Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bosniyanın və Herseqovinanın Avstriya-Macarıstan işğalı (alm. Okkupationsfeldzug in Bosnien) — Osmanlı İmperiyasının Bosniya vilayətini nəzarət altına keçirmək üçün Avstriya-Macarıstan silahlı qüvvələri tərəfindən həyata keçirilən hərbi əməliyyat, 1878-ci ildə Berlin konqresi nəticəsində baş vermişdir.
| Bosniya və Herseqovinanın Avstriya-Macarıstan işğalı | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Tarix | 28 iyul — 20 oktyabr 1878 | ||
| Yeri | Bosniya vilayəti | ||
| Nəticəsi | Avstriya-Macarıstan qoşunlarının zəfəri | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
İlkin şərait
1878-ci ildə rus-türk müharibəsi Osmanlı İmperiyasının məğlubiyyəti ilə başa çatdı. Balkan yarımadasının ərazi və siyasi şəraitini yenidən qurmaq üçün böyük dövlətlər Berlin konqresini çağırdı. Berlin müqaviləsi qurultayının yekun aktının 25-ci maddəsinə əsasən, Avstriya-Macarıstan Bosniya və Herseqovina ərazisini qeyri-müəyyən müddətə işğal etmək, habelə Sancak bölgəsinə hərbi birləşmələr daxil etmək hüququnu (formal olaraq bu bölgə üzərində türklərin suverenliyinin qoruyaraq) qazandı. Qərar rusiyapərəst yönümlü böyük Cənubi Slavyan dövlətinin Balkanlarda meydana gəlməsinin qarşısını almaq üçün qəbul edildi (bu Serbiya və Monteneqronun birləşməsi halında mümkün ola bilərdi). Həm Serbiya, həm də Osmanlı İmperiyası Bosniyanın Avstriya-Macarıstan işğalına fəal şəkildə qarşı çıxırdı. Osmanlı İmperatorluğu Avstriya-Macarıstan Xarici İşlər Naziri Dyula Andraşindən təminat aldı ki, nazirin ölkəsi işğalı "müvəqqəti" olaraq nəzərdə tutur.
Əməliyyat
İşğal zamanı Bosniya vilayətinin 51 147 km² ərazisi, 1.142.000 nəfər əhalisi var idi. Sakinlərin 43%-ı pravoslav serbləri, 39%-ı müsəlmanlar (boşnaklar) və 8%-ı katolik xorvatları idi. Dyula Andraşi bölgənin işğalı "nəfəsli kapellalı gəzinti" kimi keçəcəyinə inansa da, Avstriya-Macarıstan ordusu həm müsəlmanlardan, həm də serblərdən gələn (o ana qədər onlar iki il idi ki, müstəqil Serbiya dövləti yaratmaq üçün türklərlə aparırdılar) ciddi silahlı müqavimətlə üzləşmişdir.
İşğal general Yozef Filippoviç fon Filippsberqin komandanlığı altında 13-cü ordu korpusuna həvalə edildi.
Əməliyyat 29 iyul 1878-ci ildə başladı. İyulun 31-də Filippoviçin ordusu və Qradişkadan Sava çayını keçdilər. Kolonnalar Banya Luka yaxınlığında birləşdilər, sonra isə boyunca və Yaytse tərəfə yönləndilər. Yürüş zamanı Avstriya-Macarıstan birləşmələri dərviş Loya hacının komandanlığı altında müsəlman partizanların müqaviməti ilə qarşılaşdılar, müntəzəm Osmanlı ordusunun hərbi qulluqçuları da onların sırasına daxil oldular.
Avqustun 5-də general komandanlığı altında Neretva çayı boyunca irəliləyən 18-ci Dalmasiya diviziyası Mostarı işğal etdi.
Avqustun 3-də qusar eskadronu Maqlay yaxınlığında partizanlar tərəfindən pusquya salındı. Bu hadisədən sonra komandir üsyançıların edamını məqbul sayan əmr verdi. Avqustun 7-də Yaytse yaxınlığında Bosniyalılar hücum edən Avstriya-Macarıstan diviziyasına qarşı açıq döyüş keçirtdilər, döyüş ərzində Filippoviçin qoşunları 600-dən çox adamı itirdi. Avqustun 13-də Bosniya partizanları bölgəsində Macarıstan piyada alayının bir hissəsinə hücum etdilər, nəticədə 70-dən çox əsgər və zabit öldürüldü. Avstriya-Macarıstan mətbuatında partizan hərəkətləri "qeyri-sivil" və "xaincəsinə" adlandırılırdı. Düşmən qüvvələrinin geniş vüsət aldığı üçün əməliyyata əlavə 3, 4 və 5 ordu korpusu cəlb edildi. Avqustun 18-də Filippoviç vilayətin Osmanlı valisi Hafiz Paşanın həbsinə əmr verdi.
Avqustun 19-da Avstriya-Macarıstan qoşunları vilayətin paytaxtı Sarayevoya hücum etdilər. Rəsmi məlumatlara görə, Filippoviçin 54 əsgəri öldü, 314-ü isə yaralandı; üsyançılar arasında itkilər 300-ə bərabər idi. Şəhərin ələ keçirilməsindən sonra əsir götürülmüş bosniyalıların çoxsaylı edamları həyata keçirildi.
Sarayevodan ayrıldıqdan sonra üsyançılar yaxınlıqdakı dağlara çəkildi və daha bir neçə həftə müqavimət göstərdilər.
Vilayət ərazisini nəzarətə götürmək bir neçə ay çəkdi. oktyabrın 20-nə qədər işğal edildi. Loya Hacı, 5 oktyabrda yaxınlığındakı çayının dərəsində, ershersoq Yozefin 37-ci Macarıstan piyada alayının əsgərləri tərəfindən əsir götürüldü. Üsyançı lider edam cəzasına məhkum edilsə də, sonradan 5 il həbs cəzası dəyişdirilərək əfv edildi.
Sonradan əməliyyatın hazırlanması və aparılması tənqid olundu. Qeyd edildi ki, Avstriya-Macarıstan, 79 min qiyamçı və 13,800 nizamlı Osmanlı ordusunun şəxsi heyətinə qarşı olduqlarına baxmayaraq, ümumlikdə 153 min əsgər və zabitdən ibarət 5 ordu korpusunu cəlb etmişdir. Avstriya-Macarıstan dəstэышümumi itkiləri təxminən 5000 nəfər təşkil etdi, onlardan təxminən 1000 nəfər öldü.
Nəticələr
Bosniya və Herseqovinanın ərazisi Avstriya-Macarıstan müqaviləsinin mövzusu olmadığından, imperiyanın nə Avstriya, nə də Macar hissəsinin tərkibinə daxil olmadı, ümumi imperiya maliyyə nazirliyinin mülki idarəsinə verilmişdir; eyni zamanda oraya hərbi qubernator təyin edildi. Uzun müddət ərzində işğal altındakı ərazidə iğtişaşlar baş vermişdir. 1908-ci ilə qədər vilayət formal olaraq Avstriya-Macarıstan və Osmanlı İmperiyasının kondominiumu idi. Sonra bu ərazini ilhaq etmək qərarı qəbul edildi (bax Bosniya böhranı), bundan sonra ayrılmış inzibati ərazi vahidi olaraq Avstriya-Macarıstanın hissəsi oldu.
1914-cü ildə Avstriya və Macarıstan taxtlarının varisi ershersoq Frans Ferdinand, serb millətçilərinin sui-qəsd cəhdi nəticəsində Sarayevoda qətlə yetirildi. Bu hadisə Birinci Dünya müharibəsinin başlamasına bəhanə oldu.
Ədəbiyyat
- Erwin Matsch (Hrsg.): November 1918 auf dem Ballhausplatz. Erinnerungen Ludwigs Freiherrn von Flotow, des letzten Chefs des Österreichisch-Ungarischen Auswärtigen Dienstes 1895—1920. Böhlau, Wien 1982,
- Srećko Matko Džaja: Bosnien-Herzegowina in der österreichisch-ungarischen Epoche (1878—1918). Die Intelligentsia zwischen Tradition und Ideologie. (=Südosteuropäische Arbeiten Band 93), Verlag Oldenbourg, München 1994,
- Wissenschaftliche Mitteilungen aus Bosnien und der Hercegowina. Band 10, 1907, S. 455.
- Richard Georg Plaschka: Avantgarde des Widerstands. Modellfälle militärischer Auflehnung im 19. und 20. Jahrhundert. Böhlau, Wien 2000,
- Scott Lackey: The Rebirth of the Habsburg Army. Friedrich Beck and the Rise of the General Staff. ABC-CLIO, 1995,
- Hubert Zeinar: Geschichte des Österreichischen Generalstabes. Böhlau, Wien 2006,
- Martin Gabriel: Die Einnahme Sarajevos am 19. August 1878. Eine Militäraktion im Grenzbereich von konventioneller und irregulärer Kriegsführung
- Vjekoslav Klaic: Geschichte Bosniens von den ältesten Zeiten bis zum Verfalle des Königreiches. Friedrich, Leipzig 1885
- Scott Lackey: The Rebirth of the Habsburg Army. Friedrich Beck and the Rise of the General Staff. Greenwood Press, Westport 1995,
- Marie-Janine Calic: Geschichte Jugoslawiens im 20. Jahrhundert. Beck, München 2010,
- Liselotte Popelka: Heeresgeschichtliches Museum Wien. Verlag Styria, Graz u. a. 1988,
- Manfried Rauchensteiner, Manfred Litscher (Hrsg.): Das Heeresgeschichtliche Museum in Wien. Verlag Styria, Graz u. a. 2000, .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bosniyanin ve Herseqovinanin Avstriya Macaristan isgali alm Okkupationsfeldzug in Bosnien Osmanli Imperiyasinin Bosniya vilayetini nezaret altina kecirmek ucun Avstriya Macaristan silahli quvveleri terefinden heyata kecirilen herbi emeliyyat 1878 ci ilde Berlin konqresi neticesinde bas vermisdir Bosniya ve Herseqovinanin Avstriya Macaristan isgaliTarix 28 iyul 20 oktyabr 1878Yeri Bosniya vilayetiNeticesi Avstriya Macaristan qosunlarinin zeferiMunaqise terefleri Avstriya Macaristan Imperiyasi Muselman usyancilari Serb usyancilariKomandan lar Yozef Filipovic Yerli usyan bascilariTereflerin quvvesi153 000 93 000 qederItkiler1000 qeder olenler 4000 qeder yaralanlar melum deyil Vikianbarda elaqeli mediafayllarIlkin serait1878 ci ilde rus turk muharibesi Osmanli Imperiyasinin meglubiyyeti ile basa catdi Balkan yarimadasinin erazi ve siyasi seraitini yeniden qurmaq ucun boyuk dovletler Berlin konqresini cagirdi Berlin muqavilesi qurultayinin yekun aktinin 25 ci maddesine esasen Avstriya Macaristan Bosniya ve Herseqovina erazisini qeyri mueyyen muddete isgal etmek habele Sancak bolgesine herbi birlesmeler daxil etmek huququnu formal olaraq bu bolge uzerinde turklerin suverenliyinin qoruyaraq qazandi Qerar rusiyaperest yonumlu boyuk Cenubi Slavyan dovletinin Balkanlarda meydana gelmesinin qarsisini almaq ucun qebul edildi bu Serbiya ve Monteneqronun birlesmesi halinda mumkun ola bilerdi Hem Serbiya hem de Osmanli Imperiyasi Bosniyanin Avstriya Macaristan isgalina feal sekilde qarsi cixirdi Osmanli Imperatorlugu Avstriya Macaristan Xarici Isler Naziri Dyula Andrasinden teminat aldi ki nazirin olkesi isgali muveqqeti olaraq nezerde tutur EmeliyyatAvstriya Macaristan ordusunun Sava cayini kecmesi Isgal zamani Bosniya vilayetinin 51 147 km erazisi 1 142 000 nefer ehalisi var idi Sakinlerin 43 i pravoslav serbleri 39 i muselmanlar bosnaklar ve 8 i katolik xorvatlari idi Dyula Andrasi bolgenin isgali nefesli kapellali gezinti kimi kececeyine inansa da Avstriya Macaristan ordusu hem muselmanlardan hem de serblerden gelen o ana qeder onlar iki il idi ki musteqil Serbiya dovleti yaratmaq ucun turklerle aparirdilar ciddi silahli muqavimetle uzlesmisdir Isgal general Yozef Filippovic fon Filippsberqin komandanligi altinda 13 cu ordu korpusuna hevale edildi Emeliyyat 29 iyul 1878 ci ilde basladi Iyulun 31 de Filippovicin ordusu ve Qradiskadan Sava cayini kecdiler Kolonnalar Banya Luka yaxinliginda birlesdiler sonra ise boyunca ve Yaytse terefe yonlendiler Yurus zamani Avstriya Macaristan birlesmeleri dervis Loya hacinin komandanligi altinda muselman partizanlarin muqavimeti ile qarsilasdilar muntezem Osmanli ordusunun herbi qulluqculari da onlarin sirasina daxil oldular Avqustun 5 de general komandanligi altinda Neretva cayi boyunca irelileyen 18 ci Dalmasiya diviziyasi Mostari isgal etdi Avqustun 3 de qusar eskadronu Maqlay yaxinliginda partizanlar terefinden pusquya salindi Bu hadiseden sonra komandir usyancilarin edamini meqbul sayan emr verdi Avqustun 7 de Yaytse yaxinliginda Bosniyalilar hucum eden Avstriya Macaristan diviziyasina qarsi aciq doyus kecirtdiler doyus erzinde Filippovicin qosunlari 600 den cox adami itirdi Avqustun 13 de Bosniya partizanlari bolgesinde Macaristan piyada alayinin bir hissesine hucum etdiler neticede 70 den cox esger ve zabit olduruldu Avstriya Macaristan metbuatinda partizan hereketleri qeyri sivil ve xaincesine adlandirilirdi Dusmen quvvelerinin genis vuset aldigi ucun emeliyyata elave 3 4 ve 5 ordu korpusu celb edildi Avqustun 18 de Filippovic vilayetin Osmanli valisi Hafiz Pasanin hebsine emr verdi Yozef Filippovic fon Filippsberq Avqustun 19 da Avstriya Macaristan qosunlari vilayetin paytaxti Sarayevoya hucum etdiler Resmi melumatlara gore Filippovicin 54 esgeri oldu 314 u ise yaralandi usyancilar arasinda itkiler 300 e beraber idi Seherin ele kecirilmesinden sonra esir goturulmus bosniyalilarin coxsayli edamlari heyata kecirildi Sarayevodan ayrildiqdan sonra usyancilar yaxinliqdaki daglara cekildi ve daha bir nece hefte muqavimet gosterdiler Vilayet erazisini nezarete goturmek bir nece ay cekdi oktyabrin 20 ne qeder isgal edildi Loya Haci 5 oktyabrda yaxinligindaki cayinin deresinde ershersoq Yozefin 37 ci Macaristan piyada alayinin esgerleri terefinden esir goturuldu Usyanci lider edam cezasina mehkum edilse de sonradan 5 il hebs cezasi deyisdirilerek efv edildi Sonradan emeliyyatin hazirlanmasi ve aparilmasi tenqid olundu Qeyd edildi ki Avstriya Macaristan 79 min qiyamci ve 13 800 nizamli Osmanli ordusunun sexsi heyetine qarsi olduqlarina baxmayaraq umumlikde 153 min esger ve zabitden ibaret 5 ordu korpusunu celb etmisdir Avstriya Macaristan desteyshumumi itkileri texminen 5000 nefer teskil etdi onlardan texminen 1000 nefer oldu NeticelerEsas meqale Bosniya ve Herseqovina kondominiumu Bosniya ve Herseqovinanin erazisi Avstriya Macaristan muqavilesinin movzusu olmadigindan imperiyanin ne Avstriya ne de Macar hissesinin terkibine daxil olmadi umumi imperiya maliyye nazirliyinin mulki idaresine verilmisdir eyni zamanda oraya herbi qubernator teyin edildi Uzun muddet erzinde isgal altindaki erazide igtisaslar bas vermisdir 1908 ci ile qeder vilayet formal olaraq Avstriya Macaristan ve Osmanli Imperiyasinin kondominiumu idi Sonra bu erazini ilhaq etmek qerari qebul edildi bax Bosniya bohrani bundan sonra ayrilmis inzibati erazi vahidi olaraq Avstriya Macaristanin hissesi oldu 1914 cu ilde Avstriya ve Macaristan taxtlarinin varisi ershersoq Frans Ferdinand serb milletcilerinin sui qesd cehdi neticesinde Sarayevoda qetle yetirildi Bu hadise Birinci Dunya muharibesinin baslamasina behane oldu EdebiyyatErwin Matsch Hrsg November 1918 auf dem Ballhausplatz Erinnerungen Ludwigs Freiherrn von Flotow des letzten Chefs des Osterreichisch Ungarischen Auswartigen Dienstes 1895 1920 Bohlau Wien 1982 ISBN 3 205 07190 5 Srecko Matko Dzaja Bosnien Herzegowina in der osterreichisch ungarischen Epoche 1878 1918 Die Intelligentsia zwischen Tradition und Ideologie Sudosteuropaische Arbeiten Band 93 Verlag Oldenbourg Munchen 1994 ISBN 3 48656 079 4 Wissenschaftliche Mitteilungen aus Bosnien und der Hercegowina Band 10 1907 S 455 Richard Georg Plaschka Avantgarde des Widerstands Modellfalle militarischer Auflehnung im 19 und 20 Jahrhundert Bohlau Wien 2000 ISBN 3 205 98390 4 Scott Lackey The Rebirth of the Habsburg Army Friedrich Beck and the Rise of the General Staff ABC CLIO 1995 ISBN 0313031312 Hubert Zeinar Geschichte des Osterreichischen Generalstabes Bohlau Wien 2006 ISBN 3 205 77415 9 Martin Gabriel Die Einnahme Sarajevos am 19 August 1878 Eine Militaraktion im Grenzbereich von konventioneller und irregularer Kriegsfuhrung Vjekoslav Klaic Geschichte Bosniens von den altesten Zeiten bis zum Verfalle des Konigreiches Friedrich Leipzig 1885 Scott Lackey The Rebirth of the Habsburg Army Friedrich Beck and the Rise of the General Staff Greenwood Press Westport 1995 ISBN 0313031312 Marie Janine Calic Geschichte Jugoslawiens im 20 Jahrhundert Beck Munchen 2010 ISBN 978 3 406 60645 8 Liselotte Popelka Heeresgeschichtliches Museum Wien Verlag Styria Graz u a 1988 ISBN 3 222 11760 8 Manfried Rauchensteiner Manfred Litscher Hrsg Das Heeresgeschichtliche Museum in Wien Verlag Styria Graz u a 2000 ISBN 3 222 12834 0