Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Faruqilər sülaləsi — Xandəşdə (Hindistan) 1370–1601-ci illər arasında hökm sürən bir İslam xanədanı.
Tarixi
Hindistanın qərbində, Bharuc və Surətdə Hind okeanına tökülən Narmada ilə Tapti çayları arasındakı torpaqlar XIV əsrdən etibarən deyə tanınmışdır. Dəkkən və Malva yaylasının önəmli keçiş yeri olan Xandəş "xan ölkəsi" anlamına gəlir. Dehli sultanlıqlarından Xələcilər və Tuğluqlular Xandəşi ələ kəçirərək Hindli əhalisini ortadan qaldırmışlar və xan ünvanlı valilərlə ölkəni idarə etmişdilər. Bu valilərdən biri də Xani Cahan olub, oğlu Məlik Racə (Məlik Əhməd), Tuğluqlu hökmdarı (1351–1388) adına Xandəşi idarə etmişdir. Məlik Əhməd daha sonra mərkəzi idarənin zəifləməsinə görə istiqlalini elan edərək Faruqilər xanədanını qurmuşdur (1370). Bu ad, xanədan mənsublarının Ömər əl-Faruqun soyundan gəldiyi iddiasından qaynaqlanmaqdadır.
231 il səltənət sürən Faruqilər hakim, xan və şah ünvanlı on altı sultan tərəfından idarə edilmişlərdir. Paytaxtları Asirgarh və Burxanpurdur. Asirgarh, Satpura dağlarının şərq ucunda Hindli racələrinin və onların əmrindəki Racputların oturduğu müstəhkəm mövqeyi idi. Şimali Hindistanı Dəkkənə bağlayan, Tuğluqlular dövründə ticari və əsgəri baxımdan böyük önəm daşıyan yol Asirgarhtan kəçməktəydi. Faruqilərin yenidən təməllərini atmış olduğu ikinci paytaxt da . Rəvayətə görə adını (ö. 1337) alan şəhər zaman içində Tapti çayına doğru genişləmiş, əhalisi də get-gedə artmışdır.
Faruqilər sülaləsi XVI yüzilin ikinci yarısına qədər Qucarat sultanlığı, Nizamşahilər, Bəhməni sultanlığı, Malva və Quri Xələciləriylə, ikinci yarısından sonra da Baburlularla qonşu oldular. Xanədan bu siyasi quruluşlar arasında həmən hər zaman zayıf kalmışsa da Qucarat sultanlığının dəstəğiylə təhlikələrdən qurtulmuşdur.
Faruqilərin qurucusu Məlik Əhmədin 1399-cu ildə ölümündən sonra yerinə Nasir xan keçdi. Nasir xan Hindlilərin zəifliyindən faydalanaraq Asirgarhı Racputlardan aldı. Ardından Tapti çayına yaxın bir yərdə Bürhanpuru inşa edib surlarla təhkim etdirdi. Dəkkənin ən qüvvətli sultanlığı olan Bəhmənilərlə münasibətlər Nasir xanın təcrübəsizliği üzündən gərginləşdi. Faruqi torpaqları Əlaəddin II Əhmədin ordusu tərəfından istila edildi. Məlik ət-Tüccar adındakı komandan Nasir xanın qüvvətlərini məğlub ədərək Xandəşi yağmaladı. Bürhanpur, surlarının yüksəkliyinə və qüvvətlə müdafiəsinə edilməsinə baxmayaraq Bəhmənilərə boyun əymək məcburiyyətində qaldı. Bir müddət sonra da Nasir xan öldü (1437).
Bundan sonra gələn ilə (1437–1441) I Miran Mübarək xan (1441–1457) Xandəş taxtında varlıq göstərə bilmədilər. II Adil xan (1457–1501), Məlik Ayna vəya Məlik Qəni adıyla şöhrət qazandı. Faruqilərin böyük hökmdarlarının ilki olan Məlik Qəni xarici münasibətləri yoluna qoyarak daha ziyadə Hindli məsələsiylə uğraşdı. Kolilər və Bhillər kimi quldur-yağmaçıları nəzarət altına alıb, Qondvana ilə Çarkand racələrinə boyun əydirdi. Bu səbəblə başda Firiştə olmak üzərə birçox tarixçi II Adilə "Çarkund" (orman hökmdarı) adını verir. Ancaq bir yandan Qucarat sultanı I Mahmud Bəgara Faruqilərə qarşı basqısını artırmışdı. Nəhayət gələnəksəl vergilərin ödənməsinə davam ədilməsi qarşılığında aparılan andlaşma sayəsində Faruqilərlə Qucarat sultanlığı arasındaki barış qoruna bildi.
II Adil xandan sonra taxta kəçən kardəşi Davud Xan taxt kavgaları ilə uğraştı. Gāzni və Aləm xanların saltanatları da aynı şəkildə kəçti. Davud Xanın yəğəni III. Adil Xan isə (1510–1520) məvkiini sağlamlaştırmak için annə tərəfından böyükbabası Qucəratlı I. Mahmuddan yardım istədi. Daha sonra III. Muzaffərin kızı ilə əvlənərək batı sınırlarını güvəncə altına aldı. Adil Xanın ölümündən sonra yərinə oğlu Miran I. Məhəmməd Şah kəçti. Bu hökmdar on yədi yıl sürən saltanatı boyunca daha çox dayısı Qucərat Sultanı Bahadır Şahın dəstəğinə ihtiyaç duydu. Hint dənizi və Qucərat sahillərinə ticari amaçlarla yərləşməyə çalışan Portəkizlilər Bahadırı ortadan kaldırınca Miran I. Məhəmməd Qucəratın da varisi oldu, ancak başşəhər Ahmədabada ulaşamadan öldü. Yərinə kardəşi Miran II. Mübarək (1537–1566) kəçti. Farukīlər 1555tə ilk dəfa Babürlülərlə karşı karşıya gəldilər. Bu təmas sonraki yıllarda Farukīlərin aləyhinə bir səyir takip ətmiştir.
Miran II. Mübarəkin ölümü üzərinə Farukī taxtına kəçən oğlu Həsən bazı ayaklanmaları bastırmakla uğraştı. Babürlülərin yanında olan Raca Ali Agradan Xandəşə dönərək Həsənla mücadələ ətti və onu taxtından indirərək yərinə kəçti. IV. Adil Şah adıyla Xandəş taxtanın sahibi olan Raca Ali Babürlülərlə iyi münasəbətlərini sürdürdü. 1596da Cəlaləddin Əkbər Şahın istəğinə uyarak Bərar səfərinə katıldı. Ancak Sonpat / Asti Savaşında öldü və yərinə oğlu Bahadır Şah kəçti.
Farukīlərin son hökmdarı olan Bahadır Şah səfahatə düşkün aciz bir hökmdardı. Babasının siyasətini tərkədərək şahzadələr məsələsinə karışması Babürlü Hökmdarı Əkbər tərəfından hoş karşılanmadı. Babürlü ordusu 1601də Xandəşi istila ədib Asirgarhı kuşattı; muhasara sonunda şəhər Babürlülərin əlinə kəçti. Əkbər bu zafərini bir kitabə ilə əbədiləştirdi. Sağ kalan Farukī iləri gələnlərini sürgünə yolladı. Xandəş Babürlülərə bağlı əyalət halinə gətirildi (1009/1601). Bahadır Şah Lahor Kaləsinə kapatıldı və Nurəddin Cixangirin saltanatı sırasında 1033tə (1623–24) burada vəfat ətti. Firiştə onun Agrada öldüğünü kaydətməktədir.
Farukīlər Xandəştə kültür və sanatın gəlişməsinə yardımcı olmuşlar, ilim adamlarını himayə ətmişlərdir. Asirgarh və Burxanpur Xandəşin ən böyük mərkəzləri halinə gətirilmiş, cami, məscid, türbə, mədrəsə, saray və kalələrlə donatılmıştır. Badşahi Kaləsi (1400), Badşahi Sarayı, Xanım Camii (1585) və Məscid-i Cuma Farukī mimarisinin bu gün dahi məvcut önəmli əsərləridir.
Faruqilər hökmdarları
| Title/Name | Reign | ||
|---|---|---|---|
| ملک راجہ | 1382 – 1399 °C. E. | ||
| Independence from Bəhməni sultanlığı as | |||
| ناصر خان | 1399 – 1437 | ||
| میران عادل خان اول | 1437 – 1441 | ||
| میران مبارک خان | 1441 – 1457 | ||
| میران عادل خان دوم | 1457 – 1501 | ||
| داود خان | 1501–1508 | ||
| غزنی خان | 1508 | ||
| عالم خان | 1508 – 1509 | ||
| عادل خان تریہم | 1509 – 1520 | ||
| میران محمد شاہ اول | 1520 – 1537 | ||
| میران مبارک شاہ | 1537 – 1566 | ||
| میران محمد شاہ دوم | 1566 – 1576 | ||
| حسن خان | 1576 | ||
| راجہ علی خان | 1576 – 1597 | ||
| بہادر شاہ | 1597–1601 (died 1624) | ||
| Conquered by Emperor of the | |||
İstinadlar
- Majumdar, 2006. səh. 824
- Shyam, 1981. səh. 200
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
 | Monarx, sülalə və ya onların nümayəndələri ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Faruqiler sulalesi Xandesde Hindistan 1370 1601 ci iller arasinda hokm suren bir Islam xanedani TarixiHindistanin qerbinde Bharuc ve Suretde Hind okeanina tokulen Narmada ile Tapti caylari arasindaki torpaqlar XIV esrden etibaren deye taninmisdir Dekken ve Malva yaylasinin onemli kecis yeri olan Xandes xan olkesi anlamina gelir Dehli sultanliqlarindan Xeleciler ve Tugluqlular Xandesi ele kecirerek Hindli ehalisini ortadan qaldirmislar ve xan unvanli valilerle olkeni idare etmisdiler Bu valilerden biri de Xani Cahan olub oglu Melik Race Melik Ehmed Tugluqlu hokmdari 1351 1388 adina Xandesi idare etmisdir Melik Ehmed daha sonra merkezi idarenin zeiflemesine gore istiqlalini elan ederek Faruqiler xanedanini qurmusdur 1370 Bu ad xanedan mensublarinin Omer el Faruqun soyundan geldiyi iddiasindan qaynaqlanmaqdadir 231 il seltenet suren Faruqiler hakim xan ve sah unvanli on alti sultan terefindan idare edilmislerdir Paytaxtlari Asirgarh ve Burxanpurdur Asirgarh Satpura daglarinin serq ucunda Hindli racelerinin ve onlarin emrindeki Racputlarin oturdugu mustehkem movqeyi idi Simali Hindistani Dekkene baglayan Tugluqlular dovrunde ticari ve esgeri baximdan boyuk onem dasiyan yol Asirgarhtan kecmekteydi Faruqilerin yeniden temellerini atmis oldugu ikinci paytaxt da Revayete gore adini o 1337 alan seher zaman icinde Tapti cayina dogru genislemis ehalisi de get gede artmisdir Faruqiler sulalesi XVI yuzilin ikinci yarisina qeder Qucarat sultanligi Nizamsahiler Behmeni sultanligi Malva ve Quri Xelecileriyle ikinci yarisindan sonra da Baburlularla qonsu oldular Xanedan bu siyasi quruluslar arasinda hemen her zaman zayif kalmissa da Qucarat sultanliginin destegiyle tehlikelerden qurtulmusdur Faruqilerin qurucusu Melik Ehmedin 1399 cu ilde olumunden sonra yerine Nasir xan kecdi Nasir xan Hindlilerin zeifliyinden faydalanaraq Asirgarhi Racputlardan aldi Ardindan Tapti cayina yaxin bir yerde Burhanpuru insa edib surlarla tehkim etdirdi Dekkenin en quvvetli sultanligi olan Behmenilerle munasibetler Nasir xanin tecrubesizligi uzunden gerginlesdi Faruqi torpaqlari Elaeddin II Ehmedin ordusu terefindan istila edildi Melik et Tuccar adindaki komandan Nasir xanin quvvetlerini meglub ederek Xandesi yagmaladi Burhanpur surlarinin yuksekliyine ve quvvetle mudafiesine edilmesine baxmayaraq Behmenilere boyun eymek mecburiyyetinde qaldi Bir muddet sonra da Nasir xan oldu 1437 Bundan sonra gelen ile 1437 1441 I Miran Mubarek xan 1441 1457 Xandes taxtinda varliq gostere bilmediler II Adil xan 1457 1501 Melik Ayna veya Melik Qeni adiyla sohret qazandi Faruqilerin boyuk hokmdarlarinin ilki olan Melik Qeni xarici munasibetleri yoluna qoyarak daha ziyade Hindli meselesiyle ugrasdi Koliler ve Bhiller kimi quldur yagmacilari nezaret altina alib Qondvana ile Carkand racelerine boyun eydirdi Bu sebeble basda Firiste olmak uzere bircox tarixci II Adile Carkund orman hokmdari adini verir Ancaq bir yandan Qucarat sultani I Mahmud Begara Faruqilere qarsi basqisini artirmisdi Nehayet geleneksel vergilerin odenmesine davam edilmesi qarsiliginda aparilan andlasma sayesinde Faruqilerle Qucarat sultanligi arasindaki baris qoruna bildi II Adil xandan sonra taxta kecen kardesi Davud Xan taxt kavgalari ile ugrasti Gazni ve Alem xanlarin saltanatlari da ayni sekilde kecti Davud Xanin yegeni III Adil Xan ise 1510 1520 mevkiini saglamlastirmak icin anne terefindan boyukbabasi Quceratli I Mahmuddan yardim istedi Daha sonra III Muzafferin kizi ile evlenerek bati sinirlarini guvence altina aldi Adil Xanin olumunden sonra yerine oglu Miran I Mehemmed Sah kecti Bu hokmdar on yedi yil suren saltanati boyunca daha cox dayisi Qucerat Sultani Bahadir Sahin destegine ihtiyac duydu Hint denizi ve Qucerat sahillerine ticari amaclarla yerlesmeye calisan Portekizliler Bahadiri ortadan kaldirinca Miran I Mehemmed Quceratin da varisi oldu ancak basseher Ahmedabada ulasamadan oldu Yerine kardesi Miran II Mubarek 1537 1566 kecti Farukiler 1555te ilk defa Baburlulerle karsi karsiya geldiler Bu temas sonraki yillarda Farukilerin aleyhine bir seyir takip etmistir Miran II Mubarekin olumu uzerine Faruki taxtina kecen oglu Hesen bazi ayaklanmalari bastirmakla ugrasti Baburlulerin yaninda olan Raca Ali Agradan Xandese donerek Hesenla mucadele etti ve onu taxtindan indirerek yerine kecti IV Adil Sah adiyla Xandes taxtanin sahibi olan Raca Ali Baburlulerle iyi munasebetlerini surdurdu 1596da Celaleddin Ekber Sahin istegine uyarak Berar seferine katildi Ancak Sonpat Asti Savasinda oldu ve yerine oglu Bahadir Sah kecti Farukilerin son hokmdari olan Bahadir Sah sefahate duskun aciz bir hokmdardi Babasinin siyasetini terkederek sahzadeler meselesine karismasi Baburlu Hokmdari Ekber terefindan hos karsilanmadi Baburlu ordusu 1601de Xandesi istila edib Asirgarhi kusatti muhasara sonunda seher Baburlulerin eline kecti Ekber bu zaferini bir kitabe ile ebedilestirdi Sag kalan Faruki ileri gelenlerini surgune yolladi Xandes Baburlulere bagli eyalet haline getirildi 1009 1601 Bahadir Sah Lahor Kalesine kapatildi ve Nureddin Cixangirin saltanati sirasinda 1033te 1623 24 burada vefat etti Firiste onun Agrada oldugunu kaydetmektedir Farukiler Xandeste kultur ve sanatin gelismesine yardimci olmuslar ilim adamlarini himaye etmislerdir Asirgarh ve Burxanpur Xandesin en boyuk merkezleri haline getirilmis cami mescid turbe medrese saray ve kalelerle donatilmistir Badsahi Kalesi 1400 Badsahi Sarayi Xanim Camii 1585 ve Mescid i Cuma Faruki mimarisinin bu gun dahi mevcut onemli eserleridir Faruqiler hokmdarlariTitle Name Reignملک راجہ 1382 1399 C E Independence from Behmeni sultanligi asناصر خان 1399 1437میران عادل خان اول 1437 1441میران مبارک خان 1441 1457میران عادل خان دوم 1457 1501داود خان 1501 1508غزنی خان 1508عالم خان 1508 1509عادل خان تریہم 1509 1520میران محمد شاہ اول 1520 1537میران مبارک شاہ 1537 1566میران محمد شاہ دوم 1566 1576حسن خان 1576راجہ علی خان 1576 1597بہادر شاہ 1597 1601 died 1624 Conquered by Emperor of theIstinadlarMajumdar 2006 seh 824 Shyam 1981 seh 200Hemcinin baxXarici kecidler Monarx sulale ve ya onlarin numayendeleri ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin