Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
III Riçard (ing. Richard III of England) (2 oktyabr 1452 – 22 avqust 1485) — İngiltərə və İrlandiyanın York sülaləsindən olan son kralı. İngiltərədə orta əsrlər dövrünü sonlandıran Gül müharibəsinin həlledici döyüşü olan Bosvort döyüşündə məğlub oldu və öldürüldü. Uilyam Şekspirin "III Riçard" adlı tarixi pyesinin baş qəhrəmanıdır.
| III Riçard | |
|---|---|
| ing. Richard III | |
 | |
| 26 iyun 1483 – 22 avqust 1485 | |
| Əvvəlki | V Eduard |
| Sonrakı | VII Henri |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 2 oktyabr 1452 |
| Vəfat tarixi | 22 avqust 1485 (32 yaşında) |
| Vəfat səbəbi | döyüşdə ölüm |
| Fəaliyyəti | monarx |
| Atası | Yorklu Riçard |
| Anası | Sesilya Nevil |
| Həyat yoldaşı |
|
| Ailəsi | York sülaləsi |
| Dini | katolisizm |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Böyük qardaşı IV Eduardın 1483-cü ilin aprelində vəfatından sonra taxta onun 12 yaşlı oğlu V Eduard çıxarıldı və qardaşının vəsiyyətinə uyğun olaraq Riçard gənc kralın naibi elan olundu. Ancaq 22 iyun tarixinə planlanan tacqoyma mərasimindən bir neçə gün əvvəl yeni kralın valideynlərinin nigahı qanunsuz, övladları isə qeyri-məşru elan edildi və beləcə taxtdan əl çəkdirildilər. 25 iyunda toplanan lordlar palatasının verdiyi qərarla Qloster hersoqu olan Riçard kral elan edildi. 6 iyul 1483-cü ildə baş tutan tacqoyma mərasiminin ardından devrilən V Eduard və kiçik qardaşı York hersoqu Riçard London qalasına həbs olundu və onlardan bir daha heç bir məlumat alınmadı. Gənc şahzadələrin əmiləri tərəfindən öldürüldüyü iddia edilsədə, bu barədə nə bir dəlil, nə də cəsəd tapılmadı.
Səltənəti illərində III Riçarda qarşı 2 böyük üsyan baş verdi. Bunlardan ilki 1483-cü ilin oktyabrında IV Eduardın sadiq müttəfiqi olan Bukingem hersoqu Henri Stafford tərəfindən başlansa da, üsyan qısa zamanda yatırıldı. Daha sonra 1485-ci ildə Henri Tüdor və əmisi Asper Tüdor topladıqları fransız birlikləriylə cənubi Uelsdə üsyan başlatdı və Bosvort düzənliyində III Riçardın ordusunu darmadağın etdi. Ələ keçirilən III Riçard öldürüldü və döyüşdə həlak olan son İngiltərə kralı olaraq tarixə düşdü. Ardından Henri Tüdor VII Henri adıyla taxta çıxdı.
Döyüş meydanından tapılan cəsədi Lester qəsəbəsinə aparıldı və burada sadə bir mərasimlə dəfn olundu. Ancaq İngiltərə inqilabı illərində məzar daşının oğurlandığına və cəsəd qalıqlarının Soar çayına atıldığına inanılırdı. Nəhayət, 2012-ci ildə III Riçard cəmiyyəti tərəfindən aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı cəsədi tapıldı və həm radiokarbon tarixləmə üsulu, həm də böyük bacısı nın məzarından alınan DNA nümunələri ilə cəsədin mərhum krala aid olduğu isbat olundu. Müvafiq prosedurun ardından cəsəd 26 mart 2015-ci ildə Lester kafedralına dəfn olundu.
Həyatı
İlk illəri
Riçard 2 oktyabr 1452-ci ildə York hersoqu Riçard Plantagenet və Sesilya Nevilin 11-ci övladı olaraq Northemptonda dünyaya gəldi. Uşaqlıq illəri atasının taxt iddiasını dəstəkləyən York sülaləsi ilə VI Henri və xanımı Anjulu Marqariti dəstəkləyən Lankasterlər arasındakı mübarizə (Gül müharibəsi) ilə keçdi. 1459-cu ildə atası və bəzi York mənsubları İngiltərədən qaçmağa məcbur oldular və beləcə, Riçard və qardaşı Corc xalaları olan Bukingem hersoqinası Anna Nevilin himayəsinə girdilər.
IV Eduard dönəmi
Atası və böyük qardaşı Edmundun 30 dekabr 1460-cı ildə Veykfild döyüşündə həlak olmasının ardından Riçard və Corc analarının köməyilə Flandriyaya qaçırıldı. Ancaq bu sürgün çox çəkmədi və Lankasterlərin Touton döyüşündəki məğlubiyyətinin ardında Riçard və qardaşı İngiltərəyə geri döndülər. Taxt mübarizəsində qalib gələn digər qardaşı IV Eduardın 28 iyun 1461-ci ildə baş tutan tacqoyma mərasiminin ardından Riçard Qloster hersoqu seçildi və həm Qarter, həm də Bat cəngavəri təyin olundu.
Riçard bundan sonrakı uşaqlıq illərini Yorkşirdəki Midlham qalasında, Vorvik lordu olan xalası oğlu n himayəsində keçirdi. Gül müharibəsindəki önəmli rolu səbəbilə "Kral yaradıcısı" ləqəbi almışdı və gənc şahzadənin əsl cəngavər kimi böyüməsinə nəzarət edirdi. 1465-ci ilin payızında kral Eduard qardaşının himayə məsrəfləri üçün na 1000 sterlinq pul ayırmışdı. Riçard bəzi mənbələrə görə 12, bəzi mənbələrə görə isə 16 yaşına qədər burada nun himayəsində qaldı və həm gələcəkdəki güclü dəstəkçilərindən Frensis Lovellə, həm də gələcək həyat yoldaşı olan Anna Nevillə bu illər ərzində tanış oldu.
Bu ilk illərdə belə qızları İzabel və Annanı kralın qardaşları ilə evləndirmək niyyəti var idi. Qədim ingilis ənənəsinə görə də, gənc aristokratlar gələcəkdə evlənəcəkləri xanımın ailəsində böyülüdüməli idi. Belə ki, kralın və gənc şahzadələrin atası olan Riçard Plantagenet də məhz bu ənənəyə uyğun böyüdülmüşdü. Ancaq kral Eduardla nun münasibətləri gərginləşdi və kral bu evliliklərə qarşı çıxdı. Buna baxmayaraq Riçardın kiçik qardaşı Corc lordun böyük qızı İzabellə 12 iyul 1469-cu ildə kralın icazəsi olmadan gizlicə evləndi və qaynatasının krala qarşı çıxardığı üsyana qatıldı. Riçard isə lordun kiçik qızı Anna ilə şayələri yayılsa da, kral Eduarda sadiq qaldı.
nun keçmiş Lankaster kraliçası Anjulu Marqaritə sığınmasının ardından, kral Eduard və Riçard 1470-ci ilin oktyabrında Burqundiyaya qaçdılar. Buna səbəb isə 2 il əvvəl - 1468-ci ildə bacıları Marqaritin Burqundiya hersoqu Cəsur Karlla evlənmiş olması idi. Qardaşı ilə birlikdə hələ 19 yaşındakı Riçard, Barnet və Qlosterşir döyüşlərinə qatılaraq qələbə qazandı və 1471-ci ilin yazında kral Eduard hakimiyyətini bərpa etdi. Məhz bu dönəmdən etibarən mənbələrdə Riçardın çiynində içəriyə doğru bir əyilmənin müşahidə olunduğu qeyd edilir. 2014-cü ildə Riçardın qalıqlarının tapılmasının ardından aparılan araşdırmalar nəticəsində bu əyilmənin skolioz mənşəli olduğu sübut olundu.
Evliliyi və ailə münasibətləri
Qlosterşir döyüşündəki qəti York qələbəsinin ardından Riçard 12 iyul 1472-ci ildə Vorvik lordunun kiçik qızı Anna Nevillə evləndi. 1470-ci ilin sonunda Anna atasının Lankaster ittifaqının şərti olaraq VI Henrinin yeganə övladı olan la evləndirilmişdi. Ancaq 17 yaşlı Qlosterşir döyüşündə, Vorvik lordu isə Barnet döyüşündə həlak olmuşdu. Riçardın bu evlilik planı qardaşı Corcun da etirazına səbəb olmuşdu. Bunun əsl səbəbi isə onun, Corcun 1469-cu ildə evləndiyi İzabelin bacısı və ortaq mirasçısı olması idi. Belə ki, ortada həm Vorvik lordluğu, həm də lordun xanımı və ailəsinin yeganə mirasçısı olan Anna Byuçempin sahib olduğu mülklər dururdu. Bu nigaha qarşı çıxmaması səbəbilə, Anna Nevil valideynlərindən ona miras qalan mülklərin böyük bir qismindən imtina etməli oldu. Buna baxmyaraq, 1473-cü ilin əvvəlində qəbul edilən parlament qərarı ilə Corc qardaşının imtina etməsilə əldə etdiyi Vorvik mülklərini də itirməyə başladı.
Cütlük yaxın qohum olduğu üçün nigahla bağlı Papadan icazə gözlənildi və lazımi icazə 22 aprel 1472-ci ildə gəldi. 1473-cü ilin iyununda Riçard qaynanası olan Anna Byuçempi sığınacaqdan çıxaraq öz yanına - Midlhama gəlməyə razı saldı.
İstinadlar
Mənbə
İstinadlar
- Kindred Britain.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Ricard III Ricard ing Richard III of England 2 oktyabr 1452 22 avqust 1485 Ingiltere ve Irlandiyanin York sulalesinden olan son krali Ingilterede orta esrler dovrunu sonlandiran Gul muharibesinin helledici doyusu olan Bosvort doyusunde meglub oldu ve olduruldu Uilyam Sekspirin III Ricard adli tarixi pyesinin bas qehremanidir III Ricarding Richard IIIIngiltere ve Irlandiya krali26 iyun 1483 22 avqust 1485EvvelkiV EduardSonrakiVII HenriSexsi melumatlarDogum tarixi 2 oktyabr 1452Vefat tarixi 22 avqust 1485 32 yasinda Vefat sebebi doyusde olumFealiyyeti monarxAtasi Yorklu RicardAnasi Sesilya NevilHeyat yoldasi Anna Nevil 1472 1485 Ailesi York sulalesiDini katolisizm Vikianbarda elaqeli mediafayllar Boyuk qardasi IV Eduardin 1483 cu ilin aprelinde vefatindan sonra taxta onun 12 yasli oglu V Eduard cixarildi ve qardasinin vesiyyetine uygun olaraq Ricard genc kralin naibi elan olundu Ancaq 22 iyun tarixine planlanan tacqoyma merasiminden bir nece gun evvel yeni kralin valideynlerinin nigahi qanunsuz ovladlari ise qeyri mesru elan edildi ve belece taxtdan el cekdirildiler 25 iyunda toplanan lordlar palatasinin verdiyi qerarla Qloster hersoqu olan Ricard kral elan edildi 6 iyul 1483 cu ilde bas tutan tacqoyma merasiminin ardindan devrilen V Eduard ve kicik qardasi York hersoqu Ricard London qalasina hebs olundu ve onlardan bir daha hec bir melumat alinmadi Genc sahzadelerin emileri terefinden oldurulduyu iddia edilsede bu barede ne bir delil ne de cesed tapilmadi Selteneti illerinde III Ricarda qarsi 2 boyuk usyan bas verdi Bunlardan ilki 1483 cu ilin oktyabrinda IV Eduardin sadiq muttefiqi olan Bukingem hersoqu Henri Stafford terefinden baslansa da usyan qisa zamanda yatirildi Daha sonra 1485 ci ilde Henri Tudor ve emisi Asper Tudor topladiqlari fransiz birlikleriyle cenubi Uelsde usyan baslatdi ve Bosvort duzenliyinde III Ricardin ordusunu darmadagin etdi Ele kecirilen III Ricard olduruldu ve doyusde helak olan son Ingiltere krali olaraq tarixe dusdu Ardindan Henri Tudor VII Henri adiyla taxta cixdi Doyus meydanindan tapilan cesedi Lester qesebesine aparildi ve burada sade bir merasimle defn olundu Ancaq Ingiltere inqilabi illerinde mezar dasinin ogurlandigina ve cesed qaliqlarinin Soar cayina atildigina inanilirdi Nehayet 2012 ci ilde III Ricard cemiyyeti terefinden aparilan arxeoloji qazintilar zamani cesedi tapildi ve hem radiokarbon tarixleme usulu hem de boyuk bacisi nin mezarindan alinan DNA numuneleri ile cesedin merhum krala aid oldugu isbat olundu Muvafiq prosedurun ardindan cesed 26 mart 2015 ci ilde Lester kafedralina defn olundu HeyatiIlk illeri Ricard 2 oktyabr 1452 ci ilde York hersoqu Ricard Plantagenet ve Sesilya Nevilin 11 ci ovladi olaraq Northemptonda dunyaya geldi Usaqliq illeri atasinin taxt iddiasini destekleyen York sulalesi ile VI Henri ve xanimi Anjulu Marqariti destekleyen Lankasterler arasindaki mubarize Gul muharibesi ile kecdi 1459 cu ilde atasi ve bezi York mensublari Ingiltereden qacmaga mecbur oldular ve belece Ricard ve qardasi Corc xalalari olan Bukingem hersoqinasi Anna Nevilin himayesine girdiler IV Eduard donemi Atasi ve boyuk qardasi Edmundun 30 dekabr 1460 ci ilde Veykfild doyusunde helak olmasinin ardindan Ricard ve Corc analarinin komeyile Flandriyaya qacirildi Ancaq bu surgun cox cekmedi ve Lankasterlerin Touton doyusundeki meglubiyyetinin ardinda Ricard ve qardasi Ingiltereye geri donduler Taxt mubarizesinde qalib gelen diger qardasi IV Eduardin 28 iyun 1461 ci ilde bas tutan tacqoyma merasiminin ardindan Ricard Qloster hersoqu secildi ve hem Qarter hem de Bat cengaveri teyin olundu Midlham qesrinin qaliqlari Ricard bundan sonraki usaqliq illerini Yorksirdeki Midlham qalasinda Vorvik lordu olan xalasi oglu n himayesinde kecirdi Gul muharibesindeki onemli rolu sebebile Kral yaradicisi leqebi almisdi ve genc sahzadenin esl cengaver kimi boyumesine nezaret edirdi 1465 ci ilin payizinda kral Eduard qardasinin himaye mesrefleri ucun na 1000 sterlinq pul ayirmisdi Ricard bezi menbelere gore 12 bezi menbelere gore ise 16 yasina qeder burada nun himayesinde qaldi ve hem gelecekdeki guclu destekcilerinden Frensis Lovelle hem de gelecek heyat yoldasi olan Anna Neville bu iller erzinde tanis oldu Bu ilk illerde bele qizlari Izabel ve Annani kralin qardaslari ile evlendirmek niyyeti var idi Qedim ingilis enenesine gore de genc aristokratlar gelecekde evlenecekleri xanimin ailesinde boyuludumeli idi Bele ki kralin ve genc sahzadelerin atasi olan Ricard Plantagenet de mehz bu eneneye uygun boyudulmusdu Ancaq kral Eduardla nun munasibetleri gerginlesdi ve kral bu evliliklere qarsi cixdi Buna baxmayaraq Ricardin kicik qardasi Corc lordun boyuk qizi Izabelle 12 iyul 1469 cu ilde kralin icazesi olmadan gizlice evlendi ve qaynatasinin krala qarsi cixardigi usyana qatildi Ricard ise lordun kicik qizi Anna ile sayeleri yayilsa da kral Eduarda sadiq qaldi nun kecmis Lankaster kralicasi Anjulu Marqarite siginmasinin ardindan kral Eduard ve Ricard 1470 ci ilin oktyabrinda Burqundiyaya qacdilar Buna sebeb ise 2 il evvel 1468 ci ilde bacilari Marqaritin Burqundiya hersoqu Cesur Karlla evlenmis olmasi idi Qardasi ile birlikde hele 19 yasindaki Ricard Barnet ve Qlostersir doyuslerine qatilaraq qelebe qazandi ve 1471 ci ilin yazinda kral Eduard hakimiyyetini berpa etdi Mehz bu donemden etibaren menbelerde Ricardin ciyninde iceriye dogru bir eyilmenin musahide olundugu qeyd edilir 2014 cu ilde Ricardin qaliqlarinin tapilmasinin ardindan aparilan arasdirmalar neticesinde bu eyilmenin skolioz menseli oldugu subut olundu Evliliyi ve aile munasibetleri Qlostersir doyusundeki qeti York qelebesinin ardindan Ricard 12 iyul 1472 ci ilde Vorvik lordunun kicik qizi Anna Neville evlendi 1470 ci ilin sonunda Anna atasinin Lankaster ittifaqinin serti olaraq VI Henrinin yegane ovladi olan la evlendirilmisdi Ancaq 17 yasli Qlostersir doyusunde Vorvik lordu ise Barnet doyusunde helak olmusdu Ricardin bu evlilik plani qardasi Corcun da etirazina sebeb olmusdu Bunun esl sebebi ise onun Corcun 1469 cu ilde evlendiyi Izabelin bacisi ve ortaq mirascisi olmasi idi Bele ki ortada hem Vorvik lordlugu hem de lordun xanimi ve ailesinin yegane mirascisi olan Anna Byucempin sahib oldugu mulkler dururdu Bu nigaha qarsi cixmamasi sebebile Anna Nevil valideynlerinden ona miras qalan mulklerin boyuk bir qisminden imtina etmeli oldu Buna baxmyaraq 1473 cu ilin evvelinde qebul edilen parlament qerari ile Corc qardasinin imtina etmesile elde etdiyi Vorvik mulklerini de itirmeye basladi Cutluk yaxin qohum oldugu ucun nigahla bagli Papadan icaze gozlenildi ve lazimi icaze 22 aprel 1472 ci ilde geldi 1473 cu ilin iyununda Ricard qaynanasi olan Anna Byucempi siginacaqdan cixaraq oz yanina Midlhama gelmeye razi saldi IstinadlarMenbeIstinadlarKindred Britain