Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Edelvays əməliyyatı (alm. Edelweiß) — Üçüncü Reyxin Qafqazı zəbt etmək planı. Bu plan Avropanın ən məşhur dağ güllərinin birisi olan edelveysin şərəfinə adlandırılmışdır. Almanların planı Qafqaz və Azərbaycanın Bakıda yerləşən neft yataqları üzərində kontrol ələ keçirməkdən ibarət idi. Həmin əməliyyat iyulun 23-də 1942-ci ildə Hitler tərəfindən təsdiq olunub. Əsas hərbi qüvvələr Vilhelm List idarə etdiyi "qrup A" ordusu, 1-ci zirehli avtomobil və tank ordusu (Evald fon Kleyst), 4-cü zirehli avtomobil və tank ordusu (polkovnik-general Herman Hot), 17-ci ordu (Riçard Rof), 4-cü hava donanmasının bir hissəsi (General-feldmarşal Volfram Frayher fon Rixthofen) və Rumıniyanın 3-cü ordusu (general Petre Dumitresku) daxil edirdi. Qrup A ordusu qərbdən Fyodor fon Bokun idarə etdiyi qrup B ordusu və cəmi 1.000 təyyarə olan 4-cü hava donanmasının qalan hissəsi tərəfindən təmin olunurdu. Quru qoşunların içərisində 15.000 neft fəhlələri ilə yanaşı 167.000 əsgər, 4.540 pulemyot və 1.130 tank var idi.
Hazırlıqlar
Almaniyada "Qafqazda alman neft", "Ost-Öl" və "Karpaten-Öl" kimi bir neçə neft şirkətləri yaradılır. Onlar ekskluziv olaraq Qafqaz neft yataqlarını istismar etmək üçün 99 illik icarə haqqı alırlar. Bu məqsədəuyğun olaraq sovet neftçiləri tərəfindən sonradan istifadə olunan çoxlu borular təmin olunur. Leytenant-general Nidenfurun nəzarəti altında xüsusi iqtisadi inspeksiya "A" yaradılır. Neft yataqlarının bombardmanı qadağan olunur. Həmin yataqları Nikolay Baybakov və Semyon Budyonnı idarə etdiyi qoşunlar tərəfindən məhv etməsindən müdafiə etmək üçün SS döyüşçülərdən və kazaklardan ibarət olan xüsusi polklar yaradılır. Abverın başçısı "Şamil" adlı hərbi əməliyyatı hazırladı, və bu əməliyyata görə Qroznı, Malqobek və Maykop əraziləri zəbt etməsi nəzərdə tutulub. Onlar yerli qiyamçılardan da dəstək alırlar.
Əməliyyat
İzyum-Barvenkovsk istiqamətində sovet əks-hücumu dayandırıldıqdan sonra alman B ordular qrupu Qafqaza cəld hücum etdi. Qafqazın qapıları kimi tanınan Rostov-na-Donu 1942-ci il iyulun 23-də işğal olunmasından sonra Evald fon Klaystın tank qoşunları Qafqaz dağ silsiləsini keçdilər. "Edelveys" divizisının komandiri Hubert Lanz Kuban çayı hövzəsinin darlığından irəliləyərək və Maruxski aşırımı, Teberda, Uçkulan çaylarını, Kruxorskı aşırımı keçərkən, eyni zamanda Xotyu-tau aşırımından Baksan çayın yuxarı hissələri və Donquz-Orun, Beço aşırımlarını blokadaya almağa qərara gəldi. Cinah menevrləri ilə Qafqaz silsiləsini Sançaro, Kluxorski və Maruxski aşırımlar yolu ilə Kutaisi, Zuqdidi, Suxumi və Tbilisiyə çatmaq üçün keçilməli idi. 4-cü dağlı diviziyanın qoşunları bir yerdə bu əməliyyatda fəallıq göstərirdilər. Onlar Suxumi istiqamətinə 30 km irəli çəkilməyə bacardılar. Kuban ərazisindən hücuma keçmək, Elbrusa gedən yollarını ələ keçirmək, və Edelveys cinahlarının təhlükəsizliyini təmin etmək üçün 150 əsgərdən ibarət və polkovnik-general Qrot komandanlığı altında olan avanqard yaradıldı. Köhnə Qaraçayı, Xurzuk və Ullu-kam Qorqeni keçərkən həmin dəstə sovet qoşunları tərəfindən müdafiə olunmayan Xotyu-tau aşırımına çatdı. Xotyu-tau aşırımına tezliklə təzə ad verilib: "General Konrad aşırımı".
Krasnodar-Pyatiqorsk-Maikop istiqamətini tutan əməliyyatın başlanğıc nöqtəsi , 1942-ci il avqust ayının 10-da təyin olunur. Avqustun 16-da fon Hirşfeld idarə etdiyi batalyon hiylə ilə Kadar dərəsini ələ keçirir. Avqustun 21-də nasist bayrağı Qafqazın ən uca nöqtəsi olan Elbrus zirvəsində asılır.
Həmçin bax
Ədəbiyyat
- Nick Michael. Operation Edelweiss: The most audacious mission of World War Two.
- Иван Тюленев. Крах операции "Эдельвейс". Орджоникидзе, 1975.
- К.-М. Алиев. В зоне "Эдельвейса". М.-Ставрополь, 2005.
Xarici keçidlər
- Ясен Дьяченко. История альпинизма. Война на Кавказе
 | Tarix ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Edelvays emeliyyati alm Edelweiss Ucuncu Reyxin Qafqazi zebt etmek plani Bu plan Avropanin en meshur dag gullerinin birisi olan edelveysin serefine adlandirilmisdir Almanlarin plani Qafqaz ve Azerbaycanin Bakida yerlesen neft yataqlari uzerinde kontrol ele kecirmekden ibaret idi Hemin emeliyyat iyulun 23 de 1942 ci ilde Hitler terefinden tesdiq olunub Esas herbi quvveler Vilhelm List idare etdiyi qrup A ordusu 1 ci zirehli avtomobil ve tank ordusu Evald fon Kleyst 4 cu zirehli avtomobil ve tank ordusu polkovnik general Herman Hot 17 ci ordu Ricard Rof 4 cu hava donanmasinin bir hissesi General feldmarsal Volfram Frayher fon Rixthofen ve Ruminiyanin 3 cu ordusu general Petre Dumitresku daxil edirdi Qrup A ordusu qerbden Fyodor fon Bokun idare etdiyi qrup B ordusu ve cemi 1 000 teyyare olan 4 cu hava donanmasinin qalan hissesi terefinden temin olunurdu Quru qosunlarin icerisinde 15 000 neft fehleleri ile yanasi 167 000 esger 4 540 pulemyot ve 1 130 tank var idi Almanlarin 1942 ci ilde mayin 7 den noyabrin 18 ne qeder irelileyisi 7 iyula qeder 22 iyula qeder 1 avqusta qeder 18 noyabra qederHazirliqlarAlmaniyada Qafqazda alman neft Ost Ol ve Karpaten Ol kimi bir nece neft sirketleri yaradilir Onlar ekskluziv olaraq Qafqaz neft yataqlarini istismar etmek ucun 99 illik icare haqqi alirlar Bu meqsedeuygun olaraq sovet neftcileri terefinden sonradan istifade olunan coxlu borular temin olunur Leytenant general Nidenfurun nezareti altinda xususi iqtisadi inspeksiya A yaradilir Neft yataqlarinin bombardmani qadagan olunur Hemin yataqlari Nikolay Baybakov ve Semyon Budyonni idare etdiyi qosunlar terefinden mehv etmesinden mudafie etmek ucun SS doyusculerden ve kazaklardan ibaret olan xususi polklar yaradilir Abverin bascisi Samil adli herbi emeliyyati hazirladi ve bu emeliyyata gore Qrozni Malqobek ve Maykop erazileri zebt etmesi nezerde tutulub Onlar yerli qiyamcilardan da destek alirlar EmeliyyatEsas meqale Qafqaz doyusu Izyum Barvenkovsk istiqametinde sovet eks hucumu dayandirildiqdan sonra alman B ordular qrupu Qafqaza celd hucum etdi Qafqazin qapilari kimi taninan Rostov na Donu 1942 ci il iyulun 23 de isgal olunmasindan sonra Evald fon Klaystin tank qosunlari Qafqaz dag silsilesini kecdiler Edelveys divizisinin komandiri Hubert Lanz Kuban cayi hovzesinin darligindan irelileyerek ve Maruxski asirimi Teberda Uckulan caylarini Kruxorski asirimi kecerken eyni zamanda Xotyu tau asirimindan Baksan cayin yuxari hisseleri ve Donquz Orun Beco asirimlarini blokadaya almaga qerara geldi Cinah menevrleri ile Qafqaz silsilesini Sancaro Kluxorski ve Maruxski asirimlar yolu ile Kutaisi Zuqdidi Suxumi ve Tbilisiye catmaq ucun kecilmeli idi 4 cu dagli diviziyanin qosunlari bir yerde bu emeliyyatda fealliq gosterirdiler Onlar Suxumi istiqametine 30 km ireli cekilmeye bacardilar Kuban erazisinden hucuma kecmek Elbrusa geden yollarini ele kecirmek ve Edelveys cinahlarinin tehlukesizliyini temin etmek ucun 150 esgerden ibaret ve polkovnik general Qrot komandanligi altinda olan avanqard yaradildi Kohne Qaracayi Xurzuk ve Ullu kam Qorqeni kecerken hemin deste sovet qosunlari terefinden mudafie olunmayan Xotyu tau asirimina catdi Xotyu tau asirimina tezlikle teze ad verilib General Konrad asirimi Krasnodar Pyatiqorsk Maikop istiqametini tutan emeliyyatin baslangic noqtesi 1942 ci il avqust ayinin 10 da teyin olunur Avqustun 16 da fon Hirsfeld idare etdiyi batalyon hiyle ile Kadar deresini ele kecirir Avqustun 21 de nasist bayragi Qafqazin en uca noqtesi olan Elbrus zirvesinde asilir Hemcin baxNalcik Orconikidze emeliyyati 1942 EdebiyyatNick Michael Operation Edelweiss The most audacious mission of World War Two Ivan Tyulenev Krah operacii Edelvejs Ordzhonikidze 1975 K M Aliev V zone Edelvejsa M Stavropol 2005 Xarici kecidlerYasen Dyachenko Istoriya alpinizma Vojna na Kavkaze Tarix ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin