Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Almaniyada kəndli müharibəsi (1524—1526) — Alman kəndlilərinin şəxsi qurtuluşu və zümrə bərabərliyi uğrunda mübarizəsi. Almaniyadakı bütün Reformasiya dövrü müxalif hərəkatın kulminasiyası.
Üsyan səbəbləri və hazırlıqları
Yuxarı Reyndən tutmuş Elbanın sol sahilinə, Elzasdan Avstriyanın və torpaqlarına qədər yayılmış ölkə tarixində ən böyük kəndli üsyanı. Kəndlilərin üsyanı şəhərlərin aşağı qatlarında, orta bürqer kəsimində, dağ mədənlərinin işçilərində, ruhani və cəngavərlərin ayrı nümayəndələrində özünə dəstək tapdı. Üsyan Almaniyadakı bütün Reformasiya dövrü müxalif hərəkatının kulminasiyası oldu.
Kəndli üsyanın əsas səbəbləri 15-ci əsrin ikinci yarısından başlayan ruhani və dünyəvi feodalların kəndli rəiyətin hüquqları üzərinə hucumları oldu. Bazar münasibətlərinin artması və kapitalizmin erkən ünsürlərinin yaranması şəraitində feodallar öz gəlirlərini, əski rəiyət mükələfiyətlərini dirçəldərək və yenilərini tətbiq edərək, yüksəltməyə çalışırdılar. Eyni zamanda alman knyazları, siyasi cəhətdən pərakəndə olan imperiyada öz hakimiyətlərini möhkəmləndirərərk, hərəsi - öz ərazisində - onların özünüidarə və müstəqillik hüquqlarını pozaraq kəndli icmalarına sıxışdırmağa çalışırdılar. Vəziyəti kənddaxili mübahisələr və kəndlilərin təbəqələşməsi də qəlizləşdirirdi. Bütün bu proseslər xüsusi ilə intensiv olaraq Almaniyanın sıx əhalisi olan Cənub - Qərbində gedirdi. Məhz burada sosial ziddiyətlərin artması 15 – ci əsrin sonu -16-cı əsrin əvvəlində ağalara və hakimiyətə qarşı bir neçə kəndli sui-qəsdinə gətirdi. Bu gizli ittifaqların üzvləri öz qurtuluşlarının simvolu kimi uzun bağlı kəndli başmağı təsvirini seçmişdilər. Qəsdlərin üstü açılsa, "Başmaq” təşkilatının üzvləri isə şiddətli cəzalara məruz qalsalar da, onların ideyaları Kəndli müharibəsinin hazırlanmasında az rol oynamadı.
Tələblər və üsyanın başlaması
1524-cü ilin yayında İsveçrə sərhədi yaxınında sonra isə qonşu Yuxarı Reyn və Yuxarı Dunay rayonlarındakı üsyanlar onun başlanğıcı oldu. Yaraqlı kəndlilər dəstələrə toplanırdı, özlərinə komandirlər seçirdi, ağalarına qarşı çoxmaddəli şikayətlər tərtib edərdilər və bir yerdən o birisinə keçərərk öz tələblərinin fəal təbliğatını aparırdılar. Bəzi şəhərlərlə ittifaq edirdilər, başqaları ilə mübahisəli edirdilər. Feodallar, knyaz iqtidarı, şəhər maqistratlarının bir hissəsini hərəkatın genişlənməsi qorxutmuşdu, ancaq 1524-cü ildə üsyançıları ilk məğlub etmək cəhdi baş tutmadı: dəstələrin biri məğlub olsa da üsyan daha da genişləndi. İqtidar, vaxt udaraq və qüvvə toplayaraq, bütün mübahisələrin kompromis həlli üzərində əsaslanaraq, sülh barədə danışırdılar. Kəndlilərin ilk şikayətlərində ancaq son onilliklərdə tətbiq olunmağa başlayan yeni xəraca və mükələfiyətlərə qarşı tələblər vardı. Kəndlilərin bir hissəsinin şəxsi asılılığının möhkəmləndirilməsi və biyarın artırılması xüsusi narazılıq doğururdu. Əski xəraclardan imtina bu şikayətlərdə yox idi. Ancaq Gec Orta Əsr kəndli üsyanları üçün ənənəvi olan belə, “əski adəti” müdafiə edən yanaşma, kəndlilərin vəziyətinin daha da pisləşməməsi məqsədini güdürdü. Lakin tezliklə vəziyət dəyişdi: bütün zamanlar üçün keçərli olan mütləq həqiqətlərin Müqəddəs kəlamda olmasını təzələyən reformasiya ideyalarının xalq arasında yayılması öz sözünü dedi. Artıq 1524-cü ilin payızında kəndlilərin arasında “Tanrı kəlamına”, “Tanrı ədalətinə” istinadlar getdikcə məşrulaşırdı, ancaq “Müqəddəs kəlam” mətnləri ilə təsdiq olunan qaydaların qəbul olunması tələb olunurdu. Bu mövcud qayda qanundan imtina demək idi. Bu Reformasiyanın sırf xalq qavraması, kəndlilərin konkret tələbləri ilə birləşirdi. 1524 –ci ilin sonunda -1525-ci ilin əvvəlində üsyançıların ən qətiyətli qismi “Məddə məktubu” adlı kəndli üsyanının əsas proqram sənədlərindən birini qəbul etdilər. Ancaq “Tanrı haqqı” ilə idarə olunmağa çağıraraq, məktubun müaəllifi ruhani və dünyəvi feodallar tərəfindən qoyulan “yoxsul və sadə camaatın” ağır güzəranının tamamilə aradan qaldırılmasını, yəni faktiki olaraq sosial –siyasi quruluşun devrilməsini tələb edirdi. Xalq qurtuluşunun bütün tərəfdarları “Xristian ittifaqında” birləşməliydilər, bütün əleyhdarları boykot olunmalıydı. Adi insanlar kimi yaşamaq və işləməkdən üçün öz imtiyazlarından imtina etməyən və öz qəsrlərini və monastırlarını tərk etməyən zadəganlar, rahiblər, keşişlər boykot olunmalı və “dünyəvi təcridə” məruz qalmalı idi, onların qəsrləri və monastırları isə uçurulmalı idi. “Xristian ittifaqı” tam xalqın hakimiyətinə gətirməli idi.
Müharibənin genişlənməsi
“Maddə məktubunun” ideyaları üsyançıların ümumi proqramı olmadı. Kəndlilərin əksər başçıları feodal və şəhər maqistratları ilə sövdələşmələrə ümid edirdi, və ilk növbədə şəxsi azadlığı və ağa zülmünün yumşalmasını tələb edirdilər. 1525-ci ilin yazına qədər Kəndli üsyanıının yüksəlişinin pik nöqtəsi oldu. Bunun əsnasında üsyanın üç əsas rayonu müəyyən olundu: Şvabiya, və Türingiya - Saksoniya. Şvabiyada hərəsində 5-10 min olmaqla altı iri dəstə yarandı. Tezliklə onlardan üçü ümumi “Xristaian ittifaqı” tərtib etdilər. İttifaqın nizamnaməsini tərtib etmək cəhdləri göstərdi ki üsyan başçıları arasında yekdillik yoxdur və çoxusu mülayim hərəkat tərəfdarıdır. Bu çevrələrdə çox sayda yerli rəiyət şikayətləri əsasında kəndlilərin qısa tələblər məcmusu tərtib edildi. “12 maddə” adlanan bu sənəd nəşr olundu və Kəndli müharibəsi illərində 24 dəfə yenidən nəşr edildi. “12 maddənin” tərtibçiləri kəndlilərin şəxsi asılılıqlarının və bununla bağlı xəracın ləğv edilməsini, feodalların ələ keçirdikləri icma örüşləri olan –meşələrdən, otlaqlardan, sulardan istifadə etmək hüquqlarını tələb edirdilər. Bununla belə onlar icmanın öznün seçdiyi keşişlərin doalanışığı üçün ondan biri 1/10 ödəməyi boyun olurdular. Onlar bütün başqa –bəhərdən və mal qaradan olan 1/10 ödə nişlərin ləğv olunmasını tələb edirdilər. Biyar, xərac və cərimələr məhdudlaşdırılmalı idi. Bütövlükdə bu feodal zülmün ləğv edilməsi yox, yetərincə kəndlilərin güzəranının asanlaşdırılması proqramı idi. Demək olar ki hər yerdə onu öz rəsmi sənəd kimi istifadə edərək, üsyançılar, amma, bəzən daha qətiyətli olan “Maddə məktubu” ruhunda hərəkət edirdilər. Bu Şvabiyada da belə də oldu. Üsyançılara qarşı burada Şvab İttifaqının qüvvələri dururdu. Bu ittifaq 15-ci əsrin sonunda mövcud idi, və knyazları və şəhərləri birləşdirirdi. Bu ittifaqın qoşunlarına başçılıq edən Truxzes üsyançıların “Xristian ittifaqı” ilə danışıqlar aparırdı, amma əslində onları daramadağın etmək üçün imkan axtarırdı və 1525-ci ilin aprelin əvvəlində barışıqı pozaraq qəflətən (Ulm yanındakı) Leypqeym şəhəri yaxınlığında kəndli dəstələrinin birinə hucum edərək onu darmadağın etdi. Lakin buna cavab olaraq kəndlilərin yeni üsyan dalğası qalxdı, və Frankoniyaya, sonra isə Türinqiyaya yayıldı. Adətən pərakəndə şəkildə hərəkət edən və pis silahlanmış kəndlilər, onun qoşunlarına qəhrəmanlıqla müqavimət göstərdilər. Boden gölündən şimaldakı Veynqarten şəhərçiyi yaxınlığında Truxzes az qaldı məğlub olsun, lakin üsyançıların ayrı ayrı dəstə başçıları ilə danışıqlar apararaq onların ümumi hərəkətlərini pozdu. Onlardan bəzilərini məğlub edib, digərləri ilə sülh bağlayaraq Truxzes Frankoniyaya tələsdi, burada yazdan üsyançıların üç böyük dəstəsi hərəkət edirdi. Şvabiyadan fərqli olaraq Frankoniyada üsyançılara ancaq, xüsusi ilə, kənd yerləri ilə bağlı kiçik şəhərlər yox, həm də bir sıra cəngavərlər qoşuldu. Feodallarla qəti mübarizə tərəfdarları olan rəyyət Yakob Rorbax, müflisləşmiş cəngavər Florian Qeyer, müvəqqəti kəndlilərə qoşulan Dəmir əl ləqəbli cəngavər Qets fon Berlixinqen burada üsyançıların başçıları idi. Rorbax hər yerdə biyara və xəraca qarşı çıxış edirdi, icma örüşlərinin istifadə etməyə, monastır torpaqlarını isə bölməyə çağırırdı. Üsyançılar Frankoniyada onlarca zadəgan qəsri uçurdular və ən qatı düşmənlərindən olan qraf fon Qelfenşteyni öldürdülər. Bu edam bütün Almaniyada ağaların və hökuməti təşvişə saldı. Üsyançılardan ehtiyat edərək feodallar onları silahla təchiz etməyə məcbur oldular.
Üsyanın yatırılması
Mayın ortalarına üsyançılar ümumi proqramın və sonrakı hərəkət planını müzakirə etmək üçün kəndli nümayəndələrinin Qeylbronnedə qurultayını çağırmaq niyyətindəydilər. Onun layihəsi “Heylbronne proqramı” adı aldı. O knyazların hakimiyətinin məhdudlaşdırılmasını və ilk növbədə bürgerlərin, eləcə də kədnlilərin və qismən cəngavərlərin maraqlarına cavab verən ölkənin mərkəzləşdirilməsini nəzərdə tuturdu. Bütün hakimlər imperatora tabe olmalı, knyaz və cəngavərlər imperiyanın məmurlarına çevrilməliydi. Kilsə mülkiyətinin sekulyarizasiyası, monastırların bağlanması, ruhanilərin dünyəvi hakimiyətdən məhrum edilməsi, keşişlərin icmalar tərəfindən seçilməsi nəzərdə tutulurdu. Qanun qarşısında ümumi bərabərlik, ticarətin inkişafı üçün gömrüklərin ləğvi, ümumi çəki, pul və b. ölçülər, hakimlərin dağ-mədən sənayesindəki imtiyazlarının ləğvi və s. olmalıydı. Karlı kəndlilər maraqlarına uyğun proqram feodal mükələfiyətlərin onların illik -üsyanda iştirak etmiş əksər kəndlilər üçün əlçatmaz ölçü olan 20 qat dəyərində satın alınması təklif edirdi. Lakin, bütövlükdə layihənin gerçəkləşdirilməsi öz zamanı üçün tərəqqi yolunda irəli böyük addım ola bilərdi. Üsyançılar qurultay keçirə bilmədilər. Frankoniyaya gələn qoşunları, bir bir üsyançıların dəstələrini darmadağın etdilər. İyunun sonuna yaxın Frankoniyada üsyan yatırılmışdı, bir ay sonra Truxzes Şvabiyadakı üsyan ocaqlarını da söndürdü. Türinqiya və Saksoniyada üsyançılara qarşı, ortaalman knyazlarının qoşunlarına başçılıq edən landqraf çıxış etdi. Türingiyada kəndli və şəhərin plebey əhalisinin üsyançı hərəkatının mərkəzi şəhəri oldu, burada Reformasiyanın xalq qavrayışının ən böyük nümayəndəsi Tomas Müntser öz moizələri ilə şıxış edirdi. Onun təlimində vacib yeri hamı üçün, hətta müqəddəs kəlamdan bir hərf belə oxuya bilməyən, yoxsulluq və əzab yükünü daşıyan sadə insan üçün də aydın olan “daxili tanrı kəlamı” haqda müddəa tuturdu. “Tanrı ədalətini” Münser “allahsız tiranlar” olan ağaların və hakimlərin tamamilə kənarlaşdırılmasında və “seçilmişlər ittifaqı” tərəfindən “qılınc” gücünə xalqın hakimiyətinin və yeni qaydaların qurulmasında görürdü. Öz tərəfdarlarına ünvanlanan alovlu moizələrində və məktublarında o, qələbə saatının yaxın olmasından əminlik ifadə edirdi, və buna ciddi şəkildə hazırlaşmağı tövsiyə edirdi. Üsyançıların Frankenhauzen şəhərindəki düşərgəsinə gələrək, Münser knyazlarla dərhal bütün danışıqları dayandırmağı və qəti mübarizə tələb etdi. Lakin knyaz qoşunları sayca üstün idilər: düşərgəni toplardan atəşə tutaraq, onlar sonra düşərgəyə soxulub üsyançıların qanına qəltan etdilər, 5 min üsyançı öldürüldü. Münser tutuldu və şiddətli işkəncələrdən sonra edam edildi. Türinqiya və Saksoniyadakı üsyan yatırıldı. Almaniyanın o biri tərəfində Elzasda yerli hakimlərin yardımına gələn hersoq Lotaringiyalı Anton üsyançılara qarşı bundan da qəddar davrandılar. Yaddelilər qoşunun başında o bir neçə kəndli dəstəsini məhv etdi, Zabern şəhərini alanda isə, ona təslim olmuş 18 min silahsız insanı qırdı. Kəndlilər ən uzun müqaviməti Habsburqların hakim olduqları Avstriyanın Alp rayonlarında göstərdilər. Burada üsyançılara xalq cumhuriyətini qurmaq istəyən başçılıq edirdi. Düşmənləri tərəfindən təqib edilərək o dəstələrinin bir hissəsini Alplardan keçərək Venesiya mülklərinə tərəf çıxara bildi, burada mübarizənin davamına hazırlaşmağa başladı, lakin Habsburqların göndərdiyi muzdlu qatil tərəfindən öldrüldü. Kəndli müharibəsinin məğlubiyətindən sonra, feodallar tərəfindən nəinki ancaq kütləvi işkəncələr və edamlar başladı, amma həm də alman kəndinə və onu dəstəkləyən şəhərlərə dözülməz cərimələr və kontribusiyalar tətbiq edildi. Üsyançıların igidlik və dözümlülüyünə baxmayaraq hərəkatı kortəbiilik, yetərincə təşkilatlanmanın olmaması, əksər kəndlilərin dar dünyagörü, təcrübəli və qəddar düşmənə qarşı sadəlövh olması və onların müdafiə taktikası məhv etdi. Üsyanın məğlubiyəti Almaniyada knyaz hakimiyətini və feodal zülmü gücləndirdi, lakin bəzi rayonlarda yeni üsyandan qorxaraq ağalar əhəmiyətsiz güzəştlərə getdilər. Kəndlilərin gerçək zümrə bərabərliyi ümidləri yüzilliklərə qaldı. Bununla belə alman xalqı tarixində Kəndli müharibəsi qurtuluş uğrunda mübarizənin simvolu kimi qaldı.
Mənbə
- -КРЕСТЬЯНСКАЯ ВОЙНА 1524-25
- -Фридрих Энгельс. Крестьянская война в Германии[ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Almaniyada kendli muharibesi 1524 1526 Alman kendlilerinin sexsi qurtulusu ve zumre beraberliyi ugrunda mubarizesi Almaniyadaki butun Reformasiya dovru muxalif herekatin kulminasiyasi Usyan sebebleri ve hazirliqlariYuxari Reynden tutmus Elbanin sol sahiline Elzasdan Avstriyanin ve torpaqlarina qeder yayilmis olke tarixinde en boyuk kendli usyani Kendlilerin usyani seherlerin asagi qatlarinda orta burqer kesiminde dag medenlerinin iscilerinde ruhani ve cengaverlerin ayri numayendelerinde ozune destek tapdi Usyan Almaniyadaki butun Reformasiya dovru muxalif herekatinin kulminasiyasi oldu Kendli usyanin esas sebebleri 15 ci esrin ikinci yarisindan baslayan ruhani ve dunyevi feodallarin kendli reiyetin huquqlari uzerine hucumlari oldu Bazar munasibetlerinin artmasi ve kapitalizmin erken unsurlerinin yaranmasi seraitinde feodallar oz gelirlerini eski reiyet mukelefiyetlerini dircelderek ve yenilerini tetbiq ederek yukseltmeye calisirdilar Eyni zamanda alman knyazlari siyasi cehetden perakende olan imperiyada oz hakimiyetlerini mohkemlendirererk heresi oz erazisinde onlarin ozunuidare ve musteqillik huquqlarini pozaraq kendli icmalarina sixisdirmaga calisirdilar Veziyeti kenddaxili mubahiseler ve kendlilerin tebeqelesmesi de qelizlesdirirdi Butun bu prosesler xususi ile intensiv olaraq Almaniyanin six ehalisi olan Cenub Qerbinde gedirdi Mehz burada sosial ziddiyetlerin artmasi 15 ci esrin sonu 16 ci esrin evvelinde agalara ve hakimiyete qarsi bir nece kendli sui qesdine getirdi Bu gizli ittifaqlarin uzvleri oz qurtuluslarinin simvolu kimi uzun bagli kendli basmagi tesvirini secmisdiler Qesdlerin ustu acilsa Basmaq teskilatinin uzvleri ise siddetli cezalara meruz qalsalar da onlarin ideyalari Kendli muharibesinin hazirlanmasinda az rol oynamadi Telebler ve usyanin baslamasi1524 cu ilin yayinda Isvecre serhedi yaxininda sonra ise qonsu Yuxari Reyn ve Yuxari Dunay rayonlarindaki usyanlar onun baslangici oldu Yaraqli kendliler destelere toplanirdi ozlerine komandirler secirdi agalarina qarsi coxmaddeli sikayetler tertib ederdiler ve bir yerden o birisine kecererk oz teleblerinin feal tebligatini aparirdilar Bezi seherlerle ittifaq edirdiler basqalari ile mubahiseli edirdiler Feodallar knyaz iqtidari seher maqistratlarinin bir hissesini herekatin genislenmesi qorxutmusdu ancaq 1524 cu ilde usyancilari ilk meglub etmek cehdi bas tutmadi destelerin biri meglub olsa da usyan daha da genislendi Iqtidar vaxt udaraq ve quvve toplayaraq butun mubahiselerin kompromis helli uzerinde esaslanaraq sulh barede danisirdilar Kendlilerin ilk sikayetlerinde ancaq son onilliklerde tetbiq olunmaga baslayan yeni xeraca ve mukelefiyetlere qarsi telebler vardi Kendlilerin bir hissesinin sexsi asililiginin mohkemlendirilmesi ve biyarin artirilmasi xususi naraziliq dogururdu Eski xeraclardan imtina bu sikayetlerde yox idi Ancaq Gec Orta Esr kendli usyanlari ucun enenevi olan bele eski adeti mudafie eden yanasma kendlilerin veziyetinin daha da pislesmemesi meqsedini gudurdu Lakin tezlikle veziyet deyisdi butun zamanlar ucun kecerli olan mutleq heqiqetlerin Muqeddes kelamda olmasini tezeleyen reformasiya ideyalarinin xalq arasinda yayilmasi oz sozunu dedi Artiq 1524 cu ilin payizinda kendlilerin arasinda Tanri kelamina Tanri edaletine istinadlar getdikce mesrulasirdi ancaq Muqeddes kelam metnleri ile tesdiq olunan qaydalarin qebul olunmasi teleb olunurdu Bu movcud qayda qanundan imtina demek idi Bu Reformasiyanin sirf xalq qavramasi kendlilerin konkret telebleri ile birlesirdi 1524 ci ilin sonunda 1525 ci ilin evvelinde usyancilarin en qetiyetli qismi Medde mektubu adli kendli usyaninin esas proqram senedlerinden birini qebul etdiler Ancaq Tanri haqqi ile idare olunmaga cagiraraq mektubun muaellifi ruhani ve dunyevi feodallar terefinden qoyulan yoxsul ve sade camaatin agir guzeraninin tamamile aradan qaldirilmasini yeni faktiki olaraq sosial siyasi qurulusun devrilmesini teleb edirdi Xalq qurtulusunun butun terefdarlari Xristian ittifaqinda birlesmeliydiler butun eleyhdarlari boykot olunmaliydi Adi insanlar kimi yasamaq ve islemekden ucun oz imtiyazlarindan imtina etmeyen ve oz qesrlerini ve monastirlarini terk etmeyen zadeganlar rahibler kesisler boykot olunmali ve dunyevi tecride meruz qalmali idi onlarin qesrleri ve monastirlari ise ucurulmali idi Xristian ittifaqi tam xalqin hakimiyetine getirmeli idi Muharibenin genislenmesi Madde mektubunun ideyalari usyancilarin umumi proqrami olmadi Kendlilerin ekser bascilari feodal ve seher maqistratlari ile sovdelesmelere umid edirdi ve ilk novbede sexsi azadligi ve aga zulmunun yumsalmasini teleb edirdiler 1525 ci ilin yazina qeder Kendli usyaniinin yukselisinin pik noqtesi oldu Bunun esnasinda usyanin uc esas rayonu mueyyen olundu Svabiya ve Turingiya Saksoniya Svabiyada heresinde 5 10 min olmaqla alti iri deste yarandi Tezlikle onlardan ucu umumi Xristaian ittifaqi tertib etdiler Ittifaqin nizamnamesini tertib etmek cehdleri gosterdi ki usyan bascilari arasinda yekdillik yoxdur ve coxusu mulayim herekat terefdaridir Bu cevrelerde cox sayda yerli reiyet sikayetleri esasinda kendlilerin qisa telebler mecmusu tertib edildi 12 madde adlanan bu sened nesr olundu ve Kendli muharibesi illerinde 24 defe yeniden nesr edildi 12 maddenin tertibcileri kendlilerin sexsi asililiqlarinin ve bununla bagli xeracin legv edilmesini feodallarin ele kecirdikleri icma orusleri olan meselerden otlaqlardan sulardan istifade etmek huquqlarini teleb edirdiler Bununla bele onlar icmanin oznun secdiyi kesislerin doalanisigi ucun ondan biri 1 10 odemeyi boyun olurdular Onlar butun basqa beherden ve mal qaradan olan 1 10 ode nislerin legv olunmasini teleb edirdiler Biyar xerac ve cerimeler mehdudlasdirilmali idi Butovlukde bu feodal zulmun legv edilmesi yox yeterince kendlilerin guzeraninin asanlasdirilmasi proqrami idi Demek olar ki her yerde onu oz resmi sened kimi istifade ederek usyancilar amma bezen daha qetiyetli olan Madde mektubu ruhunda hereket edirdiler Bu Svabiyada da bele de oldu Usyancilara qarsi burada Svab Ittifaqinin quvveleri dururdu Bu ittifaq 15 ci esrin sonunda movcud idi ve knyazlari ve seherleri birlesdirirdi Bu ittifaqin qosunlarina basciliq eden Truxzes usyancilarin Xristian ittifaqi ile danisiqlar aparirdi amma eslinde onlari daramadagin etmek ucun imkan axtarirdi ve 1525 ci ilin aprelin evvelinde barisiqi pozaraq qefleten Ulm yanindaki Leypqeym seheri yaxinliginda kendli destelerinin birine hucum ederek onu darmadagin etdi Lakin buna cavab olaraq kendlilerin yeni usyan dalgasi qalxdi ve Frankoniyaya sonra ise Turinqiyaya yayildi Adeten perakende sekilde hereket eden ve pis silahlanmis kendliler onun qosunlarina qehremanliqla muqavimet gosterdiler Boden golunden simaldaki Veynqarten seherciyi yaxinliginda Truxzes az qaldi meglub olsun lakin usyancilarin ayri ayri deste bascilari ile danisiqlar apararaq onlarin umumi hereketlerini pozdu Onlardan bezilerini meglub edib digerleri ile sulh baglayaraq Truxzes Frankoniyaya telesdi burada yazdan usyancilarin uc boyuk destesi hereket edirdi Svabiyadan ferqli olaraq Frankoniyada usyancilara ancaq xususi ile kend yerleri ile bagli kicik seherler yox hem de bir sira cengaverler qosuldu Feodallarla qeti mubarize terefdarlari olan reyyet Yakob Rorbax muflislesmis cengaver Florian Qeyer muveqqeti kendlilere qosulan Demir el leqebli cengaver Qets fon Berlixinqen burada usyancilarin bascilari idi Rorbax her yerde biyara ve xeraca qarsi cixis edirdi icma oruslerinin istifade etmeye monastir torpaqlarini ise bolmeye cagirirdi Usyancilar Frankoniyada onlarca zadegan qesri ucurdular ve en qati dusmenlerinden olan qraf fon Qelfensteyni oldurduler Bu edam butun Almaniyada agalarin ve hokumeti tesvise saldi Usyancilardan ehtiyat ederek feodallar onlari silahla techiz etmeye mecbur oldular Usyanin yatirilmasiMayin ortalarina usyancilar umumi proqramin ve sonraki hereket planini muzakire etmek ucun kendli numayendelerinin Qeylbronnede qurultayini cagirmaq niyyetindeydiler Onun layihesi Heylbronne proqrami adi aldi O knyazlarin hakimiyetinin mehdudlasdirilmasini ve ilk novbede burgerlerin elece de kednlilerin ve qismen cengaverlerin maraqlarina cavab veren olkenin merkezlesdirilmesini nezerde tuturdu Butun hakimler imperatora tabe olmali knyaz ve cengaverler imperiyanin memurlarina cevrilmeliydi Kilse mulkiyetinin sekulyarizasiyasi monastirlarin baglanmasi ruhanilerin dunyevi hakimiyetden mehrum edilmesi kesislerin icmalar terefinden secilmesi nezerde tutulurdu Qanun qarsisinda umumi beraberlik ticaretin inkisafi ucun gomruklerin legvi umumi ceki pul ve b olculer hakimlerin dag meden senayesindeki imtiyazlarinin legvi ve s olmaliydi Karli kendliler maraqlarina uygun proqram feodal mukelefiyetlerin onlarin illik usyanda istirak etmis ekser kendliler ucun elcatmaz olcu olan 20 qat deyerinde satin alinmasi teklif edirdi Lakin butovlukde layihenin gerceklesdirilmesi oz zamani ucun tereqqi yolunda ireli boyuk addim ola bilerdi Usyancilar qurultay kecire bilmediler Frankoniyaya gelen qosunlari bir bir usyancilarin destelerini darmadagin etdiler Iyunun sonuna yaxin Frankoniyada usyan yatirilmisdi bir ay sonra Truxzes Svabiyadaki usyan ocaqlarini da sondurdu Turinqiya ve Saksoniyada usyancilara qarsi ortaalman knyazlarinin qosunlarina basciliq eden landqraf cixis etdi Turingiyada kendli ve seherin plebey ehalisinin usyanci herekatinin merkezi seheri oldu burada Reformasiyanin xalq qavrayisinin en boyuk numayendesi Tomas Muntser oz moizeleri ile sixis edirdi Onun teliminde vacib yeri hami ucun hetta muqeddes kelamdan bir herf bele oxuya bilmeyen yoxsulluq ve ezab yukunu dasiyan sade insan ucun de aydin olan daxili tanri kelami haqda muddea tuturdu Tanri edaletini Munser allahsiz tiranlar olan agalarin ve hakimlerin tamamile kenarlasdirilmasinda ve secilmisler ittifaqi terefinden qilinc gucune xalqin hakimiyetinin ve yeni qaydalarin qurulmasinda gorurdu Oz terefdarlarina unvanlanan alovlu moizelerinde ve mektublarinda o qelebe saatinin yaxin olmasindan eminlik ifade edirdi ve buna ciddi sekilde hazirlasmagi tovsiye edirdi Usyancilarin Frankenhauzen seherindeki dusergesine gelerek Munser knyazlarla derhal butun danisiqlari dayandirmagi ve qeti mubarize teleb etdi Lakin knyaz qosunlari sayca ustun idiler dusergeni toplardan atese tutaraq onlar sonra dusergeye soxulub usyancilarin qanina qeltan etdiler 5 min usyanci olduruldu Munser tutuldu ve siddetli iskencelerden sonra edam edildi Turinqiya ve Saksoniyadaki usyan yatirildi Almaniyanin o biri terefinde Elzasda yerli hakimlerin yardimina gelen hersoq Lotaringiyali Anton usyancilara qarsi bundan da qeddar davrandilar Yaddeliler qosunun basinda o bir nece kendli destesini mehv etdi Zabern seherini alanda ise ona teslim olmus 18 min silahsiz insani qirdi Kendliler en uzun muqavimeti Habsburqlarin hakim olduqlari Avstriyanin Alp rayonlarinda gosterdiler Burada usyancilara xalq cumhuriyetini qurmaq isteyen basciliq edirdi Dusmenleri terefinden teqib edilerek o destelerinin bir hissesini Alplardan kecerek Venesiya mulklerine teref cixara bildi burada mubarizenin davamina hazirlasmaga basladi lakin Habsburqlarin gonderdiyi muzdlu qatil terefinden oldruldu Kendli muharibesinin meglubiyetinden sonra feodallar terefinden neinki ancaq kutlevi iskenceler ve edamlar basladi amma hem de alman kendine ve onu destekleyen seherlere dozulmez cerimeler ve kontribusiyalar tetbiq edildi Usyancilarin igidlik ve dozumluluyune baxmayaraq herekati kortebiilik yeterince teskilatlanmanin olmamasi ekser kendlilerin dar dunyagoru tecrubeli ve qeddar dusmene qarsi sadelovh olmasi ve onlarin mudafie taktikasi mehv etdi Usyanin meglubiyeti Almaniyada knyaz hakimiyetini ve feodal zulmu guclendirdi lakin bezi rayonlarda yeni usyandan qorxaraq agalar ehemiyetsiz guzestlere getdiler Kendlilerin gercek zumre beraberliyi umidleri yuzilliklere qaldi Bununla bele alman xalqi tarixinde Kendli muharibesi qurtulus ugrunda mubarizenin simvolu kimi qaldi Menbe KRESTYaNSKAYa VOJNA 1524 25 Fridrih Engels Krestyanskaya vojna v Germanii olu kecid