Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kamboca (khm. កម្ពុជា, Kâmpŭchéa; həmçinin İkinci Kamboca krallığı), rəsmi olaraq Kamboca krallığı (khm. ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, Preăḥ Réachéanachâkr Kâmpŭchéa); əvvəlki adı ilə Kampuçiya — Cənub-Şərqi Asiyada dövlət. Kamboca Hind-Çin yarımadasının cənub sahilində yerləşir. Qərb və şimal-qərbdə Tailand, şimal-şərqdə Laos, şərq və cənub-şərqdə Vyetnamla həmsərhəddir. Ölkənin cənub-qərbdə isə Siam körfəzinə çıxışı vardır. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Pnompen şəhəri, ümumi sahəsi 181,035 kvadrat kilometrdir. Kamboca inzibati cəhətdən 25 əyalətdən ibarətdir.
| Kamboca | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Preăh Réachéanachâk Kâmpŭchéa | |||||
| |||||
 Millət, Din, Kral | |||||
| Himn: Nokor Reach Sehirli Krallıq | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • Müstəqillik | 9 noyabr 1953 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Pnompen | ||||
| İdarəetmə forması | Konstitusiyalı monarxiya | ||||
| Kral | Norodom Siamoni [ 29.X.2004 ] | ||||
| Baş nazir | [22.VIII.2023 ] | ||||
| Sahəsi | Dünyada 88-ci | ||||
| • Ümumi | 181040 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 2,5 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 15,957,223 nəfər (65-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (3.III.2008) | 13 395 682 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 81.8 nəf./km² (118-ci) | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 58.939 milyard dollar | ||||
| • Adambaşına | 3,735 dollar | ||||
| ÜDM (nominal) | |||||
| • Ümumi (2016 təxmini) | 19.368 dollar | ||||
| • Adambaşına | 1,227 dollar | ||||
| İİİ (2014) | 0.555 (artış; 143-cü) | ||||
| Valyuta | Kamboca rieli | ||||
| İnternet domeni | .kh | ||||
| KH | |||||
| BOK kodu | CAM | ||||
| Telefon kodu | +855 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Kamboca zəngin və mürəkkəb coğrafi təbiətə malikdir. Əhalisininin sayı 15 milyon nəfərdən çoxdur. Ölkənin rəsmi dini buddizmdir. Əhalinin təqribən 95%-i bu dinə sitayiş edir. Vyetnamlılar, çinlilər və etnik azlıqlardır. Paytaxt və ən böyük şəhər olan Pnompen ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəzi rolunu oynayır.
Tarixi
Kamboca ərazisinin məskunlaşması erkən neolit dövrünə təsadüf edir. Eramızdan əvvəl I əsrdə ilk cəmiyyət, I-VI əsrlərdə ilk meydana gəlmişdir. IX-XIII əsrlərdə Hind-Çin yarımadasındakı daxil edilmiş, imperiyanın süqutundan sonra isə XVIII əsrin əvvəllərində və Vyetnam dövlətlərindən asılı vəziyyətə düşmüşdür. 1884-cü ildən Kamboca Fransanın müstəmləkəsinə çevrilmişdir. Yaponiya 1940-cı ildə Kampuçini işğal edərək onu özünün hərbi bazasına çevirdi. Uzun müddətli mübarizədən sonra Kampuçiya 1953-cü il noyabrın 9-da müstəqillik qazandı.
Mədəniyyəti
Kamboca nisbətən zəif inkişaf etmiş aqrar ölkədir. Bu zəif inkişaf onun maarif və mədəniyyətinə də təsir etmişdir. 6 illik təhsil hamı üçün məcburi idi. 13 illik orta təhsil sistemi (6 il ibtidai, 7 il orta) mövcud idi. Lakin 1975-ci il aprelin 17-dən, Kampuçi Vahid Milli Qurtuluş Cəbhəsi (KVMAC) və Kral Milli birlik hökuməti hakimiyyətə gəldikdən sonra maarif və mədəniyyətdə tənəzzül və geriləmə başladı. Məktəblər və kitabxanalar bağlandı, tədris fənlərinin öyrənilməsi qadağan edildi, kitabların çoxu yandırıldı, xeyli muzey eksponatları məhv edildi.
Kampocada radikal hakimiyyət uzaqlaşdırıldıqdan sonra isə maarifin inkişafı yeni, demokratik qaydalar əsasında bərpa edilməyə başladı. Valideynlərini itirmiş uşaqlar üçün əyalət mərkəzlərində internatlar yaradıldı.
Pnompendə milli kitabxana, milli muzey və s. mədəniyyət mərkəzləri bərpa edildi. Mətbuat, radio verlişlərinin fəaliyyəti də ölkənin iqtisaslarına uyğun olaraq dayandırılmış, məzmunu dəyişmişdir. Mətbuat və radio verlişləri siyasi mübarizə və vuruşmaların mərkəzində olmuşdur.
Ədəbiyyat
Kambocada ilk ədəbi abidələr III əsrə aid olan Bokan və VI əsrədə yaradılmış Tonle – Bati məbədlərinin divarlarındakı sanskrit yazılarından ibarətdir. VII əsrin əvvəllərinə aid qədim Khmer mədəniyyətinin inkişafına brahmanizm və buddizmin əhəmiyyətli təsiri olmuşdur.
İstiqlaliyyət qazandıqdan sonra (1953) Kampuçidə şəhərsalma da inkişaf etməyə başladı. 1957 – 60-cı illərdə Kamponqasom, 1962-ci ildə Bokor şəhərləri salındı. Ənənəvi xalq sənəti də inkişaf etməyə başladı. İpəkçilik, bədii parça, ağac və fil dişi üzərində oyma, həkkaklıq, keramika, tikmə və s. inkişaf etməyə başladı. Nqok Dim, Sam Yun və başqaları rəssamlıq və qrafika sahəsində əsərlər yaratmışdılar.
Musiqi
Kxmerlərin musiqi mədəniyyətinin qədim tarixi var. Anqkor məbədlərinin barelyeflərində orkestr, ayrı – ayrı musiqi alətləri təsvir olunmuşdur. Hələ IX – XIII əsrlərdə yüksək inkişaf etmiş Khmer klassik musiqisi demək olar ki, muasir dövrədək dəyişməz qalmışdır. Bu musiqinin lad əsasını pentatonika təşkil edir.
Burada ritm əsas rol oynayır. Kxmer musiqisində sampxo, çxayyam, sko – txom (zərb), ta – diyeu, tyapey, ta kxe, tro – qe (simli) və s. musiqi alətlərindən istifadə edilir. Kambocanın Milli mahnı və rəqs ansamblı 1979-cu ildə yaradılmışdır.
Din
Buddizm Kamboca əhalisinin böyük əksəriyyətinin etiqad etdiyi dindir. Özünün cənub qanadı olan formasında təşəkkül tapıb və iki təriqətə bölünür: və . Txeravada , , , etiqad edir. Kampuçiyada yaşayan çinlilər və vyetnamlılar əsasən buddizmin formasını qəbul edirlər. Ölkədə eyni zamanda 14 min nəfər katolik vardır. Daha nüfuzlu protestant təşkilatı isə ölkədəki xristian və alyansıdır. Bundan başqa, yeddinci günün adventistləri və digər protestant qruplar (ümumi sayı 2 min nəfər) vardır. Kambocada eyni zamanda az sayda müsəlman qrupları ( və malaylar) yaşayır. bir hissəsi və dağ tyamları ənənəvin dini inanclarını qoruyub saxlayırlar.
İstinadlar
- Лаос. Тарихи очерк // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. VI ҹилд: Куба—Мисир. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1982. С. 154.
- "Cambodia to celebrate day for indigenous people near Angkor Wat". News.xinhuanet.com. 2013-08-25 tarixində . İstifadə tarixi: 8 noyabr 2017.
- (PDF). 2012-07-25 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-26.
 | Kamboca ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kamboca khm កម ព ជ Kampŭchea hemcinin Ikinci Kamboca kralligi resmi olaraq Kamboca kralligi khm ព រ រ ជ ណ ចក រកម ព ជ Preăḥ Reacheanachakr Kampŭchea evvelki adi ile Kampuciya Cenub Serqi Asiyada dovlet Kamboca Hind Cin yarimadasinin cenub sahilinde yerlesir Qerb ve simal qerbde Tailand simal serqde Laos serq ve cenub serqde Vyetnamla hemserheddir Olkenin cenub qerbde ise Siam korfezine cixisi vardir Paytaxti ve en boyuk seheri Pnompen seheri umumi sahesi 181 035 kvadrat kilometrdir Kamboca inzibati cehetden 25 eyaletden ibaretdir KambocaPreăh Reacheanachak KampŭcheaBayraq Gerb d Millet Din KralHimn source track track track track track track track track track track track Nokor Reach Sehirli KralliqTarixi Musteqillik 9 noyabr 1953Resmi dilleri Kxmer diliPaytaxt PnompenIdareetme formasi Konstitusiyali monarxiyaKral Norodom Siamoni 29 X 2004 Bas nazir 22 VIII 2023 Sahesi Dunyada 88 ci Umumi 181040 km Su sahesi 2 5Ehalisi Ehali 15 957 223 nefer 65 ci Siyahiyaalma 3 III 2008 13 395 682 nef Sixliq 81 8 nef km 118 ci UDM AQP Umumi 58 939 milyard dollar Adambasina 3 735 dollarUDM nominal Umumi 2016 texmini 19 368 dollar Adambasina 1 227 dollarIII 2014 0 555 artis 143 cu Valyuta Kamboca rieliInternet domeni khKHBOK kodu CAMTelefon kodu 855Saat qursaqlari UTC 07 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarKamboca Kamboca Kamboca zengin ve murekkeb cografi tebiete malikdir Ehalisininin sayi 15 milyon neferden coxdur Olkenin resmi dini buddizmdir Ehalinin teqriben 95 i bu dine sitayis edir Vyetnamlilar cinliler ve etnik azliqlardir Paytaxt ve en boyuk seher olan Pnompen olkenin siyasi iqtisadi ve medeni merkezi rolunu oynayir TarixiKamboca erazisinin meskunlasmasi erken neolit dovrune tesaduf edir Eramizdan evvel I esrde ilk cemiyyet I VI esrlerde ilk meydana gelmisdir IX XIII esrlerde Hind Cin yarimadasindaki daxil edilmis imperiyanin suqutundan sonra ise XVIII esrin evvellerinde ve Vyetnam dovletlerinden asili veziyyete dusmusdur 1884 cu ilden Kamboca Fransanin mustemlekesine cevrilmisdir Yaponiya 1940 ci ilde Kampucini isgal ederek onu ozunun herbi bazasina cevirdi Uzun muddetli mubarizeden sonra Kampuciya 1953 cu il noyabrin 9 da musteqillik qazandi MedeniyyetiPnompen Seheri Kamboca nisbeten zeif inkisaf etmis aqrar olkedir Bu zeif inkisaf onun maarif ve medeniyyetine de tesir etmisdir 6 illik tehsil hami ucun mecburi idi 13 illik orta tehsil sistemi 6 il ibtidai 7 il orta movcud idi Lakin 1975 ci il aprelin 17 den Kampuci Vahid Milli Qurtulus Cebhesi KVMAC ve Kral Milli birlik hokumeti hakimiyyete geldikden sonra maarif ve medeniyyetde tenezzul ve gerileme basladi Mektebler ve kitabxanalar baglandi tedris fenlerinin oyrenilmesi qadagan edildi kitablarin coxu yandirildi xeyli muzey eksponatlari mehv edildi Kampocada radikal hakimiyyet uzaqlasdirildiqdan sonra ise maarifin inkisafi yeni demokratik qaydalar esasinda berpa edilmeye basladi Valideynlerini itirmis usaqlar ucun eyalet merkezlerinde internatlar yaradildi Pnompende milli kitabxana milli muzey ve s medeniyyet merkezleri berpa edildi Metbuat radio verlislerinin fealiyyeti de olkenin iqtisaslarina uygun olaraq dayandirilmis mezmunu deyismisdir Metbuat ve radio verlisleri siyasi mubarize ve vurusmalarin merkezinde olmusdur Edebiyyat Kambocada ilk edebi abideler III esre aid olan Bokan ve VI esrede yaradilmis Tonle Bati mebedlerinin divarlarindaki sanskrit yazilarindan ibaretdir VII esrin evvellerine aid qedim Khmer medeniyyetinin inkisafina brahmanizm ve buddizmin ehemiyyetli tesiri olmusdur Istiqlaliyyet qazandiqdan sonra 1953 Kampucide sehersalma da inkisaf etmeye basladi 1957 60 ci illerde Kamponqasom 1962 ci ilde Bokor seherleri salindi Enenevi xalq seneti de inkisaf etmeye basladi Ipekcilik bedii parca agac ve fil disi uzerinde oyma hekkakliq keramika tikme ve s inkisaf etmeye basladi Nqok Dim Sam Yun ve basqalari ressamliq ve qrafika sahesinde eserler yaratmisdilar MusiqiKxmerlerin musiqi medeniyyetinin qedim tarixi var Anqkor mebedlerinin barelyeflerinde orkestr ayri ayri musiqi aletleri tesvir olunmusdur Hele IX XIII esrlerde yuksek inkisaf etmis Khmer klassik musiqisi demek olar ki muasir dovredek deyismez qalmisdir Bu musiqinin lad esasini pentatonika teskil edir Burada ritm esas rol oynayir Kxmer musiqisinde sampxo cxayyam sko txom zerb ta diyeu tyapey ta kxe tro qe simli ve s musiqi aletlerinden istifade edilir Kambocanin Milli mahni ve reqs ansambli 1979 cu ilde yaradilmisdir DinWat Preah Puth Buddizm Buddizm Kamboca ehalisinin boyuk ekseriyyetinin etiqad etdiyi dindir Ozunun cenub qanadi olan formasinda tesekkul tapib ve iki teriqete bolunur ve Txeravada etiqad edir Kampuciyada yasayan cinliler ve vyetnamlilar esasen buddizmin formasini qebul edirler Olkede eyni zamanda 14 min nefer katolik vardir Daha nufuzlu protestant teskilati ise olkedeki xristian ve alyansidir Bundan basqa yeddinci gunun adventistleri ve diger protestant qruplar umumi sayi 2 min nefer vardir Kambocada eyni zamanda az sayda muselman qruplari ve malaylar yasayir bir hissesi ve dag tyamlari enenevin dini inanclarini qoruyub saxlayirlar IstinadlarLaos Tarihi ocherk Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә VI ҹild Kuba Misir Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1982 S 154 Cambodia to celebrate day for indigenous people near Angkor Wat News xinhuanet com 2013 08 25 tarixinde Istifade tarixi 8 noyabr 2017 PDF 2012 07 25 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 26 Kamboca ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin