Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sultan Şahcahan (5 yanvar 1592 - 22 yanvar 1666) — Hindistanda olan Babur İmperiyasının hökmdarı (1628-1658).
| Sultan Şahcahan | |
|---|---|
| fars. شهابالدین مُحمَّد شاهجهان | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 15 yanvar 1592 |
| Vəfat tarixi | 22 yanvar 1666(74 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | monarx |
| Atası | Sultan Cahangir |
| Həyat yoldaşları |
|
| Uşaqları |
|
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Sultan Şahcahan atası və xanlığın qurucusu Babur Şah tərəfindən Əmir Teymurun,ana tərəfindənsə Cuci Xan vasitəsilə Çingiz Xanın nəvəsidir.İllər boyunca varisi olduğu Teymur İmperatorluğunu yenidən qurmağa başlamış,bu məqsədlə də dəfələrlə Mavərənnəhrə səfərlər etmişdir.Babası Teymurun xəyallarındalı şəhər olan Səmərqəndi 3 dəfə geri almış, lakin yenidən itirmişdir.Hindistana səfərlər planlamış və sələfləri tərəfindən Hindistanən xeyli hissəsi tutulmuşdur. Şahcahanın mirzənin taxta çıxa bilməsi üçün hər şeydən əvvəl taxt-tac qovğasına başlayan qardaşlarını məğlub etməsi lazım gəlmişdi. Mübarizədə qalib gəldikdən sonra imperatorluğun parçalanmasının və bundan sonrakı taxt-tac qovğalarının qarşısını almaq üçün öz soyundan olan bütün kişiləri öldürtdü. Bundan sonra əmirlərinin üsyanlarını yatırtdı. Dövlətabad, , və Tibeti aldı. Avropalılar onun zamanında Hindistanla əlaqələrini daha da artırdılar.
Şah Cahanın dörd oğlu vardı. Onların idarəçi kimi yetişmələri və taxta çıxmağa hazırlanmaları üçün müxtəlif bölgələrə əmir qoydu. Ancaq 1658-ci ildə Şah Cahan ağır xəstələndikdə ölməmişdən əvvəl uşaqları arasında taxt-tac çəkişməsi başladı. Bunlardan Övrəngzib (Aləmgir) 1658-ci ildə atasını taxtdan saldı, az sonra da qardaşı Muradı həbs etdi və 1-ci Aləmgir adı ilə taxta çıxdı.
Sultan Şahcahan zamanında imperatorluq siyasət, sənət və memarlıqda ən parlaq çağını yaşadı. Səfəvilərə qarşı birləşmək üçün Osmanlı padşahı IV Mehmedə elçi göndərildisə də, bir nəticə vermədi. Ancaq İstanbuldan göndərilən memarlar dünyanın ən gözəl, ən möhtəşəm türbəsi olan Tac-Mahalı tikdilər. Memarbaşı Osmanlı memarlarından Mehmet İsa əfəndi idi.
Sultan Şahcahan bu türbəni çox sevdiyi və uşaq üstündə ölmüş arvadı (Mümtaz Mahal) üçün tikdirmişdi. Özü də orada yatır.
Həyat yoldaşı Mümtaz Mahal və Tac Mahal
Şahcahan həm də əfsanəvi eşqi ilə tanınır. Həyat yoldaşı Ərcümənt Banunun atası həm krallığın soylu şəxslərindən biri, həm də Şahcahanın ögey anası Nur Cahanın qardaşı idi. Mümtaz Mahal isə Şahcahanın üçüncü həm də ən çox sevdiyi arvadı idi. Mümtaz Mahal 14-cü qızlarını dünyaya gətirdiyi vaxt 1631-ci ildə vəfat etmişdir. Bundan sonra Şah Cahan Aqra şəhərində əfsanəvi Tac Mahal məzarını tikdirmişdir. Atalarının memarlıqda istifadə etdiyi sarı qum daş əvəzinə Şah Cahan bu tikintidə ağ mərmərdən istifadə etmişdir. 1632-ci ildə inşasına başlanan bu əfsanəvi memarlıq əsəri 20 il sonra, 1652-də başa çatdırılmışdır. Bu əsəri meydana gətirənlər Memar Sinanın şagirdləri olan İsa Mehmet Çələbi və ona yardım etmək üçün dəvət alaraq Səmərqənddən Aqraya gələn Mehmet Şerifdir. Qübbənin tikilməsində vəzifələndirilən insan yenə Memar Sinanın şagirdi İsmayıl Çələbi idi. Divardakı mərmərə oyularaq yazılanlarsa Səttar Əfənfinin hünəri idi.
Mədəniyyət və sənətkarlığa dəstəyi
Şahcahan bir çox üsyanların, daxili çəkişmələrin, atalarından qalan problemlərin arasında olsa da sənətakarlığa, mədəniyyətə dəyər vermişdir. Belə ki, onun dövründə Babur və Teymurlu mədəniyyəti özünün ən yaxşı çağını yaşayırdı. O bir çox şairə,miniatür sənətçilərinə yardım etmiş, onlara dəstək olmuşdur. Amma şübhəsiz ki, ən böyük dəstəyi memarlığa vermişdir. Ölkədə bir çox məscidlər, qalalar, saraylar, mədrəsələr və başqa bir çox tikilililər inşa etdirmişdir. Şahcahanabad, bugünkü adıyla Dehli şəhəri də onun tərəfindən tikilmişdir.
Son dönəmi
Bütün bunlara baxmayaraq xanlıq içində gedən hakimiyyət uğrunda mübarizə onun ölməmişdən əvvəl taxtdan enməsinə səbəb olmuşdur. Tac Mahalın inşasından qısa müddət sonra oğlu Aləmgir (Avrangazab) tərəfindən guya əqli problemləri olduğu üçün taxtdan salınmış, Aqra Qalasında otaq həbsinə məhkum edilmişdir. Rəvayətə görə ömrünün geri qalan hissəsini buradakı kiçik pəncərədən Tac Mahalı izləməklə keçirmişdir. Ölümündən sonra da Tac Mahalda, sevimli həyat yoldaşı Mümtaz Mahalın yanında dəfn edilmişdir.
İstinadlar
- Shah Jahan // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Shah Jahan // https://pantheon.world/profile/person/Shah_Jahan.
- Union List of Artist Names (ing.). 2023.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sultan Sahcahan 5 yanvar 1592 22 yanvar 1666 Hindistanda olan Babur Imperiyasinin hokmdari 1628 1658 Sultan Sahcahanfars شهاب الدین م حم د شاهجهان Sexsi melumatlarDogum tarixi 15 yanvar 1592 1592 01 15 Vefat tarixi 22 yanvar 1666 1666 01 22 74 yasinda Vefat yeri Aqra qalasi Aqra Boyuk Mogol imperiyasiDefn yeri Tac MahalFealiyyeti monarxAtasi Sultan CahangirHeyat yoldaslari Mumtaz Mahal 1612 1631 Qendehari Beyim 1609 Usaqlari Parhez Banu Beyim Cahanara beyim d Dara Sukuh Sultan OvrengzebDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiSultan Sahcahan atasi ve xanligin qurucusu Babur Sah terefinden Emir Teymurun ana terefindense Cuci Xan vasitesile Cingiz Xanin nevesidir Iller boyunca varisi oldugu Teymur Imperatorlugunu yeniden qurmaga baslamis bu meqsedle de defelerle Maverennehre seferler etmisdir Babasi Teymurun xeyallarindali seher olan Semerqendi 3 defe geri almis lakin yeniden itirmisdir Hindistana seferler planlamis ve selefleri terefinden Hindistanen xeyli hissesi tutulmusdur Sahcahanin mirzenin taxta cixa bilmesi ucun her seyden evvel taxt tac qovgasina baslayan qardaslarini meglub etmesi lazim gelmisdi Mubarizede qalib geldikden sonra imperatorlugun parcalanmasinin ve bundan sonraki taxt tac qovgalarinin qarsisini almaq ucun oz soyundan olan butun kisileri oldurtdu Bundan sonra emirlerinin usyanlarini yatirtdi Dovletabad ve Tibeti aldi Avropalilar onun zamaninda Hindistanla elaqelerini daha da artirdilar Sah Cahanin dord oglu vardi Onlarin idareci kimi yetismeleri ve taxta cixmaga hazirlanmalari ucun muxtelif bolgelere emir qoydu Ancaq 1658 ci ilde Sah Cahan agir xestelendikde olmemisden evvel usaqlari arasinda taxt tac cekismesi basladi Bunlardan Ovrengzib Alemgir 1658 ci ilde atasini taxtdan saldi az sonra da qardasi Muradi hebs etdi ve 1 ci Alemgir adi ile taxta cixdi Sultan Sahcahan zamaninda imperatorluq siyaset senet ve memarliqda en parlaq cagini yasadi Sefevilere qarsi birlesmek ucun Osmanli padsahi IV Mehmede elci gonderildise de bir netice vermedi Ancaq Istanbuldan gonderilen memarlar dunyanin en gozel en mohtesem turbesi olan Tac Mahali tikdiler Memarbasi Osmanli memarlarindan Mehmet Isa efendi idi Sultan Sahcahan bu turbeni cox sevdiyi ve usaq ustunde olmus arvadi Mumtaz Mahal ucun tikdirmisdi Ozu de orada yatir Heyat yoldasi Mumtaz Mahal ve Tac MahalSahcahan hem de efsanevi esqi ile taninir Heyat yoldasi Ercument Banunun atasi hem kralligin soylu sexslerinden biri hem de Sahcahanin ogey anasi Nur Cahanin qardasi idi Mumtaz Mahal ise Sahcahanin ucuncu hem de en cox sevdiyi arvadi idi Mumtaz Mahal 14 cu qizlarini dunyaya getirdiyi vaxt 1631 ci ilde vefat etmisdir Bundan sonra Sah Cahan Aqra seherinde efsanevi Tac Mahal mezarini tikdirmisdir Atalarinin memarliqda istifade etdiyi sari qum das evezine Sah Cahan bu tikintide ag mermerden istifade etmisdir 1632 ci ilde insasina baslanan bu efsanevi memarliq eseri 20 il sonra 1652 de basa catdirilmisdir Bu eseri meydana getirenler Memar Sinanin sagirdleri olan Isa Mehmet Celebi ve ona yardim etmek ucun devet alaraq Semerqendden Aqraya gelen Mehmet Serifdir Qubbenin tikilmesinde vezifelendirilen insan yene Memar Sinanin sagirdi Ismayil Celebi idi Divardaki mermere oyularaq yazilanlarsa Settar Efenfinin huneri idi Medeniyyet ve senetkarliga desteyi Sahcahan bir cox usyanlarin daxili cekismelerin atalarindan qalan problemlerin arasinda olsa da senetakarliga medeniyyete deyer vermisdir Bele ki onun dovrunde Babur ve Teymurlu medeniyyeti ozunun en yaxsi cagini yasayirdi O bir cox saire miniatur senetcilerine yardim etmis onlara destek olmusdur Amma subhesiz ki en boyuk desteyi memarliga vermisdir Olkede bir cox mescidler qalalar saraylar medreseler ve basqa bir cox tikilililer insa etdirmisdir Sahcahanabad bugunku adiyla Dehli seheri de onun terefinden tikilmisdir Son donemi Butun bunlara baxmayaraq xanliq icinde geden hakimiyyet ugrunda mubarize onun olmemisden evvel taxtdan enmesine sebeb olmusdur Tac Mahalin insasindan qisa muddet sonra oglu Alemgir Avrangazab terefinden guya eqli problemleri oldugu ucun taxtdan salinmis Aqra Qalasinda otaq hebsine mehkum edilmisdir Revayete gore omrunun geri qalan hissesini buradaki kicik pencereden Tac Mahali izlemekle kecirmisdir Olumunden sonra da Tac Mahalda sevimli heyat yoldasi Mumtaz Mahalin yaninda defn edilmisdir IstinadlarShah Jahan Brockhauz Ensiklopediyasi alm Shah Jahan https pantheon world profile person Shah Jahan Union List of Artist Names ing 2023