Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
İbrahim xan Əfşarın Car-Balakənə yürüşü — üsyançıları sakitləşdirmək məqsədi ilə 1738-ci ilin payızında Nadir şahın kiçik qardaşı İbrahim xanın komandanlığı ilə Əfşar ordusunun Car-Balakən camaatının üzərinə hərbi ekspedisiyası.
| İbrahim xan Əfşarın Car-Balakənə yürüşü | |||
|---|---|---|---|
 Lüdviq Knit - İbrahim xan Əfşarın rəhbərlik etdiyi ordunun Car-Balakən camaatlığı tərəfindən məğlub edilməsi (1738). Şəkil Azərbaycan Tarix Muzeyində saxlanılır. | |||
| Tarix | noyabr 1738 | ||
| Yeri | Car-Balakən camaatı, Azərbaycan | ||
| Səbəbi | Car-Balakən camaatının üsyanı | ||
| Nəticəsi | Əfşar ordusu məğlub oldu, İbrahim xan Əfşar həlak oldu | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Əfşar ordusu ərazini tərk etdi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
| | |||
Tarixi
Car-Balakən camaatı hərbi və siyasi resursları möhkəmləndirmək məqsədilə yaradılan avarlar və saxurların kənd icmalarının birliyi idi. XVII əsr boyu Car-Balakən azad cəmiyyətləri və İlisu sultanlığı XVIII əsrin birinci yarısında qızılbaşlarla saysız-hesabsız müharibələr aparmış, onlar yeni təhlükə ilə üzləşmişlər. Bu dəfə sərhədləri Hindistandan İraqa və Zaqafqaziyaya qədər uzanan Əfşar imperiyası ilə üz-üzə gəlməli oldular.
XVIII əsrin 30-cu illərinin əvvəllərində Nadir şah Osmanlıları məğlub edərək bütün Zaqafqaziyanı tutmaq iddialarını ortaya qoydu. Car-Balakən camaatı və İlisu sultanlığı şahın tabe olmaq tələbini rədd etdi. Onları cəzalandırmaq üçün 1734-cü ilin qışında o, Cara avarların torpaqlarına yürüş etdi. Lakin Car-Balakən camaatlığını fəth edə bilmədi.
1735-ci ilin sonlarında İlisu sultanlığı ilə həmsərhəd olan Biləncik kəndinin sakinləri öz kəndlərində qızılbaşlara qarşı üsyan qaldırdılar. Qonşu kəndlərin sakinlərini köməyə çağıraraq qızılbaşların bir dəstəsini məğlub etdilər.
1735-ci ilin sonunda Nadir şah üsyançıları sakitləşdirmək üçün yeni yürüşə başladı. O, demək olar ki, bütün dağ kəndlərini dağıtdı. 1736-cı ildə Nadir qardaşı İbrahim xanı Gürcüstan, Ermənistan, Azərbaycan və Dağıstana hakim təyin etdi və özü isə paytaxtına yollandı.
1736-1737-ci illərdə əfşarlar öz hakimiyyətini möhkəmləndirdikdən sonra Şirvanda və Dağıstanda üsyanlar başladı. 1736-cı ilin yazında Surxay xan dağlıların başçılığı ilə köhnə Şamaxı və Dərbəndə hücum etdi. Əfşarlar onun Ərdəbili işğal edəcəyindən narahat idi. 1736-cı ilin payızında antsuxlar və carlılar Kaxetiyada əfşarlara hücum etdi. Buna cavab olaraq İbrahim xan 20 minlik qoşunla onların üzərinə yeridi. Lakin onun yürüşü nəticəsiz qaldı. Car-Balakən camaatı “ona heç nə, nə vergilər, nə girovlar, nə də başqa bir şey vermədən barışdılar”.
Şah ordusu Əfqanıstana gedəndə Surxayın oğlu Murtuzəli 1737-ci ildə Şirvana və Şəkiyə basqın etdi. Dağlılar Tiflisə və Qarabağa çatdılar, Nuxanı mühasirəyə aldılar və Ərəş qalasını (hazırki Ağdaş) aldılar. 1737-ci ilin sonunda İbrahim xan böyük itkilər bahasına onları Kaxetidən sıxışdırıb çıxartdı. Üsyançıların qüvvələrini parçalamağa çalışan İbrahim xan Dağıstan feodallarını onlara qarşı qaldırmağa çalışırdı. Bu məqsədlə 1738-ci ilin yayında o, Kürə gəldi və orada Şamxal Xasbulatı, Surxayı, usmi Əhməd xanı və Əli Sultan Saxurskini danışıqlara dəvət etdi, lakin sonuncular istisna olmaqla, heç kim bu çağırışa qoşulmadı. Usmi, Murtaza-Əli, Surxay xanın oğlu və Antsux Qaneqanın rəhbəri Əfşar hakimiyyətinə tabe olmaqdan imtina etdi.
Yürüş
Şahın Hindistana qarşı yürüşə çıxması üçün əlverişli anı gözləyən dağlılar üsyan etdilər. Üsyanı yatırmaq üçün Nadir şahın qardaşı İbrahim xanın başçılığı ilə 32 və ya 38 min nəfərdən ibarət ordu üsyançılar üzərinə yeridi.
Üsyançılar kömək üçün Dağıstan feodallarına müraciət etdilər. Qazıqumuqlu Surxay xanın oğlu Murtuzəli və Saxurlu Məhəmməd bəy Car-balakənlilərin göməyinə gəldi. Üsyançılara kömək etmək üçün Dağıstandan 20 minlik ordu gəldi. Bu barədə Nadir şahın salnaməçisi Məhəmməd-Kazım yazır: "Böyük Usminin başçılığı ilə Tabarsaran, Xınalıq, Axtı-para, Kurel və başqa yerlərdə yaşayan tayfalardan iyirmi minə yaxın insan gəldi. Üç gün Carlılar onları ərzaqla təmin etdilər. Ləzgi kəşfiyyatçıları Əfşar ordusunun döyüş qabiliyyəti və təhcizatı haqqında məlumat verdi. Carlılar arasında şücaətdə Rüstəm-Dastan kimi, səxavətdə Xatəm Tai kimi iki məşhur başçı var idi. Onlardan birinin ləqəbi İbrahim-divanə (Adələv İbrahim), digərinin isə Xəlil idi. Ləzgilərin geri çəkilməsini öyrəndikdən sonra ruhdan düşmədilər. Hər şeydən əvvəl onlar iki minə yaxın məşhur tüfəngçisinə qalib qoşunların keçməli olduğu bütün postları, keçidləri və yolları ələ keçirməyi tapşırdılar. Onlar özləri qoşun toplamağa başladılar".
Beləliklə, dağlılar böyük bir orduya qarşı demək olar ki, təkbaşına dayanmalı oldular. Bir az sonra Dağıstan avarlarının kiçik bir dəstəsi Malaçilav Untukulskinin başçılığı ilə onların köməyinə gəldi. Car qoşunlarına yerli hərbi rəhbərlərdən İbrahim-divanə və Xəlil ləqəbli Adəlav İbrahim başçılıq edirdi.
İstinadlar
- Пиотровский, 1988
- "О походах Надир-шаха в Дагестан". 2015-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-12-31.
- Алиев, Умаханов, 1986
- Магомедов, 1999
- Сотавов, 2013
- Козлова А.Н. Страница истории освободительной борьбы народов Дагестана. М., 1976, С. 128
- Садыки М.Г., Саидов М.-С., Шихсаидов А.Р. Восточные источники по истории Дагестана. Махачкала: ИИЯЛ. 1980. 121.
Ədəbiyyat
- Алиев Б. Г., Умаханов М.-С. К. Союзы сельских общин в борьбе за независимость Дагестана в XVII—первой половине XVIII в // Освободительная борьба народов Дагестана в эпоху средневековья. Мх.: ИИЯЛ ДагФАН СССР. 1986.
- Магомедов Р. М. Подъем антишахского движения на Восточном Кавказе в 1736—1738 годах // Даргинцы в дагестанском историческом процессе. II (3000 nüs.). Мх.: ru:Дагестанское книжное издательство. 1999. ISBN .
- Пиотровский Б. Б. Второй поход Надира на Дагестан // История народов Северного Кавказа с древнейших времен до конца XVIII в. М.: Наука. 1988. ISBN .
- Сотавов Н. А. Второе нашествие Надира на Дагестан. Поражение иранцев в Джаро-Белоканах // Крах «Грозы Вселенной» в Дагестане : Монография / 2-е изд., расш. и доп (PDF). Мх.: ИД «Эпоха». 2013.
Xarici keçidlər
- Разгром Ибрагим-хана в Джарском ущелье: опыт исторической реконструкции (1738 г.)
- Звезда Надир-шаха закатилась в горах Дагестана - «Военно-исторический журнал ».-2012.-№4.-С.72-75
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu sehifede is davam etmekdedir Mudaxile etmeye telesmeyin Eger komek etmek isteyirsinizse ya da sehife yarimciq qalibsa sehifeni yaradan istifadeci ile elaqe qura bilersiniz Sehifenin tarixcesinde sehife uzerinde islemis istifadecilerin adlarini gore bilersiniz Redaktelerinizi menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqale sonuncu defe 58 saniye evvel En Merker muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile Ibrahim xan Efsarin Car Balakene yurusu usyancilari sakitlesdirmek meqsedi ile 1738 ci ilin payizinda Nadir sahin kicik qardasi Ibrahim xanin komandanligi ile Efsar ordusunun Car Balaken camaatinin uzerine herbi ekspedisiyasi Ibrahim xan Efsarin Car Balakene yurusuLudviq Knit Ibrahim xan Efsarin rehberlik etdiyi ordunun Car Balaken camaatligi terefinden meglub edilmesi 1738 Sekil Azerbaycan Tarix Muzeyinde saxlanilir Tarix noyabr 1738Yeri Car Balaken camaati AzerbaycanSebebi Car Balaken camaatinin usyaniNeticesi Efsar ordusu meglub oldu Ibrahim xan Efsar helak olduErazi deyisikliyi Efsar ordusu erazini terk etdiMunaqise terefleriEfsarlar Imperiyasi Car Balaken camaati Dagistan konulluleri Qaziqumuq xanligi Ilisu sultanligi Qaytaq usmiliyi TabasaranKomandan lar Ibrahim xan Efsar Adelev Ibrahim Mehemmed Xelil Maqomed Bey Saxurski Ehmed xan Qaytagski Murtazeli Qaziqumuxski Malacilav UntukulskiTereflerin quvvesi32 38 min 20 minItkiler24 min canli quvve belli deyilTarixiCar Balaken camaati herbi ve siyasi resurslari mohkemlendirmek meqsedile yaradilan avarlar ve saxurlarin kend icmalarinin birliyi idi XVII esr boyu Car Balaken azad cemiyyetleri ve Ilisu sultanligi XVIII esrin birinci yarisinda qizilbaslarla saysiz hesabsiz muharibeler aparmis onlar yeni tehluke ile uzlesmisler Bu defe serhedleri Hindistandan Iraqa ve Zaqafqaziyaya qeder uzanan Efsar imperiyasi ile uz uze gelmeli oldular XVIII esrin 30 cu illerinin evvellerinde Nadir sah Osmanlilari meglub ederek butun Zaqafqaziyani tutmaq iddialarini ortaya qoydu Car Balaken camaati ve Ilisu sultanligi sahin tabe olmaq telebini redd etdi Onlari cezalandirmaq ucun 1734 cu ilin qisinda o Cara avarlarin torpaqlarina yurus etdi Lakin Car Balaken camaatligini feth ede bilmedi 1735 ci ilin sonlarinda Ilisu sultanligi ile hemserhed olan Bilencik kendinin sakinleri oz kendlerinde qizilbaslara qarsi usyan qaldirdilar Qonsu kendlerin sakinlerini komeye cagiraraq qizilbaslarin bir destesini meglub etdiler 1735 ci ilin sonunda Nadir sah usyancilari sakitlesdirmek ucun yeni yuruse basladi O demek olar ki butun dag kendlerini dagitdi 1736 ci ilde Nadir qardasi Ibrahim xani Gurcustan Ermenistan Azerbaycan ve Dagistana hakim teyin etdi ve ozu ise paytaxtina yollandi 1736 1737 ci illerde efsarlar oz hakimiyyetini mohkemlendirdikden sonra Sirvanda ve Dagistanda usyanlar basladi 1736 ci ilin yazinda Surxay xan daglilarin basciligi ile kohne Samaxi ve Derbende hucum etdi Efsarlar onun Erdebili isgal edeceyinden narahat idi 1736 ci ilin payizinda antsuxlar ve carlilar Kaxetiyada efsarlara hucum etdi Buna cavab olaraq Ibrahim xan 20 minlik qosunla onlarin uzerine yeridi Lakin onun yurusu neticesiz qaldi Car Balaken camaati ona hec ne ne vergiler ne girovlar ne de basqa bir sey vermeden barisdilar Sah ordusu Efqanistana gedende Surxayin oglu Murtuzeli 1737 ci ilde Sirvana ve Sekiye basqin etdi Daglilar Tiflise ve Qarabaga catdilar Nuxani muhasireye aldilar ve Eres qalasini hazirki Agdas aldilar 1737 ci ilin sonunda Ibrahim xan boyuk itkiler bahasina onlari Kaxetiden sixisdirib cixartdi Usyancilarin quvvelerini parcalamaga calisan Ibrahim xan Dagistan feodallarini onlara qarsi qaldirmaga calisirdi Bu meqsedle 1738 ci ilin yayinda o Kure geldi ve orada Samxal Xasbulati Surxayi usmi Ehmed xani ve Eli Sultan Saxurskini danisiqlara devet etdi lakin sonuncular istisna olmaqla hec kim bu cagirisa qosulmadi Usmi Murtaza Eli Surxay xanin oglu ve Antsux Qaneqanin rehberi Efsar hakimiyyetine tabe olmaqdan imtina etdi YurusSahin Hindistana qarsi yuruse cixmasi ucun elverisli ani gozleyen daglilar usyan etdiler Usyani yatirmaq ucun Nadir sahin qardasi Ibrahim xanin basciligi ile 32 ve ya 38 min neferden ibaret ordu usyancilar uzerine yeridi Usyancilar komek ucun Dagistan feodallarina muraciet etdiler Qaziqumuqlu Surxay xanin oglu Murtuzeli ve Saxurlu Mehemmed bey Car balakenlilerin gomeyine geldi Usyancilara komek etmek ucun Dagistandan 20 minlik ordu geldi Bu barede Nadir sahin salnamecisi Mehemmed Kazim yazir Boyuk Usminin basciligi ile Tabarsaran Xinaliq Axti para Kurel ve basqa yerlerde yasayan tayfalardan iyirmi mine yaxin insan geldi Uc gun Carlilar onlari erzaqla temin etdiler Lezgi kesfiyyatcilari Efsar ordusunun doyus qabiliyyeti ve tehcizati haqqinda melumat verdi Carlilar arasinda sucaetde Rustem Dastan kimi sexavetde Xatem Tai kimi iki meshur basci var idi Onlardan birinin leqebi Ibrahim divane Adelev Ibrahim digerinin ise Xelil idi Lezgilerin geri cekilmesini oyrendikden sonra ruhdan dusmediler Her seyden evvel onlar iki mine yaxin meshur tufengcisine qalib qosunlarin kecmeli oldugu butun postlari kecidleri ve yollari ele kecirmeyi tapsirdilar Onlar ozleri qosun toplamaga basladilar Belelikle daglilar boyuk bir orduya qarsi demek olar ki tekbasina dayanmali oldular Bir az sonra Dagistan avarlarinin kicik bir destesi Malacilav Untukulskinin basciligi ile onlarin komeyine geldi Car qosunlarina yerli herbi rehberlerden Ibrahim divane ve Xelil leqebli Adelav Ibrahim basciliq edirdi IstinadlarPiotrovskij 1988 O pohodah Nadir shaha v Dagestan 2015 01 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 12 31 Aliev Umahanov 1986 Magomedov 1999 Sotavov 2013 Kozlova A N Stranica istorii osvoboditelnoj borby narodov Dagestana M 1976 S 128 Sadyki M G Saidov M S Shihsaidov A R Vostochnye istochniki po istorii Dagestana Mahachkala IIYaL 1980 121 EdebiyyatAliev B G Umahanov M S K Soyuzy selskih obshin v borbe za nezavisimost Dagestana v XVII pervoj polovine XVIII v Osvoboditelnaya borba narodov Dagestana v epohu srednevekovya Mh IIYaL DagFAN SSSR 1986 Magomedov R M Podem antishahskogo dvizheniya na Vostochnom Kavkaze v 1736 1738 godah Dargincy v dagestanskom istoricheskom processe II 3000 nus Mh ru Dagestanskoe knizhnoe izdatelstvo 1999 ISBN 5 297 00577 9 Piotrovskij B B Vtoroj pohod Nadira na Dagestan Istoriya narodov Severnogo Kavkaza s drevnejshih vremen do konca XVIII v M Nauka 1988 ISBN 5 02 009486 2 Sotavov N A Vtoroe nashestvie Nadira na Dagestan Porazhenie irancev v Dzharo Belokanah Krah Grozy Vselennoj v Dagestane Monografiya 2 e izd rassh i dop PDF Mh ID Epoha 2013 Xarici kecidlerRazgrom Ibragim hana v Dzharskom ushele opyt istoricheskoj rekonstrukcii 1738 g Zvezda Nadir shaha zakatilas v gorah Dagestana Voenno istoricheskij zhurnal 2012 4 S 72 75