Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şakir Səlim (10 aprel 1942, Razdolne rayonu[d], Krım MSSR – 18 noyabr 2008, Simferopol) — Görkəmli Kırım tatar şairi, ictimai xadim, tərcüməçi.
| Şakir Səlim | |
|---|---|
| (Krımtatar dilində: Şakir Selim oğlu Selimov) | |
| Doğum tarixi | 10 aprel 1942 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 18 noyabr 2008 (66 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Milliyyəti | Krım tatarı |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, şair |
| Fəaliyyət illəri | 1960-2008 |
| Əsərlərinin dili | Krımtatar dili |
| Üzvlüyü |
|
Həyatı
Şakir Səlim 1942-ci ilin Aprel ayının 10-da Kırımın Ağşeyx rayonundakı Böyük As kəndində doğulmuşdur. Ailənin 8-ci uşağı olan Şakir 2 yaşı tamam olmamış, yəni 1944-cü ilin mayın 18-də xalqı ilə birlikdə Ural dağlarına, oradan da Türküstana, indiki Özbəkistan cümhuriyyətinin Cambay rayonuna sürgün edilmişdir. Sürgün həyatının acılarına dözməyən anası 7 yaşlı Şakiri əzabların ixtiyarına buraxıb dünyasını dəyişib. Şakir kiçik yaşlarından yetimliyin acısını dadsa da, ruhdan düşməyib. Özbəkistanın Cambay rayonunda yaşadıqları zaman da, Səmərqənd şəhərinə köçdükdən sonra da oxuduğu məktəbin əlaçı şagirdi kimi tanınıb və 1958-ci ildə orta məktəbi bitirib.
Onun gəncliyi Sovetlərdə bir dəyişiklik dönəminə düşür. Sov. İKP XX qurultayında Sovet rejiminin nöqsanlarını İ. Sitalinin adına yazmaqla çökməkdə olan hökumətin ömrünü uzatmağa çalışırlar. Sürgün olunmuş xalqların bəzilərinə, çeçenlərə, inquşlara, qaraçaylara, balkarlara vətənə dönmək üçün icazə verirlər. Kırım tatarlarına, axıska Türklərinə və digər xalqlara isə vətənə dönməyə icazə verilmir.
Şakir Səlim əsgərlikdəykən yazdığı "Anam" şeirini o zaman Sovetlər Birliyində Kırım tatarcasında yeganə mətbuat orqanı olan "Lenin bayrağı" qəzetinə göndərir. Yeddi yaşında itirdiyi anasına həsr etdiyi bu şeir 1963-cü ildə çap olunur. Bununla o mətbuat aləminə qədəm qoymuş olur. Əsgərlikdən sonra Şakir Səlim Səmərqənd Dövlət Universitetinin rus dili və ədəbiyyatı fakültəsinə qəbul olunur.
Şakir Səlimin "Lenin bayrağı" qəzetində və "Yıldız" jurnalında çap etdirdiyi şeirləri və A. S. Puşkindən, M. Lermontovdan, A. Tvardovskidən, T. Şevcenkodan etdiyi tərcümələr oxucuların diqqətini cəlb edir. Şakir Səlimin ilə birlikdə "Əbədilik" romanını çevirərək 1981-ci ildə nəşr etdirməsi onun bir tərcüməçi kimi püxtələşdiyindən xəbər verir.
1972-ci ildə Daşkənddə "Ağ bardaq" adlı şeir kitabı çap olunan Şakir Səlimin 1979-cu ildə "Duyğularım", 1981-ci ildə "Sevgi alovu", 1986-cı ildə "Oyanış", 1990-cı ildə "Ellərini dinlə" və 1997-ci ildə "Düşüncə" adlı şeir kitabları işıq üzü görür.
"Düşüncə" kitabına adını verən şeir, şairə 1996-cı ildə Ankarada peyğəmbərimiz Məhəmməd əleyhisalamın mövludu günü münasibətilə keçirilən "Qutlu doğum həftəsi" müsabiqəsində birinci mükafatı qazandırmışdır.
Sərt Sovet senzurasının təzyiqi altında olan Kırım tatar şairlərinə vətənpərvərlik mövzusunda yazmaq, sürgünü xatırlamamaq, Kırımın, Qara dənizin və qoyub gəldikləri yer-yurd adlarının çəkilməməsi tapşırıldığından onlar fikirlərini bəzən mücərrəd, bəzən eyhamla çatdırırdılar. Onlar sanki soydaşlarını səbirli olmağa, güclərini qarşıdakı mübarizəyə saxlamağa çağırırdılar. Şakir Səlimin fikrincə, ömür bitməyən maneələri şərəflə keçdikdə mənalı olur. Şairin "Yıldız" jurnalının 1986-cı ildə çap olunan "Var gücnən" publisistik poemasında böyük bir hadisə kimi qarşılanır. Qaranquş yazın gəlişinin xəbərçisi olduğu kimi bu poema da Kırımlıların sürgünlük faciəsi üzərindən qadağanın qalxdığından xəbər verir.
Şakir Səlim 1989-cu ildə Kırıma qayıtdıqdan sonra daha çox ictimai işlərlə məşğul olur, soydaşlarının Kırıma dönmələri üçün əlindən gələni əsirgəmir, sürgündən qayıdanların yerləşmələrinə, özlərinə təsərrüfat qurmalarına mane olmağa çalışan hökumət məmurlarına, rusların faşistpərəst qüvvələrinə qarşı durur. Bir sözlə harada boşluq görürsə özünü oraya atır. Ana dilində yeni fəaliyyətə başlayan teatrın repertuarının zənginləşməsi üçün Şeksprin "Maqbet", N. Qoqolun "Evlilik", Mustay Kərimin "Ay tutulan gecə" əsərlərini tərcümə edir.
Sovetlər Birliyinin zülmünü unuda bilməyən şair şeirlərində xalqı ayıq-sayıq və mübarizə aparmağa çağırır. Elə buna görədir ki, şairin "Bağçasaray", "Vətənsiz keçməsin sənin bir günün", "Vətən və şeiriyyət", "Kırımnamə", "Kırım cənnət deyil dostlar" və başqa əsərləri az zamanda soydaşlarının dillər əzbəri olmuşdur.
Qoyub getməyə məcbur olduqları şəhər və kəndləri əvvəlki görkəmində görməyən şair ürək giziltilərini oxucusuyla bölüşsə də gələcəyə nikbin baxır.
Şairləri bir-birindən min kilometrlərlə məsafə, yüzilliklər ayırsa da yaşın və yaşadıqları zəmanənin təsiri altında eyni hissləri keçirimlərində şeirlərinin mövzusunda, hətta bəzən ifadələrində də bir yaxınlıqla rastlaşırıq. Şakir Səlimin "Olmadı" şeirini oxuyanda yada 18-ci yüz ildə yaşamış Molla Pənah Vaqifin "Görmədim" müxəmməsi düşür. Sarayda vəzir olan şairin dolanışığı çoxundan yaxşı olsa da o da zəmanəsindən şikayətlənmişdir. 66 illik ömrünün 46 ilini sürgündə yaşayan Şakir Səlim də zəmanəsindən gileylənərkən Molla Pənah Vaqifin çağdaşı Kırımlı Aşıq Ömərin misrasını epiqraf kimi istifadə etmişdir.
İctimai şeirlərlə yanaşı gözəl lirik şeirlər də yazan Şakir Səlimın əsərlərinə musiqi yazılmışdır.
Həmişə dilin təmizliyi uğrunda mübarizə aparan, ana dilini kiçik yaşlarından öyrənilməsi üçün tədris müəssisələri yaradılmasına çalışan şair həm də gənc şair və yazıçıların ustalığının artması üçün əlindən gələni əsirgəməmişdir. Odur ki 1992-ci ildə Kırımda keçirilən qurultayda Şakir Səlim Kırım Tatar Yazıçılar Birliyinin sədri seçilir və "Yıldız" jurnalına redaktor təyin edilir.
Xalq ona böyük etimad göstərərək Kırım Tatar Xalq məclisinə üzv seçmişdi. O da seçicilərinin etimadını doğrultmaq üçün nəinki yerli hakimiyyət orqanlarında çalışan məmurlarla, hətta Rusiyanın və Ukraynanın hökumət rəhbərləri ilə qarşı-qarşıya gəlmişdir. Kırım tatarlarının vətənə dönməsinə yardım üçün beynəlxalq təşkilatların ayırdığı yardımı yerli məmurlar Kefe şəhərlərindəki traleybus parklarının təmirinə və yenidən qurulmasına xərcləyəndə səsini ucaldan, etirazını bildirənlərin önündə Şakir Səlim də olmuşdur. Yol məsrəflərini ödəyə bilmədiklərindən, yaşamağa mənzil tapa bilmədiklərindən vətənə dönə bilməyənlərə kömək məqsədilə vəsait tapmaq üçün çox yerə baş vurmalı olurdu. O xüsusən uşaqların və yeniyetmələrin ana dilində təhsil almasına xüsusi qayğı göstərir, Kırım tatarlarının uşaqları üçün ana dilində bağçalar açılmasına önəm verirdi.
Şairin əməyinin qiymətləndirilməsi, fəaliyyətinin təqdir edilməsi vətənə döndükdən sonra başlanır. Belə ki, 1996-cı ildə Ankarada "Qutlu doğum həftəsi" münasibətilə düzənlənən şeir yarışmasında birinciliyi ona verirlər. Maraqlıdır ki, "Qutlu doğum həftəsi" "Vətən və millət sevgisi imandandır!" şüarı altında keçirilirdi.
Həmin il Türkiyə Yazarlar Birliyinin Quzey Kıbrıs Türk Cümhuriyyətində və Ankarada düzənlədiyi "Türkcənin 4. Beynəlxalq şeir şölənində üç mükafatdan birini Arif Nihat Asya mükafatını qazanan da Şakir Səlim olub. Adam Mitskeviçin "Kırım sonetləri" əsərini Kırım Türkcəsinə tərcümə edir. Bu tərcümə 1997-ci ildə isə Polşada iki dildə Polyak və Kırım tatarcasında çap olunur. Uğurlu tərcümə ona Polşa mədəniyyətinə xidmətə görə təsis edilmiş "Polkul" fondunun mükafatını qazandırır. Şakir Səlim Abdüləziz Vəliyev və Yunus Kandımovla birlikdə Taras Şevçenkonun əsərlərini tərcümə edir. Ukraynalı ədəbiyyatşünas A. İ. Qubarın ön söz yazdığı bu kitab 1999-cu ildə iki dildə nəfis tərtibatla çap edilir.
Şakir Səlim 1998-ci ildə Kırım Tatar Teatrının rejissor və aktyor qrupu ilə birlikdə Taras Şevçenko adına Ukrayna Dövlət mükafatını alır.
Şakir Səlimin son şeirlər kitabı 2006-cı ildə oxuculara təqdim edilən "Kırımnamə" olur. Uzun sürən xəstəlikdən sonra şair 2008-ci ilin noyabrın 18-də dünyasını dəyişir və bir gün sonra onun nəşi Ağ məsciddə torpağa tapşırılır. Allah məkanını cənnət eləsin.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sakir Selim 10 aprel 1942 Razdolne rayonu d Krim MSSR 18 noyabr 2008 Simferopol Gorkemli Kirim tatar sairi ictimai xadim tercumeci Sakir Selim Krimtatar dilinde Sakir Selim oglu Selimov Dogum tarixi 10 aprel 1942 1942 04 10 Dogum yeri Razdolne rayonu d Krim MSSR RSFSR SSRIVefat tarixi 18 noyabr 2008 2008 11 18 66 yasinda Vefat yeri Simferopol Simferopol seher surasi d Krim Muxtar Respublikasi UkraynaMilliyyeti Krim tatariTehsili Semerqend Dovlet UniversitetiFealiyyeti yazici sairFealiyyet illeri 1960 2008Eserlerinin dili Krimtatar diliUzvluyu SSRI Yazicilar Ittifaqi Ukrayna Milli Yazicilar Birliyi d HeyatiSakir Selim 1942 ci ilin Aprel ayinin 10 da Kirimin Agseyx rayonundaki Boyuk As kendinde dogulmusdur Ailenin 8 ci usagi olan Sakir 2 yasi tamam olmamis yeni 1944 cu ilin mayin 18 de xalqi ile birlikde Ural daglarina oradan da Turkustana indiki Ozbekistan cumhuriyyetinin Cambay rayonuna surgun edilmisdir Surgun heyatinin acilarina dozmeyen anasi 7 yasli Sakiri ezablarin ixtiyarina buraxib dunyasini deyisib Sakir kicik yaslarindan yetimliyin acisini dadsa da ruhdan dusmeyib Ozbekistanin Cambay rayonunda yasadiqlari zaman da Semerqend seherine kocdukden sonra da oxudugu mektebin elaci sagirdi kimi taninib ve 1958 ci ilde orta mektebi bitirib Onun gencliyi Sovetlerde bir deyisiklik donemine dusur Sov IKP XX qurultayinda Sovet rejiminin noqsanlarini I Sitalinin adina yazmaqla cokmekde olan hokumetin omrunu uzatmaga calisirlar Surgun olunmus xalqlarin bezilerine cecenlere inquslara qaracaylara balkarlara vetene donmek ucun icaze verirler Kirim tatarlarina axiska Turklerine ve diger xalqlara ise vetene donmeye icaze verilmir Sakir Selim esgerlikdeyken yazdigi Anam seirini o zaman Sovetler Birliyinde Kirim tatarcasinda yegane metbuat orqani olan Lenin bayragi qezetine gonderir Yeddi yasinda itirdiyi anasina hesr etdiyi bu seir 1963 cu ilde cap olunur Bununla o metbuat alemine qedem qoymus olur Esgerlikden sonra Sakir Selim Semerqend Dovlet Universitetinin rus dili ve edebiyyati fakultesine qebul olunur Sakir Selimin Lenin bayragi qezetinde ve Yildiz jurnalinda cap etdirdiyi seirleri ve A S Puskinden M Lermontovdan A Tvardovskiden T Sevcenkodan etdiyi tercumeler oxucularin diqqetini celb edir Sakir Selimin ile birlikde Ebedilik romanini cevirerek 1981 ci ilde nesr etdirmesi onun bir tercumeci kimi puxtelesdiyinden xeber verir 1972 ci ilde Daskendde Ag bardaq adli seir kitabi cap olunan Sakir Selimin 1979 cu ilde Duygularim 1981 ci ilde Sevgi alovu 1986 ci ilde Oyanis 1990 ci ilde Ellerini dinle ve 1997 ci ilde Dusunce adli seir kitablari isiq uzu gorur Dusunce kitabina adini veren seir saire 1996 ci ilde Ankarada peygemberimiz Mehemmed eleyhisalamin movludu gunu munasibetile kecirilen Qutlu dogum heftesi musabiqesinde birinci mukafati qazandirmisdir Sert Sovet senzurasinin tezyiqi altinda olan Kirim tatar sairlerine vetenperverlik movzusunda yazmaq surgunu xatirlamamaq Kirimin Qara denizin ve qoyub geldikleri yer yurd adlarinin cekilmemesi tapsirildigindan onlar fikirlerini bezen mucerred bezen eyhamla catdirirdilar Onlar sanki soydaslarini sebirli olmaga guclerini qarsidaki mubarizeye saxlamaga cagirirdilar Sakir Selimin fikrince omur bitmeyen maneeleri serefle kecdikde menali olur Sairin Yildiz jurnalinin 1986 ci ilde cap olunan Var gucnen publisistik poemasinda boyuk bir hadise kimi qarsilanir Qaranqus yazin gelisinin xebercisi oldugu kimi bu poema da Kirimlilarin surgunluk faciesi uzerinden qadaganin qalxdigindan xeber verir Sakir Selim 1989 cu ilde Kirima qayitdiqdan sonra daha cox ictimai islerle mesgul olur soydaslarinin Kirima donmeleri ucun elinden geleni esirgemir surgunden qayidanlarin yerlesmelerine ozlerine teserrufat qurmalarina mane olmaga calisan hokumet memurlarina ruslarin fasistperest quvvelerine qarsi durur Bir sozle harada bosluq gorurse ozunu oraya atir Ana dilinde yeni fealiyyete baslayan teatrin repertuarinin zenginlesmesi ucun Seksprin Maqbet N Qoqolun Evlilik Mustay Kerimin Ay tutulan gece eserlerini tercume edir Sovetler Birliyinin zulmunu unuda bilmeyen sair seirlerinde xalqi ayiq sayiq ve mubarize aparmaga cagirir Ele buna goredir ki sairin Bagcasaray Vetensiz kecmesin senin bir gunun Veten ve seiriyyet Kirimname Kirim cennet deyil dostlar ve basqa eserleri az zamanda soydaslarinin diller ezberi olmusdur Qoyub getmeye mecbur olduqlari seher ve kendleri evvelki gorkeminde gormeyen sair urek giziltilerini oxucusuyla bolusse de geleceye nikbin baxir Sairleri bir birinden min kilometrlerle mesafe yuzillikler ayirsa da yasin ve yasadiqlari zemanenin tesiri altinda eyni hissleri kecirimlerinde seirlerinin movzusunda hetta bezen ifadelerinde de bir yaxinliqla rastlasiriq Sakir Selimin Olmadi seirini oxuyanda yada 18 ci yuz ilde yasamis Molla Penah Vaqifin Gormedim muxemmesi dusur Sarayda vezir olan sairin dolanisigi coxundan yaxsi olsa da o da zemanesinden sikayetlenmisdir 66 illik omrunun 46 ilini surgunde yasayan Sakir Selim de zemanesinden gileylenerken Molla Penah Vaqifin cagdasi Kirimli Asiq Omerin misrasini epiqraf kimi istifade etmisdir Ictimai seirlerle yanasi gozel lirik seirler de yazan Sakir Selimin eserlerine musiqi yazilmisdir Hemise dilin temizliyi ugrunda mubarize aparan ana dilini kicik yaslarindan oyrenilmesi ucun tedris muessiseleri yaradilmasina calisan sair hem de genc sair ve yazicilarin ustaliginin artmasi ucun elinden geleni esirgememisdir Odur ki 1992 ci ilde Kirimda kecirilen qurultayda Sakir Selim Kirim Tatar Yazicilar Birliyinin sedri secilir ve Yildiz jurnalina redaktor teyin edilir Xalq ona boyuk etimad gostererek Kirim Tatar Xalq meclisine uzv secmisdi O da secicilerinin etimadini dogrultmaq ucun neinki yerli hakimiyyet orqanlarinda calisan memurlarla hetta Rusiyanin ve Ukraynanin hokumet rehberleri ile qarsi qarsiya gelmisdir Kirim tatarlarinin vetene donmesine yardim ucun beynelxalq teskilatlarin ayirdigi yardimi yerli memurlar Kefe seherlerindeki traleybus parklarinin temirine ve yeniden qurulmasina xercleyende sesini ucaldan etirazini bildirenlerin onunde Sakir Selim de olmusdur Yol mesreflerini odeye bilmediklerinden yasamaga menzil tapa bilmediklerinden vetene done bilmeyenlere komek meqsedile vesait tapmaq ucun cox yere bas vurmali olurdu O xususen usaqlarin ve yeniyetmelerin ana dilinde tehsil almasina xususi qaygi gosterir Kirim tatarlarinin usaqlari ucun ana dilinde bagcalar acilmasina onem verirdi Sairin emeyinin qiymetlendirilmesi fealiyyetinin teqdir edilmesi vetene dondukden sonra baslanir Bele ki 1996 ci ilde Ankarada Qutlu dogum heftesi munasibetile duzenlenen seir yarismasinda birinciliyi ona verirler Maraqlidir ki Qutlu dogum heftesi Veten ve millet sevgisi imandandir suari altinda kecirilirdi Hemin il Turkiye Yazarlar Birliyinin Quzey Kibris Turk Cumhuriyyetinde ve Ankarada duzenlediyi Turkcenin 4 Beynelxalq seir soleninde uc mukafatdan birini Arif Nihat Asya mukafatini qazanan da Sakir Selim olub Adam Mitskevicin Kirim sonetleri eserini Kirim Turkcesine tercume edir Bu tercume 1997 ci ilde ise Polsada iki dilde Polyak ve Kirim tatarcasinda cap olunur Ugurlu tercume ona Polsa medeniyyetine xidmete gore tesis edilmis Polkul fondunun mukafatini qazandirir Sakir Selim Abduleziz Veliyev ve Yunus Kandimovla birlikde Taras Sevcenkonun eserlerini tercume edir Ukraynali edebiyyatsunas A I Qubarin on soz yazdigi bu kitab 1999 cu ilde iki dilde nefis tertibatla cap edilir Sakir Selim 1998 ci ilde Kirim Tatar Teatrinin rejissor ve aktyor qrupu ile birlikde Taras Sevcenko adina Ukrayna Dovlet mukafatini alir Sakir Selimin son seirler kitabi 2006 ci ilde oxuculara teqdim edilen Kirimname olur Uzun suren xestelikden sonra sair 2008 ci ilin noyabrin 18 de dunyasini deyisir ve bir gun sonra onun nesi Ag mescidde torpaga tapsirilir Allah mekanini cennet elesin