Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bolevi Mustafa Əfəndi (1592, Bolu – sentyabr 1675) — Osmanlı alimi, müdərrisi və şeyxülislamı. Boluda dünyaya gəldiyi üçün bəzi tarixi mənbələrdə Bolevi, yəni Bolulu olaraq anılır.
| Bolevi Mustafa Əfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | Balizadə Mustafa Əfəndi |
| Sonrakı | Əsir Mehmed Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bolu |
| Vəfat tarixi | |
Həyatı
1592-ci ildə Boluda dünyaya gəlmişdir. Tacir Əhməd Əfəndinin oğludur. Əvvəlcə Bolu müftisi Yusif Əfəndidən, daha sonra Uzun Həsən Əfəndidən dərslər almağa başladı. Ardından şeyxülislam Zəkəriyazadə Yəhya Əfəndidən dərslər aldı və din təhsilini başa vurduqdan sonra şeyxülislamın yanında fətva əmini oldu. Bu vəzifədə ikən müdərris oldu və kiçik dərəcəli mədrəsələrdə dərs verməyə başladı. Ardından Aydın Akçaşəhər qəzasının qazısı təyin edilən Mustafa Əfəndi şeyxülislamın fətva əmini olaraq Bağdad səfərinə qatıldı. Səfərdən döndükdən sonra yenidən mədrəsələrdə dərs verməyə başladı. 1639-cu ilin aprelində Davud Paşa, iyulunda Sekban Əli ağa, 1642-ci ilin noyabrında Qoca Əli Paşa mədrəsələrinə müdərris təyin edildi. 1645-ci ilin martında Harameyn (Məkkə-Mədinə) müfəttişliyinə gətirildi. Həmin ilin mayında Bursa, bir il sonra Ədirnə, avqust ayında isə İstanbul qazısı seçildi. Ancaq 1647-ci ilin aprelində bu vəzifəsindən alındı.
Mustafa Əfəndi 1653-cü ilin sentyabrında Anadolu başqazılığı ilə birlikdə ikinci dəfə İstanbul qazılığına gətirildi. Bu vəzifələri davam edərkən Rumeli başqazılığını da aldı. 1655-ci ilin aprelində yenidən vəzifədən alındı və təqaüdə ayrıldı. Bu əsnada paytaxtda ayaqlanan əhali və ordu saraya qədər gəlmiş, İbşir Mustafa Paşa və şeyxülislam Əbu Səid Əfəndinin edam edilməsini tələb etmişdi. Belə bir vəziyyətdə Mustafa Əfəndi sarayı təmsil etmək və üsyanı yatırmaq üçün seçilən 3 üləmadan biri oldu. Əhali arasındakı hörməti və nüfuzu ilə üsyanı yatırmağa kömək olan Mustafa Əfəndi Çinar hadisəsində də nəsihətçi olaraq göndərildi. Bu xidmətləri səbəbilə 13 iyul 1656-cı ildə Anadolu başqazısı təyin edildi.
Fevral 1657 tarixində Rumeli başqazısı seçilən və 17 mayda rəsmən fəaliyyətə başlayan Mustafa Əfəndi, bəzi mənbələrə görə bu vəzifələri sədrəzəm Körpülü Mehmed Paşa vasitəsilə almışdı. Buna səbəb olaraq isə Mustafa Əfəndinin sədrəzəmə yaxınlığı göstərilir. Belə ki, 1657-ci ilin may ayında əsgərlərin maaşı gecikmiş, maliyyə çətinliklərini aradan qaldırmaq üçün sədrəzəm Körpülü Mehmed Paşa, şeyxülislam Balizadə Mustafa Əfəndi və Rumeli başqazısı Bolevi Mustafa Əfəndinin razılığını alaraq Əndərun xəzinəsindən lazımi məbləği alaraq ordunu sakitləşdirmişdi.
Məhz bu hadisədən 6 gün sonra 23 may 1657-ci ildə Mustafa Əfəndi sədrəzəmin istəyilə şeyxülislamlığa gətirildi. Bu vəzifədə ikən dövrün siyasi və iqtisadi həyatında mühüm rol oynamışdır. 15 oktyabr 1658-ci ildə vəzirlər, yeniçəri və sipahi ağaları və əsgərlərin iştirak etdiyi ayaq divanına qatıldı və Anadoluda üsyan qaldıran Abxaz Həsən ağanın edamı ilə bağlı fətva verdi.
Ancaq bu hadisədən 6 ay keçmədən vəzifədən alındı və yerinə Əsir Mehmed Əfəndi gətirildi. Vəzifədən alınmasının səbəbi isə, sədrəzəm Körpülü Mehmed Paşanın özünə rəqib olaraq gördüyü Krit sərdarı Dəli Hüseyn Paşa haqqında istədiyi ölüm hökmünün şeyxülislam tərəfindən verilməməsi göstərilir. Vəzifədən alındıqdan sonra iqta olaraq aldığı Bursanın Qaracabəy qəsəbəsinə göndərildi. Bir neçə ay burda qaldıqdan sonra Boluya qayıtdı və həcc ziyarəti üçün icazə aldıqdan sonra Hicaza səyahətə çıxdı. Ancaq ziyarətdən sonra Misirdə yaşamağa məcbur edilən Mustafa Əfəndi uzun müddət burada qaldı və 1675-ci ilin sentyabrında burada vəfat etdi.
Mənbə
- Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi, Ravzatü’l-ebrâr Zeyli (haz. Nevzat Kaya), Ankara 2003, s. 157, 237, 276, 301, 303;
- Vecîhî Hasan, Târih (haz. Buğra Atsız, Das Osmanische Reichum die Mitte des 17. Jahrhunderts içinde), München 1977, vr. 96a-b;
- Abdurrahman Abdi Paşa Vekāyi‘nâme’si (haz. Fahri Çetin Derin, doktora tezi, 1993), İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 44, 81, 91, 110, 114–115;
- Naîmâ, Târih, IV, 163–164, 215;
- Şeyhî, Vekāyiu’l-fuzalâ, I, 421–423;
- Devhatü’l-meşâyih, s. 68–69;
- İlmiyye Salnâmesi, s. 474–477;
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, III/1, s. 340, 395.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bolevi Mustafa Efendi 1592 Bolu sentyabr 1675 Osmanli alimi muderrisi ve seyxulislami Boluda dunyaya geldiyi ucun bezi tarixi menbelerde Bolevi yeni Bolulu olaraq anilir Bolevi Mustafa Efendi51 Osmanli seyxulislamiEvvelkiBalizade Mustafa EfendiSonrakiEsir Mehmed EfendiSexsi melumatlarDogum tarixi 1592Dogum yeri BoluVefat tarixi sentyabr 1675Heyati1592 ci ilde Boluda dunyaya gelmisdir Tacir Ehmed Efendinin ogludur Evvelce Bolu muftisi Yusif Efendiden daha sonra Uzun Hesen Efendiden dersler almaga basladi Ardindan seyxulislam Zekeriyazade Yehya Efendiden dersler aldi ve din tehsilini basa vurduqdan sonra seyxulislamin yaninda fetva emini oldu Bu vezifede iken muderris oldu ve kicik dereceli medreselerde ders vermeye basladi Ardindan Aydin Akcaseher qezasinin qazisi teyin edilen Mustafa Efendi seyxulislamin fetva emini olaraq Bagdad seferine qatildi Seferden dondukden sonra yeniden medreselerde ders vermeye basladi 1639 cu ilin aprelinde Davud Pasa iyulunda Sekban Eli aga 1642 ci ilin noyabrinda Qoca Eli Pasa medreselerine muderris teyin edildi 1645 ci ilin martinda Harameyn Mekke Medine mufettisliyine getirildi Hemin ilin mayinda Bursa bir il sonra Edirne avqust ayinda ise Istanbul qazisi secildi Ancaq 1647 ci ilin aprelinde bu vezifesinden alindi Mustafa Efendi 1653 cu ilin sentyabrinda Anadolu basqaziligi ile birlikde ikinci defe Istanbul qaziligina getirildi Bu vezifeleri davam ederken Rumeli basqaziligini da aldi 1655 ci ilin aprelinde yeniden vezifeden alindi ve teqaude ayrildi Bu esnada paytaxtda ayaqlanan ehali ve ordu saraya qeder gelmis Ibsir Mustafa Pasa ve seyxulislam Ebu Seid Efendinin edam edilmesini teleb etmisdi Bele bir veziyyetde Mustafa Efendi sarayi temsil etmek ve usyani yatirmaq ucun secilen 3 ulemadan biri oldu Ehali arasindaki hormeti ve nufuzu ile usyani yatirmaga komek olan Mustafa Efendi Cinar hadisesinde de nesihetci olaraq gonderildi Bu xidmetleri sebebile 13 iyul 1656 ci ilde Anadolu basqazisi teyin edildi Fevral 1657 tarixinde Rumeli basqazisi secilen ve 17 mayda resmen fealiyyete baslayan Mustafa Efendi bezi menbelere gore bu vezifeleri sedrezem Korpulu Mehmed Pasa vasitesile almisdi Buna sebeb olaraq ise Mustafa Efendinin sedrezeme yaxinligi gosterilir Bele ki 1657 ci ilin may ayinda esgerlerin maasi gecikmis maliyye cetinliklerini aradan qaldirmaq ucun sedrezem Korpulu Mehmed Pasa seyxulislam Balizade Mustafa Efendi ve Rumeli basqazisi Bolevi Mustafa Efendinin raziligini alaraq Enderun xezinesinden lazimi meblegi alaraq ordunu sakitlesdirmisdi Mehz bu hadiseden 6 gun sonra 23 may 1657 ci ilde Mustafa Efendi sedrezemin isteyile seyxulislamliga getirildi Bu vezifede iken dovrun siyasi ve iqtisadi heyatinda muhum rol oynamisdir 15 oktyabr 1658 ci ilde vezirler yeniceri ve sipahi agalari ve esgerlerin istirak etdiyi ayaq divanina qatildi ve Anadoluda usyan qaldiran Abxaz Hesen aganin edami ile bagli fetva verdi Ancaq bu hadiseden 6 ay kecmeden vezifeden alindi ve yerine Esir Mehmed Efendi getirildi Vezifeden alinmasinin sebebi ise sedrezem Korpulu Mehmed Pasanin ozune reqib olaraq gorduyu Krit serdari Deli Huseyn Pasa haqqinda istediyi olum hokmunun seyxulislam terefinden verilmemesi gosterilir Vezifeden alindiqdan sonra iqta olaraq aldigi Bursanin Qaracabey qesebesine gonderildi Bir nece ay burda qaldiqdan sonra Boluya qayitdi ve hecc ziyareti ucun icaze aldiqdan sonra Hicaza seyahete cixdi Ancaq ziyaretden sonra Misirde yasamaga mecbur edilen Mustafa Efendi uzun muddet burada qaldi ve 1675 ci ilin sentyabrinda burada vefat etdi MenbeKaracelebizade Abdulaziz Efendi Ravzatu l ebrar Zeyli haz Nevzat Kaya Ankara 2003 s 157 237 276 301 303 Vecihi Hasan Tarih haz Bugra Atsiz Das Osmanische Reichum die Mitte des 17 Jahrhunderts icinde Munchen 1977 vr 96a b Abdurrahman Abdi Pasa Vekayi name si haz Fahri Cetin Derin doktora tezi 1993 IU Sosyal Bilimler Enstitusu s 44 81 91 110 114 115 Naima Tarih IV 163 164 215 Seyhi Vekayiu l fuzala I 421 423 Devhatu l mesayih s 68 69 Ilmiyye Salnamesi s 474 477 Uzuncarsili Osmanli Tarihi III 1 s 340 395