Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Axım
Yağış və qar sularının su hövzələrinə və relyefin çökək yerlərinə axması:
- yer səthi ilə-səthi axım, torpağın altı ilə — yeraltı axım;
- müəyyən vaxt ərzində çay məcrası ilə axan suyun miqdan.
Axım xəritələri
Axımın istənilən ərazidə paylanmasını səciyyələndirmək üçün axım modulu və ya axımın layı izoxətt xəritələrindən istifadə olunur. Bu xəritələr çay hövzəsinin iqlim, coğrafi şəraitindən asılı olaraq tərtib edilir. Xəritələri tərtib etmək üçün əvvəlcədən toplanmış faktiki məlumatlar əsasında ayrı-ayrı çay hövzələri və onların hissələrinə aid axım normalarının qiymətləri hesablamr. Alınmış qiymətlər xəritə üzərində həmin ərazilərin ağırlıq mərkəzlərində qeyd edilir. Axım normasına dair eyni qiymətli nöqtələr səlis əyri ilə- izoxətlərlə birləşdirilir.
Axım modulu
Çay hövzəsinin səthindən vahid zamandakı axımın orta miqdarı, L (san-kv km) ilə ifadə olunur. Eroziya prosesini səciyyələndirmək üçün çay şəbəkəsində aylıq, mövsümi, yaxud illik sülb axımı. Bəzən eroziya modulu da adlanır. Eroziya modulu (asılı materialların axım modulu) 1 kv km sutoplayıcı sahədən axan sülb axının tonla miqdarıdır.
Axımın əsrlik dəyişməsi
Müxtəlif iqlim epoxalarını əhatə edən dövrlər ərzində çayın sululuğunun dəyişməsi (məsələn, dördüncü dövr ərzində buzlaqların inkişafı və yoxa çıxması ilə əlaqədar).
Axımın həcmi
Müəyyən vaxt ərzində hər hansı stvordan axan suyun miqdarı. Həmin vaxt ərzində orta axımı saniyələrə vurmaqla və ya keçən vaxt ərzində hiqroqrafın sahəsini təyin etməklə hesablanır, kub m və ya kub km-la ölçülür.
Axımın itməsi
Müəyyən əraziyə düşən yağıntıların həmin ərazi ilə çaya axan suyun fərqi. Buxarlanmaya və torpağa hopmasına itirilən suyun cəminə bərabərdir.
Axımın nizamlanması
Yamaclarda axımın maksimum zəiflədilməsi və torpağa hopdurulması üçün həyata keçirilən müxtəlif tədbirlər sistemi. Axımın nizamlanması üçün yamaclarda müxtəlif aqrotexniki, fitomeliorativ tədbirlər həyata keçirilir, hidrotexniki qurğular tətbiq edilir.
Xarici keçidlər
- Respublika çaylarında yaz-yay gursululuq dövrünün axım proqnozu açıqlanıb
Həmçinin bax
İstinadlar
- Qərib Məmmədov, Mahmud Xəlilov. Ensiklopedik ekoloji lüğət, Bakı 2008
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
AximYagis ve qar sularinin su hovzelerine ve relyefin cokek yerlerine axmasi yer sethi ile sethi axim torpagin alti ile yeralti axim mueyyen vaxt erzinde cay mecrasi ile axan suyun miqdan Axim xeriteleriAximin istenilen erazide paylanmasini seciyyelendirmek ucun axim modulu ve ya aximin layi izoxett xeritelerinden istifade olunur Bu xeriteler cay hovzesinin iqlim cografi seraitinden asili olaraq tertib edilir Xeriteleri tertib etmek ucun evvelceden toplanmis faktiki melumatlar esasinda ayri ayri cay hovzeleri ve onlarin hisselerine aid axim normalarinin qiymetleri hesablamr Alinmis qiymetler xerite uzerinde hemin erazilerin agirliq merkezlerinde qeyd edilir Axim normasina dair eyni qiymetli noqteler selis eyri ile izoxetlerle birlesdirilir Axim moduluCay hovzesinin sethinden vahid zamandaki aximin orta miqdari L san kv km ile ifade olunur Eroziya prosesini seciyyelendirmek ucun cay sebekesinde ayliq movsumi yaxud illik sulb aximi Bezen eroziya modulu da adlanir Eroziya modulu asili materiallarin axim modulu 1 kv km sutoplayici saheden axan sulb axinin tonla miqdaridir Aximin esrlik deyismesiMuxtelif iqlim epoxalarini ehate eden dovrler erzinde cayin sululugunun deyismesi meselen dorduncu dovr erzinde buzlaqlarin inkisafi ve yoxa cixmasi ile elaqedar Aximin hecmiMueyyen vaxt erzinde her hansi stvordan axan suyun miqdari Hemin vaxt erzinde orta aximi saniyelere vurmaqla ve ya kecen vaxt erzinde hiqroqrafin sahesini teyin etmekle hesablanir kub m ve ya kub km la olculur Aximin itmesiMueyyen eraziye dusen yagintilarin hemin erazi ile caya axan suyun ferqi Buxarlanmaya ve torpaga hopmasina itirilen suyun cemine beraberdir Aximin nizamlanmasiYamaclarda aximin maksimum zeifledilmesi ve torpaga hopdurulmasi ucun heyata kecirilen muxtelif tedbirler sistemi Aximin nizamlanmasi ucun yamaclarda muxtelif aqrotexniki fitomeliorativ tedbirler heyata kecirilir hidrotexniki qurgular tetbiq edilir Xarici kecidlerRespublika caylarinda yaz yay gursululuq dovrunun axim proqnozu aciqlanibHemcinin baxBioloji aximIstinadlarQerib Memmedov Mahmud Xelilov Ensiklopedik ekoloji luget Baki 2008