Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sultan Məhəmməd Dara Şükuh (20 mart 1615 və ya 1615, Acmer – 30 avqust 1659, Dehli) — Böyük Moğol İmperiyasının sultanı Şahcahanın oğlu, Allahabadın söbədarı.
| Dara Şükuh | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 20 mart 1615 və ya 1615 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 30 avqust 1659 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | xəttat, yazıçı |
| Atası | Sultan Şahcahan |
| Anası | Mümtaz Mahal |
| Ailəsi | Teymurilər dövləti |
| Dini | islam, sünni islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
20 mart 1615-ci ildə Əcmir yaxınlarında doğulmuşdu. Şahcahanın böyük oğludur. Anası, xatirəsinə Tac Mahal inşa edilən və daha çox Mümtaz Mahal deyə anılan Ərcümənd Banu Bəyimdir. Muhamməd Dara gələnəğə uygun olaraq İslami təlim-tərbiyə gördü; Ərəbcə, Farsca və Sanskritcə öyrəndi. Özəlliklə nəzari elimlərlə ilgiləndi, dini və təsəvvufi bilgisini təkviyə etmək üçün bu sahədəki əsərlərin bəlli başlılarını incələdi. Ona ilahi bilgi və ilhamın verildiyi inancı ilə bu yoldakı çalışmalarını daha da artdırdı.
Şahzadə Dara Şükuh 1633-cü ildə 12.000 "zat" (6000 "süvarilik") bir mənsəbə sahib idi. Eyni il Səfəvilərin Qəndəharı təhdid etmələri və bunu 1642-ci ildə təkrarlamaları üzərinə şəhəri müdafiə etməyə gedən orduda ona önəmsiz bir komandanlıq verilmişdi. 1645-ci ildə Allahabad söbədarlığına (valilik) gətirildi. 1647-ci ildə Lahor, 1649-cu ildə Qucərat söbədarlıqları da buna əlavə edildi. Bu vilayətləri naibləri vasitəsiylə idarə edir, sahib olduğu mövqeyin gərəkdirdiyi sorumluluğu nadir olaraq yüklənə bilirdi. Son dərəcə əsəbi və görüşlərində israrlı bir insanlığa sahib idi, xurafələrə və fala inanırdı. Hətta tək böyük əsgəri hərəkatına komanda etdiyi 1652-ci il Qəndəhar səfəri sırasında dəxi uğuru büyücü və falçıların sözlərində aramışdı. Ancaq Qəndəharı geri ala bilməməsi və uğursuzluğa uğraması onun həm əsgəri, həm də siyasi etibarını olduqca sarsdı.
Şahcahan, çox sevdiyi oğlu Dara Şükuhun dövlət işləriylə daha çox ilgilənməsini sağlamak üçün ona o zamana qədər bənzərinə rastlanmayan 60.000 zat böyük bir mənsəb verdi. Ayrıca daha sağlığında onu xələf olaraq mənimsədi və öz yerinə hazırlamaq istədi. Ancak bu durum digər şahzadələrin müxalifətinə yol açdı. Şah Cahan 1657-ci ildə xəstələnincə səltənət mücadiləsi daha da qızışdı. Fəqət bu mücadilədə Dara Şükuhun zəif əsgəri və idari qabiliyəti bir kərə daha ortaya çıxdı. Sonunda Aqra yaxınlarında Samargarhta qardaşı Övrəngzebin qüvvələri qarşısında məğlub oldu (8 iyun 1658). Həmən ardından 23 mart 1659-cu ildə Əcmir yaxınlarında ikinci dəfə uğursuluğa uğradı və əsir alındı. Dehliyə gətirildi və burada mülhidliklə suçlanarak edam edildi (10 sentyabr 1659).
Dara Şükuh siyasi və askəri bakımdan yətərsizliğinə rağmən dini və tasavvufi fikirləriylə çağının dikkatə dəğər simalarından biridir. Büyük babası Əkbər Şah tarafından başlatılan Hint və İslam düşüncələrini bağdaştırma harəkətinin təsiriylə gənç yaşta tasavvufi düşüncəyə ilgi duymaya başladı və gidərək kəndini bu harəkətə vərdi. O sırada tasavvufa mütəmayil kız kardəşi Bibi Cəmal ilə birliktə Sinddən Lahora gələn Mısır asıllı Kādiri tarikatı şəyhi Miyanmir (Miyanəci) ilə tanıştı. Daha sonra ablası Cihanara Bəgüm ilə birliktə bu şəyhin halifəsi Molla Şah Bədahşinin müridi oldu. Ədəbiyyat və hüsnühat gibi güzəl sanatlarla da ilgilənən Dara bir yandan Kurana dair bilgilərini artırırkən ötə yandan Təvrat, Zəbur və İncil gibi səmavi kitapları incələməyi də ihmal ətmədi. Kuranı fazla məcazi, diğər üç kitabı isə tutarsız bularak Hint dinləriylə ilgilənməyə, özəlliklə Hint mistisizminin ünlü əsəri Upanişadlar üzərində çalışmaya başladı. Başta İbnül-Arabi olmak üzərə Fahrəddin-i Irakī və Molla Cami gibi mutasavvıfların əsərlərini incələdi, nəticədə vahdət-i vücûd*a dayanan bir tasavvuf anlayışına ulaştı. Bu durum onu bazı Hint inanç və düşüncələriylə İslam arasında bənzərlik görməyə, hatta Upanişadların Kuranda bahis konusu ədilən "Gizli Kitap" (Kitab-ı Məknûn; bk. Vakıa 56/78) olduğunu, dolayısıyla da onun özünü təşkil əttiğini önə sürməyə səvkətti. Bu tür sərbəst düşüncələr onun muhafazakar alimlər tarafından kafir və münkir olmakla suçlanmasına səbəp oldu. Fakat Dara hiçbir zaman İslamı inkar ətməmiş, hər vəsilə ilə İslamın hak din olduğunu ifadə ətmiş, Allah və Muhamməd hakkında sağlam bir inanca sahip olmuş, hatta mirac olayının ruh və bədənlə məydana gəldiğini kəndinə has bir nazariyə ilə ispatlamaya çalışmıştır.
Yaradıcılığı
Əsərləri. Oldukça vərimli bir yazar olan Dara, görüş və fikirlərini dilə gətirdiği birçok əsər kaləmə almıştır. 1. Səfinətül-əvliyaǿ (Agra 1852; Lucknow 1857; Kanpur 1883). 411 vəlinin hayat və kəramətlərini anlatan əsər özəlliklə Hintli vəlilər hakkında vərilən bilgilər bakımından önəm taşır. Əsərin düzəni diğər əvliya tabakat kitaplarından farklıdır. Dara 1640ta kaləmə aldığı bu əsərin giriş bölümündə yazılış maksadı hakkında bilgi vərdiktən sonra sûfilər və sözlərinin önəmini açıklamış, sonra Pəygambər, Huləfa-yi Raşidin, on iki imam, dört Sünni məzhəbin kurucularından bahsəttiktən sonra sırasıyla Kādiriyyə, Nakşibəndiyyə, Çiştiyyə, Kübrəviyyə və Sührəvərdiyyə silsilələrində yər alan şəyhlər hakkında bilgi vərmiş, bundan sonraki bölümdə isə söz konusu silsilələrdə yər almayan diğər mutasavvıfların biyografilərini kaydətmiştir. Əsərin sonunda isə Pəygambərin hanımları, kızları və ünlü kadın mutasavvıflar hakkında kısa bilgilər vərilmiştir. Bizzat kəndisinin də ifadə əttiği gibi (s. 216) bu əsəri yazarkən Dara Şükûh gəniş ölçüdə Caminin Nəfəhatül-ünsündən faydalanmıştır. Hindistan vəliləri hakkında dəğərli bilgilər vərən Səfinətül-əvliyaǿ müəllifin çağdaşı Cafər əl-Aydərûs tarafından Arapçaya tərcümə ədilmiştir (Schimməl, s. 308). 2. Səkinətül-əvliyaǿ (Lahor, ts.,; Tahran 1344 hş./1965, nşr. Tara Chand və S. M. Rıza Cəlali). 1647də kaləmə aldığı bu əsər əsas itibariylə Kādiri tarikatı pirlərindən Miyanmirin (ö. 1635) biyografisini və Lahordaki sohbətlərini içinə alır. Dara bu əsərini yazarkən İbnül-Arabinin Fusûsül-hikəmi və Fahrəddin-i Irakīnin LəmaǾatını örnək almış ancak onlar kadar başarılı olamamıştır. 3. Risalə-i Haknüma (Lucknow 1874, 1881, 1910; Tahran 1957, nşr. S. M. Rıza Cəlali). 4. Tarikatül-hakīkat (Lahor 1340). Bu iki əsər tasavvufun anlaşılması güç yönləriylə ilgilidir. 5. Hasənatül-Ǿarifin (Dəlhi 1309). 1652də yazdığı bu əsərin konusu ilk sûfilər və tasavvufi vəcizələridir. Aynı zamanda kəndisinin vahdət-i vücûdcu görüşlərini tənkit ədənlərə cəvap nitəliğini taşır. 6. Mükaləmə-i Baba Lal və Dara Şükûh (Dəlhi 1885). 1653 yılında kaləmə almış olup Hindû azizlərindən Baba Lal ilə konuşmalarını ihtiva ədər. 7. MəcmaǾul-bahrəyn (Kalküta 1929; Tahran 1335 hş./1957). 1655 yılında yazdığı bu kitap İslam ilə Hinduizmin mukayəsəsini yapan orijinal bir əsərdir. D. Shayəgan əsərlə ilgili müstakil bir çalışma yapmıştır (bk. bibl.). 8. Sırr-ı Əkbər (Tahran 1340 hş./1962, nşr. T. Chand və S. M. Rıza Cəlali). 1657də yazdığı bu əsər əlli iki kadar Upanişadın Hindû alimlərin yardımıyla Sanskritçədən Farsçaya tərcüməsini içinə almaktadır. Əsər Fransız bilgini Angvətil Dupəsron tarafından 1801də Oupnəkat, id əst Səcrətum Təgəndum adıyla Latincəyə çəvrilmiştir.
Daranın ayrıca Yoga-Vasista (Lucknow 1887; Aligarh 1953, nşr. Tara Chand) və Bagvat Gita gibi çok sayıda Hindû dini mətninin çəvirisini kapsayan əsərləri vardır. Bazı küçük əsərləri də Külliyyat-ı Dara Şükuh adıyla basılmıştır (I–IV, Gujranwalla 1857).
Həmçinin bax
İstinadlar
- Dârâ Shokûh // AlKindi.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sultan Mehemmed Dara Sukuh 20 mart 1615 ve ya 1615 Acmer 30 avqust 1659 Dehli Boyuk Mogol Imperiyasinin sultani Sahcahanin oglu Allahabadin sobedari Dara SukuhSexsi melumatlarDogum tarixi 20 mart 1615 1615 03 20 ve ya 1615Dogum yeri Acmer Boyuk Mogol imperiyasiVefat tarixi 30 avqust 1659 1659 08 30 Vefat yeri Dehli Boyuk Mogol imperiyasiDefn yeri Humayun turbesiFealiyyeti xettat yaziciAtasi Sultan SahcahanAnasi Mumtaz MahalAilesi Teymuriler dovletiDini islam sunni islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati20 mart 1615 ci ilde Ecmir yaxinlarinda dogulmusdu Sahcahanin boyuk ogludur Anasi xatiresine Tac Mahal insa edilen ve daha cox Mumtaz Mahal deye anilan Ercumend Banu Beyimdir Muhammed Dara gelenege uygun olaraq Islami telim terbiye gordu Erebce Farsca ve Sanskritce oyrendi Ozellikle nezari elimlerle ilgilendi dini ve tesevvufi bilgisini tekviye etmek ucun bu sahedeki eserlerin belli baslilarini inceledi Ona ilahi bilgi ve ilhamin verildiyi inanci ile bu yoldaki calismalarini daha da artdirdi Sahzade Dara Sukuh 1633 cu ilde 12 000 zat 6000 suvarilik bir mensebe sahib idi Eyni il Sefevilerin Qendehari tehdid etmeleri ve bunu 1642 ci ilde tekrarlamalari uzerine seheri mudafie etmeye geden orduda ona onemsiz bir komandanliq verilmisdi 1645 ci ilde Allahabad sobedarligina valilik getirildi 1647 ci ilde Lahor 1649 cu ilde Qucerat sobedarliqlari da buna elave edildi Bu vilayetleri naibleri vasitesiyle idare edir sahib oldugu movqeyin gerekdirdiyi sorumlulugu nadir olaraq yuklene bilirdi Son derece esebi ve goruslerinde israrli bir insanliga sahib idi xurafelere ve fala inanirdi Hetta tek boyuk esgeri herekatina komanda etdiyi 1652 ci il Qendehar seferi sirasinda dexi uguru buyucu ve falcilarin sozlerinde aramisdi Ancaq Qendehari geri ala bilmemesi ve ugursuzluga ugramasi onun hem esgeri hem de siyasi etibarini olduqca sarsdi Sahcahan cox sevdiyi oglu Dara Sukuhun dovlet isleriyle daha cox ilgilenmesini saglamak ucun ona o zamana qeder benzerine rastlanmayan 60 000 zat boyuk bir menseb verdi Ayrica daha sagliginda onu xelef olaraq menimsedi ve oz yerine hazirlamaq istedi Ancak bu durum diger sahzadelerin muxalifetine yol acdi Sah Cahan 1657 ci ilde xestelenince seltenet mucadilesi daha da qizisdi Feqet bu mucadilede Dara Sukuhun zeif esgeri ve idari qabiliyeti bir kere daha ortaya cixdi Sonunda Aqra yaxinlarinda Samargarhta qardasi Ovrengzebin quvveleri qarsisinda meglub oldu 8 iyun 1658 Hemen ardindan 23 mart 1659 cu ilde Ecmir yaxinlarinda ikinci defe ugursuluga ugradi ve esir alindi Dehliye getirildi ve burada mulhidlikle suclanarak edam edildi 10 sentyabr 1659 Dara Sukuh siyasi ve askeri bakimdan yetersizligine ragmen dini ve tasavvufi fikirleriyle caginin dikkate deger simalarindan biridir Buyuk babasi Ekber Sah tarafindan baslatilan Hint ve Islam dusuncelerini bagdastirma hareketinin tesiriyle genc yasta tasavvufi dusunceye ilgi duymaya basladi ve giderek kendini bu harekete verdi O sirada tasavvufa mutemayil kiz kardesi Bibi Cemal ile birlikte Sindden Lahora gelen Misir asilli Kadiri tarikati seyhi Miyanmir Miyaneci ile tanisti Daha sonra ablasi Cihanara Begum ile birlikte bu seyhin halifesi Molla Sah Bedahsinin muridi oldu Edebiyyat ve husnuhat gibi guzel sanatlarla da ilgilenen Dara bir yandan Kurana dair bilgilerini artirirken ote yandan Tevrat Zebur ve Incil gibi semavi kitaplari incelemeyi de ihmal etmedi Kurani fazla mecazi diger uc kitabi ise tutarsiz bularak Hint dinleriyle ilgilenmeye ozellikle Hint mistisizminin unlu eseri Upanisadlar uzerinde calismaya basladi Basta Ibnul Arabi olmak uzere Fahreddin i Iraki ve Molla Cami gibi mutasavviflarin eserlerini inceledi neticede vahdet i vucud a dayanan bir tasavvuf anlayisina ulasti Bu durum onu bazi Hint inanc ve dusunceleriyle Islam arasinda benzerlik gormeye hatta Upanisadlarin Kuranda bahis konusu edilen Gizli Kitap Kitab i Meknun bk Vakia 56 78 oldugunu dolayisiyla da onun ozunu teskil ettigini one surmeye sevketti Bu tur serbest dusunceler onun muhafazakar alimler tarafindan kafir ve munkir olmakla suclanmasina sebep oldu Fakat Dara hicbir zaman Islami inkar etmemis her vesile ile Islamin hak din oldugunu ifade etmis Allah ve Muhammed hakkinda saglam bir inanca sahip olmus hatta mirac olayinin ruh ve bedenle meydana geldigini kendine has bir nazariye ile ispatlamaya calismistir YaradiciligiEserleri Oldukca verimli bir yazar olan Dara gorus ve fikirlerini dile getirdigi bircok eser kaleme almistir 1 Sefinetul evliyaǿ Agra 1852 Lucknow 1857 Kanpur 1883 411 velinin hayat ve kerametlerini anlatan eser ozellikle Hintli veliler hakkinda verilen bilgiler bakimindan onem tasir Eserin duzeni diger evliya tabakat kitaplarindan farklidir Dara 1640ta kaleme aldigi bu eserin giris bolumunde yazilis maksadi hakkinda bilgi verdikten sonra sufiler ve sozlerinin onemini aciklamis sonra Peygamber Hulefa yi Rasidin on iki imam dort Sunni mezhebin kurucularindan bahsettikten sonra sirasiyla Kadiriyye Naksibendiyye Cistiyye Kubreviyye ve Suhreverdiyye silsilelerinde yer alan seyhler hakkinda bilgi vermis bundan sonraki bolumde ise soz konusu silsilelerde yer almayan diger mutasavviflarin biyografilerini kaydetmistir Eserin sonunda ise Peygamberin hanimlari kizlari ve unlu kadin mutasavviflar hakkinda kisa bilgiler verilmistir Bizzat kendisinin de ifade ettigi gibi s 216 bu eseri yazarken Dara Sukuh genis olcude Caminin Nefehatul unsunden faydalanmistir Hindistan velileri hakkinda degerli bilgiler veren Sefinetul evliyaǿ muellifin cagdasi Cafer el Ayderus tarafindan Arapcaya tercume edilmistir Schimmel s 308 2 Sekinetul evliyaǿ Lahor ts Tahran 1344 hs 1965 nsr Tara Chand ve S M Riza Celali 1647de kaleme aldigi bu eser esas itibariyle Kadiri tarikati pirlerinden Miyanmirin o 1635 biyografisini ve Lahordaki sohbetlerini icine alir Dara bu eserini yazarken Ibnul Arabinin Fususul hikemi ve Fahreddin i Irakinin LemaǾatini ornek almis ancak onlar kadar basarili olamamistir 3 Risale i Haknuma Lucknow 1874 1881 1910 Tahran 1957 nsr S M Riza Celali 4 Tarikatul hakikat Lahor 1340 Bu iki eser tasavvufun anlasilmasi guc yonleriyle ilgilidir 5 Hasenatul Ǿarifin Delhi 1309 1652de yazdigi bu eserin konusu ilk sufiler ve tasavvufi vecizeleridir Ayni zamanda kendisinin vahdet i vucudcu goruslerini tenkit edenlere cevap niteligini tasir 6 Mukaleme i Baba Lal ve Dara Sukuh Delhi 1885 1653 yilinda kaleme almis olup Hindu azizlerinden Baba Lal ile konusmalarini ihtiva eder 7 MecmaǾul bahreyn Kalkuta 1929 Tahran 1335 hs 1957 1655 yilinda yazdigi bu kitap Islam ile Hinduizmin mukayesesini yapan orijinal bir eserdir D Shayegan eserle ilgili mustakil bir calisma yapmistir bk bibl 8 Sirr i Ekber Tahran 1340 hs 1962 nsr T Chand ve S M Riza Celali 1657de yazdigi bu eser elli iki kadar Upanisadin Hindu alimlerin yardimiyla Sanskritceden Farscaya tercumesini icine almaktadir Eser Fransiz bilgini Angvetil Dupesron tarafindan 1801de Oupnekat id est Secretum Tegendum adiyla Latinceye cevrilmistir Daranin ayrica Yoga Vasista Lucknow 1887 Aligarh 1953 nsr Tara Chand ve Bagvat Gita gibi cok sayida Hindu dini metninin cevirisini kapsayan eserleri vardir Bazi kucuk eserleri de Kulliyyat i Dara Sukuh adiyla basilmistir I IV Gujranwalla 1857 Hemcinin baxIstinadlarDara Shokuh AlKindi Vikianbarda ile elaqeli mediafayllar var