Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fətəli xan Əfşar (1700, Urmiya – 1763) — Urmiya xanlığının hakimi. Nadir şah Avşar elinin Qırxlı, Fətəli xan Araşlı oymağındandır. Nadir şah Xorasanda, Fətəli xan Urmiyada anadan olmuşdu.
| Fətəli xan Əfşar | |
|---|---|
| Fətəli xan Araşlı-Avşar | |
 Fətəli xan Əfşar | |
| 1747 – 1748 | |
| Sonrakı | Mehdi xan Qasımlı-Avşar |
| 1748 – 1763 | |
| Əvvəlki | Əmiraslan xan Qırxlı-Avşar |
| Sonrakı | Nəcəfqulu xan Dünbili |
| 1757 – 1762 | |
| Əvvəlki | Azad xan Əfqan |
| Sonrakı | Rüstəm xan Qasımlı-Avşar |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1700 |
| Doğum yeri | Urmiya |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Urmiya, Urmiya xanlığı |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
| Atası | Əlimərdan xan |
| Uşaqları | Cahangir xan, Abdurrəşid xan |
| Ailəsi | Əfşarlar sülaləsi |
| Dini | Şiə (İslam) |
Siyasəti
Fətəli xan Xanlığın ərazisini genişləndirmək üçün ilk olaraq Təbrizi ələ keçirir və paytaxtını buraya köçürür. Fətəli xanın bu siyasəti onu təmsilçisi Kərim xan Zənd və Qacar tayfasının başçısı Məhəmmədhəsən xan Qacarla toqquşdurur. Fətəli xan onlara qarşı uğurlu Savaş aparmaq üçün Birlik yaratmağa cəhd etsə də, buna nail ola bilmir. Ona görə də 1751-ci ilin sonunda İrəvan üzərinə qoşun göndərir. Lakin II İraklinin göndərdiyi Qazax və Borçalı türklərindən ibarət qoşun dəstəsi İrəvan xanlığına köməyə gəlir.
Bu yürüşün uğursuzluqla nəticələnməsinə baxmayaraq 1753-cü ilin sonu 1754-cü ilin başlanğıcında Fətəli xan hakimiyyətini Mərkəzi və Qərbi İrana yaya bilmişdi. 1759-cu ildə Fətəli xan Əfşar Qarabağ xanlığını da özünə tabe elətdirir.
Xorasanın Güneyində möhkəmlənmiş Kərim xan Zənd 1752-ci ilin sonunda Urmiya Xanlığı üzərinə yürüş edir. Miyana ətrafındakı döyüşdə Fətəli Xana məğlub olan Kərim xan Fars vilayətinə qaçır. Onu təqib edən Fətəli xanın gücləri Qəmşə adlı yerdə zəndləri yenidən məğlubiyyətə uğradırlar. Kərim xanın qardaşı İsgəndər xan əsir alınaraq edam edilir. Bu zaman İranin Quzeyində möhkəmlənmiş Məhəmmədhəsən xan Qacar da mərkəzi hakimiyyət uğrunda Savaşa başlayır. O, 1755-ci ilin yazında İsfahanı ələ keçirir. Kərim xan Şiraza qaçır.
Məhəmmədhəsən xan Ərdəbil və Lənkəran xanlıqlarının ərazilərindən, eləcə də Muğan düzündən keçərək Qarabağa hücum edir. Daha sonra Təbrizi, sonra isə Urmiyanı tutur. 1759-cu ildə Məhəmmədhəsən xan öldürülür. Bundan yararlanan Fətəli xan Təbrizə qayıdır və yenidən birləşdirmə siyasətini davam etdirir. 1759-cu ilin yayında Qarabağ xanlığı üzərinə yürüş Pənahəli xanın siyasi asılılığı qəbul etməsi ilə nəticələnir.
Xanlığı üzərinə yürüş edir. Miyana ətrafındakı döyüşdə Fətəli Xana məğlub olan Kərim xan Fars vilayətinə qaçır. Onu təqib edən Fətəli xanın gücləri Qəmşə adlı yerdə zəndləri yenidən məğlubiyyətə uğradırlar. Kərim xanın qardaşı İsgəndər xan əsir alınaraq edam edilir. Bu zaman İranın Quzeyində möhkəmlənmiş Məhəmmədhəsən xan Qacar da mərkəzi hakimiyyət uğrunda Savaşa başlayır. O, 1755-ci ilin yazında İsfahanı ələ keçirir. Kərim xan Şiraza qaçır.
Məhəmmədhəsən xan Ərdəbil və Lənkəran xanlıqlarının ərazilərindən, eləcə də Muğan düzündən keçərək Qarabağa hücum edir. Daha sonra Təbrizi, sonra isə Urmiyanı tutur. 1759-cu ildə Məhəmmədhəsən xan öldürülür. Bundan yararlanan Fətəli xan Təbrizə qayıdır və yenidən birləşdirmə siyasətini davam etdirir. 1759-cu ilin yayında Qarabağ xanlığı üzərinə yürüş Pənahəli xanın siyasi asılılığı qəbul etməsi ilə nəticələnir.
1761-ci ildə Kərim xan Zənd güclü ordu ilə yenidən hücuma keçərək Urmiya şəhərini, 1763-cü ilin ortalarında Fətəli xanı əsir alır.
İstinadlar
- Ənvər Çingizoğlu, Aydın Avşar, Avşarlar, Bakı: Şuşa, 2007,
- . 2013-08-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-14.
- Quliyeva.G.C. Azərbaycan xanlıqlarının Osmanlı dövləti ilə siyasi münasibətləri (XVIII əsrin II yarısı): monoqrafiya. Bakı; Nurlan; 2002,-s. 132.
- "Azərbaycan Tarixi - Urmiye Xanlığı". 2022-08-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-05-14.
Mənbə
- Dəlili H. Fətəli xan Əfşarın Azərbaycan dövləti yaratmaq təşəbbüsü. (XVIII əsrin 50 - 60-cı illəri) Azərb. EA Xəbərləri tarix fəls. və hüquq seriyası, 1975, N: 1. s. 40.
- Ənvər Çingizoğlu, Fətəli xan Araşlı-Avşar, Bakı: Mütərcim, -72 səh.
- Ənvər Çingizoğlu, Bəhram Məmmədli. Urmiya xanlığı (PDF). Bakı: SDU nəşriyyatı. 2013. səh. 188.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Borçalı XVIII yüzilliyin II yarısında 2012-05-17 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Feteli xan Efsar 1700 Urmiya 1763 Urmiya xanliginin hakimi Nadir sah Avsar elinin Qirxli Feteli xan Arasli oymagindandir Nadir sah Xorasanda Feteli xan Urmiyada anadan olmusdu Feteli xan EfsarFeteli xan Arasli AvsarFeteli xan EfsarUrmiya xani1747 1748SonrakiMehdi xan Qasimli AvsarTebriz hakimi1748 1763EvvelkiEmiraslan xan Qirxli AvsarSonrakiNecefqulu xan DunbiliUrmiya xani1757 1762EvvelkiAzad xan EfqanSonrakiRustem xan Qasimli AvsarSexsi melumatlarDogum tarixi 1700Dogum yeri UrmiyaVefat tarixi 1763Vefat yeri Urmiya Urmiya xanligiFealiyyeti herbi lider d Atasi Elimerdan xanUsaqlari Cahangir xan Abdurresid xanAilesi Efsarlar sulalesiDini Sie Islam SiyasetiFeteli xan Xanligin erazisini genislendirmek ucun ilk olaraq Tebrizi ele kecirir ve paytaxtini buraya kocurur Feteli xanin bu siyaseti onu temsilcisi Kerim xan Zend ve Qacar tayfasinin bascisi Mehemmedhesen xan Qacarla toqqusdurur Feteli xan onlara qarsi ugurlu Savas aparmaq ucun Birlik yaratmaga cehd etse de buna nail ola bilmir Ona gore de 1751 ci ilin sonunda Irevan uzerine qosun gonderir Lakin II Iraklinin gonderdiyi Qazax ve Borcali turklerinden ibaret qosun destesi Irevan xanligina komeye gelir Bu yurusun ugursuzluqla neticelenmesine baxmayaraq 1753 cu ilin sonu 1754 cu ilin baslangicinda Feteli xan hakimiyyetini Merkezi ve Qerbi Irana yaya bilmisdi 1759 cu ilde Feteli xan Efsar Qarabag xanligini da ozune tabe eletdirir Xorasanin Guneyinde mohkemlenmis Kerim xan Zend 1752 ci ilin sonunda Urmiya Xanligi uzerine yurus edir Miyana etrafindaki doyusde Feteli Xana meglub olan Kerim xan Fars vilayetine qacir Onu teqib eden Feteli xanin gucleri Qemse adli yerde zendleri yeniden meglubiyyete ugradirlar Kerim xanin qardasi Isgender xan esir alinaraq edam edilir Bu zaman Iranin Quzeyinde mohkemlenmis Mehemmedhesen xan Qacar da merkezi hakimiyyet ugrunda Savasa baslayir O 1755 ci ilin yazinda Isfahani ele kecirir Kerim xan Siraza qacir Mehemmedhesen xan Erdebil ve Lenkeran xanliqlarinin erazilerinden elece de Mugan duzunden kecerek Qarabaga hucum edir Daha sonra Tebrizi sonra ise Urmiyani tutur 1759 cu ilde Mehemmedhesen xan oldurulur Bundan yararlanan Feteli xan Tebrize qayidir ve yeniden birlesdirme siyasetini davam etdirir 1759 cu ilin yayinda Qarabag xanligi uzerine yurus Penaheli xanin siyasi asililigi qebul etmesi ile neticelenir Xanligi uzerine yurus edir Miyana etrafindaki doyusde Feteli Xana meglub olan Kerim xan Fars vilayetine qacir Onu teqib eden Feteli xanin gucleri Qemse adli yerde zendleri yeniden meglubiyyete ugradirlar Kerim xanin qardasi Isgender xan esir alinaraq edam edilir Bu zaman Iranin Quzeyinde mohkemlenmis Mehemmedhesen xan Qacar da merkezi hakimiyyet ugrunda Savasa baslayir O 1755 ci ilin yazinda Isfahani ele kecirir Kerim xan Siraza qacir Mehemmedhesen xan Erdebil ve Lenkeran xanliqlarinin erazilerinden elece de Mugan duzunden kecerek Qarabaga hucum edir Daha sonra Tebrizi sonra ise Urmiyani tutur 1759 cu ilde Mehemmedhesen xan oldurulur Bundan yararlanan Feteli xan Tebrize qayidir ve yeniden birlesdirme siyasetini davam etdirir 1759 cu ilin yayinda Qarabag xanligi uzerine yurus Penaheli xanin siyasi asililigi qebul etmesi ile neticelenir 1761 ci ilde Kerim xan Zend guclu ordu ile yeniden hucuma kecerek Urmiya seherini 1763 cu ilin ortalarinda Feteli xani esir alir IstinadlarEnver Cingizoglu Aydin Avsar Avsarlar Baki Susa 2007 2013 08 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 05 14 Quliyeva G C Azerbaycan xanliqlarinin Osmanli dovleti ile siyasi munasibetleri XVIII esrin II yarisi monoqrafiya Baki Nurlan 2002 s 132 Azerbaycan Tarixi Urmiye Xanligi 2022 08 27 tarixinde Istifade tarixi 2012 05 14 MenbeDelili H Feteli xan Efsarin Azerbaycan dovleti yaratmaq tesebbusu XVIII esrin 50 60 ci illeri Azerb EA Xeberleri tarix fels ve huquq seriyasi 1975 N 1 s 40 Enver Cingizoglu Feteli xan Arasli Avsar Baki Mutercim 72 seh Enver Cingizoglu Behram Memmedli Urmiya xanligi PDF Baki SDU nesriyyati 2013 seh 188 Hemcinin baxAzerbaycan xanlarinin siyahisiXarici kecidlerBorcali XVIII yuzilliyin II yarisinda 2012 05 17 at the Wayback Machine