Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xaqani Şirvani (təq. 1121, Şirvan, Şirvanşahlar dövləti – təq. 1199, Təbriz, Eldənizlər dövləti[d]) — klassik Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, şair-filosof, nasir.
| Xaqani Şirvani | |
|---|---|
| fars. خاقانی | |
 Xaqani Şirvaninin Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyində saxlanan portreti | |
| Doğum adı | Əfzələddin İbrahim Əli oğlu Xaqani Şirvani |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Şamaxı |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Təbriz |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı | Şirvanşahlar dövləti |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Atası | Əbülhəsən Əli[d] |
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı |
| Əsərlərinin dili | farsca və ərəbcə |
| Janr | poeziya |
 Xaqani Şirvani Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı ilə Şirvani Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısına daxil edilmişdir.
Həyatı
Şairin adı İbrahim, atasının adı Əli idi. Orta əsr mənbələrində o, belə təqdim edilir: Əbu Bədil Əfzələddin İbrahim ibn Əli Nəccar ibn Osman ibn İbrahim Həqaiqi Həssanul-Əcəm Xaqani Şirvani. Burada Həqaiqi, Həssanul-Əcəm və Xaqani onun təxəllüsü, Əfzələddin ləqəbi, Əbu Bədil kunyəsi və Şirvani mənsub olduğu yerin adı-nisbəsidir.
Xaqani təqribən 1126-cı ildə Şamaxının tat kəndlərindən biri[] olan Məlhəm kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini əmisindən almış və dövrünün müxtəlif elmlərinə dərin maraq göstərmişdir. Gənc yaşlarından yüksək şairlik istedadını göstərən Xaqani Şirvanşahlar sarayına dəvət edilir və orada böyük şöhrət tapır. Saray çəkişmələri nəticəsində şair həbs edilir. Həbsdə olduğu dövrdə o "Həbsiyyə" şeirlərini yazır. Daha sonralar Xaqani Yaxın Şərq ölkələrində səfərdə olmuş və təəssüratlarını poetik əsərlərdə vermişdir. Şair ömrünün son illərini Təbrizdə keçirmişdir. Xaqani 1199-cu ildə vəfat etmiş və Təbrizin Şairlər qəbiristanlığında dəfn edilmişdir.
Yaradıcılığı
Xaqaninin zəngin ədəbi irsi 17 min beytlik lirik şeirlər divani, "Töhfətül-İraqeyn" poemasından, bədii nəsrin maraqlı nümunələri olan 60 məktubdan ibarətdir. Divanındakı şeirlər qəsidə, qəzəl, mədhiyyə, mərsiyə, rübai və s. ibarətdir. Onun ictimai-fəlsəfi məzmunlu əsərlərinə "Şiniyyə" və "Mədain xərabələri" qəsidələri, "Həbsiyyə" şeirləri və "Töhfətül-İraqeyn" poeması daxildir.
İslam Şərqinin bir çox elmlərinə vaqif olan sənətkar bütün bunları quru, yorucu bir dillə yox, şirin, cazibədar, heyranedici poeziya dili ilə təqdim edir. Dövrünün elmlərini dərindən bilən Xaqani bəzən incə bir eyhamla bütöv əsərlərə sığa bilən fikir ifadə etmiş olur. Bəzən isə onun əsərlərində dövrünün şəriət xadimlərinin müəyyən etdiyi ehkamlarla uyuşmayan ezopdilli qənaətlər də irəli sürülür, poetik simvollardan geniş istifadə edilir.
Azərbaycan ədəbiyyatında ilk epistolyar məsnəvi sayılan "Töhfətül-İraqeyn" ("İki İraqın töhfəsi") (1156) poemasında da Xaqani bir sıra simvol və eyhamların köməyi ilə özü ilə mühiti arasında olan dərin ziddiyyətləri açıb göstərməyə nail olmuşdur. Bu baxımdan istər Xaqani, istərsə də Nizami yaradıcılığına dialektik inkişaf meyli xasdır. Bu şairlər təbiət və cəmiyyəti donmuş halda deyil, daim inkişaf və yüksəlişdə götürüb baxmağa güclü meyl nümayiş etdirirlər. Xüsusən Nizami yaradıcılığı bu baxımdan bütövlükdə dünya ədəbiyyatlarında özünəməxsus mərhələ təşkil edir. Xaqani Şirvani Şamaxıdakı saray mühitinin əzici təsirinə dözməmiş, Məkkəyə ziyarətə getdikdən sonra bir daha saraya qayıtmayaraq Təbrizdə məskən salmış və orada da vəfat etmişdir.
Xaqani həm də Azərbaycan ədəbiyyatında ən böyük lirik şairlərdən biri kimi tanınır. Onun qəzəl və rübailərində Azərbaycan poeziya məktəbinin ən yaxşı ənənələrinin əsası qoyulmuşdur. Xaqani yaradıcılığında Azərbaycan poetik məktəbinin öz əksini tapmış özəlliklərindən biri də türklüyə dərin məhəbbətdir. Sonralar Nizami yaradıcılığında bu xüsusiyyət özünün zirvəsinə çatmışdır.
Səsləndirilmiş şeirləri
- Bəri bax — səsləndirən: Nurəddin Mehdixanlı
Şeirlərinə yazılmış musiqi əsərləri
- Bülbül — Bəxtəvər oldum — musiqi: Tofiq Quliyev
- Azər Zeynalov — Bəxtəvər oldum — musiqi: Tofiq Quliyev
- Rəşid Behbudov — Nazənin — musiqi: Cahangir Cahangirov
- Yaşar Seferov — Nazenin — musiqi: Cahangir Cahangirov
Xaqaniyə ithaf əsərlər
- "Xaqani" mənzum dramı (1955) — şair: Məmməd Rahim
- "Sözün xaqanı" roman (2020) — şair, yazıçı: Sona Abbasəliqızı
Filmoqrafiya
İstinadlar
- Gershevitch I., Yarshater E., Frye R. N., Jackson P., Avery P. The Cambridge History of Iran (ing.). Cambridge University Press, 1968. Vol. 5. P. 569.
- Moin M. Müin lüğəti. Amir Kabir Publishers, 1972.
- """Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları"nın və "Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı"nın təsdiq edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 7 may]] 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı" (az.). nk.gov.az. 2019-05-11. 2020-11-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-13.
- "Şöhrəti vüqarına sığışdırmayan şair. Xalq Cəbhəsi.- 2012.- 13 noyabr.- S.14". 2021-03-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-27.
- . 2020-06-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-27.
Xarici keçidlər
- Xaqani Şirvani — Seçilmiş əsərləri. Bakı: "Lider" nəşriyyatı, 2004.
- Xaqani Şirvani. "Ərəbcə şeirləri" – filoloji tərcümələr 2017-06-22 at the Wayback Machine (az.)
- Əfzələddin Xaqani gürcü mətbuatında (az.)
- Хагани Ширвани: "Как я красавицу-грузинку полюбил…" (rus.)
- Xaqani Şirvani — Şərq intibahının görkəmli nümayəndəsi (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xaqani Sirvani teq 1121 Sirvan Sirvansahlar dovleti teq 1199 Tebriz Eldenizler dovleti d klassik Azerbaycan edebiyyatinin gorkemli numayendesi sair filosof nasir Xaqani Sirvanifars خاقانی Xaqani Sirvaninin Azerbaycan Dovlet Incesenet Muzeyinde saxlanan portretiDogum adi Efzeleddin Ibrahim Eli oglu Xaqani SirvaniDogum tarixi 1126Dogum yeri SamaxiVefat tarixi 1199Vefat yeri TebrizDefn yeri Suera meqberesiVetendasligi Sirvansahlar dovletiMilliyyeti azerbaycanliAtasi Ebulhesen Eli d Fealiyyeti sair yaziciEserlerinin dili farsca ve erebceJanr poeziyaXaqani Sirvani Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllar Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 7 may 2019 cu il tarixli 211 nomreli Qerari ile Sirvani Azerbaycan Respublikasinda eserleri dovlet varidati elan edilen muelliflerin siyahisina daxil edilmisdir HeyatiSairin adi Ibrahim atasinin adi Eli idi Orta esr menbelerinde o bele teqdim edilir Ebu Bedil Efzeleddin Ibrahim ibn Eli Neccar ibn Osman ibn Ibrahim Heqaiqi Hessanul Ecem Xaqani Sirvani Burada Heqaiqi Hessanul Ecem ve Xaqani onun texellusu Efzeleddin leqebi Ebu Bedil kunyesi ve Sirvani mensub oldugu yerin adi nisbesidir Xaqani teqriben 1126 ci ilde Samaxinin tat kendlerinden biri menbe gosterin olan Melhem kendinde anadan olmusdur Ilk tehsilini emisinden almis ve dovrunun muxtelif elmlerine derin maraq gostermisdir Genc yaslarindan yuksek sairlik istedadini gosteren Xaqani Sirvansahlar sarayina devet edilir ve orada boyuk sohret tapir Saray cekismeleri neticesinde sair hebs edilir Hebsde oldugu dovrde o Hebsiyye seirlerini yazir Daha sonralar Xaqani Yaxin Serq olkelerinde seferde olmus ve teessuratlarini poetik eserlerde vermisdir Sair omrunun son illerini Tebrizde kecirmisdir Xaqani 1199 cu ilde vefat etmis ve Tebrizin Sairler qebiristanliginda defn edilmisdir YaradiciligiN Babayev Xaqani Sirvaninin portreti Gence Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Xaqaninin zengin edebi irsi 17 min beytlik lirik seirler divani Tohfetul Iraqeyn poemasindan bedii nesrin maraqli numuneleri olan 60 mektubdan ibaretdir Divanindaki seirler qeside qezel medhiyye mersiye rubai ve s ibaretdir Onun ictimai felsefi mezmunlu eserlerine Siniyye ve Medain xerabeleri qesideleri Hebsiyye seirleri ve Tohfetul Iraqeyn poemasi daxildir Islam Serqinin bir cox elmlerine vaqif olan senetkar butun bunlari quru yorucu bir dille yox sirin cazibedar heyranedici poeziya dili ile teqdim edir Dovrunun elmlerini derinden bilen Xaqani bezen ince bir eyhamla butov eserlere siga bilen fikir ifade etmis olur Bezen ise onun eserlerinde dovrunun seriet xadimlerinin mueyyen etdiyi ehkamlarla uyusmayan ezopdilli qenaetler de ireli surulur poetik simvollardan genis istifade edilir Azerbaycan edebiyyatinda ilk epistolyar mesnevi sayilan Tohfetul Iraqeyn Iki Iraqin tohfesi 1156 poemasinda da Xaqani bir sira simvol ve eyhamlarin komeyi ile ozu ile muhiti arasinda olan derin ziddiyyetleri acib gostermeye nail olmusdur Bu baximdan ister Xaqani isterse de Nizami yaradiciligina dialektik inkisaf meyli xasdir Bu sairler tebiet ve cemiyyeti donmus halda deyil daim inkisaf ve yukselisde goturub baxmaga guclu meyl numayis etdirirler Xususen Nizami yaradiciligi bu baximdan butovlukde dunya edebiyyatlarinda ozunemexsus merhele teskil edir Xaqani Sirvani Samaxidaki saray muhitinin ezici tesirine dozmemis Mekkeye ziyarete getdikden sonra bir daha saraya qayitmayaraq Tebrizde mesken salmis ve orada da vefat etmisdir Xaqani hem de Azerbaycan edebiyyatinda en boyuk lirik sairlerden biri kimi taninir Onun qezel ve rubailerinde Azerbaycan poeziya mektebinin en yaxsi enenelerinin esasi qoyulmusdur Xaqani yaradiciliginda Azerbaycan poetik mektebinin oz eksini tapmis ozelliklerinden biri de turkluye derin mehebbetdir Sonralar Nizami yaradiciliginda bu xususiyyet ozunun zirvesine catmisdir Seslendirilmis seirleri Beri bax seslendiren Nureddin MehdixanliSeirlerine yazilmis musiqi eserleriBulbul Bextever oldum musiqi Tofiq Quliyev Azer Zeynalov Bextever oldum musiqi Tofiq Quliyev Resid Behbudov Nazenin musiqi Cahangir Cahangirov Yasar Seferov Nazenin musiqi Cahangir CahangirovXaqaniye ithaf eserler Xaqani menzum drami 1955 sair Memmed Rahim Sozun xaqani roman 2020 sair yazici Sona AbbaseliqiziFilmoqrafiyaXaqani film 1980 IstinadlarGershevitch I Yarshater E Frye R N Jackson P Avery P The Cambridge History of Iran ing Cambridge University Press 1968 Vol 5 P 569 Moin M Muin lugeti Amir Kabir Publishers 1972 Eserlerin dovlet varidati elan edilmesi Qaydalari nin ve Eserleri dovlet varidati elan edilen muelliflerin ve dovlet varidati elan edilen filmlerin Siyahisi nin tesdiq edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 7 may 2019 cu il tarixli 211 nomreli Qerari az nk gov az 2019 05 11 2020 11 24 tarixinde Istifade tarixi 2019 05 13 Sohreti vuqarina sigisdirmayan sair Xalq Cebhesi 2012 13 noyabr S 14 2021 03 01 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 27 2020 06 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 06 27 Xarici kecidlerVikianbarda Xaqani Sirvani ile elaqeli mediafayllar var Vikimenbede Muellif Xaqani Sirvani ile elaqeli melumatlar var Xaqani Sirvani Secilmis eserleri Baki Lider nesriyyati 2004 Xaqani Sirvani Erebce seirleri filoloji tercumeler 2017 06 22 at the Wayback Machine az Efzeleddin Xaqani gurcu metbuatinda az Hagani Shirvani Kak ya krasavicu gruzinku polyubil rus Xaqani Sirvani Serq intibahinin gorkemli numayendesi az