Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbül-Feyz ibn Şeyx Mübarək əl-Məhdəvi (d.24 sentyabr 1547 - ö. 5 oktyabr 1595)— Hindistan şairi.
| Feyzi Hindi | |
|---|---|
| Əbül-Feyz ibn Şeyx Mübarək əl-Məhdəvi | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Aqra, Hindistan |
| Vəfat tarixi | (48 yaşında) |
| Vəfat yeri | Aqra, Hindistan |
| Fəaliyyəti | şair, diplomat, xəttat, alim, tərcüməçi, yazıçı |
| Əsərlərinin dili | fars dili |
| Janr | lirika |
Həyatı
Əbülfeyz 24 sentyabr 1547-ci ildə Aqrada (Əkbərabad) doğuldu. Ailəsi Ərəb əsilli olub, Yəməndən Sində, daha sonra da Hindistana köç edərək Racastandakı Nagora yerləşmişdi. 1505-ci ildə burada dünyaya gələn atası Şeyx Mübarək ibn Xızır gəncliyində Qucarata gedib Əbül-Fazl-ı Kazəruni və Mövlanə İmad-i Lari kimi tanınmış alimlər yanında təhsil gördü. 1543-cü ildə getdiyi Aqrada evləndi. Feyzi təhsilini atasının yanında aldı. İmamiyyə şiəsinə mənsub olan ata ilə oğul mülhidliklə ittiham edilərək öldürülmələrinə qərar verildi. Ölümdən ancaq gizlənərək qurtula bilən Feyzi və Şeyx Mübarək, Əkbər şahın süd qardaşı Mirzə Əziz vasitəsiylə Əkbərlə tanış olma imkanını tapdılar (1566). Əkbər tərəfindən çox yaxşı qarşılanan Feyzi yazdığı bir qəsidə ilə hökmdarın könlünü fəth etdi və saraya alındı. Ondan öncə sarayda “məliküş-şüəra” ünvanını daşıyan Qəzali-i Məşhədi ölüncə onun yerinə keçdi (1576). Feyziyə ayrıca dövlət işləriylə bağlı vəzifələr də verildi. Özəlliklə mənsəbdarlıq vəzifəsi ona bir çox imtiyaz verdi. Məliküş-şüəra ünvanına layiq olduğunu göstərmək üçün 1579-cu ildə Nizami Gəncəvinin ünlü Xəmsəsinə nazirə olaraq bir Xəmsə yazmağı qərara aldı. Ancaq bu düşüncəsini qismən gerçəkləşdirə bildi. Eyni il Əkbər şahın oğlu şahzadə Daniyal mirzənin lələliyinə təyin edildi. Əkbər şahın İslamiyət, Xristianlıq, Zərdüştilik, Hinduizm və Buddizm kimi müxtəlif inanc sistemlərini birləşdirərək “din-i ilahi” adıyla yeni bir din qurmasında Feyzi-i Hindi, atası Şeyx Mübarək və qardaşı Əbül-Fəzl əl-Əllami təsirli olmuşdur. Məşhur tarixçi Əbdülqadir əl-Bədauni və digər bəzi alimlər onları, Əkbər şahın dinə bağlılığını sarsıtdıqları üçün şiddətli tənqid edirlər.
Fəyzi 1585-ci ildə Pəşavərdəki qarşı edilən səfərə qatıldı. 1588-ci ildə Əkbər şah ilə birlikdə Kəşmirə getdi. İki il sonra elçi olaraq Dəkkəndə Handeş hökmdarı Raca Əli xan və Əhmədnaqar hökmdarı Burhan Nizamşahın saraylarına göndərildi. İşini tamamladıqdan sonra paytaxt Fatehpur Sikriyə döndü (1592).
5 oktyabr 1595-ci ildə Aqrada vəfat edən Feyzi-i Hindi atasının yanına gömüldü. Kitabxanasında olan çoxlu müəllifin xətti ilə 4600 cild kitabın böyük bir bölümü ölümündən sonra Əkbər şahın əmriylə imperatorluk kitabxanasına köçürülmüşdü. Feyzi ölümünə yaxın, eyni təxəllüsü işlədən digər şairlərlə qarışdırılmaqdan əndişə etdiyi üçün Fəyyazi təxəllüsünü işlətmişdi.
Əsərləri
Ərəbcə və Farscanı çox yaxşı bildiyi anlaşılan Feyzinin 101 əsər yazdığı söylənirsə də, bunun doğruluğu şübhəlidir. Feyzinin Divanından (Dehli, 1261; Tehran, 1362 hş.) başqa yazmağı planladığı Xəmsədə yer alacaq "Mərkəz-i Ədvar", "Sülüyman ü Bilqis", "Nəl ü Dəmən", "Həft Kişvər" və "Əkbərnamə" adlı məsnəvilərindən sadəcə "Mərkəz-i Ədvar" (Kəlkütə, 1831) ilə "Nəl ü Dəmən" (Ləknəv, 1846) tamamlana bilmişdir.
Ədəbiyyat
- Z. A. Desai, “Life and Works of Faidi”, Indo-Iranica, XVI/3, Calcutta 1963;
- H. Beveridge, “Feyzi Şeyx”, İA, IV, 592-593;
- A. S. Bazmee Ansari, “Fayđī”, El2 (İng.), II, 870-872.
İstinadlar
- Əbül-Fəzl Əllami, Əkbərnamə, Kəlkütə, 1873-1887, III, bax. İndeks.
- Əbül-Fəzl Əllami, Hərsədəftər-i Əbül-Fəżl, Ləknəv, 1292/1875, s. 138 vd., 202-214.
- Bədauni, Müntəxabüt-təvarix, Bibliothəca Indica, II, 393-394, 405 vd.
- Əbül-Fəzl Əllami, Ain-i Əkbəri (trc. Blochmann), Calcutta, 1939, s. 112 vd., 490 vd., 548-550, 618 vd.
- M. Hüseyn Azad, Dərbar-i Əkbəri, Lahor 1927, s. 359-418.
- Storey, Persian Literature, I/l, s. 540
- Browne, LHP, IV, 242-245.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebul Feyz ibn Seyx Mubarek el Mehdevi d 24 sentyabr 1547 o 5 oktyabr 1595 Hindistan sairi Feyzi HindiEbul Feyz ibn Seyx Mubarek el MehdeviDogum tarixi 24 sentyabr 1547Dogum yeri Aqra HindistanVefat tarixi 5 oktyabr 1595 48 yasinda Vefat yeri Aqra HindistanFealiyyeti sair diplomat xettat alim tercumeci yaziciEserlerinin dili fars diliJanr lirikaHeyatiEbulfeyz 24 sentyabr 1547 ci ilde Aqrada Ekberabad doguldu Ailesi Ereb esilli olub Yemenden Sinde daha sonra da Hindistana koc ederek Racastandaki Nagora yerlesmisdi 1505 ci ilde burada dunyaya gelen atasi Seyx Mubarek ibn Xizir gencliyinde Qucarata gedib Ebul Fazl i Kazeruni ve Movlane Imad i Lari kimi taninmis alimler yaninda tehsil gordu 1543 cu ilde getdiyi Aqrada evlendi Feyzi tehsilini atasinin yaninda aldi Imamiyye siesine mensub olan ata ile ogul mulhidlikle ittiham edilerek oldurulmelerine qerar verildi Olumden ancaq gizlenerek qurtula bilen Feyzi ve Seyx Mubarek Ekber sahin sud qardasi Mirze Eziz vasitesiyle Ekberle tanis olma imkanini tapdilar 1566 Ekber terefinden cox yaxsi qarsilanan Feyzi yazdigi bir qeside ile hokmdarin konlunu feth etdi ve saraya alindi Ondan once sarayda melikus suera unvanini dasiyan Qezali i Meshedi olunce onun yerine kecdi 1576 Feyziye ayrica dovlet isleriyle bagli vezifeler de verildi Ozellikle mensebdarliq vezifesi ona bir cox imtiyaz verdi Melikus suera unvanina layiq oldugunu gostermek ucun 1579 cu ilde Nizami Gencevinin unlu Xemsesine nazire olaraq bir Xemse yazmagi qerara aldi Ancaq bu dusuncesini qismen gerceklesdire bildi Eyni il Ekber sahin oglu sahzade Daniyal mirzenin leleliyine teyin edildi Ekber sahin Islamiyet Xristianliq Zerdustilik Hinduizm ve Buddizm kimi muxtelif inanc sistemlerini birlesdirerek din i ilahi adiyla yeni bir din qurmasinda Feyzi i Hindi atasi Seyx Mubarek ve qardasi Ebul Fezl el Ellami tesirli olmusdur Meshur tarixci Ebdulqadir el Bedauni ve diger bezi alimler onlari Ekber sahin dine bagliligini sarsitdiqlari ucun siddetli tenqid edirler Feyzi 1585 ci ilde Pesaverdeki qarsi edilen sefere qatildi 1588 ci ilde Ekber sah ile birlikde Kesmire getdi Iki il sonra elci olaraq Dekkende Handes hokmdari Raca Eli xan ve Ehmednaqar hokmdari Burhan Nizamsahin saraylarina gonderildi Isini tamamladiqdan sonra paytaxt Fatehpur Sikriye dondu 1592 5 oktyabr 1595 ci ilde Aqrada vefat eden Feyzi i Hindi atasinin yanina gomuldu Kitabxanasinda olan coxlu muellifin xetti ile 4600 cild kitabin boyuk bir bolumu olumunden sonra Ekber sahin emriyle imperatorluk kitabxanasina kocurulmusdu Feyzi olumune yaxin eyni texellusu isleden diger sairlerle qarisdirilmaqdan endise etdiyi ucun Feyyazi texellusunu isletmisdi EserleriErebce ve Farscani cox yaxsi bildiyi anlasilan Feyzinin 101 eser yazdigi soylenirse de bunun dogrulugu subhelidir Feyzinin Divanindan Dehli 1261 Tehran 1362 hs basqa yazmagi planladigi Xemsede yer alacaq Merkez i Edvar Suluyman u Bilqis Nel u Demen Heft Kisver ve Ekbername adli mesnevilerinden sadece Merkez i Edvar Kelkute 1831 ile Nel u Demen Leknev 1846 tamamlana bilmisdir EdebiyyatZ A Desai Life and Works of Faidi Indo Iranica XVI 3 Calcutta 1963 H Beveridge Feyzi Seyx IA IV 592 593 A S Bazmee Ansari Fayđi El2 Ing II 870 872 IstinadlarEbul Fezl Ellami Ekbername Kelkute 1873 1887 III bax Indeks Ebul Fezl Ellami Hersedefter i Ebul Fezl Leknev 1292 1875 s 138 vd 202 214 Bedauni Muntexabut tevarix Bibliotheca Indica II 393 394 405 vd Ebul Fezl Ellami Ain i Ekberi trc Blochmann Calcutta 1939 s 112 vd 490 vd 548 550 618 vd M Huseyn Azad Derbar i Ekberi Lahor 1927 s 359 418 Storey Persian Literature I l s 540 Browne LHP IV 242 245 Xarici kecidler