Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kriminal fantastika — cinayət və cinayətkarlar haqqında olan ədəbiyyata verilən ümumi addır. Bu janrın birinci nümunəsi kimi, bəziləri Qaston Leroks tərəfindən yazılmış "Sarı otağın sirri" kitabını, digərləri isə Edqar Allan Po tərəfindən yazılmış Morq küçəsində qətl kitabını əsas hesab edirlər. Birinci kriminal fantastika janrında olan roman isə 1862–63-cü illərdə "Çarlz Feliks" təxəllüsü ilə nəşr olunmuş "Nottinq Hill sirri " adlı roman hesab olunur. Artur Konan Doyl tərəfindən yazılmış və qəzetlərdə seriyalar halında buraxılmış Şerlok Holms ilə bu janr ictimaiyyət arasında populyarlıq qazanmışdır. Sənaye inqilabının və modernizmin ən təsirli şəkildə baş verdiyi İngiltərə bu doğuşun mənbəyi hesab edilsə də, bu janra Avropa qitəsindən və Amerikadan yeni genişlənmələr gətirilmiş və tamamilə yeni alt janrlar əlavə edilmişdir.
Xüsusilə Böyük böhran dövrləri kriminal fantastika ədəbiyyatında Qızıl dövr deyilən dövrlə kəsişir. Bu dövr, kriminal fantastika ədəbiyyatında, xüsusən "Kim etdi?" (Whodunit? və ya Whodonit?) və "Qapalı otaq sirri" üslubu ilə seçilir. Bu janrın ən tanınmış yazıçıları Aqata Kristi və Con Dikson Karr (aka Karter Dikson) olmuşdur. Əvvəlcə oxucuya bir qətl, yəni bir sirr və bu qətli törətmək ehtimalı olan şəxslər, müəllifin oxucunu özü ilə bərabər tutmaq üçün verdiyi ipucları ilə bərabər təqdim olunur. Hadisələr və onların axıcılığı həmişə personajların dərinliyinin qabağında gedir. Bu tip kriminal fantastika janrında yazılmış olan əsərlərdə cinayət ümumiyyətlə fərdi xarakter daşıyır və cinayət detektiv və ya həvəskar bir nəfər tərəfindən açıldıqdan sonra cinayətkar yaxalanaraq cəzalandırılar və bundan sonra bu işin üstünü açan şəxs ictimai həyatına qaldığı yerdən davam edir. Belə əsərlərdə cinayətin dərinliyi və ya onun sosial səbəbləri müzakirə edilmir. Başqa bir xüsusiyyət isə bundan ibarətdir ki, bu tipdə olan kriminal fantastika hekayələrində ümumiyyətlə yuxarı və orta təbəqənin həyatından bəhs edilir.
1950-ci illərdən sonra bu tipdə olan kriminal fantastika üslubu təkcə cinayətkarın hərəkətlərinə deyil, həm də cinayətə və onu üzə çıxaran səbəblərə diqqət yetirən yeni üslublarla əvəz olunmuşdur. Bu sahədə adı qeyd edilməli olan ən əhəmiyyətli yazıçı isə, şübhəsiz ki, belçikalı Jorj Simenondur.
Müasir dövrdə kriminal fantastikanın inanılmaz sayda alt janrları mövcuddur və o, bədii strukturu ilə digər janrlarda yazılmış olan romanlara da təsir göstərir və beləliklə, digər janrlarda yazılmış romanlara da bu romanları oxumağı asanlaşdıran kriminal fantastikanın cəlbedici elementlərini əlavə edir. Buna misal olaraq Umberto Ekonun "Qızılgülün adı" və ya Orxan Pamukun "Mənim adım qırmızı" adlı əsərlərini nümunə göstərmək mümkündür.
İstinadlar
- Franks, Rachel. "May I Suggest Murder?: An Overview of Crime Fiction for Readers' Advisory Services Staff". Australian Library Journal. 60 (2). 2011: 133–143. doi:10.1080/00049670.2011.10722585. 19 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 January 2016.
- Abrams, M. H. A Glossary of Literary Terms. Cengage Learning. 2015. 69. ISBN .
- Symons, Julian (1972), Bloody Murder: From the Detective Story to the Crime Novel. Faber and Faber (London). . sayfa 51
- Collins, Paul. "The Case of the First Mystery Novelist" Arxivləşdirilib 2012-03-08 at the Wayback Machine, "Before Hercule or Sherlock, There Was Ralph" adıyla yıyımlandı, The New York Times Book Review, 7 yanvar 2011.
Əlavə ədəbiyyat
- The Top 100 Mystery Novels of All Time Selected by the Mystery Writers of America, annotated by Otto Penzler, compiled by Mickey Friedman (New York, 1995, ISBN )
- : Encyclopedia Mysteriosa. A Comprehensive Guide to the Art of Detection in Print, Film, Radio, and Television (New York, 1994, ISBN )
- Duncan, Paul: Film Noir. Films of Trust and Betrayal (Harpenden, 2000, ISBN )
- 100 Top Crime Novels Selected by the , ed. Susan Moody (London, 1990, ISBN )
- Hitt, Jim: Words and Shadows. Literature on the Screen (New York, 1992, ISBN )
- Mann, Jessica: Deadlier Than the Male (David & Charles, 1981. Macmillan, N. Y, 1981)
- and McLeish, Valerie: Bloomsbury Good Reading Guide to Murder. Crime Fiction and Thrillers (London, 1990, ISBN )
- Ousby, Ian: The Crime and Mystery Book. A Reader's Companion (London, 1997).
- : Bloody Murder. From the Detective Story to the Crime Novel: A History (Harmondsworth, 1974).
- Waterstone's Guide to Crime Fiction, ed. Nick Rennison and Richard Shephard (Brentford, 1997).
- Willett, Ralph: The Naked City. Urban Crime Fiction in the USA (Manchester, 1996).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kriminal fantastika cinayet ve cinayetkarlar haqqinda olan edebiyyata verilen umumi addir Bu janrin birinci numunesi kimi bezileri Qaston Leroks terefinden yazilmis Sari otagin sirri kitabini digerleri ise Edqar Allan Po terefinden yazilmis Morq kucesinde qetl kitabini esas hesab edirler Birinci kriminal fantastika janrinda olan roman ise 1862 63 cu illerde Carlz Feliks texellusu ile nesr olunmus Nottinq Hill sirri adli roman hesab olunur Artur Konan Doyl terefinden yazilmis ve qezetlerde seriyalar halinda buraxilmis Serlok Holms ile bu janr ictimaiyyet arasinda populyarliq qazanmisdir Senaye inqilabinin ve modernizmin en tesirli sekilde bas verdiyi Ingiltere bu dogusun menbeyi hesab edilse de bu janra Avropa qitesinden ve Amerikadan yeni genislenmeler getirilmis ve tamamile yeni alt janrlar elave edilmisdir Bu sekile ilham menbeyi olmus Serlok Holms ve Dr Con H Vatson obrazlarinin oldugu Yunan tercumecinin macerasi adli eser Artur Konan Doyl terefinden yazilmis Serlok Holms maceralarindan biridir Kriminal fantastika janrinin klassik numunelerinden biridir Xususile Boyuk bohran dovrleri kriminal fantastika edebiyyatinda Qizil dovr deyilen dovrle kesisir Bu dovr kriminal fantastika edebiyyatinda xususen Kim etdi Whodunit ve ya Whodonit ve Qapali otaq sirri uslubu ile secilir Bu janrin en taninmis yazicilari Aqata Kristi ve Con Dikson Karr aka Karter Dikson olmusdur Evvelce oxucuya bir qetl yeni bir sirr ve bu qetli toretmek ehtimali olan sexsler muellifin oxucunu ozu ile beraber tutmaq ucun verdiyi ipuclari ile beraber teqdim olunur Hadiseler ve onlarin axiciligi hemise personajlarin derinliyinin qabaginda gedir Bu tip kriminal fantastika janrinda yazilmis olan eserlerde cinayet umumiyyetle ferdi xarakter dasiyir ve cinayet detektiv ve ya heveskar bir nefer terefinden acildiqdan sonra cinayetkar yaxalanaraq cezalandirilar ve bundan sonra bu isin ustunu acan sexs ictimai heyatina qaldigi yerden davam edir Bele eserlerde cinayetin derinliyi ve ya onun sosial sebebleri muzakire edilmir Basqa bir xususiyyet ise bundan ibaretdir ki bu tipde olan kriminal fantastika hekayelerinde umumiyyetle yuxari ve orta tebeqenin heyatindan behs edilir 1950 ci illerden sonra bu tipde olan kriminal fantastika uslubu tekce cinayetkarin hereketlerine deyil hem de cinayete ve onu uze cixaran sebeblere diqqet yetiren yeni uslublarla evez olunmusdur Bu sahede adi qeyd edilmeli olan en ehemiyyetli yazici ise subhesiz ki belcikali Jorj Simenondur Muasir dovrde kriminal fantastikanin inanilmaz sayda alt janrlari movcuddur ve o bedii strukturu ile diger janrlarda yazilmis olan romanlara da tesir gosterir ve belelikle diger janrlarda yazilmis romanlara da bu romanlari oxumagi asanlasdiran kriminal fantastikanin celbedici elementlerini elave edir Buna misal olaraq Umberto Ekonun Qizilgulun adi ve ya Orxan Pamukun Menim adim qirmizi adli eserlerini numune gostermek mumkundur IstinadlarFranks Rachel May I Suggest Murder An Overview of Crime Fiction for Readers Advisory Services Staff Australian Library Journal 60 2 2011 133 143 doi 10 1080 00049670 2011 10722585 19 July 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 January 2016 Abrams M H A Glossary of Literary Terms Cengage Learning 2015 69 ISBN 9788131526354 Symons Julian 1972 Bloody Murder From the Detective Story to the Crime Novel Faber and Faber London ISBN 9780571094653 sayfa 51 Collins Paul The Case of the First Mystery Novelist Arxivlesdirilib 2012 03 08 at the Wayback Machine Before Hercule or Sherlock There Was Ralph adiyla yiyimlandi The New York Times Book Review 7 yanvar 2011 Elave edebiyyatThe Top 100 Mystery Novels of All Time Selected by the Mystery Writers of America annotated by Otto Penzler compiled by Mickey Friedman New York 1995 ISBN 0 517 88115 2 Encyclopedia Mysteriosa A Comprehensive Guide to the Art of Detection in Print Film Radio and Television New York 1994 ISBN 0 02 861678 2 Duncan Paul Film Noir Films of Trust and Betrayal Harpenden 2000 ISBN 1 903047 08 0 100 Top Crime Novels Selected by the ed Susan Moody London 1990 ISBN 0 904030 02 4 Hitt Jim Words and Shadows Literature on the Screen New York 1992 ISBN 0 8065 1340 3 Mann Jessica Deadlier Than the Male David amp Charles 1981 Macmillan N Y 1981 and McLeish Valerie Bloomsbury Good Reading Guide to Murder Crime Fiction and Thrillers London 1990 ISBN 0 13 359092 5 Ousby Ian The Crime and Mystery Book A Reader s Companion London 1997 Bloody Murder From the Detective Story to the Crime Novel A History Harmondsworth 1974 Waterstone s Guide to Crime Fiction ed Nick Rennison and Richard Shephard Brentford 1997 Willett Ralph The Naked City Urban Crime Fiction in the USA Manchester 1996