Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Amerika Konfederativ Ştatları (həmçinin Konfederativ Ştatlar, Konfederasiya, AKŞ, ing. Confederate States of America, The Confederacy, CSA) — de-fakto müstəqil, . 1861–1865-ci illərdə ABŞ-nin quldarlıq tərəfdarı olan 11 cənub ştatının ABŞ-nin tərkibindən çıxdıqlarını elan edərək () yeni dövlətdə birləşmələri nəticəsində yaranmışdır. Həmin illəri əhatə edən vətəndaş müharibəsi nəticəsində məğlub olan Konfederativ Ştatların ərazisi ABŞ tərəfindən ələ keçirilərək 10 ildən artıq davam edən Cənubun rekonstruksiyası prosesindən sonra təkrarən ABŞ-nin tərkibinə qatılmışdır.
| Tanınmamış dövlət | |||||
| Amerika Konfederativ Ştatları | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Confederate States of America | |||||
| |||||
| «lat. Deo Vindice (Tanrı bizim qoruyucumuz)» | |||||
| Himn: (rəsmi olmayıb) "God Save the South" (qeyri-rəsmi) "The Bonnie Blue Flag" (məşhur) "Dixie" (ənənəvi) | |||||
 | |||||
| | |||||
| Paytaxt | Montqomeri (Alabama), Riçmond | ||||
| Dilləri | ingilis dili | ||||
| Rəsmi dilləri | İngilis | ||||
| Ərazisi |
| ||||
| Əhalisi |
| ||||
| İdarəetmə forması | Konfederasiya | ||||
| Dövlət başçıları | |||||
| Prezident | |||||
| • | Cefferson Devis (1861—1865) | ||||
| Vitse-prezident | |||||
| • | (1861—1865) | ||||
| Tarixi | |||||
| • 8 fevral 1861 | Konfederasiyanın yaranması | ||||
| • 12 aprel 1861 | Vətəndaş müharibəsinin başlanması | ||||
| • 9 aprel 1865 | Hərbi məğlubiyyət | ||||
| • 5 may 1865 | Konfederasiyanın ləğvi | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Yaranması
Amerika Konfederativ Ştatları 1860-cı il prezident seçkilərində quldarlığın qatı əleyhdarı Avraam Linkolnun ABŞ prezidenti seçilməsinin təsdiqlənməsindən dərhal sonra, yəni 4 fevral 1861-ci ildə 6 cənub ştatı (Cənubi Karolina, Missisipi, Florida, Alabama, Corciya və Luiziana) tərəfindən elan olunmuşdur. Bu 6 ştat və martın 2-də onlara qoşulan Texas ABŞ-nin tərkibindən çıxdıqlarını və 1787-ci il Konstitusiyası ilə federal hökumətə həvalə edilən hüquqların ştatların öhdəsinə geri qaytarıldığını elan etdilər. Bu hüquqlara ştatların ərazisindəki hərbi obyektlər, limanlar və gömrüklər üzərində nəzarət, vergi və rüsumların yığılması daxil idi.
AKŞ-nin yaranmasından bir ay sonra, martın 4-də ABŞ-nin 16-cı prezidenti Avraam Linkoln səlahiyyətlərinin icrasına başladı. Öz inauqurasiya çıxışında o, sesessiyanı hüquqi cəhətdən əsassız adlandırdı və cənub ştatlarına qarşı hərbi əməliyyatlara başlanmayacağını, lakin federal mülkiyyətin qorunması və vergi yığımı üzərindəki nəzarətin qorunması üçün güc tətbiq edilə biləcəyini bildirdi.
12 aprel 1861-ci ildə Cənubi Karolina ştatının qoşunları general Pyer Boreqarın rəhbərliyi altında ştatın ərazisindəki Çarlston limanında yerləşən Samter hərbi istehkamını bombalayaraq, buradakı qarnizonu təslim olmağa məcbur etdi. İki nəfərin həlak olduğu bu döyüş vətəndaş müharibəsinin əsasını qoydu.
Bu hadisədən sonra Linkoln İttifaqın tərkibində qalan ştatlara müraciət edərək Samter və cənubdakı digər fortlar üzərində nəzarətin bərpa olunması, federal paytaxtın müdafiəsi və İttifaqın qorunması üçün əsgər göndərmələrini istədi. Bu müraciətə cavab olaraq daha dörd ştat (Virciniya, Arkanzas, Tennesi və Şimali Karolina) ABŞ-nin tərkibindən çıxaraq Konfederasiyaya qoşulduqlarını elan etdilər. Kentukki və Missuri ştatlarında isə ikihakimiyyətlilik bərqərar oldu. Onlardan biri ABŞ-ni, digəri isə Konfederasiyanı dəstəkləyirdi. Bu səbəbdən Konfederasiyanın tərkibinə 13 ştatın qatıldığını demək olar. Lakin, quldarlıq tərəfdarı olan bütün ştatlar Konfederasiyanın tərkibinə qatıla bilmədilər. Belə ki, Merilendin ərazisində hərbi vəziyyət elan edildi və ABŞ-nin tərkibindən çıxmasına izin verilmədi, Delaver ştatı isə bitərəf mövqe tutaraq, nə İttifaqı, nə də Konfederasiyanı dəstəkləmədi.
Ştat statusuna malik olmayan ərazilərdən Arizona və Nyu-Meksiko AKŞ-nin tərkibinə qatılmaq üçün müraciət etdilər. Həmçinin, 5 "mədəni" qəbilənin — çeroki, , çikaso, krik və məskunlaşdığı Hindi ərazisi də Konfederasiyanı dəstəkləyirdi.
Ləğv olunması
Dörd il davam edən müqavimətdən sonra Şimali Virciniya qoşunlarının və Konfederasiya ordusunun baş komandanı Robert Li 9 aprel 1865-ci ildə Virciniyanın Appomattoks qəsəbəsində İttifaq qoşunlarının komandanı Uliss Qrant qarşısında kapitulasiya aktını imzaladı.
Aprelin 3-də AKŞ hökuməti Riçmondu tərk edərək Danvil şəhərciyinə köçmüşdü. Lakin aprelin 10-da hökumət üzvləri buranı da tərk etməyə məcbur oldular. Faktiki olaraq həmin gün Amerika Konfederativ Ştatlarının mövcudluğuna son qoyuldu. Cefferson Devisin nazirlər kabinetinin 2 may 1865-ci il tarixli son iclası isə tərəfdarlarının 1860-cı ildə ilk dəfə toplaşdığı Ebbivil şəhərciyində (Cənubi Karolina) keçirildi. Mayın 10-da Cefferson Devis həbs edilərək bir il həbsxanada saxlandı. Daha sonra dövlətə xəyanətdə ittiham olunsa da günahı sübuta yetirilmədi.
Aprel-iyun aylarında Konfederasiyanın tərkibinə daxil olan digər ştatların orduları da təslim oldular. Ən son 6 noyabr 1865-ci ildə "Şenandoa" gəmisi ("Shenandoah") Konfederasiyanın bayrağını endirdi.
Sosial-iqtisadi vəziyyəti
Hökuməti və dövlət rəmzləri
Konfederasiyada icraedici hakimiyyətə altı illik seçilən prezident rəhbərlik edirdi. AKŞ-nin ilk və yeganə prezidenti siyasətçi Cefferson Devis, vitse-prezident isə olmuşdur.
Konfederasiyanın paytaxtı əvvəlcə Alabama ştatının Montqomeri şəhəri (4 fevral 1861 – 29 may 1861), Virciniyanın Konfederasiyanın tərkibinə qatılmasından sonra Riçmond (29 may 1861 – 3 aprel 1865), müharibənin son günlərində isə həmin ştatın Danvil şəhəri (3 aprel 1865 – 10 aprel 1865) olmuşdur.
Bayraqları
 |  |  |
| 4 mart 1861 – 21 may 1861 | 21 may 1861 – 2 fevral 1862 | 2 fevral 1862 – 28 noyabr 1862 |
 |  |  |
| 28 noyabr 1862 – 1 may 1863 | 1 may 1863 – 4 mart 1865 | 4 mart 1865 – 10 aprel 1865 |
 |  |  |
| Hərbi Dəniz Qüvvələrinin bayrağı 1861–1863 | Hərbi Dəniz Qüvvələrinin bayrağı 1863–1865 | Döyüş bayrağı |
İstinadlar
- http://avalon.law.yale.edu/19th_century/csa_csapro.asp.
- http://www.alabamamoments.alabama.gov/sec14qs.html.
- https://www.loc.gov/item/today-in-history/april-02/.
Xarici keçidlər
- Amerika Konfederativ Ştatlarının Konstitusiyası 2010-06-21 at the Wayback Machine və XIX əsr Şimali Amerika tarixinə dair digər məlumatlar (rus.) (ing.)
- Confederate States of Am. Army and Navy Uniforms 2008-12-06 at the Wayback Machine (ing.), 1861
- The Countryman, 1862–1866 2008-12-06 at the Wayback Machine, müharibə dövründə Corciya ştatında dərc olunan həftəlik qəzet
- The Federal and the Confederate Constitution Compared 2009-01-11 at the Wayback Machine (ing.)
- The Making of the Confederate Constitution, by A. L. Hull 2009-01-12 at the Wayback Machine, 1905. (ing.)
- Official Journal of the House of Representatives of the State of Louisiana 2017-08-13 at the Wayback Machine, November, 1861
- Photographic History of the Civil War, 10 vols., 1912. 2008-12-06 at the Wayback Machine (ing.)
- Photographs of the original Confederate Constitution and other Civil War documents owned by the Hargrett Rare Book and Manuscript Library at the University of Georgia Libraries. (ing.)
- DocSouth: Documenting the American South (ing.) — Cənubun müharibə dövründəki tarixinə dair böyük yazılı, illüstrativ və audio materiallar kolleksiyası.
- Confederate States of America: Heads of State: 1861–1865 2005-08-31 at the Wayback Machine (ing.)
- Confederate offices Index of Politicians by Office Held or Sought (ing.)
- Confederate Currency (ing.)
 | ABŞ ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Amerika Konfederativ Statlari hemcinin Konfederativ Statlar Konfederasiya AKS ing Confederate States of America The Confederacy CSA de fakto musteqil 1861 1865 ci illerde ABS nin quldarliq terefdari olan 11 cenub statinin ABS nin terkibinden cixdiqlarini elan ederek yeni dovletde birlesmeleri neticesinde yaranmisdir Hemin illeri ehate eden vetendas muharibesi neticesinde meglub olan Konfederativ Statlarin erazisi ABS terefinden ele kecirilerek 10 ilden artiq davam eden Cenubun rekonstruksiyasi prosesinden sonra tekraren ABS nin terkibine qatilmisdir Taninmamis dovletAmerika Konfederativ StatlariConfederate States of AmericaBayraq d Gerb lat Deo Vindice Tanri bizim qoruyucumuz Himn resmi olmayib God Save the South qeyri resmi The Bonnie Blue Flag meshur Dixie enenevi 8 fevral 1861 may 1865Paytaxt Montqomeri Alabama RicmondDilleri ingilis diliResmi dilleri IngilisErazisi 1 995 392 km Ehalisi 9 103 332 nef 1865 Idareetme formasi KonfederasiyaDovlet bascilariPrezident Cefferson Devis 1861 1865 Vitse prezident 1861 1865 Tarixi 8 fevral 1861 Konfederasiyanin yaranmasi 12 aprel 1861 Vetendas muharibesinin baslanmasi 9 aprel 1865 Herbi meglubiyyet 5 may 1865 Konfederasiyanin legvi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiYaranmasi Amerika Konfederativ Statlari 1860 ci il prezident seckilerinde quldarligin qati eleyhdari Avraam Linkolnun ABS prezidenti secilmesinin tesdiqlenmesinden derhal sonra yeni 4 fevral 1861 ci ilde 6 cenub stati Cenubi Karolina Missisipi Florida Alabama Corciya ve Luiziana terefinden elan olunmusdur Bu 6 stat ve martin 2 de onlara qosulan Texas ABS nin terkibinden cixdiqlarini ve 1787 ci il Konstitusiyasi ile federal hokumete hevale edilen huquqlarin statlarin ohdesine geri qaytarildigini elan etdiler Bu huquqlara statlarin erazisindeki herbi obyektler limanlar ve gomrukler uzerinde nezaret vergi ve rusumlarin yigilmasi daxil idi AKS nin yaranmasindan bir ay sonra martin 4 de ABS nin 16 ci prezidenti Avraam Linkoln selahiyyetlerinin icrasina basladi Oz inauqurasiya cixisinda o sesessiyani huquqi cehetden esassiz adlandirdi ve cenub statlarina qarsi herbi emeliyyatlara baslanmayacagini lakin federal mulkiyyetin qorunmasi ve vergi yigimi uzerindeki nezaretin qorunmasi ucun guc tetbiq edile bileceyini bildirdi 12 aprel 1861 ci ilde Cenubi Karolina statinin qosunlari general Pyer Boreqarin rehberliyi altinda statin erazisindeki Carlston limaninda yerlesen Samter herbi istehkamini bombalayaraq buradaki qarnizonu teslim olmaga mecbur etdi Iki neferin helak oldugu bu doyus vetendas muharibesinin esasini qoydu Bu hadiseden sonra Linkoln Ittifaqin terkibinde qalan statlara muraciet ederek Samter ve cenubdaki diger fortlar uzerinde nezaretin berpa olunmasi federal paytaxtin mudafiesi ve Ittifaqin qorunmasi ucun esger gondermelerini istedi Bu muraciete cavab olaraq daha dord stat Virciniya Arkanzas Tennesi ve Simali Karolina ABS nin terkibinden cixaraq Konfederasiyaya qosulduqlarini elan etdiler Kentukki ve Missuri statlarinda ise ikihakimiyyetlilik berqerar oldu Onlardan biri ABS ni digeri ise Konfederasiyani destekleyirdi Bu sebebden Konfederasiyanin terkibine 13 statin qatildigini demek olar Lakin quldarliq terefdari olan butun statlar Konfederasiyanin terkibine qatila bilmediler Bele ki Merilendin erazisinde herbi veziyyet elan edildi ve ABS nin terkibinden cixmasina izin verilmedi Delaver stati ise biteref movqe tutaraq ne Ittifaqi ne de Konfederasiyani desteklemedi Stat statusuna malik olmayan erazilerden Arizona ve Nyu Meksiko AKS nin terkibine qatilmaq ucun muraciet etdiler Hemcinin 5 medeni qebilenin ceroki cikaso krik ve meskunlasdigi Hindi erazisi de Konfederasiyani destekleyirdi Legv olunmasiDord il davam eden muqavimetden sonra Simali Virciniya qosunlarinin ve Konfederasiya ordusunun bas komandani Robert Li 9 aprel 1865 ci ilde Virciniyanin Appomattoks qesebesinde Ittifaq qosunlarinin komandani Uliss Qrant qarsisinda kapitulasiya aktini imzaladi Aprelin 3 de AKS hokumeti Ricmondu terk ederek Danvil seherciyine kocmusdu Lakin aprelin 10 da hokumet uzvleri burani da terk etmeye mecbur oldular Faktiki olaraq hemin gun Amerika Konfederativ Statlarinin movcudluguna son qoyuldu Cefferson Devisin nazirler kabinetinin 2 may 1865 ci il tarixli son iclasi ise terefdarlarinin 1860 ci ilde ilk defe toplasdigi Ebbivil seherciyinde Cenubi Karolina kecirildi Mayin 10 da Cefferson Devis hebs edilerek bir il hebsxanada saxlandi Daha sonra dovlete xeyanetde ittiham olunsa da gunahi subuta yetirilmedi Aprel iyun aylarinda Konfederasiyanin terkibine daxil olan diger statlarin ordulari da teslim oldular En son 6 noyabr 1865 ci ilde Senandoa gemisi Shenandoah Konfederasiyanin bayragini endirdi Sosial iqtisadi veziyyetiHokumeti ve dovlet remzleri Konfederasiyada icraedici hakimiyyete alti illik secilen prezident rehberlik edirdi AKS nin ilk ve yegane prezidenti siyasetci Cefferson Devis vitse prezident ise olmusdur Konfederasiyanin paytaxti evvelce Alabama statinin Montqomeri seheri 4 fevral 1861 29 may 1861 Virciniyanin Konfederasiyanin terkibine qatilmasindan sonra Ricmond 29 may 1861 3 aprel 1865 muharibenin son gunlerinde ise hemin statin Danvil seheri 3 aprel 1865 10 aprel 1865 olmusdur Bayraqlari 4 mart 1861 21 may 1861 21 may 1861 2 fevral 1862 2 fevral 1862 28 noyabr 186228 noyabr 1862 1 may 1863 1 may 1863 4 mart 1865 4 mart 1865 10 aprel 1865CSA Naval Jack CSA Naval Jack Battle FlagHerbi Deniz Quvvelerinin bayragi 1861 1863 Herbi Deniz Quvvelerinin bayragi 1863 1865 Doyus bayragiIstinadlarhttp avalon law yale edu 19th century csa csapro asp http www alabamamoments alabama gov sec14qs html https www loc gov item today in history april 02 Xarici kecidlerVikianbarda Amerika Konfederativ Statlari ile elaqeli mediafayllar var Amerika Konfederativ Statlarinin Konstitusiyasi 2010 06 21 at the Wayback Machine ve XIX esr Simali Amerika tarixine dair diger melumatlar rus ing Confederate States of Am Army and Navy Uniforms 2008 12 06 at the Wayback Machine ing 1861 The Countryman 1862 1866 2008 12 06 at the Wayback Machine muharibe dovrunde Corciya statinda derc olunan heftelik qezet The Federal and the Confederate Constitution Compared 2009 01 11 at the Wayback Machine ing The Making of the Confederate Constitution by A L Hull 2009 01 12 at the Wayback Machine 1905 ing Official Journal of the House of Representatives of the State of Louisiana 2017 08 13 at the Wayback Machine November 1861 Photographic History of the Civil War 10 vols 1912 2008 12 06 at the Wayback Machine ing Photographs of the original Confederate Constitution and other Civil War documents owned by the Hargrett Rare Book and Manuscript Library at the University of Georgia Libraries ing DocSouth Documenting the American South ing Cenubun muharibe dovrundeki tarixine dair boyuk yazili illustrativ ve audio materiallar kolleksiyasi Confederate States of America Heads of State 1861 1865 2005 08 31 at the Wayback Machine ing Confederate offices Index of Politicians by Office Held or Sought ing Confederate Currency ing ABS ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin