiv həblərdə olan estrogenlə də bağlı ola bilər ki, bu da psevdo-Kuşinq sindromuna gətirib çıxarır. Estrogen kortizol bağlayan qlobulinin artmasına səbəb ola bilər və bununla da ümumi kortizol səviyyəsinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər. Bununla belə, sidikdə sərbəst kortizol üçün 24 saatlıq sidik toplanması ilə ölçülən bədəndə aktiv hormon olan ümumi sərbəst kortizol normaldır.
Patofiziologiya
Hipotalamus beyindədir və hipofiz vəzi onun altında yerləşir. Hipotalamusun paraventrikulyar nüvəsi (PVN) kortikotropin-relizinq hormonu (CRH) ifraz edir, bu da hipofiz vəzini adrenokortikotropin (ACTH) ifraz etmək üçün stimullaşdırır. ACTH qan vasitəsilə böyrəküstü vəzilərə keçir və burada kortizolun sərbəst buraxılmasını stimullaşdırır. Kortizol böyrəküstü vəzinin korteksi tərəfindən ACTH-yə cavab olaraq zona fasciculata adlı bölgədən ifraz olunur. Kortizolun yüksək səviyyələri hipotalamusda CRH ilə bağlı mənfi rəy yaradır ki, bu da ön hipofiz vəzindən ayrılan ACTH miqdarını azaldır.
Ciddi şəkildə, Cushing sindromu hər hansı bir etiologiyanın artıq kortizoluna aiddir (sindrom bir qrup simptomlar deməkdir). Kuşinq sindromunun səbəblərindən biri böyrəküstü vəzinin qabığında kortizol ifraz edən adenomadır (ilkin hiperkortizolizm/hiperkortisizm). Adenoma qanda kortizol səviyyəsinin çox yüksək olmasına səbəb olur və yüksək kortizol səviyyələrindən hipofiz bezinə mənfi geribildirim ACTH səviyyəsinin çox aşağı olmasına səbəb olur.
Cushing xəstəliyi yalnız kortikotrof hipofiz adenomasından (ikinci dərəcəli hiperkortizolizm/hiperkortisizm) və ya hipotalamusun CRH (kortikotropin lizinq hormonu) həddindən artıq istehsalı (üçüncü dərəcəli hiperkortizolizm/hiperk) nəticəsində yaranan ACTH-nin ikinci dərəcəli hiperkortizolizmə aiddir. Bu, qanda ACTH səviyyəsinin böyrəküstü vəzindən kortizol ilə birlikdə yüksəlməsinə səbəb olur. ACTH səviyyələri yüksək olaraq qalır, çünki şiş yüksək kortizol səviyyələrindən gələn mənfi rəyə reaksiya vermir.
Kuşinq sindromu əlavə ACTH ilə əlaqəli olduqda, ektopik Cushing sindromu kimi tanınır. Bu paraneoplastik sindromda müşahidə edilə bilər.
Cushing sindromundan şübhələnildikdə, ya deksametazon supressiya testi (deksametazon qəbulu və kortizol və ACTH səviyyəsinin tez-tez təyini) və ya kortizol üçün 24 saatlıq sidik ölçülməsi bərabər aşkarlama nisbətlərini təklif edir. Deksametazon bir qlükokortikoiddir və kortizolun təsirlərini, o cümlədən hipofiz bezinə mənfi rəy verir. Deksametazon tətbiq edildikdə və qan nümunəsi yoxlandıqda, kortizol səviyyəsi >50 nmol/l (1,81) μg/dl) Kuşinq sindromunun göstəricisi olardı, çünki deksametazon tərəfindən inhibə olunmayan kortizol və ya ACTH-nin ektopik mənbəyi (məsələn, adrenal adenoma) mövcuddur. Bu yaxınlarda ABŞ FDA tərəfindən təmizlənmiş yeni bir yanaşma 24 saat ərzində tüpürcəkdən kortizol nümunəsinin götürülməsidir ki, bu da eyni dərəcədə həssas ola bilər, çünki gecə saatlarında tüpürcək kortizol səviyyəsi kuşinqoid xəstələrdə yüksəkdir. Digər hipofiz hormon səviyyələrini təyin etmək lazım ola bilər. Tipik bitemporal hemianopiyaya səbəb olan optik xiazmanı sıxışdıra bilən hipofiz lezyonundan şübhələnirsinizsə, görmə sahəsinin hər hansı qüsurunu müəyyən etmək üçün fiziki müayinə tələb oluna bilər.
Bu testlərdən hər hansı biri müsbət olduqda, böyrəküstü vəzinin KT və hipofiz vəzinin MRT -si hər hansı adrenal və ya hipofiz adenomalarının və ya insidentalomaların (zərərsiz lezyonların təsadüfən aşkarlanması) mövcudluğunu aşkar etmək üçün aparılır. Böyrəküstü vəzinin yod- xolesterin müayinəsi ilə sintiqrafiyası bəzən tələb olunur. Bəzən venoz kateterizasiya yolu ilə bədəndəki müxtəlif damarlarda ACTH səviyyələrini təyin etmək, hipofizə doğru işləmək (petrozal sinus nümunəsi) lazımdır. Bir çox hallarda Cushing xəstəliyinə səbəb olan şişlər 2-dən azdır mm ölçülü və MRT və ya CT görüntüləmə ilə aşkar etmək çətindir. Təsdiqlənmiş hipofiz Kuşinq xəstəliyi olan 261 xəstənin iştirak etdiyi bir araşdırmada əməliyyatdan əvvəl MRT-dən istifadə etməklə hipofiz zədələrinin yalnız 48%-i müəyyən edilmişdir.
Plazma CRH səviyyələri periferik seyreltmə və CRHBP ilə birləşmə səbəbindən diaqnoz zamanıadekvat deyil. (CRH ifraz edən şişlər istisna olmaqla).
Diaqnoz
Kuşinq sindromu aşağıdakıları əhatə edən müxtəlif testlərlə müəyyən edilə bilər:
- 24 saatlıq sidikdə kortizol
- Deksametazon supressiya testi
- Tüpürcək kortizol səviyyəsi
Müalicə
Kuşinqoid simptomlarının əksər hallarda astma, artrit, ekzema və digər iltihablı vəziyyətlərdə istifadə olunan kortikosteroid dərmanları səbəb olur. Nəticə etibarilə, xəstələrin əksəriyyəti simptomlara səbəb olan dərmanları azaltmaqla (və nəticədə dayandırmaqla) effektiv şəkildə müalicə olunur.
Böyrəküstü vəzin adenoması aşkar edilərsə, əməliyyatla aradan qaldırıla bilər. ACTH ifraz edən kortikotrofik hipofiz adenoması diaqnozdan sonra xaric edilməlidir. Adenomanın yerləşdiyi yerdən asılı olmayaraq, xəstələrin çoxu əməliyyatdan sonra ən azı aralıqda steroid dəyişdirilməsini tələb edir, çünki hipofiz ACTH-nin və normal adrenal toxumanın uzunmüddətli supressiyası dərhal bərpa olunmur. Aydındır ki, hər iki adrenal bez çıxarılarsa, hidrokortizon və ya prednizolon ilə əvəz edilməsi vacibdir.
Əməliyyat üçün uyğun olmayan və ya əməliyyat keçirmək istəməyən xəstələrdə kortizol sintezini maneə törədən bir neçə dərman aşkar edilmişdir (məsələn, ketokonazol, metirapon), lakin onların effektivliyi məhduddur. Mifepriston güclü qlükokortikoid tip II reseptor antaqonistidir və normal kortizol homeostazı tip I reseptor ötürülməsinə mane olmadığı üçün Cushing sindromunun koqnitiv təsirlərinin müalicəsi üçün xüsusilə faydalı ola bilər. Bununla belə, dərman abort dərmanı kimi istifadə edildiyi üçün ciddi mübahisələrlə üzləşir . 2012-ci ilin fevral ayında FDA, əməliyyata namizəd olmayan və ya əvvəlki əməliyyata cavab verməyən yetkin xəstələrdə yüksək qan şəkəri səviyyələrinə (hiperqlikemiya) nəzarət etmək üçün mifepristonu təsdiqlədi və xəbərdarlıq etdi ki, mifepriston hamilə qadınlar tərəfindən heç vaxt istifadə edilməməlidir. 2020-ci ilin mart ayında 11-beta-hidroksilaza ferment inhibitoru olan Isturisa (osilodrostat) oral tabletləri hipofiz əməliyyatı keçirə bilməyən və ya əməliyyat keçirən, lakin xəstəliyi davam etdirən xəstələrin müalicəsi üçün FDA tərəfindən təsdiq edilmişdir.
Məlum bir şiş olmadıqda adrenalların çıxarılması bəzən artıq kortizol istehsalını aradan qaldırmaq üçün həyata keçirilir. Bəzi hallarda, bu, sürətlə böyüməyə başlayan və hiperpiqmentasiyaya səbəb olan həddindən artıq səviyyələrdə ACTH istehsal edən əvvəllər gizli hipofiz adenomasından mənfi rəyi aradan qaldırır.Bu klinik vəziyyət Nelson sindromu kimi tanınır.
İstinadlar
- Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;NIH2012Symadlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;NIH2008adlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;NIH2012Diagadlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;NIH2012Tx2adlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;NIH2012Txadlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;NIH2012Epiadlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;Chaudhry_2019adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Cushing sindromu kortizol kimi qlukokortikoidlere uzun muddet meruz qalma neticesinde yaranan elametler ve simptomlar toplusudur Simptomlar ve elametler arasinda yuksek qan tezyiqi qarin piylenmesi lakin nazik qollar ve ayaqlar qirmizimtil uzanma izleri yuvarlaq qirmizi uz ciyinler arasinda piy kutlesi zeif ezeleler zeif sumukler sizanaqlar ve zeif sagalmis kovrek deri ola biler Qadinlarda daha cox sac ve nizamsiz menstruasiya ola biler Bezen ehval deyisikliyi bas agrilari ve xroniki yorgunluq hissi oluna biler Cushing sindromu ya heddinden artiq kortizol kimi dermanlar meselen prednizon ya da boyrekustu veziler terefinden heddinden artiq kortizol istehsal eden ve ya onun istehsali ile neticelenen bir sisden qaynaqlanir Hipofiz adenomasi ile elaqeli hallar Cushing xesteliyi kimi taninir ve bu Cushing sindromunun derman qebulundan sonra ikinci en cox yayilmis sebebidir Hipofizden kenarda yerlesdiyine gore tez tez ektopik adlandirilan bir sira diger sisler de Cushing xesteliyine sebeb ola biler Bunlardan bezileri coxlu endokrin neoplaziya tip 1 ve Carney kompleksi kimi irsi xesteliklerle elaqelendirilir Diaqnoz bir sira addimlar teleb edir Ilk merhele bir insanin qebul etdiyi dermanlari yoxlamaqdir Ikinci merhele deksametazon qebul etdikden sonra sidikde tupurcekde ve ya qanda kortizol seviyyesini olcmekdir Bu test anormal olarsa kortizol gece gec saatlarda olcule biler Kortizol yuksek olaraq qalirsa ACTH ucun qan testi edile biler Ekser hallarda mualice ve mualice edile biler Dermanlara gore hele de teleb olunarsa ve ya yavas yavas dayandirilsa bunlar tez tez yavas yavas azaldila biler Sis sebeb olarsa cerrahiyye kimyaterapiya ve ve ya radiasiyanin kombinasiyasi ile mualice edile biler Hipofiz vezine tesir ederse onun itirilmis funksiyasini evez etmek ucun basqa dermanlar teleb oluna biler Mualice ile yasam uzunlugu adeten normal qalir Emeliyyatla butun sis cixarila bilinmeyende bezilerinde olum riski artir Her il milyonda texminen iki uc insan nu xestelikle diaqnoz olunur En cox 20 50 yas arasi insanlarda gorulur Qadinlarda kisilere nisbeten uc defe daha cox rast gelinir Askar simptomlar olmadan mulayim derecede kortizolun heddinden artiq istehsalina daha cox rast gelinir Kusinq sindromu ilk defe 1932 ci ilde amerikali neyrocerrah Harvi Kusinq terefinden tesvir edilmisdir Cushing sindromu pisikler itler ve atlar da daxil olmaqla diger heyvanlarda da bas vere biler SimptomlarKusinq sindromunun simptomlariDerman qebul eden Cushing sindromu olan bir sexsde artan tuklenmeYuvarlak uz sizanaq qirmizi deri merkezi piylenme ve zeif ezele tonusu daxil olmaqla Cushing sindromunun xususiyyetleri Simptomlara suretli ceki artimi xususen de govde ve uzun ezalarinin saxlanmasi merkezi piylenme daxildir Umumi elametlere korpucuk sumuyu boyunca boyun arxasinda camis donqar ve ya lipodistrofiya ve uzde ay uzu piy yastiqlarinin boyumesi aiddir Diger simptomlar arasinda heddinden artiq terleme kapilyarlarin genislenmesi derinin incelmesi xususile ellerde asan goyerme ve quruluga sebeb olur ve selikli qisalarda benovseyi ve ya qirmizi zolaqlar Kusinq sindromunda ceki artimi nazik ve zeiflemis derini uzadir daxildir qanaxmaya sebeb olan govde omba qollar ayaqlar ve ya doslerde proksimal ezele zeifliyi kalca ciyinler ve hirsutizm uzdeki kisi tipli tuklerin boyumesi kecellik ve ve ya heddinden artiq quru ve kovrek saclari misal gostermek olar Nadir hallarda Cushing s hipokalsemiyaya sebeb ola biler Heddinden artiq kortizol diger endokrin sistemlere de tesir ede biler ve meselen yuxusuzluga aromatazin inhibe edilmesine libidonun azalmasina kisilerde iktidarsizliga androgenlerin artmasi sebebinden qadinlarda amenoreya oliqomenoreya ve sonsuzluga sebeb ola biler Tedqiqatlar hemcinin gosterdi ki neticede yaranan amenoreya hipotalamusa geri qidalanan ve GnRH ifrazinin azalmasi ile neticelenen hiperkortizolizmle baglidir Kusinq xesteliyinin bir cox xususiyyetleri metabolik sindromda gorulur o cumleden insulin muqavimeti hipertoniya piylenme ve qanda trigliseridlerin seviyyesinin artmasidir Yaddas ve diqqet disfunksiyalari hemcinin depressiya da daxil olmaqla koqnitiv veziyyetler adeten yuksek kortizol ile elaqelendirilir ve ekzogen ve ya endogen Kusinqin erken gostericileri ola biler Depressiya ve narahatliq pozgunluqlari da yaygindir Kusinq sindromunda gorune bilecek diger narahatedici deri deyisikliklerine uzdeki sizanaqlar sethi gobelek dermatofit ve malasseziya infeksiyalarina qarsi hessasliq ve qarinda xarakterik benovseyi atrofik zolaqlar daxildir 500 Diger elametler arasinda artan sidik ifrazi ve artan susuzluqla musayiet olunur davamli yuksek qan tezyiqi kortizolun epinefrinin vazokonstriktiv tesirini guclendirmesi sebebinden ve insulin muqavimeti xususile hipofizden kenarda ACTH istehsali ile umumi yuksek qan sekerine ve insulin muqavimetine sebeb olur sekerli diabete sebeb ola biler Insulin muqavimeti aksillada ve boyun etrafinda akantoz nigrikans kimi deri deyisiklikleri hemcinin aksilladaki deri etiketleri ile musayiet olunur Mualice olunmayan Kusinq sindromu urek xesteliyine ve olum hallarinin artmasina sebeb ola biler Kortizol hemcinin yuksek konsentrasiyalarda mineralokortikoid fealiyyeti gostere biler hipertoniyani pislesdirir ve hipokalemiyaya ektopik ACTH sekresiyasinda tez tez rast gelinir ve hipernatremiyaya plazmada Na ionlarinin konsentrasiyasinin artmasi getirib cixarir Bundan elave heddinden artiq kortizol mede bagirsaq pozgunluqlarina fursetci infeksiyalara ve kortizolun immun ve iltihab reaksiyalarini bogmasi ile elaqeli yaralarin sagalmasinin pozulmasina sebeb ola biler Osteoporoz da Kusinq sindromunda problemdir cunki osteoblast fealiyyeti inhibe olunur Bundan elave Cushing sindromu xususile omba ciyinler ve bel bolgesinde agri ve agrili oynaqlara sebeb ola bilir Serebral atrofiya kimi beyin deyisiklikleri bas vere biler Bu atrofiya hipokampus kimi yuksek qlukokortikoid reseptor konsentrasiyalari ile elaqelidir ve psixopatoloji sexsiyyet deyisiklikleri ile yuksek derecede elaqelendirilir Suretli ceki artimi Esebilik esebilik ve ya depressiya Ezele ve sumuk zeifliyi Yaddas ve diqqet disfunksiyasi Osteoporoz Diabetes mellitus Hipertoniya Immunitetin bastirilmasi Yuxu pozgunluqlari Qadinlarda amenore kimi menstrual pozgunluqlar Qadinlarda sonsuzluq Kisilerde iktidarsizliq Hirsutizm Kecellik HiperkolesterolemiyaHiperpiqmentasiya Heddinden artiq ACTH sebebiyle Cushing sindromu da hiperpiqmentasiya ile neticelene biler Bu pro opiomelanokortinden POMC ACTH sintezinin elave mehsulu kimi melanosit stimullasdirici hormon istehsali ile baglidir Alternativ olaraq zeif MSH funksiyasi olan ACTH b lipotropin ve g lipotropinin yuksek seviyyelerinin melanokortin 1 reseptoruna tesir gostere bileceyi dusunulur Cushing xesteliyinin bir varianti meselen kicik huceyreli agciyer xercenginden ektopik yeni elave hipofiz ACTH istehsalina sebeb ola biler Cushing sindromu adrenal bezler boyrek ustu vezi seviyyesinde kortizolun artmasina sebeb olduqda adenoma ve ya hiperplaziya vasitesile menfi rey son neticede hipofizde ACTH istehsalini azaldir Bu hallarda ACTH seviyyesi asagi qalir ve hiperpiqmentasiya inkisaf etmir SebeblerCushing sindromu derman ve ya daxili proseslerden asili olmayaraq qlukokortikoid seviyyesinin artmasinin her hansi bir sebebi ile neticelene biler Ancaq bezi menbeler qlukokortikoid dermaninin sebeb oldugunu Kusinq sindromu kimi duzgun qebul etmir bunun evezine dermanin endogen veziyyeti teqlid eden yan tesirlerini tesvir etmek ucun Kusinqoid termininden istifade edir Cushing xesteliyi ACTH adrenokortikotrop hormon heddinden artiq istehsalina sebeb olan hipofiz sisinin sebeb oldugu Cushing sindromunun spesifik bir novudur Heddinden artiq ACTH adrenal korteksi yuksek seviyyede kortizol istehsal etmek ucun stimullasdirir ve xestelik veziyyetini yaradir Butun Kusinq xesteliyi Kusinq sindromunu verirse de Kusinq sindromunun hamisi Cushing xesteliyinden qaynaqlanmir Cushing sindromunun bir nece mumkun sebebleri melumdur Ekzogen Kusinq sindromunun en cox yayilmis sebebi diger xesteliklerin mualicesi ucun teyin edilmis qlukokortikoidlerin istifadesidir yatrogenik Kusinq sindromu Qlukokortikoidler muxtelif xesteliklerin o cumleden astma ve revmatoid artritin mualicesinde hemcinin orqan transplantasiyasindan sonra immunosupressiya ucun istifade olunur Sintetik ACTH nin tetbiqi de mumkundur lakin ACTH deyeri ve daha az faydasi sebebinden daha az teyin edilir Nadir hallarda Cushing sindromu medroksiprogesteron asetatin istifadesi ile de bagli ola biler Ekzogen Kusinqde boyrekustu veziler tez tez qlukokortikoid preparatlari ile istehsali dayandirilan ACTH terefinden stimullasdirilmamasi sebebinden tedricen atrofiyaya ugraya biler Derman qebulunun qefil dayandirilmasi keskin ve potensial olaraq heyat ucun tehluke yaradan adrenal catismazliga sebeb ola biler ve buna gore de daxili kortizol istehsalinin artmasina imkan vermek ucun doza yavas yavas ve diqqetle azaldilmalidir Bezi hallarda xesteler hec vaxt kifayet qeder daxilde istehsal seviyyesini berpa etmirler ve omur boyu fizioloji dozalarda qlukokortikoid qebul etmeye davam etmelidirler Usaqliqda Cushing sindromu xususile nadirdir ve adeten qlukokortikoid preparatlarinin istifadesi neticesinde yaranir Endogen Endogen Kusinq sindromu bedenin oz kortizol ifraz sisteminde mueyyen pozgunluqlar neticesinde yaranir Normalda boyrekustu vezilerden kortizolun serbest buraxilmasini stimullasdirmaq ucun lazim olduqda ACTH hipofiz vezinden serbest buraxilir Hipofiz Kusinqinde xosxasseli hipofiz adenomasi ACTH ifraz edir Bu hem de Kusinq xesteliyi kimi taninir ve endogen Cushing sindromunun 70 den mesuldur Adrenal Kusinqde artiq kortizol adrenal bez sisleri hiperplastik adrenal bezler ve ya duyunlu adrenal hiperplaziyasi olan adrenal bezler terefinden istehsal olunur Normal hipofiz adrenal sistemin xaricinde olan sisler adrenal bezlere tesir eden ACTH bezen CRH ile istehsal ede biler Bu etiologiya ektopik ve ya paraneoplastik Kusinq xesteliyi adlanir ve kicik huceyreli agciyer xercengi kimi xesteliklerde gorulur Nehayet hipofizde ACTH istehsalini stimullasdiran CRH ifraz eden sislerin nadir hallari ACTH ifrazi olmadan bildirilmisdir Psevdo Kusinq sindromu Umumi kortizolun yuksek seviyyeleri estrogen ve progesteronun qarisigini ehtiva eden oral kontraseptiv heblerde olan estrogenle de bagli ola biler ki bu da psevdo Kusinq sindromuna getirib cixarir Estrogen kortizol baglayan qlobulinin artmasina sebeb ola biler ve bununla da umumi kortizol seviyyesinin yukselmesine sebeb ola biler Bununla bele sidikde serbest kortizol ucun 24 saatliq sidik toplanmasi ile olculen bedende aktiv hormon olan umumi serbest kortizol normaldir PatofiziologiyaHipotalamus beyindedir ve hipofiz vezi onun altinda yerlesir Hipotalamusun paraventrikulyar nuvesi PVN kortikotropin relizinq hormonu CRH ifraz edir bu da hipofiz vezini adrenokortikotropin ACTH ifraz etmek ucun stimullasdirir ACTH qan vasitesile boyrekustu vezilere kecir ve burada kortizolun serbest buraxilmasini stimullasdirir Kortizol boyrekustu vezinin korteksi terefinden ACTH ye cavab olaraq zona fasciculata adli bolgeden ifraz olunur Kortizolun yuksek seviyyeleri hipotalamusda CRH ile bagli menfi rey yaradir ki bu da on hipofiz vezinden ayrilan ACTH miqdarini azaldir Ciddi sekilde Cushing sindromu her hansi bir etiologiyanin artiq kortizoluna aiddir sindrom bir qrup simptomlar demekdir Kusinq sindromunun sebeblerinden biri boyrekustu vezinin qabiginda kortizol ifraz eden adenomadir ilkin hiperkortizolizm hiperkortisizm Adenoma qanda kortizol seviyyesinin cox yuksek olmasina sebeb olur ve yuksek kortizol seviyyelerinden hipofiz bezine menfi geribildirim ACTH seviyyesinin cox asagi olmasina sebeb olur Cushing xesteliyi yalniz kortikotrof hipofiz adenomasindan ikinci dereceli hiperkortizolizm hiperkortisizm ve ya hipotalamusun CRH kortikotropin lizinq hormonu heddinden artiq istehsali ucuncu dereceli hiperkortizolizm hiperk neticesinde yaranan ACTH nin ikinci dereceli hiperkortizolizme aiddir Bu qanda ACTH seviyyesinin boyrekustu vezinden kortizol ile birlikde yukselmesine sebeb olur ACTH seviyyeleri yuksek olaraq qalir cunki sis yuksek kortizol seviyyelerinden gelen menfi reye reaksiya vermir Kusinq sindromu elave ACTH ile elaqeli olduqda ektopik Cushing sindromu kimi taninir Bu paraneoplastik sindromda musahide edile biler Cushing sindromundan subhelenildikde ya deksametazon supressiya testi deksametazon qebulu ve kortizol ve ACTH seviyyesinin tez tez teyini ve ya kortizol ucun 24 saatliq sidik olculmesi beraber askarlama nisbetlerini teklif edir Deksametazon bir qlukokortikoiddir ve kortizolun tesirlerini o cumleden hipofiz bezine menfi rey verir Deksametazon tetbiq edildikde ve qan numunesi yoxlandiqda kortizol seviyyesi gt 50 nmol l 1 81 mg dl Kusinq sindromunun gostericisi olardi cunki deksametazon terefinden inhibe olunmayan kortizol ve ya ACTH nin ektopik menbeyi meselen adrenal adenoma movcuddur Bu yaxinlarda ABS FDA terefinden temizlenmis yeni bir yanasma 24 saat erzinde tupurcekden kortizol numunesinin goturulmesidir ki bu da eyni derecede hessas ola biler cunki gece saatlarinda tupurcek kortizol seviyyesi kusinqoid xestelerde yuksekdir Diger hipofiz hormon seviyyelerini teyin etmek lazim ola biler Tipik bitemporal hemianopiyaya sebeb olan optik xiazmani sixisdira bilen hipofiz lezyonundan subhelenirsinizse gorme sahesinin her hansi qusurunu mueyyen etmek ucun fiziki muayine teleb oluna biler Bu testlerden her hansi biri musbet olduqda boyrekustu vezinin KT ve hipofiz vezinin MRT si her hansi adrenal ve ya hipofiz adenomalarinin ve ya insidentalomalarin zerersiz lezyonlarin tesadufen askarlanmasi movcudlugunu askar etmek ucun aparilir Boyrekustu vezinin yod xolesterin muayinesi ile sintiqrafiyasi bezen teleb olunur Bezen venoz kateterizasiya yolu ile bedendeki muxtelif damarlarda ACTH seviyyelerini teyin etmek hipofize dogru islemek petrozal sinus numunesi lazimdir Bir cox hallarda Cushing xesteliyine sebeb olan sisler 2 den azdir mm olculu ve MRT ve ya CT goruntuleme ile askar etmek cetindir Tesdiqlenmis hipofiz Kusinq xesteliyi olan 261 xestenin istirak etdiyi bir arasdirmada emeliyyatdan evvel MRT den istifade etmekle hipofiz zedelerinin yalniz 48 i mueyyen edilmisdir Plazma CRH seviyyeleri periferik seyreltme ve CRHBP ile birlesme sebebinden diaqnoz zamaniadekvat deyil CRH ifraz eden sisler istisna olmaqla DiaqnozKusinq sindromu asagidakilari ehate eden muxtelif testlerle mueyyen edile biler 24 saatliq sidikde kortizol Deksametazon supressiya testi Tupurcek kortizol seviyyesiMualiceKusinqoid simptomlarinin ekser hallarda astma artrit ekzema ve diger iltihabli veziyyetlerde istifade olunan kortikosteroid dermanlari sebeb olur Netice etibarile xestelerin ekseriyyeti simptomlara sebeb olan dermanlari azaltmaqla ve neticede dayandirmaqla effektiv sekilde mualice olunur Boyrekustu vezin adenomasi askar edilerse emeliyyatla aradan qaldirila biler ACTH ifraz eden kortikotrofik hipofiz adenomasi diaqnozdan sonra xaric edilmelidir Adenomanin yerlesdiyi yerden asili olmayaraq xestelerin coxu emeliyyatdan sonra en azi araliqda steroid deyisdirilmesini teleb edir cunki hipofiz ACTH nin ve normal adrenal toxumanin uzunmuddetli supressiyasi derhal berpa olunmur Aydindir ki her iki adrenal bez cixarilarsa hidrokortizon ve ya prednizolon ile evez edilmesi vacibdir Emeliyyat ucun uygun olmayan ve ya emeliyyat kecirmek istemeyen xestelerde kortizol sintezini manee toreden bir nece derman askar edilmisdir meselen ketokonazol metirapon lakin onlarin effektivliyi mehduddur Mifepriston guclu qlukokortikoid tip II reseptor antaqonistidir ve normal kortizol homeostazi tip I reseptor oturulmesine mane olmadigi ucun Cushing sindromunun koqnitiv tesirlerinin mualicesi ucun xususile faydali ola biler Bununla bele derman abort dermani kimi istifade edildiyi ucun ciddi mubahiselerle uzlesir 2012 ci ilin fevral ayinda FDA emeliyyata namized olmayan ve ya evvelki emeliyyata cavab vermeyen yetkin xestelerde yuksek qan sekeri seviyyelerine hiperqlikemiya nezaret etmek ucun mifepristonu tesdiqledi ve xeberdarliq etdi ki mifepriston hamile qadinlar terefinden hec vaxt istifade edilmemelidir 2020 ci ilin mart ayinda 11 beta hidroksilaza ferment inhibitoru olan Isturisa osilodrostat oral tabletleri hipofiz emeliyyati kecire bilmeyen ve ya emeliyyat keciren lakin xesteliyi davam etdiren xestelerin mualicesi ucun FDA terefinden tesdiq edilmisdir Melum bir sis olmadiqda adrenallarin cixarilmasi bezen artiq kortizol istehsalini aradan qaldirmaq ucun heyata kecirilir Bezi hallarda bu suretle boyumeye baslayan ve hiperpiqmentasiyaya sebeb olan heddinden artiq seviyyelerde ACTH istehsal eden evveller gizli hipofiz adenomasindan menfi reyi aradan qaldirir Bu klinik veziyyet Nelson sindromu kimi taninir IstinadlarSitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi NIH2012Sym adli istinad ucun metn gosterilmeyib Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi NIH2008 adli istinad ucun metn gosterilmeyib Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi NIH2012Diag adli istinad ucun metn gosterilmeyib Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi NIH2012Tx2 adli istinad ucun metn gosterilmeyib Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi NIH2012Tx adli istinad ucun metn gosterilmeyib Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi NIH2012Epi adli istinad ucun metn gosterilmeyib Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi Chaudhry 2019 adli istinad ucun metn gosterilmeyib