Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uzaqdan idarəetmə sistemi və ya Fly-by-wire əl ilə idarə edilən uçuş idarəetmələrini elektron interfeyslə əvəzləyən inkişaf etmiş bir uçuşu idarəetmə sistemidir. Bu sistemdə, təyyarə pilotdan asılı olmayaraq sadə bir kompüter tərəfindən idarə olunan süni intellektə sahibdir. Bu missiya kompüteri sürət, hündürlük, hava, təyyarənin texniki məlumatları, çəki və rəqəmsal mühitdə bir çox vacib məlumatları (data) birləşdirərək təyyarəyə ən təhlükəsiz uçuşu təmin edir. Bu texnologiya, yeni nəsil təyyarələr adlanan və uçuşa nəzarət səthlərinin hərəkətinin side-stick adlanan qol ilə təmin olunduğu təyyarələrdə mövcuddur.
İşləmə sistemi
Fly By Wire sistemində 2 və ya daha çox kompüter var (Airbus a320 seriyasında 5 kompüter var, F22 Raptorda isə hər biri 180 mb olan 7 kompüter var). Konsoldakı joystick bir məlumat daxiletmə vasitəsidir. Belə ki; Joysticki yuxarı çəksək, yuxarı əmrini kompüterlərə veririk. Joystickdəki həssas sensorlar qolu sıxma nisbətinə görə rəqəmsal məlumatları sistemə göndərir. Sistem bir növ sinir sisteminə bənzəyən bir məlumat xəttinə (data line) malikdir. Pilot qolu yüzdə 25 nisbətində sıxdıqda; təyyarə təkbaşına bu əmri həyata keçirmir. Təyyarənin xaricindəki qəbuledicilər sürəti və hündürlüyü sistemə hər saniyə ötürür. Təyyarənin yanacaq çənləri, cari çəkisi ölçmə cihazları tərəfindən müəyyənləşdirilir. Bütün bu məlumatların işığında uçuş kompüteri təyyarəyə ən ideal qanad hərəkətlərini hidravlik sistemə ötürür.
Təyyarə aşağı sürətlə hərəkət etdikdə pilot joysticki 100 % nisbətində yuxarı qaldırdıqda, sistem təyyarənin məlumatlarını hesablayaraq mümkün olan ən aşağı bucaq ilə dırmaşmağa başlayır. Başqa sözlə, normal bir təyyarə 100% yoke qaldırıldıqda burnunu 50 dərəcə qaldırarsa, Fly-by-wire sistemi ilə Stala qalmamaq üçün burnunu yüzdə 20 qaldıra bilər. Başqa sözlə, 100% joystick hərəkəti zamanı Stalın (durğunluğun) qarşısını almaq üçün motorlara maksimum güc verə bilər.
Klassik metodda pilot tərəfindən idarə olunan idarəetmə qolu (idarəetmə çarxı) qalın idarəetmə kabelləri ilə uçuş idarəetmə səthlərinə fiziki olaraq qoşulur və burada əsasən mexaniki hərəkət ötürülməsi mövcuddur, Fly-by-wire sistemi ilə təchiz olunmuş təyyarələrdə isə bunun əksinə idarəetmə səthləri ilə side-stick arasında heç bir fiziki əlaqə mövcud deyildir. Fiziki əlaqə yerinə hərəkət əmri tamamilə elektriklə ötürülür. İngilis dilində wire (Azərbayncanca: sim) sözü ilə ifadə edilir.
Əsas iş prinsipi
Pilot tərəfindən side-stickə tətbiq olunan güc side-stick tərəfindən aşkar edilir və bu qəbul edilən hərəkət elektrik siqnallarına çevrilir və uçuş kompüterinə göndərilir. Uçuş kompüteri bu əmri elektrik telləri vasitəsilə yenə elektrikli bir formada idarəetmə səthinə bağlı olan servomotorlara göndərir və bu yarı elektrikli yarı mexaniki servomotorlar elektrik siqnalını mexaniki hərəkətə çevirir və idarə etdikləri uçuş idarəetmə səthini hərəkətə gətirirlər.
Faydaları
Bu sistemin qəti bir müdafiəçisi olan təyyarə istehsalçısı Airbus-un ən əsas müdafiəsindəki səbəb bu sistemə əlavə etdiyi və pilotun həddindən artıq əmrlərini məhdudlaşdıran sistemdir. Bu şəkildə pilot tərəfindən edilən və təyyarənin sərhədlərini zorlayan problemlər uçuş kompüteri tərəfindən idarə olunur. Bundan əlavə, pilot uçarkən də sistem kiçik hərəkət əmrləri ilə təyyarənin balansını təmin edir ki, bu da pilot tərəfindən çox vaxt hiss olunmur.
Bununla birlikdə, Airbusun bu sistemin möhkəm bir müdafiəçisi olmasından fərqli olaraq, başqa bir təyyarə istehsalçısı olan Boeing, pilotun uçuş zamanı son sözü deməsi prinsipi ilə pilotun təyyarəyə tam olaraq istədiyi hərəkəti verə biləcəyini müdafiə edir və hətta yeni tip təyyarələrində də klassik qol idarəetmə sistemindən istifadə edir.
Boeing 777 seriyalı təyyarələrdə yoke olmasına baxmayaraq, təyyarə əslində Fly-by-wire sistemindən istifadə edir. Yoke istifadə edilməsinin səbəbi, 767 seriyası (777-nin əvəzinə gəldiyi köhnə Boeing modeli) kimi yokeyə bələd olan bir çox pilotun sol əl ilə joystickdən istifadə etməkdə çətinlik çəkməməsini təmin etməkdir.
Hal-hazırda müasir döyüş təyyarələrinin demək olar ki, hamısı bu sistemdən istifadə edir.
Tətbiq sahələri
Xüsusilə son texnologiyalı Airbus A320, A330, A340, A380 və Boeing B777 tipli təyyarələr bu kateqoriyadadır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Uzaqdan idareetme sistemi ve ya Fly by wire el ile idare edilen ucus idareetmelerini elektron interfeysle evezleyen inkisaf etmis bir ucusu idareetme sistemidir Bu sistemde teyyare pilotdan asili olmayaraq sade bir komputer terefinden idare olunan suni intellekte sahibdir Bu missiya komputeri suret hundurluk hava teyyarenin texniki melumatlari ceki ve reqemsal muhitde bir cox vacib melumatlari data birlesdirerek teyyareye en tehlukesiz ucusu temin edir Bu texnologiya yeni nesil teyyareler adlanan ve ucusa nezaret sethlerinin hereketinin side stick adlanan qol ile temin olundugu teyyarelerde movcuddur Bir Airbus A321 teyyaresinin fly by wire tipindeki kokpitiIsleme sistemiFly By Wire sisteminde 2 ve ya daha cox komputer var Airbus a320 seriyasinda 5 komputer var F22 Raptorda ise her biri 180 mb olan 7 komputer var Konsoldaki joystick bir melumat daxiletme vasitesidir Bele ki Joysticki yuxari ceksek yuxari emrini komputerlere veririk Joystickdeki hessas sensorlar qolu sixma nisbetine gore reqemsal melumatlari sisteme gonderir Sistem bir nov sinir sistemine benzeyen bir melumat xettine data line malikdir Pilot qolu yuzde 25 nisbetinde sixdiqda teyyare tekbasina bu emri heyata kecirmir Teyyarenin xaricindeki qebulediciler sureti ve hundurluyu sisteme her saniye oturur Teyyarenin yanacaq cenleri cari cekisi olcme cihazlari terefinden mueyyenlesdirilir Butun bu melumatlarin isiginda ucus komputeri teyyareye en ideal qanad hereketlerini hidravlik sisteme oturur Teyyare asagi suretle hereket etdikde pilot joysticki 100 nisbetinde yuxari qaldirdiqda sistem teyyarenin melumatlarini hesablayaraq mumkun olan en asagi bucaq ile dirmasmaga baslayir Basqa sozle normal bir teyyare 100 yoke qaldirildiqda burnunu 50 derece qaldirarsa Fly by wire sistemi ile Stala qalmamaq ucun burnunu yuzde 20 qaldira biler Basqa sozle 100 joystick hereketi zamani Stalin durgunlugun qarsisini almaq ucun motorlara maksimum guc vere biler Klassik metodda pilot terefinden idare olunan idareetme qolu idareetme carxi qalin idareetme kabelleri ile ucus idareetme sethlerine fiziki olaraq qosulur ve burada esasen mexaniki hereket oturulmesi movcuddur Fly by wire sistemi ile techiz olunmus teyyarelerde ise bunun eksine idareetme sethleri ile side stick arasinda hec bir fiziki elaqe movcud deyildir Fiziki elaqe yerine hereket emri tamamile elektrikle oturulur Ingilis dilinde wire Azerbayncanca sim sozu ile ifade edilir Esas is prinsipiPilot terefinden side sticke tetbiq olunan guc side stick terefinden askar edilir ve bu qebul edilen hereket elektrik siqnallarina cevrilir ve ucus komputerine gonderilir Ucus komputeri bu emri elektrik telleri vasitesile yene elektrikli bir formada idareetme sethine bagli olan servomotorlara gonderir ve bu yari elektrikli yari mexaniki servomotorlar elektrik siqnalini mexaniki herekete cevirir ve idare etdikleri ucus idareetme sethini herekete getirirler FaydalariBu sistemin qeti bir mudafiecisi olan teyyare istehsalcisi Airbus un en esas mudafiesindeki sebeb bu sisteme elave etdiyi ve pilotun heddinden artiq emrlerini mehdudlasdiran sistemdir Bu sekilde pilot terefinden edilen ve teyyarenin serhedlerini zorlayan problemler ucus komputeri terefinden idare olunur Bundan elave pilot ucarken de sistem kicik hereket emrleri ile teyyarenin balansini temin edir ki bu da pilot terefinden cox vaxt hiss olunmur Bununla birlikde Airbusun bu sistemin mohkem bir mudafiecisi olmasindan ferqli olaraq basqa bir teyyare istehsalcisi olan Boeing pilotun ucus zamani son sozu demesi prinsipi ile pilotun teyyareye tam olaraq istediyi hereketi vere bileceyini mudafie edir ve hetta yeni tip teyyarelerinde de klassik qol idareetme sisteminden istifade edir Boeing 777 seriyali teyyarelerde yoke olmasina baxmayaraq teyyare eslinde Fly by wire sisteminden istifade edir Yoke istifade edilmesinin sebebi 767 seriyasi 777 nin evezine geldiyi kohne Boeing modeli kimi yokeye beled olan bir cox pilotun sol el ile joystickden istifade etmekde cetinlik cekmemesini temin etmekdir Hal hazirda muasir doyus teyyarelerinin demek olar ki hamisi bu sistemden istifade edir Tetbiq saheleriXususile son texnologiyali Airbus A320 A330 A340 A380 ve Boeing B777 tipli teyyareler bu kateqoriyadadir