Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xristofor Kolumb (lat. Christophorus Columbus, it. Cristoforo Colombo, isp. Cristóbal Colón; ən tezi 25 avqust 1451 və ən geci 31 oktyabr 1451[…], Genuya, Genuya Respublikası – 20 may 1506[…], Valyadolid, Kastiliya krallığı, Kastiliya krallığı) — Amerika qitəsini kəşf edən ilk səyyah. Adı tarixdə 100 ən nüfuzlu şəxs və tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
| Xristofor Kolumb | |
|---|---|
| it. Cristoforo Colombo liq. Christoffa Corombo | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Christophorus Columbus |
| Doğum tarixi | ən tezi 25 avqust 1451 və ən geci 31 oktyabr 1451[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 20 may 1506[…] |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ürək çatışmazlığı |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | tədqiqatçı-səyyah[d], dənizçi[d], dənizçi[d], ixtiraçı |
| Atası | Domeniko Kolumb[d] |
| Anası | Suzanna Fontanarossa[d] |
| Uşaqları |
|
| Dini | Roma-Katolik kilsəsi |
| Hərbi xidmət | |
| Mənsubiyyəti | Kastiliya krallığı |
| Rütbəsi | Admiral |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | Dəniz nəqliyyatı |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Kolumb 1451-ci ildə oktyabrın 27-də İtaliyanın Genuya şəhərində doğulmuş, ömrünü İspaniyada başa vurmuşdur. O, ilk dəniz səyahətinə 1472-ci ildə doğma şəhərindən başlamışdı. 1476-cı ildə Portuqaliyaya gedən Kolumb ilk dəfə buradan uzaq dəniz səyahətinə çıxdı.İngiltərəyə, Atlantik okeanındakı , Qvineya körfəzinə üzdü. Bir müddət Madeyra adasında yaşadı.
Xristofor Kolumb Portuqaliyada ailə həyatı qurdu. hakiminin qızı ilə evləndi. 1479-cu ildən etibarən Kolumb birdəfəlik olaraq Portuqaliyada məskunlaşdı. Bu zaman geniş cografi biliklərə yiyələnən Kolumb, artıq dənizçilik işində də çox təcrübə toplamışdı. O, qəti olaraq yerin kürə formasında olmasına inanırdı. Bu dövrdə iki dövlət — İspaniya və Portuqaliya Hindistana dəniz yolu tapmaq üstündə bəhsə girmişdilər. Buna görə də Kolumb Hindistana dəniz yolunu tapmaq barədə öz layihəsini Portuqaliya kralı II Xuana (1481–1495) təqdim etdi. Amma kral bu layihəni rədd etdi. Bu səbəbdən Kolumb Portuqaliyanın rəqibi olan İspaniyaya köçmək qərarına gəldi. O, 1484-cü ildə İspaniyaya köçdü. Bundan iki il sonra o İspaniya kraliçası İsabellaya öz layihəsini təqdim etdi və kraliça bu layihəni bəyəndi. Amma o, bu səyahət üçün vəsait ayırmaqdan imtina etdi. Kolumb yenidən Portuqaliya kralına müraciət etdi və yenə də rədd cavabı aldı. Fransa da onun müraciətinə eyni münasibət göstərdi. 1492-ci ildə tale nəhayət Kolumbun üzünə güldü. İsabella ona vəsait ayıracağını bildirdi. Bunu eşidən Kolumb, olan dostları Pinson qardaşlarını da köməyə çağırdı.
Şimali Amerikanın kəşfi
Nəhayət gözlənilən an gəlib çatır. 1492-ci il avqustun 3-də X. Kolumb İspaniyanın limanından uzaq səfərə çıxır. Onun komandası 90 nəfərdən və 3 gəmidən: "Santa Mariya", "" və "Santa-Klara" gəmilərindən ibarət idi. 1492-ci ilin oktyabrının 12-də gecə yarısı Matros Rodrigo "quru" deyə qışqırmağa başlayır. Bu zaman X. Kolumb çox sevinir. O, güman edir ki, Hindistana dəniz yolunu artıq tapıb. Amma onların gördükləri quru sahəsi Baham adalarından biri olan Sansalvador idi. X. Kolumb qiymətli daş-qaş axtarışı məqsədilə cənuba doğru üzür və oktyabrın 29-da Kuba adasını kəşf edir. O, burada heç bir şey tapa bilmədiyi üçün yenidən üzməyə başlayır və dekabrın 6-da Haiti adasını tapır. Bu zaman "Santa Mariya" gəmisi qəzaya uğrayır. O, burada 43 nəfər könüllü qoyub 1493-cü ildə İspaniyaya qayıtmaq qərarına gəlir. O, buranı Hindistan kimi tanıyır, ancaq onun səfərində iştirak edən Ameriqo Vespuççi buranın yeni torpaq olduğunu anlayır və X. Kolumbu inandıra bilir. Ancaq əslində 10-cu əsrdə skandivayalılar burada olmuşdu. Leyf Erikson materikin şimal-şərqinə dəfələrlə səyahət etmişdi. X. Kolumb bundan sonra "Baş Okean Admiralı"rütbəsinə qalxır.
Digər səyahətlər və ölümü
İkinci ekspedisiya (1493–1496)
Hindistan kimi qələmə verilən Amerika qitəsinə Xristafor Kolumbun ikinci ekspedisiyası 25.09.1493-cü il tarixində Kadis limanından başlayır. Müxtəlif mənbələrə görə 1500–2500 nəfərdən ibarət olan heyət arxadan əsən şimal-şərq passat küləklərinin təsiri altda 20 gün ərzində Atlantik okeanını üzüb keçərək Mori-Qalant adasında sahilə çıxırlar. Noyabrın 4-də Qvadelupa adasını kəşf edirlər. Toxunan örtüklərin gözəlliyinə görə İspaniyadan heç də geri qalmayan bu ada digərlərindən inkişaf səviyyəsinə görə fərqlənirdi. Daha sonra Haiti adalarına üzərək, sonradan Saabo dağlarında qızıl axtaranların mərkəzinə çevrilən İzabella şəhərinin əsasını qoyurlar. Uzun müddət qızıl axtarmaqdan nəticə əldə edə bilməyən Kolumb gələcəkdə ekspedisiyanın xərcini ödəyəcəyi barədə krala göndərdiyi məktub artıq avropalıların Amerikada müstəmləkəçilik siyasətinin başlanğıcından xəbər verirdi. Bu dövrdən soyğunçuluq və quldurluq Amerikada macəra axtaranların məqsədinə çevrilməyə başladı. 1 may 1493-cü ildə "Hindistanın materik torpağına keçmək üçün" qərbə doğru hərəkət etməklə Kubanın cənub-şərq sahillərini tədqiq edilir. 1494-cü il iyun ayının 12-də Kolumb bütün ekspedisiya heyətinə bu quru sahənin materikin bir hissəsi olması haqqında and içdirərək gələcək təhlükəsizliyini təmin edir. Həmin ərəfədə Kolumbun qardaşı Bartolomey Espanyolanın cənubunda Santo-Dominqo şəhərinin əsasını qoyur. Ekspedisiyanın göndərdiyi az miqdarda qızıl, mis, qul kimi hindlilər kralı təmin etmədiyindən, həmçinin ekspedisiya xərcləri ödənilmədiyindən Kral-Kolumb müqaviləsi pozulur. Kolumb təcili olaraq 17 gəmidən 5-ini saxlamaqla (500 nəfər), 20 ilə geri qayıdır. O, Haiti adalarındakı Espanyolanın mərkəzində bibliya çarı Salomonun qızıl çıxartdığı Ofir ölkəsini tapdığını söyləməklə yenidən müqavilənin şərtlərini bərpa etməyə nail olur. Beləliklə, Xristofor Kolumb növbəti ekspedisiyanı təşkil etməyə hazırlaşır.
Üçüncü ekspedisiya (1498–1500)
Üçüncü ekspedisiya çox çətinliklə olsa da, Kolumb 1498-ci il may ayının 30-da 6 kiçik gəmidə 300 nəfər heyətlə Qvadalkvivir çayının mənsəbindən "Qərbi Hindistan"a yola düşür. İyulun 31-də Trinidad adasını kəşf edərək, cənuba üzməklə Orinoko çayının deltasına yaxınlaşır. Kolumb yeni torpaqlar kəşf etdiyi ərəfədə 1498-ci ildə portuqallar artıq Hindistana Afrikanın cənubundan dəniz yolu açmışdılar. Bu hadisə İspaniya kralı tərəfindən Kolumbun, qardaşları Bartolome və Diaqonun həbs olunmasına səbəb olur. Lakin az sonra yeni torpaqların kəşfində maraqlı olan maliyyəçilərin təkidi ilə üçü də azad olunurlar.
Dördüncü ekspedisiya (1502–1504)
Kolumbun üçüncü ekspedisiyasından sonra, İspaniyadan Antil adalarına kütləvi axın başlanır. 1502-ci ilin aprelində Kolumb yenidən səyahətə çıxmağa nail olur. O, Karib dənizini keçməklə Mərkəzi Amerikada boğaz axtarmaqla daha qərbə üzmək cəhdi göstərir. Bu dövrdə yeni torpaqların kəşfi ilə yanaşı yerli əhalinin ispanlar tərəfindən kütləvi qırğını başlamışdır. İspanların baş keşişi həmvətənlərinin "Qərbi Hindistan"da törətdikləri vəhşilikləri belə xatırlayır: "Xristianlar kəndlərə gedərək heç kimi sağ qoymur, hətta öz aralarında hindliləri bir zərbə ilə iki yerə bölə bilmələri, yaxud boyunlarını vura bilmələrinə dair mərcləşirdilər. Onlar hər kəsi məhv edirdilər. Hər 13 nəfərdən biri tonqalda yandırılır, bəzilərinin isə bədəninə saman sarıyıb yandırırdılar. Onlar hər bir xristianın öldürülməsində hindlilərin əli olarsa, əvəzində 100 nəfər öldürülməsi haqqında aralarında razılığa gəlmişdilər". Espanyolanın kəşfindən cəmi 20 il sonra adada 15 min yerli əhali sayılan hindi qalmışdır. Bundan 30 il sonra isə adanın əhalisi son nəfərinə kimi məhv edildi. Bir qədər sonra materiklərin əsas hissəsinin kəşf olunması, avropalılar tərəfindən hindilərin bütövlükdə yer üzündən silinməsi təhlükəsinə gətirib çıxartdı. Xristofor Kolumb həqiqi Hindistanı kəşf edə bilmədi. Lakin əvəzində İspaniyaya yeni torpaqlar, yeni sərvətlər mənbəyi bəxş etdi. İstədiyinə nail ola bilməyən Kolumb ruh düşkünlüyü ilə geri qayıdaraq İspaniya əyalətlərindən birində yaşamalı olur. Kral bütün müqavilələri qüvvədən saldığına görə müflisləşir və Kolumb ruhdan düşmüş, məyus olmuş halda 1506-cı ilin 20 mayında İspaniyanın Valyadolid şəhərində vəfat edir. Xristofor Kolumb ömrünün sonuna qədər Asiya qitəsinə çatdığına və Hindistanı kəşf etdiyinə əmin olmuşdur.
Filmoqrafiya
İstinadlar
- Christopher Columbus // National Library of Wales archives and manuscripts catalogue (ing.).
- Christofer Columbus // Project Runeberg (ing.). 1992.
- Valerie I.J. Flint Christopher Columbus // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Encyclopédie Larousse en ligne (fr.).
- Pas L. v. Genealogics (ing.). 2003.
- Union List of Artist Names (ing.). 2011.
- Real Academia de la Historia. 1738.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xristofor Kolumb lat Christophorus Columbus it Cristoforo Colombo isp Cristobal Colon en tezi 25 avqust 1451 ve en geci 31 oktyabr 1451 Genuya Genuya Respublikasi 20 may 1506 Valyadolid Kastiliya kralligi Kastiliya kralligi Amerika qitesini kesf eden ilk seyyah Adi tarixde 100 en nufuzlu sexs ve tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib Xristofor Kolumbit Cristoforo Colombo liq Christoffa CoromboSexsi melumatlarDogum adi Christophorus ColumbusDogum tarixi en tezi 25 avqust 1451 ve en geci 31 oktyabr 1451 Dogum yeri Genuya Genuya RespublikasiVefat tarixi 20 may 1506 Vefat yeri Valyadolid Kastiliya kralligi Kastiliya kralligiVefat sebebi urek catismazligiDefn yeri Sevilya kafedrali d Fealiyyeti tedqiqatci seyyah d denizci d denizci d ixtiraciAtasi Domeniko Kolumb d Anasi Suzanna Fontanarossa d Usaqlari Ferdinand Kolumb d Dieqo KolumbDini Roma Katolik kilsesiHerbi xidmetMensubiyyeti Kastiliya kralligiRutbesi AdmiralElmi fealiyyetiElm sahesi Deniz neqliyyati Vikianbarda elaqeli mediafayllarItaliyanin Genuya seherindeki Kristofor Kolumbun EviHeyatiKolumb 1451 ci ilde oktyabrin 27 de Italiyanin Genuya seherinde dogulmus omrunu Ispaniyada basa vurmusdur O ilk deniz seyahetine 1472 ci ilde dogma seherinden baslamisdi 1476 ci ilde Portuqaliyaya geden Kolumb ilk defe buradan uzaq deniz seyahetine cixdi Ingiltereye Atlantik okeanindaki Qvineya korfezine uzdu Bir muddet Madeyra adasinda yasadi Kolumb oz xidmetlerini Portuqaliya kralina teklif edir Chodowiecki 17 ci esr Xristofor Kolumb Portuqaliyada aile heyati qurdu hakiminin qizi ile evlendi 1479 cu ilden etibaren Kolumb birdefelik olaraq Portuqaliyada meskunlasdi Bu zaman genis cografi biliklere yiyelenen Kolumb artiq denizcilik isinde de cox tecrube toplamisdi O qeti olaraq yerin kure formasinda olmasina inanirdi Bu dovrde iki dovlet Ispaniya ve Portuqaliya Hindistana deniz yolu tapmaq ustunde behse girmisdiler Buna gore de Kolumb Hindistana deniz yolunu tapmaq barede oz layihesini Portuqaliya krali II Xuana 1481 1495 teqdim etdi Amma kral bu layiheni redd etdi Bu sebebden Kolumb Portuqaliyanin reqibi olan Ispaniyaya kocmek qerarina geldi O 1484 cu ilde Ispaniyaya kocdu Bundan iki il sonra o Ispaniya kralicasi Isabellaya oz layihesini teqdim etdi ve kralica bu layiheni beyendi Amma o bu seyahet ucun vesait ayirmaqdan imtina etdi Kolumb yeniden Portuqaliya kralina muraciet etdi ve yene de redd cavabi aldi Fransa da onun muracietine eyni munasibet gosterdi 1492 ci ilde tale nehayet Kolumbun uzune guldu Isabella ona vesait ayiracagini bildirdi Bunu esiden Kolumb olan dostlari Pinson qardaslarini da komeye cagirdi Simali Amerikanin kesfiNehayet gozlenilen an gelib catir 1492 ci il avqustun 3 de X Kolumb Ispaniyanin limanindan uzaq sefere cixir Onun komandasi 90 neferden ve 3 gemiden Santa Mariya ve Santa Klara gemilerinden ibaret idi 1492 ci ilin oktyabrinin 12 de gece yarisi Matros Rodrigo quru deye qisqirmaga baslayir Bu zaman X Kolumb cox sevinir O guman edir ki Hindistana deniz yolunu artiq tapib Amma onlarin gordukleri quru sahesi Baham adalarindan biri olan Sansalvador idi X Kolumb qiymetli das qas axtarisi meqsedile cenuba dogru uzur ve oktyabrin 29 da Kuba adasini kesf edir O burada hec bir sey tapa bilmediyi ucun yeniden uzmeye baslayir ve dekabrin 6 da Haiti adasini tapir Bu zaman Santa Mariya gemisi qezaya ugrayir O burada 43 nefer konullu qoyub 1493 cu ilde Ispaniyaya qayitmaq qerarina gelir O burani Hindistan kimi taniyir ancaq onun seferinde istirak eden Ameriqo Vespucci buranin yeni torpaq oldugunu anlayir ve X Kolumbu inandira bilir Ancaq eslinde 10 cu esrde skandivayalilar burada olmusdu Leyf Erikson materikin simal serqine defelerle seyahet etmisdi X Kolumb bundan sonra Bas Okean Admirali rutbesine qalxir Diger seyahetler ve olumuIkinci ekspedisiya 1493 1496 Hindistan kimi qeleme verilen Amerika qitesine Xristafor Kolumbun ikinci ekspedisiyasi 25 09 1493 cu il tarixinde Kadis limanindan baslayir Muxtelif menbelere gore 1500 2500 neferden ibaret olan heyet arxadan esen simal serq passat kuleklerinin tesiri altda 20 gun erzinde Atlantik okeanini uzub kecerek Mori Qalant adasinda sahile cixirlar Noyabrin 4 de Qvadelupa adasini kesf edirler Toxunan ortuklerin gozelliyine gore Ispaniyadan hec de geri qalmayan bu ada digerlerinden inkisaf seviyyesine gore ferqlenirdi Daha sonra Haiti adalarina uzerek sonradan Saabo daglarinda qizil axtaranlarin merkezine cevrilen Izabella seherinin esasini qoyurlar Uzun muddet qizil axtarmaqdan netice elde ede bilmeyen Kolumb gelecekde ekspedisiyanin xercini odeyeceyi barede krala gonderdiyi mektub artiq avropalilarin Amerikada mustemlekecilik siyasetinin baslangicindan xeber verirdi Bu dovrden soygunculuq ve quldurluq Amerikada macera axtaranlarin meqsedine cevrilmeye basladi 1 may 1493 cu ilde Hindistanin materik torpagina kecmek ucun qerbe dogru hereket etmekle Kubanin cenub serq sahillerini tedqiq edilir 1494 cu il iyun ayinin 12 de Kolumb butun ekspedisiya heyetine bu quru sahenin materikin bir hissesi olmasi haqqinda and icdirerek gelecek tehlukesizliyini temin edir Hemin erefede Kolumbun qardasi Bartolomey Espanyolanin cenubunda Santo Dominqo seherinin esasini qoyur Ekspedisiyanin gonderdiyi az miqdarda qizil mis qul kimi hindliler krali temin etmediyinden hemcinin ekspedisiya xercleri odenilmediyinden Kral Kolumb muqavilesi pozulur Kolumb tecili olaraq 17 gemiden 5 ini saxlamaqla 500 nefer 20 ile geri qayidir O Haiti adalarindaki Espanyolanin merkezinde bibliya cari Salomonun qizil cixartdigi Ofir olkesini tapdigini soylemekle yeniden muqavilenin sertlerini berpa etmeye nail olur Belelikle Xristofor Kolumb novbeti ekspedisiyani teskil etmeye hazirlasir Ucuncu ekspedisiya 1498 1500 Ucuncu ekspedisiya cox cetinlikle olsa da Kolumb 1498 ci il may ayinin 30 da 6 kicik gemide 300 nefer heyetle Qvadalkvivir cayinin mensebinden Qerbi Hindistan a yola dusur Iyulun 31 de Trinidad adasini kesf ederek cenuba uzmekle Orinoko cayinin deltasina yaxinlasir Kolumb yeni torpaqlar kesf etdiyi erefede 1498 ci ilde portuqallar artiq Hindistana Afrikanin cenubundan deniz yolu acmisdilar Bu hadise Ispaniya krali terefinden Kolumbun qardaslari Bartolome ve Diaqonun hebs olunmasina sebeb olur Lakin az sonra yeni torpaqlarin kesfinde maraqli olan maliyyecilerin tekidi ile ucu de azad olunurlar Dorduncu ekspedisiya 1502 1504 Kolumbun ucuncu ekspedisiyasindan sonra Ispaniyadan Antil adalarina kutlevi axin baslanir 1502 ci ilin aprelinde Kolumb yeniden seyahete cixmaga nail olur O Karib denizini kecmekle Merkezi Amerikada bogaz axtarmaqla daha qerbe uzmek cehdi gosterir Bu dovrde yeni torpaqlarin kesfi ile yanasi yerli ehalinin ispanlar terefinden kutlevi qirgini baslamisdir Ispanlarin bas kesisi hemvetenlerinin Qerbi Hindistan da toretdikleri vehsilikleri bele xatirlayir Xristianlar kendlere gederek hec kimi sag qoymur hetta oz aralarinda hindlileri bir zerbe ile iki yere bole bilmeleri yaxud boyunlarini vura bilmelerine dair merclesirdiler Onlar her kesi mehv edirdiler Her 13 neferden biri tonqalda yandirilir bezilerinin ise bedenine saman sariyib yandirirdilar Onlar her bir xristianin oldurulmesinde hindlilerin eli olarsa evezinde 100 nefer oldurulmesi haqqinda aralarinda raziliga gelmisdiler Espanyolanin kesfinden cemi 20 il sonra adada 15 min yerli ehali sayilan hindi qalmisdir Bundan 30 il sonra ise adanin ehalisi son neferine kimi mehv edildi Bir qeder sonra materiklerin esas hissesinin kesf olunmasi avropalilar terefinden hindilerin butovlukde yer uzunden silinmesi tehlukesine getirib cixartdi Xristofor Kolumb heqiqi Hindistani kesf ede bilmedi Lakin evezinde Ispaniyaya yeni torpaqlar yeni servetler menbeyi bexs etdi Istediyine nail ola bilmeyen Kolumb ruh duskunluyu ile geri qayidaraq Ispaniya eyaletlerinden birinde yasamali olur Kral butun muqavileleri quvveden saldigina gore muflislesir ve Kolumb ruhdan dusmus meyus olmus halda 1506 ci ilin 20 mayinda Ispaniyanin Valyadolid seherinde vefat edir Xristofor Kolumb omrunun sonuna qeder Asiya qitesine catdigina ve Hindistani kesf etdiyine emin olmusdur Filmoqrafiya1492 Cennetin fethi film 1992 IstinadlarChristopher Columbus National Library of Wales archives and manuscripts catalogue ing Christofer Columbus Project Runeberg ing 1992 Valerie I J Flint Christopher Columbus Encyclopaedia Britannica ing Encyclopedie Larousse en ligne fr Pas L v Genealogics ing 2003 Union List of Artist Names ing 2011 Real Academia de la Historia 1738