Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dizaq məliklərinin sarayı və ya Məlik Yeqanın sarayı — Xocavənd rayonunun Tuğ kəndində yerləşən tarix-memarlıq abidələri kompleksi. Kompleksə daxil olan tikililər müxtəlif dövrlərdə inşa edilmişdir. Əsas saray binasının birinci mərtəbəsi XVIII əsrdə, ikinci mərtəbəsi isə XIX əsrdə tikilmişdir.
| Dizaq məliklərinin sarayı | |
|---|---|
 Sarayın dövrümüzə çatmış xarabalıqları | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Xocavənd |
| Yerləşir | Tuğ kəndi |
| Aidiyyatı | Dizaq məlikliyi |
| Memar | bilinmir |
| Tikilmə tarixi | XVIII əsr |
| Vəziyyəti | Xarabalıqları qalıb |
| | |
 Saray kompleksinin ümumi planı | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Ehtimal ki, saray kompleksi daha qədim tikililərin yerində inşa edilmişdir. Kompleksə daxil olan tikililərin bədii-memarlıq xüsusiyyətləri, həmçinin epiqrafika nümunələri onun müxtəlif hissələrinin ayrı-ayrı vaxtlarda inşa edildiyini göstərir. Abidəni tədqiq etmiş K. Mkrtçyanın fikrincə, əsas saray binasının birinci mərtəbəsi XVIII əsrin 20-30-cu illərində, ikinci mərtəbəsi isə XIX əsrin əvvəllərində inşa edilmişdir.
Qəbul otağının giriş qapısı üzərindəki portalda yerləşdirilmiş kitabədə yazılmışdır:
 | 1737-ci ilin yayı. Bu qəbul otağı xatirədir. Belə olmuşdur. Mən, vardapet Qukasın məlik Yeqan adlı oğlu, xalq tərəfindən rəhbər seçilmiş. Ölkədə qarışıqlar zamanı şah Sultan Hüseynə və çar Təhmasibə xidmət etdim və o məni, məlik kimi təsdiq etdi. Sonra osmanlı gəldi və taxtı onun əlindən aldı. Mən ona da xidmət etdim və Dizaka gəldikdə Ərməniyyədən əsir alınmasına imkan vermədim. Artsaka gələn qüdrətli çar Nadir şah öz qoşunu ilə gələrək ölkəni osmanlının əlindən aldı. Ona da xidmət etdim və o, məni 6 xristian əyaləti – Talış, Çiləbürt, Xaçın, Vərəndə, , Dizaq - üzərində xan və bəylərbəyi elan edərək şərəf verdi. Kim ki, sonradan yazılanları oxuyacaq və əməllərimizin nə olduğunu biləcək, qoy heç olmasa bircə dəfə desin: rəhm elə, ata. Son. Amin. |  |
Kitabədə qeyd edilənlər həmin dövrün fars, türk və erməni dilli mənbələrində də təsdiqlənir. Məlik Yeqanın məzar daşı üzərindəki kitabədə isə yazılır:
| | Bu, Mömin Vardapetin oğlu, Yeqan adlı cəsur knyaz, böyük məlikin məzarıdır. O hər kəs, o cümlədən Nadir şah tərəfindən sevilmişdir. Aluank ölkəsinin Artsak nahanqında hakimiyyət sürmüşdür. 1744-cü ilin yayı | |
Memarlıq xüsusiyyətləri
Tuğ kəndinin mərkəzində yerləşən kompleks 38x13.24 metr ölçülər və planda düzbucaqlı formaya malikdir. Sarayın şimal və cənub-şərq tərəflərində qala divarlarının perimetrinə çıxan qalın divarların qalıqları vardır.
Kiçik dəyişikliklərə baxmayaraq, məlik sarayı demək olar ki, ilkin görünüşünü qoruyaraq dövrümüzə çatmışdır. Sarayın qonaq və yaşayış otaqları üç istiqamətdə qruplaşdırılmışdır. Otaqların bir neçəsi birbaşa saray həyətinə açılır. Sarayın şimal-şərq hissəsinin birinci mərtəbəsində iki otaq, onların üstündə - ikinci mərtəbədə isə eyvanlı böyük zal yerləşir. Birinci mərtəbədəki otaqlar tağtavanlı xalq-yaşayış evlərini xatırladır. Birinci mərtəbənin otaqlarının hər biri nir pəncərəyə malikdir. Pəncərə və qapı yerləri daş çərçivəlidir; otaqların interyerlərində buxarı və nişlər vardır. Şübhəsiz ki, bu otaqlar sarayın ən qədim tikililəridir.
Düzbucaqlı həyətin qərb tərəfində yaxşı yonulmuş daşlarla üzlənmiş fasad və sütunlu eyvana malik tikili vardır. Şərq divarı xaric olmaqla, bu binanın digər üç divarı kardır və qala divarlarının davamıdır. Sütunlu eyvan əlavə funksional xüsusiyyətə də malik idi; həyətdən daha yüksək mövqeyə malik və daş pilləkənlə həyətlə əlaqələnmiş eyvan, saray tədbirləri zamanı səhnəyə çevrilirdi. Birinci mərtəbənin otaqlarındakı kaminlər və dərin nişlər tikilinin mülki xarakter daşıdığını göstərir. Əsas giriş binanın qərb tərəfində olsa da, ikinci mərtəbədəki eyvandan enən daş pilləkənlər onu saray həyəti ilə əlaqələndirir.
Saray binasının ən böyük zalı parad pilləkənindən sağda yerləşməklə, cənub-şimal oxu üzərindədir. Zal üç qapıya malikdir. Əsas qapı qərb divarında, digər iki qapı isə şərqdə yerləşir. Sarayın qonaq otağı parad pilləkəninin üstündə yerləşməklə, bütün tikililərdən yüksək mövqe tutur. Otağın eyvanından bütün ətraf ərazilərə gözəl mənzərə açılır. Parad girişi, qonaq otağı və uzun zal arasında orqanik əlaqə yaradılmışdır və buna görə də saray öz dövrünün ən gözəl mülki memarlıq nümunələrindən biri hesab edilir. Tuğun mərkəzində yerləşən saray kəndin mülki və dini tikililəri arasında bir növ, əlaqələndirici mövqe tutur.
İkinci mərtəbənin otaqları sonradan tikilib və plan xüsusiyyətlərinə görə Tuğun ənənəvi evlərini xatırladır. Sarayın daha qədim hissəsi ilə ikinci mərtəbənin oxşar xüsusiyyətləri geniş pəncərə çərçivələri, geniş və çoxsütunlu eyvanlardır. Saray kompleksinin inşası zamanı Füzuli rayonu ərazisindəki daş karxanasından olan ağ və sarımtıl rəngli əhəng daşlarından, həmçinin yaxşı yonulmuş boz bazalt daşlarından istifadə olunmuşdur.
Məlik Yeqanın iki mərtəbəli qəbul otağı sarayın cənub hissəsində, qala divarlarından 25 metr aralıda yerləşir. Otaq ilkin görünüşünü saxlayaraq dövrümüzə çatmışdır. Qəbul otağı kiçik ölçülər, və ikitağlı ön hissəyə malikdir. Qəbul otağı divar hörgüsünün ustalıqla həyata keçirilməsi ilə seçilir və bu baxımdan tağların inşası xüsusi diqqət çəkir. Giriş timpanı yaxşı yonulmuş daşlarla inşa edilmiş və kitabəyə malikdir.
Qəbul otağının birinci mərtəbəsi tamamilə yerin altında yerləşir və yeraltı yol vasitəsi ilə sarayı qarnizonla əlaqələndirir. Qəbul otağının ikinci mərtəbəsi isə yer səviyyəsində yerləşir. Mkrtçyan81 XIX əsrdə qəbul otağının üstündə üç tərəfdən eyvanlarla əhatə olunmuş şəhər tipli yaşayış otaqları inşa edilmişdir.
İstinadlar
- Mkrtçyan, 1989. səh. 80
- Папазян, Акоб. Надпис на входе в приемную мелика Егана (№5). Ереван: Лрабер, АН Арм. ССР. 1985. 78.
- Bərxudaryan, 1895. səh. 75
- Mkrtçyan, 1989. səh. 79
- Mkrtçyan, 1989. səh. 81
- Mkrtçyan, 1989. səh. 82
Ədəbiyyat
- Mkrtçyan, Ş. M., Историко-Архитектурные Памятники Нагорного Карабаха, İrəvan, 1989
- Bərxudaryan, Makar, Арцах, Bakı, 1895
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dizaq meliklerinin sarayi ve ya Melik Yeqanin sarayi Xocavend rayonunun Tug kendinde yerlesen tarix memarliq abideleri kompleksi Komplekse daxil olan tikililer muxtelif dovrlerde insa edilmisdir Esas saray binasinin birinci mertebesi XVIII esrde ikinci mertebesi ise XIX esrde tikilmisdir Dizaq meliklerinin sarayiSarayin dovrumuze catmis xarabaliqlari39 35 06 sm e 46 57 55 s u Olke AzerbaycanSeher XocavendYerlesir Tug kendiAidiyyati Dizaq melikliyiMemar bilinmirTikilme tarixi XVIII esrVeziyyeti Xarabaliqlari qalibDizaq meliklerinin sarayiSaray kompleksinin umumi plani Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiQebul otaginin kitabeli portali Ehtimal ki saray kompleksi daha qedim tikililerin yerinde insa edilmisdir Komplekse daxil olan tikililerin bedii memarliq xususiyyetleri hemcinin epiqrafika numuneleri onun muxtelif hisselerinin ayri ayri vaxtlarda insa edildiyini gosterir Abideni tedqiq etmis K Mkrtcyanin fikrince esas saray binasinin birinci mertebesi XVIII esrin 20 30 cu illerinde ikinci mertebesi ise XIX esrin evvellerinde insa edilmisdir Qebul otaginin giris qapisi uzerindeki portalda yerlesdirilmis kitabede yazilmisdir 1737 ci ilin yayi Bu qebul otagi xatiredir Bele olmusdur Men vardapet Qukasin melik Yeqan adli oglu xalq terefinden rehber secilmis Olkede qarisiqlar zamani sah Sultan Huseyne ve car Tehmasibe xidmet etdim ve o meni melik kimi tesdiq etdi Sonra osmanli geldi ve taxti onun elinden aldi Men ona da xidmet etdim ve Dizaka geldikde Ermeniyyeden esir alinmasina imkan vermedim Artsaka gelen qudretli car Nadir sah oz qosunu ile gelerek olkeni osmanlinin elinden aldi Ona da xidmet etdim ve o meni 6 xristian eyaleti Talis Cileburt Xacin Verende Dizaq uzerinde xan ve beylerbeyi elan ederek seref verdi Kim ki sonradan yazilanlari oxuyacaq ve emellerimizin ne oldugunu bilecek qoy hec olmasa birce defe desin rehm ele ata Son Amin Kitabede qeyd edilenler hemin dovrun fars turk ve ermeni dilli menbelerinde de tesdiqlenir Melik Yeqanin mezar dasi uzerindeki kitabede ise yazilir Bu Momin Vardapetin oglu Yeqan adli cesur knyaz boyuk melikin mezaridir O her kes o cumleden Nadir sah terefinden sevilmisdir Aluank olkesinin Artsak nahanqinda hakimiyyet surmusdur 1744 cu ilin yayiMemarliq xususiyyetleriTug kendinin merkezinde yerlesen kompleks 38x13 24 metr olculer ve planda duzbucaqli formaya malikdir Sarayin simal ve cenub serq tereflerinde qala divarlarinin perimetrine cixan qalin divarlarin qaliqlari vardir Kicik deyisikliklere baxmayaraq melik sarayi demek olar ki ilkin gorunusunu qoruyaraq dovrumuze catmisdir Sarayin qonaq ve yasayis otaqlari uc istiqametde qruplasdirilmisdir Otaqlarin bir necesi birbasa saray heyetine acilir Sarayin simal serq hissesinin birinci mertebesinde iki otaq onlarin ustunde ikinci mertebede ise eyvanli boyuk zal yerlesir Birinci mertebedeki otaqlar tagtavanli xalq yasayis evlerini xatirladir Birinci mertebenin otaqlarinin her biri nir pencereye malikdir Pencere ve qapi yerleri das cercivelidir otaqlarin interyerlerinde buxari ve nisler vardir Subhesiz ki bu otaqlar sarayin en qedim tikilileridir Duzbucaqli heyetin qerb terefinde yaxsi yonulmus daslarla uzlenmis fasad ve sutunlu eyvana malik tikili vardir Serq divari xaric olmaqla bu binanin diger uc divari kardir ve qala divarlarinin davamidir Sutunlu eyvan elave funksional xususiyyete de malik idi heyetden daha yuksek movqeye malik ve das pillekenle heyetle elaqelenmis eyvan saray tedbirleri zamani sehneye cevrilirdi Birinci mertebenin otaqlarindaki kaminler ve derin nisler tikilinin mulki xarakter dasidigini gosterir Esas giris binanin qerb terefinde olsa da ikinci mertebedeki eyvandan enen das pillekenler onu saray heyeti ile elaqelendirir Saray binasinin en boyuk zali parad pillekeninden sagda yerlesmekle cenub simal oxu uzerindedir Zal uc qapiya malikdir Esas qapi qerb divarinda diger iki qapi ise serqde yerlesir Sarayin qonaq otagi parad pillekeninin ustunde yerlesmekle butun tikililerden yuksek movqe tutur Otagin eyvanindan butun etraf erazilere gozel menzere acilir Parad girisi qonaq otagi ve uzun zal arasinda orqanik elaqe yaradilmisdir ve buna gore de saray oz dovrunun en gozel mulki memarliq numunelerinden biri hesab edilir Tugun merkezinde yerlesen saray kendin mulki ve dini tikilileri arasinda bir nov elaqelendirici movqe tutur Ikinci mertebenin otaqlari sonradan tikilib ve plan xususiyyetlerine gore Tugun enenevi evlerini xatirladir Sarayin daha qedim hissesi ile ikinci mertebenin oxsar xususiyyetleri genis pencere cerciveleri genis ve coxsutunlu eyvanlardir Saray kompleksinin insasi zamani Fuzuli rayonu erazisindeki das karxanasindan olan ag ve sarimtil rengli eheng daslarindan hemcinin yaxsi yonulmus boz bazalt daslarindan istifade olunmusdur Melik Yeqanin iki mertebeli qebul otagi sarayin cenub hissesinde qala divarlarindan 25 metr aralida yerlesir Otaq ilkin gorunusunu saxlayaraq dovrumuze catmisdir Qebul otagi kicik olculer ve ikitagli on hisseye malikdir Qebul otagi divar horgusunun ustaliqla heyata kecirilmesi ile secilir ve bu baximdan taglarin insasi xususi diqqet cekir Giris timpani yaxsi yonulmus daslarla insa edilmis ve kitabeye malikdir Qebul otaginin birinci mertebesi tamamile yerin altinda yerlesir ve yeralti yol vasitesi ile sarayi qarnizonla elaqelendirir Qebul otaginin ikinci mertebesi ise yer seviyyesinde yerlesir Mkrtcyan81 XIX esrde qebul otaginin ustunde uc terefden eyvanlarla ehate olunmus seher tipli yasayis otaqlari insa edilmisdir IstinadlarMkrtcyan 1989 seh 80 Papazyan Akob Nadpis na vhode v priemnuyu melika Egana 5 Erevan Lraber AN Arm SSR 1985 78 Berxudaryan 1895 seh 75 Mkrtcyan 1989 seh 79 Mkrtcyan 1989 seh 81 Mkrtcyan 1989 seh 82EdebiyyatMkrtcyan S M Istoriko Arhitekturnye Pamyatniki Nagornogo Karabaha Irevan 1989 Berxudaryan Makar Arcah Baki 1895Hemcinin baxXacin knyaz sarayi Gulustan melik sarayi