Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rhipidistia (yun. rhipis, "yelpik" + istion, "yelkən"), Dipnotetrapodomorpha olaraq da bilinən, tetrapodları (dörd ətraflı onurğalılar) və ağciyərli balıqları (Dipnoi) ehtiva edən lob qanadlı balıqların (Sarcopterygii) bir kladıdır. Rhipidistia əvvəllər Sarcopterygii'nin Porolepiformes və Osteolepiformesdən ibarət alt qrupuna aid idi, lakin bu tərif artıq köhnəlmişdir.
Xüsusiyyətləri
Rhipidistia üzvləri aşağıdakı xüsusiyyətlərlə xarakterizə olunur:
- Lob qanadlı üzgəclər: Rhipidistia'nın ən fərqli xüsusiyyəti, əzələ və sümüklərdən ibarət olan lob qanadlı üzgəclərə sahib olmalarıdır. Bu üzgəclər, tetrapodların ətraflarının təkamülündə mühüm rol oynamışdır.
- Daxili burun dəlikləri (xoanalar): Rhipidistia, ağız boşluğuna açılan daxili burun dəliklərinə (xoanalar) malikdir. Bu xüsusiyyət, onların hava nəfəs almağa uyğunlaşmasına imkan vermişdir.
- Labirintodont dişlər: Rhipidistia üzvlərinin dişləri, labirintodont adlanan mürəkkəb bir quruluşa malikdir. Bu dişlər, qidanı tutmaq və parçalamaq üçün uyğunlaşmışdır.
- Kosmoid pulcuqlar: Rhipidistia üzvlərinin dərisi, kosmoid pulcuqlarla örtülüdür. Bu pulcuqlar, dentin, kosmin və sümük təbəqələrindən ibarətdir və balığın qorunmasına kömək edir.
Təsnifatı
Rhipidistia kladı, iki əsas qrupdan ibarətdir:
- Dipnoi (Ağciyərli balıqlar): Bu qrup, Afrika, Cənubi Amerika və Avstraliyada yaşayan altı növ ağciyərli balıqdan ibarətdir. Ağciyərli balıqlar, həm ağciyərlər, həm də qəlsəmələrlə nəfəs ala bilir.
- Tetrapodomorpha (Tetrapodamorflar): Bu qrup, dörd ətraflı onurğalıları (Tetrapoda) və onların ən yaxın nəsli kəsilmiş qohumlarını əhatə edir.
Təkamülü
Rhipidistia, təxminən 419 milyon il əvvəl, Devon dövründə ortaya çıxmışdır. Bu qrup, sürətlə şaxələnərək müxtəlif formalar yaratmışdır. Devon dövrünün sonlarında, ilk tetrapodlar Rhipidistia içindən inkişaf etmişdir. Bu, onurğalıların quruya çıxması və quru ekosistemlərinin kolonizasiyası üçün vacib bir addım olmuşdur.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rhipidistia yun rhipis yelpik istion yelken Dipnotetrapodomorpha olaraq da bilinen tetrapodlari dord etrafli onurgalilar ve agciyerli baliqlari Dipnoi ehtiva eden lob qanadli baliqlarin Sarcopterygii bir kladidir Rhipidistia evveller Sarcopterygii nin Porolepiformes ve Osteolepiformesden ibaret alt qrupuna aid idi lakin bu terif artiq kohnelmisdir XususiyyetleriRhipidistia uzvleri asagidaki xususiyyetlerle xarakterize olunur Lob qanadli uzgecler Rhipidistia nin en ferqli xususiyyeti ezele ve sumuklerden ibaret olan lob qanadli uzgeclere sahib olmalaridir Bu uzgecler tetrapodlarin etraflarinin tekamulunde muhum rol oynamisdir Daxili burun delikleri xoanalar Rhipidistia agiz bosluguna acilan daxili burun deliklerine xoanalar malikdir Bu xususiyyet onlarin hava nefes almaga uygunlasmasina imkan vermisdir Labirintodont disler Rhipidistia uzvlerinin disleri labirintodont adlanan murekkeb bir qurulusa malikdir Bu disler qidani tutmaq ve parcalamaq ucun uygunlasmisdir Kosmoid pulcuqlar Rhipidistia uzvlerinin derisi kosmoid pulcuqlarla ortuludur Bu pulcuqlar dentin kosmin ve sumuk tebeqelerinden ibaretdir ve baligin qorunmasina komek edir TesnifatiRhipidistia kladi iki esas qrupdan ibaretdir Dipnoi Agciyerli baliqlar Bu qrup Afrika Cenubi Amerika ve Avstraliyada yasayan alti nov agciyerli baliqdan ibaretdir Agciyerli baliqlar hem agciyerler hem de qelsemelerle nefes ala bilir Tetrapodomorpha Tetrapodamorflar Bu qrup dord etrafli onurgalilari Tetrapoda ve onlarin en yaxin nesli kesilmis qohumlarini ehate edir TekamuluRhipidistia texminen 419 milyon il evvel Devon dovrunde ortaya cixmisdir Bu qrup suretle saxelenerek muxtelif formalar yaratmisdir Devon dovrunun sonlarinda ilk tetrapodlar Rhipidistia icinden inkisaf etmisdir Bu onurgalilarin quruya cixmasi ve quru ekosistemlerinin kolonizasiyasi ucun vacib bir addim olmusdur IstinadlarAhlberg P E Clack J A Lower Devonian tetrapods from South Wales Nature 354 6350 1991 164 166 Bibcode 1991Natur 354 164A doi 10 1038 354164a0 Clack J A Gaining Ground The Origin and Evolution of Tetrapods 2nd Bloomington Indiana University Press 2012 ISBN 978 0 253 35675 8