Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Eotetrapodiformes (q.yun. ἠώς - "şəfəq", τέτταρες - "dörd", πούς (podos) - "ayaq" və lat. forma - "forma", yəni "erkən dördayaqlı formalar") — Onurğalılar (Vertebrata) yarımtipinə aid, nəsli kəsilmiş və müasir növləri əhatə edən bir kladdır. Bu qrup (Sarcopterygii) sinfinin infrasinfinə daxildir və Dördayaqlılar (Tetrapoda) ilə onların ən yaxın qohumları olan bəzi kök-dördayaqlıları (stem-tetrapods) birləşdirir. Eotetrapodiformes, balıqların suya bağlı həyat tərzindən dördayaqlıların quruya uyğunlaşmış həyat tərzinə keçidini əks etdirən təkamül prosesində çox mühüm bir mərhələni təmsil edir. Bu kladın üzvləri Devon dövründə meydana çıxmışdır.
| Eotetrapodiformes | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Eotetrapodiformes | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Adının mənşəyi
"Eotetrapodiformes" termini bir neçə hissədən ibarətdir:
- Eo-: Qədim yunan dilində "ἠώς" (ēṓs) "şəfəq", "sübh" və ya "erkən" mənasını verir. Bu, qrupun dördayaqlıların erkən təkamül mərhələsinə aid olduğunu göstərir.
- Tetra-: Qədim yunan dilində "τέτταρες" (tettares) "dörd" deməkdir.
- Podi-: Qədim yunan dilində "πούς" (poús, yiyəlik halı podós) "ayaq" mənasındadır.
- -formes: Latın dilində forma sözündən törəmişdir və "formalı", "şəkilli" mənasını verir.
Beləliklə, termin "erkən dördayaqlı formalar" kimi tərcümə oluna bilər.
Təsnifat və Filogeniya
Eotetrapodiformes, daxilində daha dar bir qrupdur. Filogenetik tərifinə görə, bu klad adətən Dördayaqlılar (Tetrapoda) və onlara kimi digər tetrapodomorflardan daha yaxın olan bütün orqanizmləri əhatə edir. Bu tərifə görə, Eotetrapodiformes və onun yaxın qohumlarından (Eusthenopteridae fəsiləsi) ayrılan bir qol hesab olunur.
Kladın əsas üzvləri aşağıdakılardır:
- Tinirau – Erkən kök-tetrapodomorflardan biri.
- fəsiləsi (məsələn, , ) – Dördayaqlılara çox bənzər bədən quruluşuna malik, dayaz sularda yaşamış balıqlar. Bəzən Elpistostege ayrıca Elpistostegidae fəsiləsinə aid edilir və ya Panderichthyidae daxilində nəzərdən keçirilir.
- – Balıq və dördayaqlı xüsusiyyətlərinin mozaikasına malik olan, çox məşhur bir "keçid fosili".
- Dördayaqlılar (Tetrapoda) – Ətrafları (ayaqları) formalaşmış ilk onurğalılar və onların bütün nəsilləri (amfibilər, reptillər, quşlar, məməlilər). Dördayaqlıların bəzi erkən nəsli kəsilmiş nümayəndələri (†, †) də bu klada daxildir.
Bəzən Elpistostegalia termini Eotetrapodiformes ilə sinonim kimi və ya ondan daha geniş bir qrupu (məsələn, Panderichthyidae + Tetrapoda) ifadə etmək üçün istifadə olunur. Təsnifatda müəyyən qədər dəyişkənlik mövcuddur.
Xüsusiyyətləri və Anatomiyası
Eotetrapodiformes kladının üzvləri balıqlardan dördayaqlılara keçidlə əlaqəli bir sıra mühüm anatomik dəyişikliklər (sinapomorfiyalar) nümayiş etdirir:
- Kəllənin yastılaşması: Kəllə quruluşu dorsoventral (üst-alt) istiqamətdə yastılaşmışdır.
- Gözlərin yuxarıya doğru yerdəyişməsi: Gözlər kəllənin yanlarından üst tərəfinə doğru yerini dəyişmişdir ki, bu da suyun səthində və ya dayazlıqda ətrafa baxmaq üçün uyğunlaşmadır.
- Üzgəclərin dəyişməsi: və üzgəclər əhəmiyyətli dərəcədə kiçilmiş və ya tamamilə itmişdir. və üzgəcləri daha möhkəm daxili skeletə malik olmuş və çəki daşımağa doğru ilkin addımlar atmışdır (məsələn, Tiktaalikdə "bilək" sümüklərinin olması).
- Çiyin qurşağının kəllədən ayrılması: Çiyin qurşağı kəllə sümüklərindən ayrılmış, bu da başın daha sərbəst hərəkət etməsinə imkan verən bir "boyun" bölgəsinin yaranmasına səbəb olmuşdur.
- Qəlsəmə qapağının reduksiyası: Qəlsəmə qapağını dəstəkləyən bəzi sümüklər (operkulyar silsilə) kiçilmiş və ya itmişdir.
- Spirakulumun (püskürgəcin) genişlənməsi: Bəzi növlərdə spirakulum böyümüşdür ki, bu da hava ilə tənəffüsə kömək edə bilərdi.
- Qabırğaların möhkəmlənməsi: Qabırğalar daha möhkəm və geniş olmuşdur, bu da quruya çıxma zamanı daxili orqanları dəstəkləmək üçün vacib idi.
Təkamül əhəmiyyəti
Eotetrapodiformes, həyatın sudan quruya çıxması kimi təkamül tarixinin ən mühüm hadisələrindən birini anlamaq üçün açar qrupdur. Bu kladın nümayəndələri, xüsusilə Panderichthys, Tiktaalik və Elpistostege kimi fosillər, balıqların üzgəclərinin necə tədricən dördayaqlıların ətraflarına çevrildiyini, tənəffüs sisteminin hava udmağa necə uyğunlaşdığını və skeletin quruda hərəkət və çəki daşımaq üçün necə dəyişdiyini göstərən morfoloji dəlillər təqdim edir. Bu keçid, Devon dövrünün ekoloji şəraiti (məsələn, müvəqqəti quruyan dayaz su hövzələri) ilə əlaqələndirilir və onurğalıların yeni quru ekosistemlərini mənimsəməsinə yol açmışdır.
İstinadlar
- Coates, Michael I.; Ruta, Marcello; Friedman, Matt. "Ever Since Owen: Changing Perspectives on the Early Evolution of Tetrapods". Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics. 39 (1). 2009-04-28: 571–592. doi:10.1146/annurev.ecolsys.39.110707.173549. ISSN 1543-592X.
- Ahlberg, Per Erik; Clack, Jennifer A. "A firm step from water to land". Nature (ingilis). 440 (7085). 2006-03-01: 747–749. Bibcode:2006Natur.440..747A. doi:10.1038/440747a. ISSN 1476-4687. PMID 16598245.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Eotetrapodiformes q yun ἠws sefeq tettares dord poys podos ayaq ve lat forma forma yeni erken dordayaqli formalar Onurgalilar Vertebrata yarimtipine aid nesli kesilmis ve muasir novleri ehate eden bir kladdir Bu qrup Sarcopterygii sinfinin infrasinfine daxildir ve Dordayaqlilar Tetrapoda ile onlarin en yaxin qohumlari olan bezi kok dordayaqlilari stem tetrapods birlesdirir Eotetrapodiformes baliqlarin suya bagli heyat terzinden dordayaqlilarin quruya uygunlasmis heyat terzine kecidini eks etdiren tekamul prosesinde cox muhum bir merheleni temsil edir Bu kladin uzvleri Devon dovrunde meydana cixmisdir EotetrapodiformesElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz ObazoaRanqsiz OpisthokontaRanqsiz HolozoaRanqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad ParaHoxozoaKlad IkitereflisimmetriyalilarKlad NephrozoaTipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad OlfactoresYarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad EugnathostomataKlad TeleostomiKlad EuteleostomiKlad XoanlarKlad RhipidistiaKlad Klad EotetrapodiformesBeynelxalq elmi adiEotetrapodiformesSekil axtarisiFW 242677Adinin menseyi Eotetrapodiformes termini bir nece hisseden ibaretdir Eo Qedim yunan dilinde ἠws eṓs sefeq subh ve ya erken menasini verir Bu qrupun dordayaqlilarin erken tekamul merhelesine aid oldugunu gosterir Tetra Qedim yunan dilinde tettares tettares dord demekdir Podi Qedim yunan dilinde poys pous yiyelik hali podos ayaq menasindadir formes Latin dilinde forma sozunden toremisdir ve formali sekilli menasini verir Belelikle termin erken dordayaqli formalar kimi tercume oluna biler Tesnifat ve FilogeniyaEotetrapodiformes daxilinde daha dar bir qrupdur Filogenetik terifine gore bu klad adeten Dordayaqlilar Tetrapoda ve onlara kimi diger tetrapodomorflardan daha yaxin olan butun orqanizmleri ehate edir Bu terife gore Eotetrapodiformes ve onun yaxin qohumlarindan Eusthenopteridae fesilesi ayrilan bir qol hesab olunur Kladin esas uzvleri asagidakilardir Tinirau Erken kok tetrapodomorflardan biri fesilesi meselen Dordayaqlilara cox benzer beden qurulusuna malik dayaz sularda yasamis baliqlar Bezen Elpistostege ayrica Elpistostegidae fesilesine aid edilir ve ya Panderichthyidae daxilinde nezerden kecirilir Baliq ve dordayaqli xususiyyetlerinin mozaikasina malik olan cox meshur bir kecid fosili Dordayaqlilar Tetrapoda Etraflari ayaqlari formalasmis ilk onurgalilar ve onlarin butun nesilleri amfibiler reptiller quslar memeliler Dordayaqlilarin bezi erken nesli kesilmis numayendeleri de bu klada daxildir Bezen Elpistostegalia termini Eotetrapodiformes ile sinonim kimi ve ya ondan daha genis bir qrupu meselen Panderichthyidae Tetrapoda ifade etmek ucun istifade olunur Tesnifatda mueyyen qeder deyiskenlik movcuddur Xususiyyetleri ve AnatomiyasiEotetrapodiformes kladinin uzvleri baliqlardan dordayaqlilara kecidle elaqeli bir sira muhum anatomik deyisiklikler sinapomorfiyalar numayis etdirir Kellenin yastilasmasi Kelle qurulusu dorsoventral ust alt istiqametde yastilasmisdir Gozlerin yuxariya dogru yerdeyismesi Gozler kellenin yanlarindan ust terefine dogru yerini deyismisdir ki bu da suyun sethinde ve ya dayazliqda etrafa baxmaq ucun uygunlasmadir Uzgeclerin deyismesi ve uzgecler ehemiyyetli derecede kicilmis ve ya tamamile itmisdir ve uzgecleri daha mohkem daxili skelete malik olmus ve ceki dasimaga dogru ilkin addimlar atmisdir meselen Tiktaalikde bilek sumuklerinin olmasi Ciyin qursaginin kelleden ayrilmasi Ciyin qursagi kelle sumuklerinden ayrilmis bu da basin daha serbest hereket etmesine imkan veren bir boyun bolgesinin yaranmasina sebeb olmusdur Qelseme qapaginin reduksiyasi Qelseme qapagini destekleyen bezi sumukler operkulyar silsile kicilmis ve ya itmisdir Spirakulumun puskurgecin genislenmesi Bezi novlerde spirakulum boyumusdur ki bu da hava ile teneffuse komek ede bilerdi Qabirgalarin mohkemlenmesi Qabirgalar daha mohkem ve genis olmusdur bu da quruya cixma zamani daxili orqanlari desteklemek ucun vacib idi Tekamul ehemiyyetiEotetrapodiformes heyatin sudan quruya cixmasi kimi tekamul tarixinin en muhum hadiselerinden birini anlamaq ucun acar qrupdur Bu kladin numayendeleri xususile Panderichthys Tiktaalik ve Elpistostege kimi fosiller baliqlarin uzgeclerinin nece tedricen dordayaqlilarin etraflarina cevrildiyini teneffus sisteminin hava udmaga nece uygunlasdigini ve skeletin quruda hereket ve ceki dasimaq ucun nece deyisdiyini gosteren morfoloji deliller teqdim edir Bu kecid Devon dovrunun ekoloji seraiti meselen muveqqeti quruyan dayaz su hovzeleri ile elaqelendirilir ve onurgalilarin yeni quru ekosistemlerini menimsemesine yol acmisdir IstinadlarCoates Michael I Ruta Marcello Friedman Matt Ever Since Owen Changing Perspectives on the Early Evolution of Tetrapods Annual Review of Ecology Evolution and Systematics 39 1 2009 04 28 571 592 doi 10 1146 annurev ecolsys 39 110707 173549 ISSN 1543 592X Ahlberg Per Erik Clack Jennifer A A firm step from water to land Nature ingilis 440 7085 2006 03 01 747 749 Bibcode 2006Natur 440 747A doi 10 1038 440747a ISSN 1476 4687 PMID 16598245