Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Allotropiya (yunan dilindən tərcümədə "allass troper" – özgə, başqa + "tropos" – yön, özəllik) — bir sıra kimyəvi elementlərin quruluşu və özəllikləri ilə bir-birindən ayrılan iki və ya daha çox bəsit maddə əmələ gətirmək bacarığı. Hazırda 400-dən çox allotropik şəkildəyişmə olan bəsit maddə var. Allotropiya həmçinin karbon, kükürd və s. elementlərdə də görülür.
Eyni bir kimyəvi elementin bir neçə bəsit maddə yaratması hadisəsinə allotropiya, yaranmış bəsit maddələrə isə həmin elementin allotropik şəkildəyişmələri deyilir. Ona görə də bəsit maddələrin sayı (400-dən çox) kimyəvi elementlərin sayından çoxdur.
Tarixi
Hələ XVIII əsrdə heyranedici fakt – almaz və adi kömürün yanması zamanı karbon qazı alındığı müəyyən edilmişdir. Deməli, almaz və kömür eyni növ element atomlarından – karbondan ibarətdir. Alimlər müəyyən etdilər ki, kükürd də müxtəlif kristallar halında (plastik və kristallik) mövcud ola bilər. Sonralar fosforun ağ, qırmızı və qara kristallik formaları müəyyən edildi. Bütün bu misalları 1841-ci ildə İsveç kimyaçısı Yens Yakov Bertselius ümumiləşdirərək bu hadisəyə "allotropiya" adı verilməsini təklif etdi. Hazırda 400-dən çox allotropik şəkildəyişmə olan bəsit maddə mövcuddur.
Yaranma səbəbi
Allotropik şəkildəyişmələrin mövcudluğunu əsaslandıran vahid səbəb yoxdur. Allotropiya hadisəsi əsasən iki səbəbdən baş verir:
- Molekulda atomların sayının müxtəlif olması ilə;
- Bəsit maddələrin kristal quruluşunun müxtəlifliyi ilə;
Lakin elə hallar olur ki, bu səbəblərin hər ikisi eyni anda allotropiyaya səbəb olur; məsələn almaz və fülleren (C60). Bəzən isə allotropiyaya kimyəvi əlaqələrin müxtəlifliyi səbəb olur: məsələn, α-karbin və β-karbin.
Allotropik modifikasiyaların molekulunda müxtəlif sayda atomlar olur – oksigen və ozondakı kimi (O2 və O3). Bu cür müxtəlif şəkildəyişmələr maye kükürd (S8 və S6) üçün də xarakterikdir. Lakin burada başqa fərq vardır. S8 molekulu altı kükürd atomunun xətti düzülmüş zənciridir. Allotropik şəkildəyişmələrə daha çox misal almaz, qrafit, karbin və fülleren göstərmək olar. Ən çox allotropik modifikasiya əmələ gətirən plutoniumdur.
İstinadlar
- M. Abbasov, S. Məşədibəyova, R. İbadov. Təbiət elmləri lüğəti, Bakı 2006, səh. 18
- Təriflər — Allotropiya [ölü keçid]
- "Terminlər lüğəti - Allotropiya". 2020-12-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-10-17.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Allotropiya yunan dilinden tercumede allass troper ozge basqa tropos yon ozellik bir sira kimyevi elementlerin qurulusu ve ozellikleri ile bir birinden ayrilan iki ve ya daha cox besit madde emele getirmek bacarigi Hazirda 400 den cox allotropik sekildeyisme olan besit madde var Allotropiya hemcinin karbon kukurd ve s elementlerde de gorulur Almaz ve qrafit kristal qefesinin quruluslari Eyni bir kimyevi elementin bir nece besit madde yaratmasi hadisesine allotropiya yaranmis besit maddelere ise hemin elementin allotropik sekildeyismeleri deyilir Ona gore de besit maddelerin sayi 400 den cox kimyevi elementlerin sayindan coxdur TarixiHele XVIII esrde heyranedici fakt almaz ve adi komurun yanmasi zamani karbon qazi alindigi mueyyen edilmisdir Demeli almaz ve komur eyni nov element atomlarindan karbondan ibaretdir Alimler mueyyen etdiler ki kukurd de muxtelif kristallar halinda plastik ve kristallik movcud ola biler Sonralar fosforun ag qirmizi ve qara kristallik formalari mueyyen edildi Butun bu misallari 1841 ci ilde Isvec kimyacisi Yens Yakov Bertselius umumilesdirerek bu hadiseye allotropiya adi verilmesini teklif etdi Hazirda 400 den cox allotropik sekildeyisme olan besit madde movcuddur Yaranma sebebiAllotropik sekildeyismelerin movcudlugunu esaslandiran vahid sebeb yoxdur Allotropiya hadisesi esasen iki sebebden bas verir Molekulda atomlarin sayinin muxtelif olmasi ile Besit maddelerin kristal qurulusunun muxtelifliyi ile Lakin ele hallar olur ki bu sebeblerin her ikisi eyni anda allotropiyaya sebeb olur meselen almaz ve fulleren C60 Bezen ise allotropiyaya kimyevi elaqelerin muxtelifliyi sebeb olur meselen a karbin ve b karbin Allotropik modifikasiyalarin molekulunda muxtelif sayda atomlar olur oksigen ve ozondaki kimi O2 ve O3 Bu cur muxtelif sekildeyismeler maye kukurd S8 ve S6 ucun de xarakterikdir Lakin burada basqa ferq vardir S8 molekulu alti kukurd atomunun xetti duzulmus zenciridir Allotropik sekildeyismelere daha cox misal almaz qrafit karbin ve fulleren gostermek olar En cox allotropik modifikasiya emele getiren plutoniumdur IstinadlarM Abbasov S Mesedibeyova R Ibadov Tebiet elmleri lugeti Baki 2006 seh 18 Terifler Allotropiya olu kecid Terminler lugeti Allotropiya 2020 12 02 tarixinde Istifade tarixi 2013 10 17