Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bataklar (İndoneziya dilində oranq-batak, oranq tapanuli) İndoneziyada etnik birlik.
Etnik birliyə daxil olan xalqlar
Bataklar ənənəvi olaraq Batak yastı dağlığında və ondan cənubda yerləşən Sumatra adasında (Şimali Sumatra əyaləti) məskunlaşmışlar. Cənubi Bataklardan -tobalar (Sumaşir adasında və Toba gölündən şərqdə, cənubda və qərbdəki ərazilərdə 2,5 milyon nəfər, XXI əsrin əvvəlləri), anqkolalar, yaxud anakolalar (tobalardan cənubda, Sipirok şəhəri yaxınlığında 924 min nəfər), mandaylinqlər (anqkolalardan cənubda 470 min nəfər); şimali Bataklardan — dairilər (Sidikalanq şəhəri yaxınlığında, Toba gölündən şimal-qərbdə pakpak yarımqrupu da daxil olmaqla 1,6 milyon nəfər), karolar (Toba gölündən şimalda 740 min nəfər), alaslar (Kutaçane şəhəri yaxınlığında və Taraktuan şəhərindən şimalda və və şimal-şərqdə 94 min nəfər; qayoların təsiri altındadırlar); həmçinin simalunqunlar, simalunqanlar, yaxud timurlardan (Toba gölündən şimal-şərqdə 1,2 milyon nəfər) ibarətdirlər. XX əsrdə tobalar Sumatra və Yava adalarındakı şəhərlərdə geniş yayılmışlar. Batak dilləri Avstoneziya dillərinin Malayya-Polineziya yarımailəsinin qərb qoluna aiddir. Yazıları latın qrafikası əsasındadır; yarpaqları üzərində Cənubi hind əlifbası əsasındakı ənənəvi yazıları (Filippin, bugi-makasar və recanq yazılarına yaxındır) qorunub saxlanılır.
Bataklar arasında geniş yayılmış dinlər
Tobalar, dairilər, karolar, simalunqunlar və pakpakların əksəriyyəti xristiandır, alaslar, mandaylinqlər və anqkolaların əksəriyyəti müsəlmandır; ənənəvi etiqadlarını saxlayanlar da var.
Şimali Sumatranın yerli əhalisi olan Bataklar qədim İndoneziya (protomalayya) mədəniyyətinin tipik nümayəndələridir; Yava və Sumatranın hinduist dövlətlərinin (Şrivicaya, Macapahit və s.) təsirinə məruz qalmışdır. XIX əsrədək Batakların xarici əlaqələri zəif olmuşdur. XIX əsrin əvvəllərində mandaylinqlər minanqkabauların təsirilə islamı qəbul etmişlər, XIX əsrin ortalarından tobalar və anqkolalar arasında protestant missiyaları fəaliyyət göstərmişdir; yalnız 1930-cu illərdə karolar xristianlaşmağa başlamışlar. Simalunqunlar və mandaylinqlər XIX əsrdə formalaşmış icma birlikləri Hollandiya müstəmləkəçiliyinə qarşı qəti müqavimət göstərmişlər (1933–1908). XIX əsrin sonları — XX əsrin əvvəllərindən Bataklar Ümumindoneziya və Avropa mədəniyyətini mənimsəmişlər. XX əsrin ortalarında Bataklar sosial cəhətdən ən fəal və inkişaf etmiş İndoneziya xalqlarından birinə çevrilmişlər; onların arasında ziyalılar, siyasətçilər və din xadimləri çoxdur.
Ənənəvi məşğuliyyətləri
Batakların əsas ənənəvi məşğuliyyətləri şum əkinçiliyidir. Toba gölünə yaxın dərələrdə suvarma çəltik əkinçiliyi, yastıdağlıqda və dağ yamaclarında quru dərə əkinçiliyi); həmçinin qaramal və at yetişdirilməsi, balıqçılıq, sənətkrlıq (ağac üzərində oyma, dəmir və mis emalı, qayıq və keramika hazırlanması, hörmə, qadınlar qara, yaxud göy rəngli parça (ulos) toxuyurlar, ayinlərlə bağlı daş heykəltəraşlıq məlumdur) yayılmışdır, Sumatranın şimal sahilləri ilə ticarət aparılır.
Etnoqrafik xüsusiyyətləri
Ata xətti ilə liniclər qohum qruplarda (marqalar) birləşir; icma (xuta) orada yaşayan marqaların nümayəndələrindən ibarət seçkili şura (şura eyni zamanda adət hüququna əsaslanan məhkəmə funksiyasını yerinə yetirir) tərəfindən idarə olunur. ilk məskunların lider qrupunun (marqa-raca) nümayəndəsi ona başçılıq edir. Kahin-datular da (rəmzləri sehrli əsadır) onlara mənsub idi. Ənənəvi ailə patrilokaldır. İri evlərdə yaşayan böyük ailə icmaları, levirat, sororat, krosskuzen nikahları, tobalarda fratriya bölgüsü (Sumba və Lontunq) saxlanılır. Sumba və Lontunq tobalarının qeyri-ekzoqam fratriyalarında dual bölgünün izləri qalmaqdadır. 1920-ci ilədək patriarxal quldarlıq, kannibalizm mərasimi, öldürülmüş düşmənin başının qənimət kimi götürülməsi adəti, meyitlərin dəfn qülləsində yandırılması (karolarda), təkrar dəfn mövcud olmuşdur. Ənənəvi yaşayış məskənləri 5–20 böyük evdən (karkaslı, yortaclı, yəhərvari damı olan; yortacları və tirləri oymalarla bəzədilmişdir; daxili arakəsmələri həsirdəndir) ibarətdir, icma evi (soro) var. Ənənəvi kultları əcdadlara və ruhlara sitayişdir. Tatuirləmə, dişlərin qaraldılması və mişarlanması, qurbanvermə. nikah bağlayan liniclər arasında tortor ayin rəqsləri ilə müşayiət edilən hədiyyələrin mübadiləsi mərasimi mövcud olmuşdur; adları hinduistlədirilmiş allahların geniş panteonu saxlanılmışdır.
İstinadlar
- Bungaran Antonius Simanjuntak. Konflik Status dan Kekuasaan Orang Batak Toba: Bagian Sejarah batak. Yayasan Pustaka Obor Indonesia. 1994. səh. 149. ISBN .
- B.A. Simanjuntak, Hasmah Hasyim, A.W. Turnip, Jugat Purba & E.K. Siahaan. Sistim Gotong Royong Dalam Masyarakat Pedesaan Daerah Sumatera Utara. Direktorat Jenderal Kebudayaan. 1979. səh. 25.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bataklar Indoneziya dilinde oranq batak oranq tapanuli Indoneziyada etnik birlik Etnik birliye daxil olan xalqlarBataklar enenevi olaraq Batak yasti dagliginda ve ondan cenubda yerlesen Sumatra adasinda Simali Sumatra eyaleti meskunlasmislar Cenubi Bataklardan tobalar Sumasir adasinda ve Toba golunden serqde cenubda ve qerbdeki erazilerde 2 5 milyon nefer XXI esrin evvelleri anqkolalar yaxud anakolalar tobalardan cenubda Sipirok seheri yaxinliginda 924 min nefer mandaylinqler anqkolalardan cenubda 470 min nefer simali Bataklardan dairiler Sidikalanq seheri yaxinliginda Toba golunden simal qerbde pakpak yarimqrupu da daxil olmaqla 1 6 milyon nefer karolar Toba golunden simalda 740 min nefer alaslar Kutacane seheri yaxinliginda ve Taraktuan seherinden simalda ve ve simal serqde 94 min nefer qayolarin tesiri altindadirlar hemcinin simalunqunlar simalunqanlar yaxud timurlardan Toba golunden simal serqde 1 2 milyon nefer ibaretdirler XX esrde tobalar Sumatra ve Yava adalarindaki seherlerde genis yayilmislar Batak dilleri Avstoneziya dillerinin Malayya Polineziya yarimailesinin qerb qoluna aiddir Yazilari latin qrafikasi esasindadir yarpaqlari uzerinde Cenubi hind elifbasi esasindaki enenevi yazilari Filippin bugi makasar ve recanq yazilarina yaxindir qorunub saxlanilir Bataklar arasinda genis yayilmis dinlerTobalar dairiler karolar simalunqunlar ve pakpaklarin ekseriyyeti xristiandir alaslar mandaylinqler ve anqkolalarin ekseriyyeti muselmandir enenevi etiqadlarini saxlayanlar da var Simali Sumatranin yerli ehalisi olan Bataklar qedim Indoneziya protomalayya medeniyyetinin tipik numayendeleridir Yava ve Sumatranin hinduist dovletlerinin Srivicaya Macapahit ve s tesirine meruz qalmisdir XIX esredek Bataklarin xarici elaqeleri zeif olmusdur XIX esrin evvellerinde mandaylinqler minanqkabaularin tesirile islami qebul etmisler XIX esrin ortalarindan tobalar ve anqkolalar arasinda protestant missiyalari fealiyyet gostermisdir yalniz 1930 cu illerde karolar xristianlasmaga baslamislar Simalunqunlar ve mandaylinqler XIX esrde formalasmis icma birlikleri Hollandiya mustemlekeciliyine qarsi qeti muqavimet gostermisler 1933 1908 XIX esrin sonlari XX esrin evvellerinden Bataklar Umumindoneziya ve Avropa medeniyyetini menimsemisler XX esrin ortalarinda Bataklar sosial cehetden en feal ve inkisaf etmis Indoneziya xalqlarindan birine cevrilmisler onlarin arasinda ziyalilar siyasetciler ve din xadimleri coxdur Enenevi mesguliyyetleriBataklarin esas enenevi mesguliyyetleri sum ekinciliyidir Toba golune yaxin derelerde suvarma celtik ekinciliyi yastidagliqda ve dag yamaclarinda quru dere ekinciliyi hemcinin qaramal ve at yetisdirilmesi baliqciliq senetkrliq agac uzerinde oyma demir ve mis emali qayiq ve keramika hazirlanmasi horme qadinlar qara yaxud goy rengli parca ulos toxuyurlar ayinlerle bagli das heykelterasliq melumdur yayilmisdir Sumatranin simal sahilleri ile ticaret aparilir Etnoqrafik xususiyyetleriBataklarin enenevi yasayis evi Ata xetti ile linicler qohum qruplarda marqalar birlesir icma xuta orada yasayan marqalarin numayendelerinden ibaret seckili sura sura eyni zamanda adet huququna esaslanan mehkeme funksiyasini yerine yetirir terefinden idare olunur ilk meskunlarin lider qrupunun marqa raca numayendesi ona basciliq edir Kahin datular da remzleri sehrli esadir onlara mensub idi Enenevi aile patrilokaldir Iri evlerde yasayan boyuk aile icmalari levirat sororat krosskuzen nikahlari tobalarda fratriya bolgusu Sumba ve Lontunq saxlanilir Sumba ve Lontunq tobalarinin qeyri ekzoqam fratriyalarinda dual bolgunun izleri qalmaqdadir 1920 ci iledek patriarxal quldarliq kannibalizm merasimi oldurulmus dusmenin basinin qenimet kimi goturulmesi adeti meyitlerin defn qullesinde yandirilmasi karolarda tekrar defn movcud olmusdur Enenevi yasayis meskenleri 5 20 boyuk evden karkasli yortacli yehervari dami olan yortaclari ve tirleri oymalarla bezedilmisdir daxili arakesmeleri hesirdendir ibaretdir icma evi soro var Enenevi kultlari ecdadlara ve ruhlara sitayisdir Tatuirleme dislerin qaraldilmasi ve misarlanmasi qurbanverme nikah baglayan linicler arasinda tortor ayin reqsleri ile musayiet edilen hediyyelerin mubadilesi merasimi movcud olmusdur adlari hinduistledirilmis allahlarin genis panteonu saxlanilmisdir IstinadlarBungaran Antonius Simanjuntak Konflik Status dan Kekuasaan Orang Batak Toba Bagian Sejarah batak Yayasan Pustaka Obor Indonesia 1994 seh 149 ISBN 60 243 3148 7 B A Simanjuntak Hasmah Hasyim A W Turnip Jugat Purba amp E K Siahaan Sistim Gotong Royong Dalam Masyarakat Pedesaan Daerah Sumatera Utara Direktorat Jenderal Kebudayaan 1979 seh 25