Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Şirvan suvarma kanalı (2024-cü ilədək Yuxarı Şirvan suvarma kanalı) — 1958-ci ildə istismara verilmiş, mənbəyini Mingəçevir su anbarından götürən suvarma kanalı. Uzunluğu 123,5 km və ya 122 km idi, yenidən qurmadan sonra 200 kilometrdən çox olacaq.
| Yuxarı Şirvan kanalı | |
|---|---|
 | |
| Axdığı yerlər | Yevlax, Ağdaş, Göyçay,Ucar rayonu Zərdab, Ağsu, Kürdəmir, Şamaxı və Hacıqabul rayonları |
| Giriş | Xanabat bəndindəki baş qurğu |
| Uzunluğu | 123,5 km |
Haqqında
- 1954-cü ildə Yuxarı Şirvan kanalının layihələndirilməsinə başlanıldı. Tələb olunan müddətlərdə kanalların layihə tapşırıqları və işçi cizgiləri hazırlandı.
- 1958-ci ildə istismara verilib.
- Yuxarı Şirvan kanalı suyu Xanabat bəndindəki baş qurğudan alır. Su qəbul edilən yerdə kanalın dib yüksəkliyi 65,33 m-dir. Anbardan baş qurğuya su nəql edən kanalın uzunluğu 2,9 km-dir. Bu kanalın su qəbul etdiyi yerdə dib yüksəkliyi 70 m olduğuna görə, son illərdə (2000–2001) anbarda suyun səviyyəsi aşağı olduğundan Yuxarı Şirvan kanalına tələb olunan suyun verilməsində problemlər yaranmışdır. Bunu nəzərə alan Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin mütəxəssisləri anbardan su nəql edən kanalda dərinləşdirmə və genişləndirmə işləri aparmış və su qəbul edilən yerdə kanalın dib yüksəkliyini 68 m-ə qədər aşağı salmışlar.
- Bu kanal vasitəsilə Yevlax, Ağdaş, Göyçay, Zərdab, Ağsu, Kürdəmir, Şamaxı və Hacıqabul rayonlarının əkin sahələri və Şirvan qış otlaqları suvarılır.
- Kanalın uzunluğu 123,5 km, sərfi 78 m³/san və onun üzərində müxtəlif təyinatlı 129 hidrotexniki qurğu tikilib.
- Kanalın trassası boyu relyef şəraiti mürəkkəb olduğuna görə, onun üzərində çoxlu sayda hidrotexniki qurğuların tikilməsi zərurəti yaranıb. Belə ki, kanalın dağ silsiləsinin cənubu ilə uzanan hissəsini sel sularından mühafizə etmək məqsədilə onun maneəsiz keçməsi üçün kanalın sol sahili boyu 80,52 km uzunluğunda dağ ətəyi kanal çəkilmişdir.
- Bu kanalın üzərində tikilmiş 51 ədəd sel ötürücü qurğu vasitəsilə sel suları YŞK-nın sağ sahilinə ötürülür.
- YŞK-nın Əlciyançay, Türyançay, Göyçay, Girdimançay və onun qolu olan Dəvəbatançay çayı ilə kəsişmə yerlərində 6 ədəd düker, Ağsuçay və Nəzriçayla kəsişmə yerlərində isə 2 ədəd akveduk və Potu kəndi ərazisində bir ədəd cəldaxıdan tikilib.
- Göstərilən rayonların ərazilərində lazımi olan yerlərdə YŞK-dan su götürmək məqsədilə onun üzərində 33 ədəd suburaxıcı şlüz tikilib.
- Yay mövsümündə Türyançay, Göyçay, Girdimançay çaylarında suyun az olması və yaxud hər hansı təhlükə yaranan zaman kanalın boşaldılması üçün 15–20 m³/san su buraxmaq qabiliyyətinə malik olan dükerlərin giriş hissəsində şlüzlar quraşdırılıb.
- YŞK-nın yalnız bir yerində səviyyə qaldıran qurğu, əhalinin, maşın və mexanizmlərin onun sağ və sol sahillərinə hərəkətini maneəsiz həyata keçirmək üçün 29 yerdə körpü tikilib.
- YŞK-nın 99,25 km-i torpaq məcrada tikilib, 29,95 km-ində isə beton üzlük çəkilib.
- YŞK 56 ildən artıqdır ki, istismar edilir. Bu illər ərzində kanalda lazımi cari və əsaslı təmir işləri həyata keçirilməsinə baxmayaraq, həm kanalın trassasının yamaclarında uçqunlar, həm də onun üzərində tikilən hidrotexniki qurğularda müəyyən aşınmaların miqdarı getgedə çoxalır. Amma kanala suyun verilməsi və axıdılması proseslərinin həyata keçirilməsində əsas rolu olan baş suqəbulediçi qurğunun hidravliki ölçülərində hər hansı dəyişiklik aşkarlanarsa, o, dərhal aradan qaldırılır. Baş qurğudan 2 qapı vasitəsilə suyun kanala lazımi həcmdə verilməsi tənzimlənir.
- Yuxarı Şirvan kanalının üzərində nasos stansiyaları da quraşdırılmışdır. Kanalın dibdən eni 8–3 m, inşaat dərinliyi 4,6–3,75 m, yamaclığı m = 2,0, m = 1,5 və kanalda suyun sürəti 0,72–0,5 m/san-dir.
- Yuxarı Şirvan kanalının istismara verilməsindən sonra, Şirvan düzündə suvarılan əkin sahələrinin 1950-ci ildə 90 min hektardan 1965-ci ildə 167 min hektara çatdırılmışdır. Yuxarı Şirvan kanalı və onun su ötürdüyü təsərrüfatlararası və təsərrüfatdaxili kanallar torpaq məcrada çəkildiyindən, onlardan sızan sular hesabına qrunt sularının səviyyəsi tədricən qalxaraq, torpaqlar şorlaşmağa başlayır. Ona görə də, Şirvan düzündə 1960-cı illərdən başlayaraq, kollektor-drenaj şəbəkəsinin tikintisinə başlanılmışdır. Kanalın istismarını həyata keçirmək məqsədilə onun trassası boyu dambanın üstü ilə maşın və mexanizmlərin normal hərəkəti üçün yol çəkilmişdir.
Xarici keçidlər
- Yuxarı Şirvan kanalı növbəti ilin suvarma kampaniyasına hazırlanır Arxivləşdirilib 2012-10-03 at the Wayback Machine
- Suvarma sistemləri
- Azərbaycan Respublikasında Kiçik Hidroelektrik stansiyaların (KSES) inkişaf perspektivləri
Mənbə
- Su ehtiyatlarından suvarmada istifadənin ekoloji problemləri
- Məmmədova Esmiralda Allahverdi qızı. Meliorativ hidrogeologiya. Dərslik. Bakı, "Ləman nəşriyyat poliqrafiya" MMC, 2016, 268 s.
- Ensiklopediya: Meliorasiya və Su təsərrüfatı. Bakı, 2016 (elektron variant)
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Şirvan suvarma kanalının yenidən qurulması haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi Hüquqi aktların vahid elektron bazası. 8 aprel 2024-cü il.
- "Prezident İlham Əliyev Şirvan suvarma kanalının təməlini qoyub". “Azərsu” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti. 16-04-2024. 2024-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-06.
- Ensiklopediya: Meliorasiya və Su təsərrüfatı. Arxiv surəti 7 oktyabr 2024 tarixindən (Wayback Machine) saytında Bakı, 2016, s.479–480 (elektron variantından istifadə edilib)
- "İlham Əliyev Hacıqabul rayonunda Şirvan suvarma kanalının təməlini qoyub » Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi". president.az (az.). 2024-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-06.
- "İlham Əliyev Hacıqabul rayonunda Şirvan suvarma kanalının təməlini qoyub » Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi". president.az (az.). 2024-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-06.
- Paşayev E. P., Həsənov F. H. "Azdövsutəslayihə" institutunun tarixi və inkişaf yolu. Bakı: Şərq-Qərb, 2010, s. Arxivləşdirilib 2012-11-05 at the Wayback Machine 53
- Paşayev E. P., Həsənov F. H. "Azdövsutəslayihə" institutunun tarixi və inkişaf yolu, s. Arxivləşdirilib 2012-11-05 at the Wayback Machine 60
- Paşayev E. P., Həsənov F. H. "Azdövsutəslayihə" institutunun tarixi və inkişaf yolu, s. Arxivləşdirilib 2012-11-05 at the Wayback Machine 58
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Sirvan suvarma kanali 2024 cu iledek Yuxari Sirvan suvarma kanali 1958 ci ilde istismara verilmis menbeyini Mingecevir su anbarindan goturen suvarma kanali Uzunlugu 123 5 km ve ya 122 km idi yeniden qurmadan sonra 200 kilometrden cox olacaq Yuxari Sirvan kanaliAxdigi yerler Yevlax Agdas Goycay Ucar rayonu Zerdab Agsu Kurdemir Samaxi ve Haciqabul rayonlariGiris Xanabat bendindeki bas qurguUzunlugu 123 5 kmHaqqinda1954 cu ilde Yuxari Sirvan kanalinin layihelendirilmesine baslanildi Teleb olunan muddetlerde kanallarin layihe tapsiriqlari ve isci cizgileri hazirlandi 1958 ci ilde istismara verilib Yuxari Sirvan kanali suyu Xanabat bendindeki bas qurgudan alir Su qebul edilen yerde kanalin dib yuksekliyi 65 33 m dir Anbardan bas qurguya su neql eden kanalin uzunlugu 2 9 km dir Bu kanalin su qebul etdiyi yerde dib yuksekliyi 70 m olduguna gore son illerde 2000 2001 anbarda suyun seviyyesi asagi oldugundan Yuxari Sirvan kanalina teleb olunan suyun verilmesinde problemler yaranmisdir Bunu nezere alan Azerbaycan Meliorasiya ve Su Teserrufati Aciq Sehmdar Cemiyyetinin mutexessisleri anbardan su neql eden kanalda derinlesdirme ve genislendirme isleri aparmis ve su qebul edilen yerde kanalin dib yuksekliyini 68 m e qeder asagi salmislar Bu kanal vasitesile Yevlax Agdas Goycay Zerdab Agsu Kurdemir Samaxi ve Haciqabul rayonlarinin ekin saheleri ve Sirvan qis otlaqlari suvarilir Kanalin uzunlugu 123 5 km serfi 78 m san ve onun uzerinde muxtelif teyinatli 129 hidrotexniki qurgu tikilib Kanalin trassasi boyu relyef seraiti murekkeb olduguna gore onun uzerinde coxlu sayda hidrotexniki qurgularin tikilmesi zerureti yaranib Bele ki kanalin dag silsilesinin cenubu ile uzanan hissesini sel sularindan muhafize etmek meqsedile onun maneesiz kecmesi ucun kanalin sol sahili boyu 80 52 km uzunlugunda dag eteyi kanal cekilmisdir Bu kanalin uzerinde tikilmis 51 eded sel oturucu qurgu vasitesile sel sulari YSK nin sag sahiline oturulur YSK nin Elciyancay Turyancay Goycay Girdimancay ve onun qolu olan Devebatancay cayi ile kesisme yerlerinde 6 eded duker Agsucay ve Nezricayla kesisme yerlerinde ise 2 eded akveduk ve Potu kendi erazisinde bir eded celdaxidan tikilib Gosterilen rayonlarin erazilerinde lazimi olan yerlerde YSK dan su goturmek meqsedile onun uzerinde 33 eded suburaxici sluz tikilib Yay movsumunde Turyancay Goycay Girdimancay caylarinda suyun az olmasi ve yaxud her hansi tehluke yaranan zaman kanalin bosaldilmasi ucun 15 20 m san su buraxmaq qabiliyyetine malik olan dukerlerin giris hissesinde sluzlar qurasdirilib YSK nin yalniz bir yerinde seviyye qaldiran qurgu ehalinin masin ve mexanizmlerin onun sag ve sol sahillerine hereketini maneesiz heyata kecirmek ucun 29 yerde korpu tikilib YSK nin 99 25 km i torpaq mecrada tikilib 29 95 km inde ise beton uzluk cekilib YSK 56 ilden artiqdir ki istismar edilir Bu iller erzinde kanalda lazimi cari ve esasli temir isleri heyata kecirilmesine baxmayaraq hem kanalin trassasinin yamaclarinda ucqunlar hem de onun uzerinde tikilen hidrotexniki qurgularda mueyyen asinmalarin miqdari getgede coxalir Amma kanala suyun verilmesi ve axidilmasi proseslerinin heyata kecirilmesinde esas rolu olan bas suqebuledici qurgunun hidravliki olculerinde her hansi deyisiklik askarlanarsa o derhal aradan qaldirilir Bas qurgudan 2 qapi vasitesile suyun kanala lazimi hecmde verilmesi tenzimlenir Yuxari Sirvan kanalinin uzerinde nasos stansiyalari da qurasdirilmisdir Kanalin dibden eni 8 3 m insaat derinliyi 4 6 3 75 m yamacligi m 2 0 m 1 5 ve kanalda suyun sureti 0 72 0 5 m san dir Yuxari Sirvan kanalinin istismara verilmesinden sonra Sirvan duzunde suvarilan ekin sahelerinin 1950 ci ilde 90 min hektardan 1965 ci ilde 167 min hektara catdirilmisdir Yuxari Sirvan kanali ve onun su oturduyu teserrufatlararasi ve teserrufatdaxili kanallar torpaq mecrada cekildiyinden onlardan sizan sular hesabina qrunt sularinin seviyyesi tedricen qalxaraq torpaqlar sorlasmaga baslayir Ona gore de Sirvan duzunde 1960 ci illerden baslayaraq kollektor drenaj sebekesinin tikintisine baslanilmisdir Kanalin istismarini heyata kecirmek meqsedile onun trassasi boyu dambanin ustu ile masin ve mexanizmlerin normal hereketi ucun yol cekilmisdir Xarici kecidlerYuxari Sirvan kanali novbeti ilin suvarma kampaniyasina hazirlanir Arxivlesdirilib 2012 10 03 at the Wayback Machine Suvarma sistemleri Azerbaycan Respublikasinda Kicik Hidroelektrik stansiyalarin KSES inkisaf perspektivleriMenbeSu ehtiyatlarindan suvarmada istifadenin ekoloji problemleri Memmedova Esmiralda Allahverdi qizi Meliorativ hidrogeologiya Derslik Baki Leman nesriyyat poliqrafiya MMC 2016 268 s Ensiklopediya Meliorasiya ve Su teserrufati Baki 2016 elektron variant Hemcinin baxYuxari Qarabag kanali Bas Mugan kanali Samur Abseron kanaliIstinadlar Sirvan suvarma kanalinin yeniden qurulmasi haqqinda AZERBAYCAN RESPUBLIKASI PREZIDENTININ SERENCAMI Azerbaycan Respublikasinin Edliyye Nazirliyi Huquqi aktlarin vahid elektron bazasi 8 aprel 2024 cu il Prezident Ilham Eliyev Sirvan suvarma kanalinin temelini qoyub Azersu Aciq Sehmdar Cemiyyeti 16 04 2024 2024 04 17 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2024 10 06 Ensiklopediya Meliorasiya ve Su teserrufati Arxiv sureti 7 oktyabr 2024 tarixinden Wayback Machine saytinda Baki 2016 s 479 480 elektron variantindan istifade edilib Ilham Eliyev Haciqabul rayonunda Sirvan suvarma kanalinin temelini qoyub Azerbaycan Prezidentinin Resmi internet sehifesi president az az 2024 10 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2024 10 06 Ilham Eliyev Haciqabul rayonunda Sirvan suvarma kanalinin temelini qoyub Azerbaycan Prezidentinin Resmi internet sehifesi president az az 2024 10 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2024 10 06 Pasayev E P Hesenov F H Azdovsuteslayihe institutunun tarixi ve inkisaf yolu Baki Serq Qerb 2010 s Arxivlesdirilib 2012 11 05 at the Wayback Machine 53 Pasayev E P Hesenov F H Azdovsuteslayihe institutunun tarixi ve inkisaf yolu s Arxivlesdirilib 2012 11 05 at the Wayback Machine 60 Pasayev E P Hesenov F H Azdovsuteslayihe institutunun tarixi ve inkisaf yolu s Arxivlesdirilib 2012 11 05 at the Wayback Machine 58