Bağaberd nahiyəsi — XIV əsr-XIX əsrlər. İnzibati ərazi. Qarabağda tarixi-coğrafi bölgə.
Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinin İsgəndərqalası livası tərkibində nahiyə.
Kəndləri
1593-cü ildə tərtib olunmuş Urud və İsgəndərqalası livalarının müfəssəl dəftərinə görə İsgəndərqalası livasının Bağaberd nahiyəsində ümumilikdə 28 kənd olub. Onlardan 3-ü erməni, 25-i türk kəndi idi. Türklər yaşayan kəndlərdən 17-si dağıdılıb, yaşayış olan kəndlərin yalnız beşində etnik tərkib türklər kimi göstərilir.
Kəndlərin dağıdılmış, boş olmasına əsas səbəb Osmanlı hücumu ərəfəsində bölgədə, xüsusilə şiə etiqadlı yerli əhali arasında kütləvi köçlərin baş tutmasıdır.
Bağaberd nahiyəsi kəndləri | ||||
---|---|---|---|---|
№ | kəndin adı | qeyd | etnik tərkib | əhali |
1 | Kürdəkan | erməni | 11 ailə | |
2 | Purxud | erməni | 6 ailə | |
3 | Ovxana məzrəəsi kəndi | erməni | 2 ailə | |
4 | Atçılar | türk | 6 ailə | |
5 | türk | 2 ailə | ||
6 | Baharlı | türk | 2 ailə | |
7 | Çobanpirili | türk | 2 ailə | |
8 | Qavşud | Başqa adı Heydərandır. | türk | 2 ailə |
9 | Məçəgid | Molla Musa kimi tanınır. | türk | 3 ailə |
10 | Yuxarı Kirətaq | türk | 4 ailə | |
11 | Şütülü | türk | dağıdılıb | |
12 | Sərxan | türk | dağıdılıb | |
13 | Mübarəvan Zaviyyəsi | Bəy qışlağı kimi tanınır. | türk | dağıdılıb |
14 | Oxçu | türk | 4 ailə | |
15 | Gəcanan | türk | dağıdılıb | |
16 | Pürdavudan | türk | dağıdılıb | |
17 | Panuslu | türk | dağıdılıb | |
18 | Yuculu | türk | dağıdılıb | |
19 | Dəlilər | türk | dağıdılıb | |
20 | Şənadiğ | türk | dağıdılıb | |
21 | Tutus | türk | dağıdılıb | |
22 | Anbaradiğ | türk | dağıdılıb | |
23 | Aşağı Kərətaq | türk | dağıdılıb | |
24 | Əskişəhər | Başqa adı Vənətabdır. | türk | dağıdılıb |
25 | Vəçəkan | türk | dağıdılıb | |
26 | Külü | türk | dağıdılıb | |
28 | Vənk | türk | dağıdılıb | |
23 | Şəhabəddin | türk | dağıdılıb |
— bu rənglə göstərilən qeydlər Urud və İsgəndərqalası livalarının müfəssəl dəftərinin orijinalında göstərilmiş qeydlərdir.
Qeydlər
- Çobanpirili kimi göstərilən bu kəndin Pürülü kəndi olması ehtimalı böyükdür.
- Şəhabəddin kimi göstərilən bu kəndin Oxçu Şabadini adı ilə tanınan kənd olması ehtimalı böyükdür. Şabadin adı ilə tanınan hər iki Oxçu və Ecanan Şabadini kəndləri Şəhabəddin şəxs adı ilə bağlıdır.
1728-cü ildə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinin Qapan livası tərkibində nahiyə
Ümumi məlumat
Mahal qərbdə Küpara mahalı, şimalda Əcənan mahalı, şərqdə isə ilə həmsərhəd idi. Mahalın paytaxtı obası idi. Mahalın naibi idi. Mahalda , Sofulu, , Dərzili, , tayfaları yaşayırdı. Sofulu tayfasının tüşmalı Hacı Məhəmməd bəy,Sarallı tayfasının tüşmalı Mustafa bəy, Xocamusaqlı tayfasının tüşmalı Hüseyn bəy, Kığılı оbаsının tüşmalı Məlik Allahqulu idi.
Mahalın tarixindən
Mahal qədim Bağabеrd nahiyəsinin birləşməsi nəticəsində yaranmışdı. Mahalın mərkəzi Bağabürdlü obası idi.
İbrаhimхəlil хаn Sаrıcаlı-Cаvаnşirin hаkmiyyəti dönəmində Bаğаbеrd mаhаlının nаibi Məlik Məhəmməd bəy idi. Оnun vəfаtındаn sоnrа mаhаlа оğlu Məlik Hüsеynqulu bəy bаşçılıq еtdi. Məlik Hüsеynqulu bəy mаhаlın mərkəzi Bаğаbеrdli оbаsındа оlurdu. Nахçıvаn hаkimi Ehsan xan Kəngərli mаhаldаn bir nеçə аiləni öz tоrpаğınа köçürmüşdü. Məlik Hüsеynqulu bəy о аiləri gеri qаytаrmаq üçün çаlışırdı.
Хоcаmusаqlı оbаsını tüşmаl Hüsеyn bəy idаrə еdirdi. Qаrdаşı Məhəmmədrzа bəylə birlikdə mаhаlın аtlı dəstəsində düşmənlərə qаrşı vuruşmuşdu.
Dərzili cаmааtındаn Rüstəm bəy Mövlаmvеrdi bəy оğlu mаhаlın tаnımış sərkərdələrindən idi. Əbülfət хan Sarıcalı-Cavanşir Bаğаbеrd mаhаlını ələ kеçirmək istəyirdi. İbrаhimхəlil хаn оğlu Məhəmmədhəsən аğаdаn incik düşəndə Əbülfət хаnа sifаriş göndərib, Qаrаbаğа dəvət еdir. Fətəli şah хаnın sifаrişindən hədsiz sеvincək оlub qiymətli ərməğаnlаrlа Əbülfət хаnı Qаrаbаğа yоlа sаlır. Dаyаq və dəstək üçün bеş min nəfər qоşun vеrir. Fərəcullа хаn Şаhsеvəni də yаrdımçı sifəti ilə оnа qоşur.
Əbülfət хаn Qаrаbаğın sınırınа çаtıb şаhın istəyini аtаsınа yаzır. Fətəli şаh Əbülfət хаnа göstəriş vеrmişdi ki, Məhəmmədhəsən аğаnı а göndərib, özü Qаrаbаğdа аtаsının qulluğundа qаlsın. Məktubun məzmunundаn хəbərdаr оlаn хаnzаdələr (Məhəmmədhəsən аğа, Mеhdiqulu аğа və Хаnlаr аğа) аtаlаrını məcbur еtdilər ki, Əbülfət хаnı gеri göndərsin. İbrаhimхəlil хаn Əbülfət хаnа yаzıb bildirdi ki, gəldiyi kimi gеri dönsün.
Bağabürd mahalı 1840-cı ildə ləğv olunub, sahə kimi Şuşa qəzasına bağlandı. 1867-ci ildə Zəngəzur qəzasına verildi.
Bağabürd mahalının naibləri
Titul | Adı | Başlanığıcı | Sonu |
---|---|---|---|
Naib | 1747 | 1787 | |
Naib | 1787 | 1822 |
İstinadlar
- Musa Urud. «Zəngəzur»[ölü keçid] (PDF), Bakı, Nurlar nəşriyyatı, 2005. «VI hissə. Zəngəzur arxivlərin güzgüsündə» hissəsi, Əlavə 1, səh. 407-408. (az.)
- «Defter-i mufassal liva-i Urut ve liva-i İskenderkalası». Ankara, Tapu ve Kadastro Kuyud-i Kadime Arşivi, №199, ss.l 1 1-191
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2011-11-12 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-11-27.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Bağabürd mahalı, Bakı: "Soy" dərgisi №3 (23), 2009, səh. 102-110.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bagaberd nahiyesi XIV esr XIX esrler Inzibati erazi Qarabagda tarixi cografi bolge Osmanli Imperiyasinin Irevan eyaletinin Isgenderqalasi livasi terkibinde nahiye Kendleri1593 cu ilde tertib olunmus Urud ve Isgenderqalasi livalarinin mufessel defterine gore Isgenderqalasi livasinin Bagaberd nahiyesinde umumilikde 28 kend olub Onlardan 3 u ermeni 25 i turk kendi idi Turkler yasayan kendlerden 17 si dagidilib yasayis olan kendlerin yalniz besinde etnik terkib turkler kimi gosterilir Kendlerin dagidilmis bos olmasina esas sebeb Osmanli hucumu erefesinde bolgede xususile sie etiqadli yerli ehali arasinda kutlevi koclerin bas tutmasidir Bagaberd nahiyesi kendleri kendin adi qeyd etnik terkib ehali1 Kurdekan ermeni 11 aile2 Purxud ermeni 6 aile3 Ovxana mezreesi kendi ermeni 2 aile4 Atcilar turk 6 aile5 turk 2 aile6 Baharli turk 2 aile7 Cobanpirili turk 2 aile8 Qavsud Basqa adi Heyderandir turk 2 aile9 Mecegid Molla Musa kimi taninir turk 3 aile10 Yuxari Kiretaq turk 4 aile11 Sutulu turk dagidilib12 Serxan turk dagidilib13 Mubarevan Zaviyyesi Bey qislagi kimi taninir turk dagidilib14 Oxcu turk 4 aile15 Gecanan turk dagidilib16 Purdavudan turk dagidilib17 Panuslu turk dagidilib18 Yuculu turk dagidilib19 Deliler turk dagidilib20 Senadig turk dagidilib21 Tutus turk dagidilib22 Anbaradig turk dagidilib23 Asagi Keretaq turk dagidilib24 Eskiseher Basqa adi Venetabdir turk dagidilib25 Vecekan turk dagidilib26 Kulu turk dagidilib28 Venk turk dagidilib23 Sehabeddin turk dagidilib bu rengle gosterilen qeydler Urud ve Isgenderqalasi livalarinin mufessel defterinin orijinalinda gosterilmis qeydlerdir QeydlerCobanpirili kimi gosterilen bu kendin Purulu kendi olmasi ehtimali boyukdur Sehabeddin kimi gosterilen bu kendin Oxcu Sabadini adi ile taninan kend olmasi ehtimali boyukdur Sabadin adi ile taninan her iki Oxcu ve Ecanan Sabadini kendleri Sehabeddin sexs adi ile baglidir 1728 cu ilde Osmanli Imperiyasinin Irevan eyaletinin Qapan livasi terkibinde nahiyeUmumi melumat Mahal qerbde Kupara mahali simalda Ecenan mahali serqde ise ile hemserhed idi Mahalin paytaxti obasi idi Mahalin naibi idi Mahalda Sofulu Derzili tayfalari yasayirdi Sofulu tayfasinin tusmali Haci Mehemmed bey Saralli tayfasinin tusmali Mustafa bey Xocamusaqli tayfasinin tusmali Huseyn bey Kigili obasinin tusmali Melik Allahqulu idi Mahalin tarixinden Mahal qedim Bagaberd nahiyesinin birlesmesi neticesinde yaranmisdi Mahalin merkezi Bagaburdlu obasi idi Ibrahimhelil han Saricali Cavansirin hakmiyyeti doneminde Bagaberd mahalinin naibi Melik Mehemmed bey idi Onun vefatindan sonra mahala oglu Melik Huseynqulu bey basciliq etdi Melik Huseynqulu bey mahalin merkezi Bagaberdli obasinda olurdu Nahcivan hakimi Ehsan xan Kengerli mahaldan bir nece aileni oz torpagina kocurmusdu Melik Huseynqulu bey o aileri geri qaytarmaq ucun calisirdi Hocamusaqli obasini tusmal Huseyn bey idare edirdi Qardasi Mehemmedrza beyle birlikde mahalin atli destesinde dusmenlere qarsi vurusmusdu Derzili camaatindan Rustem bey Movlamverdi bey oglu mahalin tanimis serkerdelerinden idi Ebulfet han Saricali Cavansir Bagaberd mahalini ele kecirmek isteyirdi Ibrahimhelil han oglu Mehemmedhesen agadan incik dusende Ebulfet hana sifaris gonderib Qarabaga devet edir Feteli sah hanin sifarisinden hedsiz sevincek olub qiymetli ermeganlarla Ebulfet hani Qarabaga yola salir Dayaq ve destek ucun bes min nefer qosun verir Fereculla han Sahseveni de yardimci sifeti ile ona qosur Ebulfet han Qarabagin sinirina catib sahin isteyini atasina yazir Feteli sah Ebulfet hana gosteris vermisdi ki Mehemmedhesen agani a gonderib ozu Qarabagda atasinin qullugunda qalsin Mektubun mezmunundan heberdar olan hanzadeler Mehemmedhesen aga Mehdiqulu aga ve Hanlar aga atalarini mecbur etdiler ki Ebulfet hani geri gondersin Ibrahimhelil han Ebulfet hana yazib bildirdi ki geldiyi kimi geri donsun Bagaburd mahali 1840 ci ilde legv olunub sahe kimi Susa qezasina baglandi 1867 ci ilde Zengezur qezasina verildi Bagaburd mahalinin naibleriTitul Adi Baslanigici SonuNaib 1747 1787Naib 1787 1822Istinadlar Musa Urud Zengezur olu kecid PDF Baki Nurlar nesriyyati 2005 VI hisse Zengezur arxivlerin guzgusunde hissesi Elave 1 seh 407 408 az Defter i mufassal liva i Urut ve liva i Iskenderkalasi Ankara Tapu ve Kadastro Kuyud i Kadime Arsivi 199 ss l 1 1 191 Arxivlenmis suret PDF 2011 11 12 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 11 27 MenbeEnver Cingizoglu Bagaburd mahali Baki Soy dergisi 3 23 2009 seh 102 110 Hemcinin baxUrud ve Isgenderqalasi livalarinin mufessel defteri Isgenderqalasi livasi Oxcu qalasi ermeni menbelerinde Bagaberd qalasi Qarabag xanligi Qafan rayonu