Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bədəxşan xanlığı (fars. هانیگاریا بدخشان) — XVII—XIX əsrlərdə Əfqan Türkistanında mövcud olmuş, sonradan Əfqanıstan Əmirliyinə birləşdirilən özbək dövlətidir. İlk hökmdar Yarbek xan, sonuncu özbəklərin Yaridlər sülaləsindən olan Cahandar şah idi.
Tarixi
XV əsrdə Bədəxşan Teymurilər imperiyasının tərkibində idi. XVI əsrdə Şeybanilərin özbək sülaləsinin nümayəndələri bu əraziyə iddia etməyə başladılar. Şeybanilərin Teymurun nəsli ilə sonrakı mübarizəsi burada gah birinin gah digərinin uğuru ilə keçdi. Bədəxşan, nəhayət, II Abdulla xan (1583-1598) tərəfindən sonunculardan geri alındı .
Özbək hakimiyyəti altında
1584-cü ildə II Abdulla xan Bədəxşanın yalnız qərb hissəsini ələ keçirə bildi. Geri alınan ərazi Əbdülmömin xanın mirasına daxil edildi. Lakin Bədəxşanın şərq hissəsi hələ də Süleyman-şah və onun övladlarına məxsus idi.
XVII əsrdə böyük Bədəxşan vilayəti Bəlx xanlığının tərkibinə daxil idi. Məlumdur ki, 1633-cü ildə Baburi Şahcahan (1627-1658) Bədəxşan və Bəlx xanlığından qoparmaq üçün onları işğal etmək niyyətində idi.
XVI-XVII əsrlərdə Bədəxşanın paytaxtı Kişm şəhəri olmuşdur. Məlumdur ki, tarixçi II Abdullah xan Talkanı Bədəxşanın ən yaxşı vilayəti adlandırmışdır.
Müstəqil dövlətin yaranması
1650-ci illərin sonundan 230 il ərzində Bədəxşanı özbək Yaridlər sülaləsinin nümayəndələri idarə edirdilər ki, onların da yaradıcısı Yarbek xan Səmərqəndi (1658-1706) idi. Akademik V.V.Bartoldun fikrincə, özbək sülalələrinin nümayəndələri “Əfqanlar Amudəryanın cənubundakı bütün özbək mülklərini fəth edənə qədər” ərazidə hökmranlıq edirdilər. Yarbek 1657-1658-ci illərdə Bədəxşanlılar tərəfindən Kataqan özbəklərinin hakimiyyətinə qarşı əmir təyin edilmişdir. Yarbek və onun övladları tərəfindən Bəlx və Buxara xanlıqlarının özbək hökmdarlarının ali hakimiyyətini formal olaraq tanınırdı.
XVIII əsrin birinci yarısında Yaridlərlə Kataqan özbəkləri arasında bir neçə döyüş baş vermişdi.
Əfqanıstanın tərəfindən işğalı
1873-cü ildə Bədəxşan əfqanlar tərəfindən işğal edildi.
İstinadlar
Ədəbiyyat
- Ахмедов Б. А. История Балха (XVI—первая половина XVIII в.) / Ганковский Ю. В.. — Ташкент : «ФАН» Узбекской ССР, 1982. — 295 с.
- Бартольд В. В. Общие работы по истории Средней Азии // Сочинения : в 9 т. / Гафуров Б. Г.. — Москва : Из-во Восточной литературы, 1963. — Т. 2, кн. 1. — 1024 с.
- Бартольд В. В. Работы по исторической географии // Сочинения : в 9 т. / Беленицкий А. М.. — Москва : Из-во «Наука» Главная редакция Восточной литературы, 1965. — Т. 3. — 713 с.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bedexsan xanligi fars هانیگاریا بدخشان XVII XIX esrlerde Efqan Turkistaninda movcud olmus sonradan Efqanistan Emirliyine birlesdirilen ozbek dovletidir Ilk hokmdar Yarbek xan sonuncu ozbeklerin Yaridler sulalesinden olan Cahandar sah idi TarixiXV esrde Bedexsan Teymuriler imperiyasinin terkibinde idi XVI esrde Seybanilerin ozbek sulalesinin numayendeleri bu eraziye iddia etmeye basladilar Seybanilerin Teymurun nesli ile sonraki mubarizesi burada gah birinin gah digerinin uguru ile kecdi Bedexsan nehayet II Abdulla xan 1583 1598 terefinden sonunculardan geri alindi Ozbek hakimiyyeti altinda1584 cu ilde II Abdulla xan Bedexsanin yalniz qerb hissesini ele kecire bildi Geri alinan erazi Ebdulmomin xanin mirasina daxil edildi Lakin Bedexsanin serq hissesi hele de Suleyman sah ve onun ovladlarina mexsus idi XVII esrde boyuk Bedexsan vilayeti Belx xanliginin terkibine daxil idi Melumdur ki 1633 cu ilde Baburi Sahcahan 1627 1658 Bedexsan ve Belx xanligindan qoparmaq ucun onlari isgal etmek niyyetinde idi XVI XVII esrlerde Bedexsanin paytaxti Kism seheri olmusdur Melumdur ki tarixci II Abdullah xan Talkani Bedexsanin en yaxsi vilayeti adlandirmisdir Musteqil dovletin yaranmasiOrta Asiya 1750 ci ilde 1650 ci illerin sonundan 230 il erzinde Bedexsani ozbek Yaridler sulalesinin numayendeleri idare edirdiler ki onlarin da yaradicisi Yarbek xan Semerqendi 1658 1706 idi Akademik V V Bartoldun fikrince ozbek sulalelerinin numayendeleri Efqanlar Amuderyanin cenubundaki butun ozbek mulklerini feth edene qeder erazide hokmranliq edirdiler Yarbek 1657 1658 ci illerde Bedexsanlilar terefinden Kataqan ozbeklerinin hakimiyyetine qarsi emir teyin edilmisdir Yarbek ve onun ovladlari terefinden Belx ve Buxara xanliqlarinin ozbek hokmdarlarinin ali hakimiyyetini formal olaraq taninirdi XVIII esrin birinci yarisinda Yaridlerle Kataqan ozbekleri arasinda bir nece doyus bas vermisdi Efqanistanin terefinden isgali1873 cu ilde Bedexsan efqanlar terefinden isgal edildi IstinadlarBartold 1963 Ahmedov 1982EdebiyyatAhmedov B A Istoriya Balha XVI pervaya polovina XVIII v Gankovskij Yu V Tashkent FAN Uzbekskoj SSR 1982 295 s Bartold V V Obshie raboty po istorii Srednej Azii Sochineniya v 9 t Gafurov B G Moskva Iz vo Vostochnoj literatury 1963 T 2 kn 1 1024 s Bartold V V Raboty po istoricheskoj geografii Sochineniya v 9 t Belenickij A M Moskva Iz vo Nauka Glavnaya redakciya Vostochnoj literatury 1965 T 3 713 s