Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbu İsmayıl Həmmad ibn Əbu Süleyman Müslim ibn Yezid əl-İsfahani əl-Kufi (ərəb. حمّاد بن أبي سليمان; VII əsr, güm. Kufə – 737, güm. Kufə) — dövrünün Kufə fəqihi və Əbu Hənifənin müəllimi.
| Həmmad ibn Əbu Süleyman | |
|---|---|
| ərəb. حماد بن أبي سليمان | |
 | |
| Doğum tarixi | VII əsr |
| Doğum yeri | Kufə, Əməvilər |
| Vəfat tarixi | yaxud 738 |
| Vəfat yeri | Kufə, Abbasilər |
| Fəaliyyəti | fəqih |
Həyatı
Qaynaqlarda Əbu Musa əl-Əşari ailəsinin və ya onun oğulu İbrahimin yaxud da nəvəsi Bilal ibn Əbu Bürdənin mövlası olaraq xatırlanan Həmmadın həyatı haqqındaki məlumatlar olduqca məhduddur. Atası əslən İsfahanın Bürhuvar bölgəsində olub rəvayətə görə İsfahan məlikinin oğuludur. Qaynaqların verdiyi məlumata görə atası, Əbu Musa əl-Əşarinin İsfahanı tutması əsnasında (641 və ya 642) əsir düşdü və onun hüzurunda müsəlman oldu. Əbu Musa əl-Əşari ilə aralarında himayə və hökmü qohumluq razılaşması demək olan "vəla bağı" qurulduğu üçün Əşari nisbəsiylə də xatırlanar. Əbu Süleyman, Əbu Musa tərəfindən Ömərə aparıldı və onun huzurunda müsəlmanlığını yenidən elan etdi. Ömər ibn Xəttab ona Kufədə bir ərazi verdi.
Xarakteri
Mənbələrin yazdığına görə Həmmad varlı, əliaçıq bir şəxs olub.Ramazan ayında izdihamlı iftarlar verdiyi, kasıb və düşkünlərə davamlı olaraq əl tutduğu məlumdur. Olduqca şərəfli və şərəfli olmaq məsələsində həssas olduğu mənbələrdə diqqəti cəlb edir.
Təhsili və Müəllimləri
Yaxşı təhsil almas üçün atası tərəfindən Kufə Məscidində hədis və fiqh təhsili verən İbrahim ən-Nəxainin yanına verilir. Varlı olan atası oğulunun elmdən başqa bir şeylə məşğul olmasını istəmir, bunun üçün əlindən gələni edirdi. Üstün bir zəkaya sahib olan Həmmadın təhsil almasında şübhəsiz ki ən böyük pay, Əməvilər dövründə İraq bölgəsində fiqhi düşüncənin və rəy hərəkatının inkişafına rəhbərlik edən və İraq mədrəsəsinin imamı olaraq xatırlanan İbrahim ən-Nəxaiyə aiddir. Həmmad Nəxainin ən qabaqcıl şagirdi olub. Hədis təhsili aldığı müəllimləri arasında səhabələrdən Ənəs ibn Malik, tabiindən Səid ibn Müsəyyəb, Həsən əl-Bəsri, Səid ibn Cübeyr, Əbu Vail Şaqiq ibn Sələmə, Abdullah ibn Büreydə, Ömər ibn Xəttabın mövlası Abdurrahman ibn Sad və İbn Abbasın mövlası İkrimə əl-Bərbəri vardır.
Nəxai həyatda ikən fətva verməyə başlayan Həmmad, onun ölümündən sonra (714) Kufə bölgəsi elm mühitinin ortaq istək və qəbulu nəticəsində Kufə Məscidində elm halqasının başına və fətva məqamına keçərək həyatının sonuna qədər iyirmi dörd il fiqh təhsili verir. Nəxaiyə də ondan sonra kimdən fətva istəniləcəyi soruşulduqda, Həmmadı göstərmişdir. Çünki Həmmad fiqhi şəxsiyyətiylə fərqlənmiş, rəy və qiyas mövzusunda özünü yetişdirmişdir. Dərslərinə on səkkiz il davam edən Əbu Hənifədən başqa məşhur şagirdləri arasında oğlu İsmayıl, Hakəm ibn Uteybə, əl-Əməş, Zeyd ibn Əbu Üneysə, Muğirə ibn Miksəm, Hişam ət-Dəstüvai, Məhəmməd ibn Əban əl-Cufi, Həmzə ibn Həbib əz-Zeyyat, Misar ibn Qidəm, Süfyan əs-Səvri, Şubə ibn Həccac, Həmmad ibn Sələmə vardır.
Kufədə müəllimi Nəxainin izindən gedən Həmmad rəy ilə ictihada, hökmlərin səbəblərini araşdırmağa, ayə və hədisləri bu istiqamətiylə izah etməyə əhəmiyyət vermiş və bu mövzuda rəhbərlik etmişdir. Həcc dönüşü başından keçənləri kufəlilərə izah edən Həmmad, Hicazın məşhur alimləri Əta ibn Əbu Rəbah, Tavus ibn Keysan və Mücahid ibn Cəbr ilə qarşılaşdığını söyləyər və onların dəlillərinin zahirinə yapışmalarını (fikir verdiklərini) dərin elmə sahib olmadıqlarını qəsd edərək, "Sizin uşaqlarınız və nəvələriniz onlardan daha alimdir". deyərdi. İbn Şübrümə, elm mövzusunda Həmmaddan daha etibarlı bir kimsə görmədiyini bildirir. Vəki ibn Cərrah isə "Həmmad olmasaydı Kufəlilər fiqhsiz qalardı" demişdir.
Hədis elmindəki yeri
Bir yaxınının ölməsinə görə Həmmad 730-cu ildə yerinə Əbu Hənifəni təyin edərək Bəsrəyə gedir. Özüylə arasında vəla əlaqəsi olan Bəsrə valisi (yaxud qazısı) Bilal ibn Əbu Bürdə ilə görüşdü. Bu ziyarət əsnasında Həmmad ibn Sələmə, Hişam ət-Dəstüvai kimi bəsrəli məşhur hədis alimləri ondan hədis dinlədilər. Həmmad ibn Əbu Süleyman, hədislərin sənədlərində qopuqluq olmadan rəvayət edilməsi (isnad) üsulunu Bəsrəyə ilk gətirən adamdır. İbn Main, Əbul-Həsən əl-İcli, Nəsai, İbn Hibban kimi hədis alimləri onu siqa (hədis elmində siqa (etibarlı) alim) qəbul edərlər. Buxari əl-Ədəbul-müfrəddə, Müslim "əl-Camius-Səhih"də bir yerdə, ayrıca digər dörd sünən sahibi Həmmaddan hədis rəvayət etmişlər. Buxari "əl-Camis-Səhih"ində mövzu başlıqlarında Həmmadın fikirlərinə yer vermiş və bir yerdə onun vasitəsilə Nəxainin fikrini nəql etmişdir.
Ölümü
Həmmad ibn Əbu Süleyman 737 yaxud 738-ci ildə Kufədə vəfat etmişdir.
İstinadlar
- Mikail, Rəfail. Dəlilləri ilə İslam fiqhi (az.). Bakı: Şərq-Qərb. 2014. 179. ISBN .
- Tərcümə və şərh edən: FİZULİ HÜSİYEV, Əbu Hənifə ibn Sabit. əl-Fiqhul Əkbər (az.). Bakı: İpəkyolu Nəşriyyatı. 2014. 28. ISBN .
- İbn İmad. Şəzəratuz-zəhəb fi əxbəri mən zəhəb, cild I (ər). 157.
- Zəhəbi. Siyəru aləmun-nubəla, cild V (ər). Beyrut. 1981–85. 234–238.
- Mikail, Rəfail. Dəlilləri ilə İslam fiqhi (az.). Bakı: Şərq-Qərb. 2014978-9952-489-89-7. 180.
- Buxari. əl-Camis-Səhih, "Dəstəmaz" başlığı (ər). 36–37.
- Buxari. əl-Camis-Səhih, "Oruc" başlığı (ər). 29.
- Buxari. əl-Camis-Səhih, "Kəfalət" başlığı (ər). 1.
- Buxari. əl-Camis-Səhih, "Boşanma" başlığı (ər). 25.
- əl-Camis-Səhih, "Diyət" başlığı (ər). 29.
- Buxari. əl-Camis-Səhih, "Dəstəmaz" başlığı (az.). 36.
- Mikail, Rəfail. Dəlilləri iləs İslam fiqhi (az.). Bakı: Şərq-Qərb. 2014. 181.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebu Ismayil Hemmad ibn Ebu Suleyman Muslim ibn Yezid el Isfahani el Kufi ereb حم اد بن أبي سليمان VII esr gum Kufe 737 gum Kufe dovrunun Kufe feqihi ve Ebu Henifenin muellimi 1 2 Hemmad ibn Ebu Suleymanereb حماد بن أبي سليمان Dogum tarixi VII esr Dogum yeri Kufe Emeviler Vefat tarixi 737 yaxud 738 Vefat yeri Kufe Abbasiler Fealiyyeti feqih Mundericat 1 Heyati 1 1 Xarakteri 1 2 Tehsili ve Muellimleri 2 Hedis elmindeki yeri 3 Olumu 4 IstinadlarHeyatiredakteQaynaqlarda Ebu Musa el Esari ailesinin ve ya onun ogulu Ibrahimin yaxud da nevesi Bilal ibn Ebu Burdenin movlasi olaraq xatirlanan Hemmadin heyati haqqindaki melumatlar olduqca mehduddur Atasi eslen Isfahanin Burhuvar bolgesinde olub revayete gore Isfahan melikinin oguludur Qaynaqlarin verdiyi melumata gore atasi Ebu Musa el Esarinin Isfahani tutmasi esnasinda 641 ve ya 642 esir dusdu ve onun huzurunda muselman oldu Ebu Musa el Esari ile aralarinda himaye ve hokmu qohumluq razilasmasi demek olan vela bagi quruldugu ucun Esari nisbesiyle de xatirlanar Ebu Suleyman Ebu Musa terefinden Omere aparildi ve onun huzurunda muselmanligini yeniden elan etdi Omer ibn Xettab ona Kufede bir erazi verdi 1 Xarakteriredakte Menbelerin yazdigina gore Hemmad varli eliaciq bir sexs olub 3 Ramazan ayinda izdihamli iftarlar verdiyi kasib ve duskunlere davamli olaraq el tutdugu melumdur 4 Olduqca serefli ve serefli olmaq meselesinde hessas oldugu menbelerde diqqeti celb edir 3 4 Tehsili ve Muellimleriredakte Yaxsi tehsil almas ucun atasi terefinden Kufe Mescidinde hedis ve fiqh tehsili veren Ibrahim en Nexainin yanina verilir Varli olan atasi ogulunun elmden basqa bir seyle mesgul olmasini istemir bunun ucun elinden geleni edirdi Ustun bir zekaya sahib olan Hemmadin tehsil almasinda subhesiz ki en boyuk pay Emeviler dovrunde Iraq bolgesinde fiqhi dusuncenin ve rey herekatinin inkisafina rehberlik eden ve Iraq medresesinin imami olaraq xatirlanan Ibrahim en Nexaiye aiddir Hemmad Nexainin en qabaqcil sagirdi olub 1 Hedis tehsili aldigi muellimleri arasinda sehabelerden Enes ibn Malik 2 tabiinden Seid ibn Museyyeb Hesen el Besri Seid ibn Cubeyr Ebu Vail Saqiq ibn Seleme Abdullah ibn Bureyde Omer ibn Xettabin movlasi Abdurrahman ibn Sad ve Ibn Abbasin movlasi Ikrime el Berberi vardir 5 Nexai heyatda iken fetva vermeye baslayan Hemmad onun olumunden sonra 714 Kufe bolgesi elm muhitinin ortaq istek ve qebulu neticesinde Kufe Mescidinde elm halqasinin basina ve fetva meqamina kecerek heyatinin sonuna qeder iyirmi dord il fiqh tehsili verir Nexaiye de ondan sonra kimden fetva istenileceyi sorusulduqda Hemmadi gostermisdir Cunki Hemmad fiqhi sexsiyyetiyle ferqlenmis rey ve qiyas movzusunda ozunu yetisdirmisdir Derslerine on sekkiz il davam eden Ebu Henifeden 2 basqa meshur sagirdleri arasinda oglu Ismayil Hakem ibn Uteybe el Emes Zeyd ibn Ebu Uneyse Mugire ibn Miksem Hisam et Destuvai Mehemmed ibn Eban el Cufi Hemze ibn Hebib ez Zeyyat Misar ibn Qidem Sufyan es Sevri Sube ibn Heccac Hemmad ibn Seleme vardir 5 Kufede muellimi Nexainin 2 izinden geden Hemmad rey ile ictihada hokmlerin sebeblerini arasdirmaga aye ve hedisleri bu istiqametiyle izah etmeye ehemiyyet vermis ve bu movzuda rehberlik etmisdir Hecc donusu basindan kecenleri kufelilere izah eden Hemmad Hicazin meshur alimleri Eta ibn Ebu Rebah Tavus ibn Keysan ve Mucahid ibn Cebr ile qarsilasdigini soyleyer ve onlarin delillerinin zahirine yapismalarini fikir verdiklerini derin elme sahib olmadiqlarini qesd ederek Sizin usaqlariniz ve neveleriniz onlardan daha alimdir deyerdi Ibn Subrume elm movzusunda Hemmaddan daha etibarli bir kimse gormediyini bildirir Veki ibn Cerrah ise Hemmad olmasaydi Kufeliler fiqhsiz qalardi demisdir 5 Hedis elmindeki yeriredakteBir yaxininin olmesine gore Hemmad 730 cu ilde yerine Ebu Henifeni teyin ederek Besreye gedir Ozuyle arasinda vela elaqesi olan Besre valisi yaxud qazisi Bilal ibn Ebu Burde ile gorusdu Bu ziyaret esnasinda Hemmad ibn Seleme Hisam et Destuvai kimi besreli meshur hedis alimleri ondan hedis dinlediler Hemmad ibn Ebu Suleyman hedislerin senedlerinde qopuqluq olmadan revayet edilmesi isnad usulunu Besreye ilk getiren adamdir Ibn Main Ebul Hesen el Icli Nesai Ibn Hibban kimi hedis alimleri onu siqa hedis elminde siqa etibarli alim qebul ederler Buxari el Edebul mufredde Muslim el Camius Sehih de bir yerde ayrica diger dord sunen sahibi Hemmaddan hedis revayet etmisler Buxari el Camis Sehih inde movzu basliqlarinda 6 7 8 9 10 Hemmadin fikirlerine yer vermis ve bir yerde 11 onun vasitesile Nexainin fikrini neql etmisdir 12 OlumuredakteHemmad ibn Ebu Suleyman 737 yaxud 738 ci ilde Kufede vefat etmisdir 1 Istinadlarredakte 1 2 3 4 Mikail Refail Delilleri ile Islam fiqhi az Baki Serq Qerb 2014 179 ISBN 978 9952 489 89 7 1 2 3 4 Tercume ve serh eden FIZULI HUSIYEV Ebu Henife ibn Sabit el Fiqhul Ekber az Baki Ipekyolu Nesriyyati 2014 28 ISBN 978 9952 8221 7 5 1 2 Ibn Imad Sezeratuz zeheb fi exberi men zeheb cild I er 157 1 2 Zehebi Siyeru alemun nubela cild V er Beyrut 1981 85 234 238 1 2 3 Mikail Refail Delilleri ile Islam fiqhi az Baki Serq Qerb 2014978 9952 489 89 7 180 Buxari el Camis Sehih Destemaz basligi er 36 37 Buxari el Camis Sehih Oruc basligi er 29 Buxari el Camis Sehih Kefalet basligi er 1 Buxari el Camis Sehih Bosanma basligi er 25 el Camis Sehih Diyet basligi er 29 Buxari el Camis Sehih Destemaz basligi az 36 Mikail Refail Delilleri iles Islam fiqhi az Baki Serq Qerb 2014 181 Menbe https az wikipedia org w index php title Hemmad ibn Ebu Suleyman amp oldid 8082087