Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İraq çərkəzləri — çərkəz, çeçen, qumuq və dağıstanlılar da daxil olmaqla, İraqda yaşayan Şimali Qafqaz kökənli insanlar nəzərdə tutulur. Çərkəzlər ifadəsi ümumilikdə çərkəzcə danışan xalqı bildirmək üçün istifadə edilir, lakin diasporada abxazlar, osetinlər, çeçenlər, dağıstanlılar da daxil olmaqla ümumilikdə bütün Şimali Qafqaz xalqlarını ifadə etmək üçün istifadə edilir.
| ||||
| Ümumi sayı | ||||
|---|---|---|---|---|
| 30.000-50.000 | ||||
| Yaşadığı ərazilər | ||||
| | ||||
| Dili | ||||
| Dini | ||||
Tarix
İraqlı şimali qafqazlılar başda Çərkəz bölgəsi olmaqla, Çeçenistan və Dağıstan kökənlidir. İraqda olan Qafqaz xalqları bunlardır: abxazlar, çərkəzlər, inquşlar, çeçenlər, avarlar, ləzgilər və qumuqlar. Onların köçləri illər əvvələ - Qafqaz müharibəsi dövrünə və 1860-cı illərdəki ilə Rus-Çərkəz müharibəsinə qədər gedib çıxır.
Adıgeylər İraqa iki köç dalğası halında gəlmişdir: birbaşa İraqa köç edənlər və Balkanlara köç edib İraqa gələnlər. Çeçenlər və dağıstanlılar da Osmanlı dövründə İraqa yerləşmişdirlər. Eyni zamanda çərkəzlər Türkiyə, Suriya, İordaniya və Fələstin kimi digər qonşu ölkələrdə də yerləşmişdirlər.
Demoqrafiya
Çərkəzlər və ya İraqdakı Şimali Qafqaz kökənli insanların ümumi sayı 30.000-50.000 arasında olduğu təxmin edilməkdədir, ancaq dəqiq sayları bilinmir. Təkcə Bağdadda 30.000 Adıgey ailəsi olduğu bildirilmişdir. Bir çox şimali qafqazlının ərəblər və kürdlər tərəfindən assimiliyasiya olduğu düşünülür. Dağıstan əsilli İraqdakı kürd və ərəb tayfaları vardır. Çeçenlər Şimali Qafqaz kökənli iraqlıların 3/4-ü təşkil etməkdədir.
El-Dağıstanlı, El-Şişani ("Çeçen"), El-Şarkas ("Çerkes") kimi soyadlar Şimali Qafqaz kökənli iraqlılar arasında geniş yayılmışdır.
Əhali
Qafqazlılar cənubda Bəsrə olmaqla şimaldakı Dohuk şəhərinə qədər İraqın hər bir yerinə yerləşmişdirlər. Böyük icmalar halında çərkəzlər Nəcəf, Hilla, Mosul, Kut, Bəsrə, Tikrit, Ərbil, Nəsəriyyə, Divaniyyə, Dohuk, Ramadi, , Tuzhurmatu, kiçik icmalar halında isə Bağdad, Sülaymaniyyə, , Kərkük və Fəlluca kimi şəhərlərdə məskunlaşmışdırlar.
Bağdadda Çeçen məhəlləsi olmaqla İraqda bir çox çeçen kəndi də vardır.
Mədəniyyət
Şimali qafqazlılar habze kimi adət və ənənələrini qoruyub saxlayarkən, İraqdakı qafqazlılar cəmiyyətə inteqrasiya olmaqdadırlar. Cəmiyyət toy və ad günü mərasimlərini, digər xüsusi günlərini, Şimali Qafqaz mədəniyyətlərini və yeməklərini hələ də davam etdirməkdədirlər.
2004-cü ildə iraqlı çeçen, dağıstanlı və çərkəzlər Al-Tadamun adlı Qafqaz icması dərnəyini Kərkükdə qurdular. Bu mədəniyyət dərnəyi Şimali Qafqaz mədəniyyətini bir araya gətirməyi məqsədləyir. Al-Tadamun həmrəylik kimi tərcümə edilir. İraqda şimali qafqazlılar digər ölkələrdəki soydaşları kimi əsasən sünni müsəlmandırlar.
Dil
İraq çərkəzləri digər ölkələrdə yaşayan qafqazlılar kimi həm öz dillərini, həm də olduqları ölkənin rəsmi dilindən istifadə etməkdədirlər. Ana dili əsasən yaşlı nəsillər tərəfindən danışılarkən, gənclər ana dillərindən çox ərəbcədən istifadə edirlər.
Cənubi qafqazlılar
Cənubi Qafqaz köknəli bir çox xalq da İraqda yaşamaqdaqdırlar. Bunlara misal olaraq erməniləri və azərbaycanlıları göstərmək olar. Gürcülər də burada yaşamış və XVIII-XIX əsrlərdə ölkənin idarə olunmasında mühüm mövqeyə sahib olmuşdurlar. İraqı 1932 ilə 1933-cü illər arasında idarə edən baş nazir Naci Şövkət gürcü əsilli idi.
Mühüm şəxslər
- Mahmud Şövkət Paşa - Osmanlı hərbçisi və dövlət xadimi
- - İraqın baş naziri (1924-1925, 1935-1936)
- - İraqın baş naziri (1936-1937)
- - İraq baş naziri (1963-1965, 1967-1968)
Həmçinin bax
İstinadlar
- Ahmet Katav və Bilgay Duman. "Iraqi Circassians (Chechens, Dagestanis, Adyghes)" (PDF). ORSAM Reports. 2013. 27 iyul 2020 tarixində (PDF).
- "The Adyghe people group is reported in 13 countries". www.joshuaproject.net. 15 oktyabr 2020 tarixində .
- "Estimated population of Circassians". CircassianNation.org. 27 iyun 2013 tarixində .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iraq cerkezleri cerkez cecen qumuq ve dagistanlilar da daxil olmaqla Iraqda yasayan Simali Qafqaz kokenli insanlar nezerde tutulur Cerkezler ifadesi umumilikde cerkezce danisan xalqi bildirmek ucun istifade edilir lakin diasporada abxazlar osetinler cecenler dagistanlilar da daxil olmaqla umumilikde butun Simali Qafqaz xalqlarini ifade etmek ucun istifade edilir Iraq cerkezleri Umumi sayi30 000 50 000Yasadigi erazilerButun Iraq boyuncaDiliEreb dili Cerkez dili Cecen dili Qumuq dili ve s DiniSunni muselmanTarixIraqli simali qafqazlilar basda Cerkez bolgesi olmaqla Cecenistan ve Dagistan kokenlidir Iraqda olan Qafqaz xalqlari bunlardir abxazlar cerkezler inquslar cecenler avarlar lezgiler ve qumuqlar Onlarin kocleri iller evvele Qafqaz muharibesi dovrune ve 1860 ci illerdeki ile Rus Cerkez muharibesine qeder gedib cixir Adigeyler Iraqa iki koc dalgasi halinda gelmisdir birbasa Iraqa koc edenler ve Balkanlara koc edib Iraqa gelenler Cecenler ve dagistanlilar da Osmanli dovrunde Iraqa yerlesmisdirler Eyni zamanda cerkezler Turkiye Suriya Iordaniya ve Felestin kimi diger qonsu olkelerde de yerlesmisdirler DemoqrafiyaCerkezler ve ya Iraqdaki Simali Qafqaz kokenli insanlarin umumi sayi 30 000 50 000 arasinda oldugu texmin edilmekdedir ancaq deqiq saylari bilinmir Tekce Bagdadda 30 000 Adigey ailesi oldugu bildirilmisdir Bir cox simali qafqazlinin erebler ve kurdler terefinden assimiliyasiya oldugu dusunulur Dagistan esilli Iraqdaki kurd ve ereb tayfalari vardir Cecenler Simali Qafqaz kokenli iraqlilarin 3 4 u teskil etmekdedir El Dagistanli El Sisani Cecen El Sarkas Cerkes kimi soyadlar Simali Qafqaz kokenli iraqlilar arasinda genis yayilmisdir Ehali Qafqazlilar cenubda Besre olmaqla simaldaki Dohuk seherine qeder Iraqin her bir yerine yerlesmisdirler Boyuk icmalar halinda cerkezler Necef Hilla Mosul Kut Besre Tikrit Erbil Neseriyye Divaniyye Dohuk Ramadi Tuzhurmatu kicik icmalar halinda ise Bagdad Sulaymaniyye Kerkuk ve Felluca kimi seherlerde meskunlasmisdirlar Bagdadda Cecen mehellesi olmaqla Iraqda bir cox cecen kendi de vardir Medeniyyet Simali qafqazlilar habze kimi adet ve enenelerini qoruyub saxlayarken Iraqdaki qafqazlilar cemiyyete inteqrasiya olmaqdadirlar Cemiyyet toy ve ad gunu merasimlerini diger xususi gunlerini Simali Qafqaz medeniyyetlerini ve yemeklerini hele de davam etdirmekdedirler 2004 cu ilde iraqli cecen dagistanli ve cerkezler Al Tadamun adli Qafqaz icmasi derneyini Kerkukde qurdular Bu medeniyyet derneyi Simali Qafqaz medeniyyetini bir araya getirmeyi meqsedleyir Al Tadamun hemreylik kimi tercume edilir Iraqda simali qafqazlilar diger olkelerdeki soydaslari kimi esasen sunni muselmandirlar Dil Iraq cerkezleri diger olkelerde yasayan qafqazlilar kimi hem oz dillerini hem de olduqlari olkenin resmi dilinden istifade etmekdedirler Ana dili esasen yasli nesiller terefinden danisilarken gencler ana dillerinden cox erebceden istifade edirler Cenubi qafqazlilarCenubi Qafqaz kokneli bir cox xalq da Iraqda yasamaqdaqdirlar Bunlara misal olaraq ermenileri ve azerbaycanlilari gostermek olar Gurculer de burada yasamis ve XVIII XIX esrlerde olkenin idare olunmasinda muhum movqeye sahib olmusdurlar Iraqi 1932 ile 1933 cu iller arasinda idare eden bas nazir Naci Sovket gurcu esilli idi Muhum sexslerMahmud Sovket Pasa Osmanli herbcisi ve dovlet xadimi Iraqin bas naziri 1924 1925 1935 1936 Iraqin bas naziri 1936 1937 Iraq bas naziri 1963 1965 1967 1968 Hemcinin baxAdiqlar Cerkez soyqirimi Turkiye cerkezleriIstinadlarAhmet Katav ve Bilgay Duman Iraqi Circassians Chechens Dagestanis Adyghes PDF ORSAM Reports 2013 27 iyul 2020 tarixinde PDF The Adyghe people group is reported in 13 countries www joshuaproject net 15 oktyabr 2020 tarixinde Estimated population of Circassians CircassianNation org 27 iyun 2013 tarixinde