Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Əbdülqədir Geylani – İslam alimi, Qadiriyyə təriqətinin qurucusu.
| Əbdülqədir Geylani | |
|---|---|
| Əbu Məhəmməd Əbdülqədir Geylani bin Əbu Saleh bin Musa Cəngidost | |
| Doğum tarixi | 17 mart 1078 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 14 fevral 1166 (87 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İranın Gilan əyalətində 1078 (H. 471) də doğulub. Ləqəbi, Əbu Məhəmməddir. Mühyiddin, Gövs-ül-əzəm, Qütbü Rəbbani, Sultan-ul-övliya, Qütbü əzəm kimi ləqəbləri vardır. Atası Əbu Saleh bin Musa Cəngidostdur. Həsənin oğlu Həsəni Müsənnanın oğlu Abdullahın soyundandır. Anasının adı Fatimə, ləqəbi Ümm-ül-xeyr olub seyidədir. Bunun üçün Abdülqədir Geylani, həm seyid, həm şərifdir. Hüseynin övladına seyid, Həsəninkinə şərif deyilir. Abdülqədir Geylani 1166 (H.561) da Bağdadda vəfat etdi. Türbəsi Bağdaddadır. Fiqh və hədis elmlərində müctəhid idi. qurucusudur. Orta boylu, zəif bünyəli, geniş sinəli, elm üçün vəfalılıqda bənzəri az tapılan bir vəli idi.
Doğumundan əvvəlki işarələr
Abdülqədir Geylani daha doğulmadan, əvvəl böyük bir şəxs olacağına dair əlamətlər, işarələr görülmüşdü. Atası yuxusunda Məhəmmədi, Əshabı kiramı və övliyanı gördü. Rəsulullah əfəndimiz özünə; "Ey Əbu Saleh! Allah bu gecə sənə kamil, yetkin və dərəcəsi yüksək bir kişi övlad lütf etdi. O mənim oğulum və sevdiyimdir. Övliya arasında dərəcəsi yüksək olacaq." buyurdu. Doğulduqdan sonra da halları ilə diqqətləri çəkdi.
Uşaqlıq və gənclik illəri
Abdülqədir heç bir uşağa bənzəmirdi. Ramazan günləri anasından süd əmmir, bölgə xalqı Ramazanın giriş çıxışını onun bu vəziyyətinə görə təyin edirdi. 18 yaşında edərkən bir inəyin, hikməti ilahiyyə ilə "Sən bunun üçün yaradılmadın," deməsi üzərinə anasından icazə alıb elm təhsili üçün Bağdada gəldi. Yolda karvanın yolunu kəsən quldurlara anasına düzgünlükdən ayrılmayacağına dair verdiyi söz üçün pulunu saxlamadan verməsindən ötəri quldurlar utanıb tövbəkar oldular.
Təhsili
Abdülqədir Geylani on səkkiz yaşında Bağdada gəldi. Buradakı alimlərdən dərs almaq surətiylə hədis, fiqh və təsəvvüf elmlərində öyrəndi. Fiqh elmini; , , kimi fiqh alimlərindən öyrəndi. Hədis elmini; , , , , , , , , , , , kimi hədis alimlərindən öyrəndi. Təsəvvüf elmini isə; Şeyx ilə götürmüşdür.
Elm təhsilini tamamlayıb yetişdikdən sonra, vəz və dərs verməyə başladı. Müəllimi mədrəsəsində verdiyi dərs və vəzlərinə gələnlər mədrəsəyə sığmaz küçələrə daşardı. Bu səbəblə, Bağdad xalqının köməkləriylə ətrafında olan evlər də əlavə edilmək surətiylə mədrəsə genişlədildi.
İnziva dövrü
Abdülqədir Geylani, bir müddət dərs verib insanlara irşad etdikdən, haqq və həqiqəti anlatdıqdan sonra, dərs və vəz verməyi buraxdı. İnzivaya çəkilib, təkliyi seçdi. Sonra səhralara çıxdı. Bağdadın yaşamağa başladı. Bütün vaxtını ibadət, riyazət və mücahədə ilə nəfsinin arzu və istəklərini etməmək, istəmədiklərini etməklə keçirməyə başladı. Buyurdu ki: "İraqın səhra və xarabalarında 25 il insanlardan uzaq qaldım. Mənim kimsədən, kimsənin məndən xəbəri yox idi. Bəzən uzun müddət yeməzdim və "Acam! Acam!" deyə mədəmin fəryadını eşidərdim. Bəzən üzərimə elə ağırlıqlar gəlir idi. Bu sırada; "Şübhəsiz çətinliklə birlikdə bir asanlıq vardır, şübhəsiz çətinliklə birlikdə asanlıq vardır." tərcüməsindəki İnşirah Surəsinin beşinci və altıncı ayəsini oxuduğumda üzərimdəki ağırlıqlar dağılıb, gedərdi."
"Şeytanlar müxtəlif qılıq və paltarlara bürünüb toplu halda yanıma gəlir, məni yolumdan çevirmək üçün məşğul olardılar. Ürəyimdə böyük bir əzm və müqavimət hiss edərdim. İçimdən bir səs; "Ey Abdülqədir! Onlarla mübarizə et, onlara qalib gələcəksən." deyərdi. İçlərində bir şeytan dayanmadan yanıma gəlir; "Buradan get, belə edərəm, belə edərəm." deyə məni təhdid edərdi. Cani könüldən, "La havle və la qüvvətə mütləq billahil aliyyil əzm" oxuyunca, onun tamamilə yandığını görərdim."
Bir dəfə Əbdülqədir Geylani belə bir səs eşitdi: "Ey Abdülqədir! Mən sənin Rəbbinəm! Sənə haramları mübah, sərbəst etdim. ""Başqasına qadağan olan şeyləri sənə halal etdim." deyirdi. Bundan sonra Abdülqədir Geylani "Euzübesmələ" çəkdi. "Qovulmuş şeytandan Allaha sığınaram. Sus ey lənətlənmiş!" deyə qışqırdı. Bundan sonra eyni səs; "Ey Abdülqədir! Rəbbinin icazəsi ilə müxtəlif yerlərdə mənə aldanmayaraq, şərimdən, pisliyimdən xilas oldun. Halbuki mən bu yolla yetmiş adamı yoldan çıxarmışdım." dedi. Onun şeytan olduğunu necə anladığını soruşduqlarında; "Sənə haramları halal etdim, sözündən anladım. Çünki Allah belə şeyləri əmr etməz." buyurdu.
Şeytanı başımdan elədikdən sonra mənə çox ləzzətli bəzəkli və parlaq şeylər göründü. "Bunlar nədir?" dedim; "Dünya zövqləri və zinətləridir." deyildi. Dünya və onun göz qamaşdırıcı ləzzəti və tez tükənən nemətləri özünə çəkmək istədi lakin Allah məni onlardan da qorudu. Onlara heç qiymət vermədim. Bunun üçün itib getdilər. Sonra Allahın razılığına qovuşma yolunda insanın önünə çıxan maneələri gördüm. "Bunlar nədir?" dedim. "Sənin içində olan maneələrdir." deyildi. Bunlara üstün gələ bilmək üçün bir il məşğul oldum.
Sonra içimi seyr etdim. Ürəyimin bir çox şeylərə bağlandığını boş xəyallar qurduğunu, özünü saraylarda sandığını gördüm. "Bunlar nədir?" dedim. "Arzu və istəklərindir." deyildi. Tam bir il məşğul olduqdan sonra ürəyimi onlardan təmizləyə bildim.
"Yenə öz şəklində mənə gəlir, özünə dost olmam üçün yalvarardı. Üz verməyincə güc tətbiq etmək istəyərdi. Bir dəfə onu, bütün xəstəlikləri üzərində, arzu və istəkləri dibdiri, şeytanları əmrinə hazır olaraq gördüm. Bir il mübarizə etdim. Allahın icazəsi ilə xəstəliklərini yaxşılaşdırdım, arzu və istəklərini qırdım, şeytanlarını qovdum. Qısaca nəfsimlə tədricən, mərhələ mərhələ mübarizə etdim.
"Bütün bunlara baxmayaraq, hələ məqsədə və əsl istədiyimə çata bilməmişdim. Bunun üçün, təvəkkül, və zənginlik kimi qapıları sınadım. Axtardığımı kasıblıq qapısında tapdım. Burada böyük bir şərəfə qovuşdum, qulluq sirrinə çatdım, sonsuz azadlığa çatdım. Bütün arzu və istəklərim buz kimi əridi. Bütün bəşəri sifətlərim itdi. Könlümdən Allahdan başqa hər şeyi çıxarıb, həmişə Onunla olmaq olan mərtəbəsinə çatdım".
"Nəhayət bütün varlıqlardan üz çevirdim. Hər şeyim Allah üçün oldu. Səhralarda cəzbə halında özümdən keçmiş olaraq gəzərdim. Özümə gəldiyimdə özümü olduğum yerlərdən çox uzaqlarda tapardım. Bir gün bu halda bir saat qədər getmişdim. Sonra özümü Bağdada on iki günlük uzaqlıqda bir yerdə tapdım. Düşüncəyə daldığımda bir səs mənə; "Sən ki Abdülqədirsən, buna heyrətmi edirsən?" dedi."
"Səhralarda gəzərkən "Ol" sözü ilə lütf olundum. Allahın icazəsi ilə istədiyim olardı. Bunun üçün çox şey tapdım... Sonra belə etməkdən həya etdim. Allaha qarşı ədəbi güdərək hamısını tərk etdim."
Şeyx Həmmad Dəbbas ilə tanışlığı
Əbdülqədir Geylani bu uzun gəzmələrdən sonra Bağdada dönürdü. Xıdırın önünə çıxıb, şəhərə girməsinə mane oldu. "Əmr var. Yeddi il Bağdada girməyəcəksən." dedi. Bu səbəblə, Bağdadın kənarlarında yeddi il, yerdən bitən mübah bəkliyatı yeyərək gözlədi. Bildirilən müddət bitincə; "Ey Abdülqədir! Bağdada gir, sərbəstsən." deyə bir səs eşitdi. Soyuq və yağışlı bir gecədə Bağdada girdi. Düz Şeyx Hammad min Müslim Dəbbasın zaviyəsinə gəldi və gecəni orada keçirdi. Səhər Şeyx onu görüncə ağlayaraq; "Oğulum Abdülqədir! Bu dövlət bu gün bizim, sabah sizin olacaq." dedi.
Bir müddətdən bəri Bağdadda olan Abdülqədir Geylani fitnə və qarışıqlıqlar olunca təkrar səhralara çıxmaq istədi. Hədiyyə qapısı deyilən yerə gəlincə; "Hara gedirsən? Dön, hər kəs səndən faydalanacaq." deyən bir səs eşitdi. "Mən dinimi qurtarmaq istəyirəm." dediyində; "Qorxma, dininə bir zərər gəlməyəcək." deyildi. Düşünməyə başladı və bu işin həqiqətini bildirməsi üçün Allaha yalvardı. Bu əsnada Müzəffəriyyə deyilən yerdən keçərkən biri qapını açıb; "Ey Abdülqədir! Buyurun." dedi. Yanına varın tərəfindən; "Söylə, dünən Allahdan nə istəmişdini ?" dedi. Abdülqədir Geylani çaşıb cavab verə bilmədi. Bunun üzərinə o Şəxs qapını şiddətlə yüzünə çarpdı. Dünən Allahdan nə istədiyini düşünərək getməyə başladı. Bir az sonra o şəxsin Şeyx Həmmad Dəbbas olduğunu xatırladı.
Bundan sonra onun söhbətlərinə gedər, həll edə bilmədiyi sirri, gizli şeyləri ondan soruşardı. O da ona bir-bir açıqlayardı. Bəzən elm öyrənmək üçün başqa tərəflərə getdiyindən onunla görüşə bilməzdi. Dönüncə müəllimi ona; "Allah xatirinə haralara gedirsən? Bu ətrafda səndən daha alim biri varmı?" deyərdi. Şeyx Həmmadın müridləri ona bəzən; "Sən alim birisən. Burada nə işin var, buradan getsənə." deyərlər; Şeyx Həmmad da onlara; "Utanmırsınızmı? Onu buradan qovmaqmı istəyirsiniz. İçinizdə onun kimisi yoxdu. Mənim ona əziyyət etdiyimə baxmayın. Onu sınamaq, məndən kamala çatması, yetkinləşməsi üçün belə edirəm, məna aləmində onu böyük bir dağ kimi görürəm." deyərdi.
Yenə bir söhbət yığıncağında, Abdülqədir Geylani çölə çıxmışdı. Şeyx Həmmad; "Bu gənci görürsünüzmü? Bir zaman gələcək ayağı bütün vəlilərin boyunda olacaq, hər vəli ona itaət edəcək." dedi.
Başqa bir gün o gəlincə ayağa qalxıb; "Xoş gəldin Abdülqədir! Sən ariflərin, Allahı tanıyanların seyidi, əfəndisisən. Sənin bayrağın şərqdən qərbə qədər dalğalanacaq. Bütün boyunların sənə əyiləcəyini və möminlərin üstündə bir dərəcəyə çatacağını müjdələrim." dedi.
Şeyx Tacül arifin Əbul-Vəfa ilə tanışlığı
Zamanındakı digər övliya da kəramət olaraq irəlidə onun dərəcəsinin yüksək olacağını xəbər verdilər. Abdülqədir Geylani zaman zaman Şeyx həzrətlərinin yanına da gedərdi. Əbul-Vəfa həzrətləri o gəlincə ayağa qalxar, yanındakılara; "Ayağa qalxın, övliyadan biri gəlir." deyərdi. Ona qarşı bu şəkildə deməsinə heyrətlənən tələbələrinə; "Hələ zamanı var. Vaxtı gəlincə, oxumuş, hər kəs bu gəncə möhtac olacaq, onun bolluğundan, mənəvi elmindən faydalanacaq..." deyərdi. Bir dəfə də; "Ey Bağdadlılar! Allaha and içərəm ki, onun başında bir ucu şərqdə bir ucu da qərbdə olan bayraqlar dalğalanacaq." dedi və Abdülqədir Geylaniye dönüb; "Bu gün söz bizim lakin irəlidə sənin olacaq. O zaman bu qocanı xatırlayarsan." deyə xitab etdi.
Məhəmmədin Əbdülqədir Geylaniyə övliyalıq verilməsini müjdələməsi
Nəhayət Abdülqədir Geylani Bağdadda insanları irşada, Allahın bəyəndiyi yolda olmağa dəvətə və nəsihət verməyə başladı. Bir gün özünü nurların örtdüyünü gördü. Bu hal nədir deyə soruşduqda, Rəsulullah əfəndimiz Allahın sənə verdiyi yüksək dərəcəni təbrik etməyə gəlir, deyildi. Nurun get-gedə çoxaldığı bir anda Rəsulullah əfəndimiz görünərək bir paltar verdilər. Sonra; "Bu, qütblük deyilən vəlilərə aid övliyalıq paltarıdır." buyurdular.
Rəsulullah əfəndimizdən Əli vasitəsiylə gələn xəbərlər, mənəvi elmlər ondan sonra Həsən ilə Hüseyn və on iki imamdan digərləri ilə davam etdi. Bunlardan sonra gələn xəbərlər həmişə on iki imam vasitəsiylə gəldi. Abdülkadir Geylani dünyaya gəlib vəli olana qədər həmişə belə idi. Lakin o övliyalıqda yüksək dərəcəyə qovuşunca, on iki imamdan gələn xəbərlər, elmlər, bərəkətlər onun vasitəsiylə gəldi. Başqa heç bir vəli bu mövqeyə çata bilmədi. Bunun üçün; "Əvvəlki vəlilərin günəşi batdı. Bizim günəşimiz üfüq üzərində sonsuz qalacaq, batmayacaq." buyurdular. Qiyamətə qədər, hər vəliyə xəbərlər onun vasitəsiylə gələcəkdir. Bunun üçün özünə "Qövs-ül-Əzam" (Ən böyük Qövs) deyildi. bu xüsusda onun vəkilidir.
Əbdülqədir Geylaninin övliyalıqdakı dərəcəsinin yüksəkliyini zamanındakı bütün övliya qəbul etmişdi. Şeyx izah edər: Yuxumda Rəsulullah əfəndimizi gördüm. "Ya Rəsulullah! Şeyx Abdülqədir, ayağım bütün vəlilərin boyu üzərindədir, deyir nə buyurarsınız?" deyə soruşdum. "Doğru söyləmişdir. O mənim himayəmdə bir qütbdür, bu necə olmasın?" buyurdu. "Adiyy min Müsafir; "Bu sözü tək o söylədi, başqasından eşitmədim. O bununla öz zamanındakı fərdiyyət deyilən mövqesini açıqlayar. Onun kimi heç kim belə söyləməyə məzun, icazəli deyil." deyər.
Abdülqədir Geylani bu sözü söylədiyində, yer üzündə vəlilər boyunlarını ona doğru uzatdı. O anda boyunu uzadanlardan biri . Ona nə üçün belə etdiyini soruşduqlarında belə dedi: "Bu anda Abdülqədir Bağdadda "Ayağım, hər vəlinin boyundadır" deyir. ; "O bu sözü mənəvi əmrlə söylədi." dedi.
də; "Bəli mən Məğribdə ona boyunu uzadanlardan biriyəm." buyurdu.
həzrətləri də; "Bunun mənası, irəlidə o qədər kəramət göstərəcək ki, inad edən və doğru yoldan sapanlardan başqası onu inkar etməyəcək." dedi.
Böyük alim ; "Şübhəsiz o, övliyanın sultanı idi." demişdi.
həzrətləri buyurar ki: "Abdülqədir Geylani bu sözü söyləyincə, bütün vəlilərin ürəklərindəki nurlar artdı. Elmlərində bərəkət, hallarında yüksəklik görüldü. Çünki onlar istisnasız, başlarını onun ayağına doğru uzatmışlar idi."
Qədiriyyə təriqəti
Abdülqədir Geylaninin təsəvvüfdəki yoluna Qədiriyyə təriqəti deyilir. Təriqətinin xüsusiyyəti, dinin əmr və qadağanlarına uyğun gəlmək, davamlı , Allahı xatırlamaq, könülü Allahdan başqasından qurtarmaqdır.
Abdülqədir Geylani təsəvvüf məlumatlarını hər kəsin anlayacağı şəkildə təqdim etdi. Rəsulullah əfəndimizin bərəkətiylə sözləri çox şirin və təsirli idi. Özləri belə izah edər: beş yüz iyirmi birinci iliin Şəvval ayının on altısı olan Çərşənbə axşamı günü günortadan əvvəl, Rəsulullah əfəndimizi yuxumda gördüm. "Ey oğlum, nə üçün danışmırsan?" buyurdu. "Atacığım mən xariciyəm. Bağdad fəsihlərinin yanında necə danışaram?" dedim. "Ağızını aç!" buyurdu. Ağızımı açdım. Yeddi dəfə ağızıma sürdü və; "İnsanlarla danış, onları gözəl hikmət və vəzlər ilə Rəbbinin yoluna çağır." buyurdu. Günorta namazını qıldım. Yanımda izdihamlı insanlar gördüm. Nitqim tutuldu. gördüm. Məclisdə mənim qarşımda ayaq üstə dayanır və mənə; "Ey oğulum nə üçün danışmırsan?" deyirdi. "Atacığım! Nitqim, danışmam tutuldu, danışa bilmirəm." dedim. "Ağızını aç." buyurdu. Açdım. Altı dəfə sürdü "Nə üçün yeddiyə tamamlamadınız?" dedim. "Rəsulullaha qarşı olan ədəbimdən." buyurdu və gözdən itdi. Bundan sonra ən fəsih bir dillə danışmağa başladım.
Bir gün, minbərdə oturmuş vəz edirdi. Birdən sürətlə ən son pilləyə endi. Ayaqda, əlini əlinin üstünə qoyaraq, təvazökar bir şəkildə dayandı. Bir müddət sonra minbərə çıxdı. Köhnə yerinə oturdu və vəzinə davam etdi. Oradakılardan biri, nə oldu deyə sual edincə; "Cəddim Rəsulullahı gördüm. Gəldi və minbər qarşısında dayandı. Həya edib, son pilləyə endim. Qalxıb, getməyə başlayınca, mənə yerimə oturmamı və insanlara vəz etməmi əmr etdi." dedi.
Söhbətlərində bəzən bir neçə adam coşaraq özündən keçərdi. Həftədə üç gün, cümə, çərşənbə axşamı və bazar ertəsi gecəsi xalqa vəz edərdi. Vəzində, alim və övliyadan şəxslər də olar, hamısı böyük bir dinclik içərisində dinlərlərdi. Qırx il belə davam etdi. Soruşulan suallara çox açıq və doyurucu cavablar verərdi. Dərs və fətva verməyə iyirmi səkkiz yaşında başlamış olub, bu hal altmış yaşına qədər davam etdi. Hüzurunda Qurani Kərim qüsursuz, çox sadə, riayətlə oxunardı.
Dərin elm sahibi idi. On üç növ elmdə dərs verərdi. Səhər və ikindidən sonra təfsir, hədis və fiqh; günortadan sonraları Qurani Kərim və dərsləri oxudardı. Axşam və səhər isə, üsulu fiqh ilə nahv, ərəbi cümlə məlumatı verərdi. Onun bərəkətiylə tələbələr tez irəliləyərdi.
deyər ki: "Gənckən zəif oxuyurdum. Mənə bir gün Abdülqədir Geylaninin vəzlərində çox təsirli danışdığını söylədilər. Vaxt tapa bilmədiyim üçün gedə bilməzdim. Nəhayət bir gün vəz verdiyi yerə getdim. Məni görüncə; "Bizim söhbətimizdə ol, səni Sibəveyh edək." dedi. O gündən sonra yanından ayrılmadım. Din məlumatlarında və ağılı elmlər deyilən digər köməkçi elmlərdə çox istifadə etdim. "
Bir gün biri hüzurunda Qurani Kərim oxudu. Abdülqədir Geylani ayəti kərimələri təfsir etməyə başladı. Qırx şəkildə təfsir etdi və hamısının göstərdi. Orada olanlar tək on bir təfsiri anlaya bildi və dinləyənləri heyrətləndirdi. Sonra; "Sözü burada buraxıram. İndi sözü tövhidə gəldik "lə ilahə illəllah"" dedi. Bunları söyləyər söyləməz camaatı bir hal örtdü, hamısı özlərindən keçdi.
Əvvəl lazım olan din məlumatlarını öyrənməyi tövsiyə edərdi. Cubbai adındakı bir şəxs izah edər: "Övliyanın həyatından və sözlərindən bəhs edən ərəbi Hilyət-ül-Övliya kitabını birindən dinləmişdim. Ürəyim yumşaldı və xalqdan uzaqlaşıb tək ibadətlə məşğul olmaq istədim. Gedib Abdülqədir Geylaninin arxasında namaz qıldıqdan sonra hüzurunda oturdum. Mənə baxıb; "Əgər inzivaya çəkilmək istəsən, əvvəl elm, sonra da mürşidi kamillərin hüzurunda ədəb öyrən. Daha sonra inzivaya, tək ibadətə başla. Yoxsa, ibadət edərkən dində bilmədiyin bir şeyi öyrənmək lazım olar da, yerindən ayrılmaq vəziyyətində qalarsan." buyurdu.
Abdülqədir Geylaninin şöhrəti hər tərəfi örtüncə, Bağdadın irəli gələn alimləri, hər biri bir məsələ soruşub sınamaq üçün hüzuruna gəlib oturdular. Bu əsnada Abdülqədir Geylaninin sinəsindən ancaq ürək gözü açıq olanların görə bildiyi bir nur çıxdı və alimlərin sinəsindən keçib getdi. Alimləri bir hal örtdü. Bunun üzərinə onları tək-tək bağrına basdı və indi suallarınızı sorun buyurdu. Hər biri suallarını soruşub, dərhal cavabını aldı. Onlara; "Sizə nə oldu belə?" deyildiyində; "Hüzurunda oturduğumuzda, bütün bildiklərimizi unutduq. Bizi bağrına basınca unutduqlarımızı təkrar xatırladıq. Suallarımızı soruşduqda, elə cavablar aldıq ki, heyrətdə qaldıq." dedilər.
belə izah etmişdir: "Mən, Abdülqədir Geylaninin məclisində ikən, Rəsulullah əfəndimizi gördüm. Bir dəfə də Xıdır əleyhissalamı görmüşdüm. "Hər kim dünyada qurtuluşa çatmaq və səadətə qovuşmaq istəsə, Şeyx Abdülqədirin məclisinə davam etsin!" buyurmuşdu."
belə söyləmişdir: "1166 (H. 561) ildə Bağdada girdiyimizdə, Abdülqədir Geylanini elmin zirvəsinə yüksəlmiş gördük. O, elmi ilə əməl edər, özünə soruşulan çətin suallara doyurucu cavablar verərdi. Bütün gözəl xasiyyətlərə və üstün xüsusiyyətlərə sahib idi. Onun kimi bir şəxsə daha heç rast gəlmədik."
Dinə uyğun olmayan bir şeyə icazə verməzdi. Bir gün yanında; "Filan çox ibadəti və kəramətləri ilə məşhurdur." deyə danışıldı və bu arada; "Mən dərəcə baxımından Yunus əleyhissalamı keçdim." dediyi nəql edildi. Bunu eşidincə üzündə hirs əsərləri görüldü...
Çox səbirli idi. Tələbələrinin suallarını qızmadan cavablandırar, dərsi gec anlayanlara səbirlə izah edərdi. Ubey adında, izah edilənləri çətin qavrayan bir tələbə vardı. Bir gün dərs əsnasında ibn-üs-Semhal adında bir şəxs gəlmişdi. Abdülqədir Geylaninin onun dərsi gec anlamasına qarşı göstərdiyi dözümə heyran qaldı. O tələbə dərsini alıb çıxdıqdan sonra, göstərdiyi səbirə heyrətləndiyini söyləyincə, Abdülqədir Geylani ; "Bir həftə daha yorulacağam, ondan sonra vəfat edəcəyəm." buyurdu. Dediyi kimi bir həftə sonunda dünya ölçüsündəki görünüşündən sıyrıldı!
Vəfatı
Abdülqədir Geylani vəfat edəcəyi sırada, oğullarına buyurdu ki: "Yanımdan ayrılın! Çünki zahirdə, görünüşcə sizinlə, batində Allah ilə bərabərəm." Yenə o əsnada buyurdular: "Yanımda sizdən başqaları da vardır. Onlara yer açın. Onlara ədəbi güdün. Burada böyük vardır. Onları sıxışdırmayın!" Yenə; "Əleykum-əsassalam və rahmətullahi və berekatühü. Allah məni və sizi bağışlasın! Allah mənim və sizin tövbələrimizi qəbul etsin!" Bir gün bir gecə davamlı belə buyurdular.
Oğlu Şeyx Abdürrəzzaq izah edər: Qövs-ül əzəm, o əsnada, əllərini qaldırıb, uzatdı və; "Və əleykum salam və rahmətullahi və berekatühü! Tövbə edin!" buyurdu.
Vəfat edərkən iki dəfə; "Allahümme rəfiq al a'lâ." deyib; "Sizə gəlirəm, sizə gəlirəm." buyurdu. Təkrar buyurdu ki: "Durun!" Bunun ardından, ona ölüm və halı gəldi. Bu halda ikən; "Məndən kimsə bir şey soruşmasın. Mən, Allahın elmində bir haldan başqa bir hala keçməkdəyəm." buyurdu.
Son anlarında, oğulu Abdülcəbbar; "Atacığım, bədənin ağrı hiss edirmi?" deyə ifadə edincə; "Bütün üzvlərim ağrı içindədir. Tək ürəyimdə heç ağrı və əzab yox. O, Allah ilədir." buyurdu.
Oğulu Şeyx Əbdüləziz; "Xəstəliyiniz necədir?" deyə soruşduqda; "Mənim xəstəliyimi, insan, cin və mələklərdən heç biri bilməz və anlaya bilməz. Allahın elmi, hökmü ilə nöqsanlı olmaz. Hökm dəyişər, elm isə dəyişməz. Allah, dilədiyini silər, dilədiyini yazar. Ümm-ül-kitab ondadır, ona etdiyindən sual olunmaz. Qullara isə, etdikləri soruşular." buyurdu.
Daha sonra; "Qüdrət ilə hakim, qullarına ölüm ilə qalib olan Allah, hər ayıb və qüsurdan münəzzəhdir. La ilahə illəllah Məhəmmədin Rəsulullah!" Sonra da; "Allah Allah Allah..." deyib sonra səsini kəsdi, dilini damağına yapışdırıb, mübarək ruhunu təslim etdi.
oğlu Abdulvəhhab qıldırdı. Cənazə mərasiminə gələn böyük izdiham səbəbiylə ancaq gecə defn edilə bildi.
Yaradıcılığı
Əsərlərindən bəziləri bunlardır:
- əl-Gunye li-Talibi Tariq-ıl Haqq: İman, ibadət və əxlaqi mövzuları ehtiva edər.
- əl-Fethurrabbani vəl-bolluq-ur-Rahmani: Vəzlərindən ibarətdir.
- Fütuh-ul-Gayb: Bu əsər vəzlərindən və oğulu Abdurrəzzaka vəsiyyətindən ibarətdir.
- əl-Fuyuzatu'r-Rabbaniyye fi Evrad-il-Kadiriyye: Dua və virdlerden ibarətdir.
- Məktubat: On beş məktubdan ibarətdir.
Uca xüsusiyyətlərini dilə gətirmədə sözlərin gücsüz qaldığı o uca vəli kamil insan, Qövsül Əzəm, Vəlayətin Sultanı, Sultanü'l Övliya, Sertacü'l Övliya, Kutbu'r Rəbbani, Qövsü's Səmədani kimi uca sifətlərlə xatırlanır.
Abdülqədir Geylani, 1077 (hicri 470) ildə, Peyğəmbərimizin vəfatından 445 il sonra, Xəzər dənizinin cənubunda Geylan qəsəbəsində doğulmuş, 1165 (hicri 562) ilində 91 illik möhtəşəm bir ömürdən sonra, yəni 833 il əvvəl bu aləmlə vidalaşmışdır. Soy etibarilə həm Seyid, həm də Şərif idi. Yəni soyu, atası Seyid Musa tərəfindən İmamı Həsən Əfəndimizə, anası Fatma Xatun tərəfindən də İmamı Hüseyn Əfəndimizə söykənirdi. Onun üçün bu ibarə məşhur olmuşdur: "Vəlilər Sultanı Abdülqədir Geylani, eşq ilə doğuldu, kamal ilə ömür sürdü və kamalı eşq ilə Rəbbinə çatdı."
Bir dəfə belə buyurmuşdur: "Hallacı Mənsur, yanıldı. Nə var ki, zamanında əlindən tutacaq kimsə çıxmadı. Mənə gəlincə, hər yolda qalanı kürəyimə sahəm. Yoldaşlarım, müridlərim, sevənlərim, ta qiyamətə qədər, nə vaxt darda qalsalar, əllərindən tutacağam. Hər nə niyyətlə olursa olsun adımızı anan və qapımıza gələn hər kəsə kömək əlimiz uzanar. Ey burada dayanan! Atam sürətlə yol alar. Mizrağım mütləq hədəfə isabət edər. Qılıncım qından çıxdı, həm də itidir. Hər an səni qorumaqdayam, amma sən qafilsən; anlaya bilməzsən."
Seyid Sultan Abdülqədir Geylani Həzrətləri həm maddi elmlərdə həm də mənəvi elmlərdə dövrünün tək nüfuzu idi. O alim idi, pirlərin piri idi, qaynağını Həbib-i Kibriyanın o sonsuz dəryasından götürürdü. Məlumat cəhətdən hər kəs ona möhtac idi. Soruşurdular da, soruşurdular. O da dayanmadan, istirahət etmədən cavab verirdi də cavab verirdi. İnsanlara, istədikləri hər nədirsə, Rəhmanın bitməz tükənməz Xəzinəsindən paylayırdı.
Seyid Abdülqədir Geylanidən 150 il sonra dünyaya gələn Əfəndimiz "Bütün övliyanın boyu üzərinə olan Geylaninin ayağı mənim gözümün nuru üzərinə olsun," deyərək qarşılıq vermişdir. Rəvayətə görə, bir gün uzun bir müddət heç hərəkətsiz dayandığını görən və bunun səbəbini soruşan tələbələrinə Geylani Həzrətləri, "Vəlayət qoxusu Buxaradan gəlir," demişdir. Həzrətləri Həccə gedərkən Pirin türbəsini ziyarət etmiş; bu sırada mənəvi bir halla, Seyid Abdülqədir Geylani Həzrətlərinin əlinin ürəyinə nəqş edildiyini və qəbz halının həll edildiyini gördüyündən özünə "Şahı Nəqşibənd" ləqəbi götürmüşdür. Geylaninin bolluq və himmətindən istifadə edərək ona olan minnətdarlığını, söhbətini göstərən Əfəndimiz, bu xüsusu bu müstəsna şeirində dilə gətirər:
Hər iki aləmin sultanı Şah Abdülqədir
Övladı Adəmin xaqanı Şah Abdülqədir,
Ərşin, Kürsinin, Qələmin ayı həm günəşi,
Ən böyük nurdan bir ürək nuru Şah Abdülqədir.
Bu şeir məna böyüklərinin bir-birini necə anladıqlarını, bir-birlərinə necə söhbət etdiklərini, necə köməkləşdiklərini və mənən necə tövhid bayrağının daşıyıcıları olduğunu göstərən bir ibrət cədvəlidir. Bu cədvəl bizə bu böyüklərin ardından gedənlərin, bir-birlərini necə anlayıb rəftar edəcəkləri barəsində bir açar mahiyyətindədir.
Seyid Abdülqədir Geylani Həzrətləri oğuluna belə vəsiyyət etmişdir: "Təsəvvüf elə bir haldır ki, o hala kimsənin söz ilə çatması mümkün deyil. Onun üçün bir kasıba rast gəlsən elminə söykənərək onunla münaqişə etmə, etirazda olma. Könülünü almağa bax. Bunu yaxşı bil ki, təsəvvüf səkkiz hal üzrədir: 1. Mərhəmət və şəfqət, 2. Düzgünlük, 3. Sədaqət, 4. Comərdlik, 5.Sabretmek, 6. Sirr tutmaq, 7. Kasıblığını və acizliyini bilmək, 8. Rəbbinə şükür etmək."
Seyid Abdülqədir Geylani Həzrətləri oğuluna belə vəsiyyət etmişdir: "Təsəvvüf elə bir haldır ki, o hala kimsənin söz ilə çatması mümkün deyil. Onun üçün bir kasıba rast gəlsən elminə söykənərək onunla münaqişə etmə, etirazda olma. Könülünü almağa bax. Bunu yaxşı bil ki, təsəvvüf səkkiz hal üzrədir: 1. Mərhəmət və şəfqət, 2. Düzgünlük, 3. Sədaqət, 4. Comərdlik, 5.Səbr etmek, 6. Sirr tutmaq, 7. Kasıblığını və acizliyini bilmək, 8. Rəbbinə şükür etmək."
Abdülqədir Geylani Həzrətlərinə heyranlıqlarını və minnətdarlıqlarını izah edib bitirə bilməyən Haqq aşiqlərindən bir neçə misra belədir: Yunus Əmrə deyər ki:
Səyyah olub şol aləmi axtarsan
Abdülqədir kimi sultan tapılmaz
Cəddi Məhəmməddir, əgər soruşsan
Abdülqədir kimi sultan tapılmaz.
Haqq yeri yaradıb göyü düzəli
Xoş nəzər etmiş ona əzəli
Övliyalar sərçeşmesi, məna gözəli
Abdülqədir kimi sultan tapılmaz.
http://www.aljlees.com/7s3898203-3027.html O zamandan bu yana əsrlər əsrləri qovmuş, amma Seyid Abdülqədir Geylani Həzrətlərinin günəşi həmişə eyni qalmışdır. O günəş ki, hələ kənarların kənarına çatdıracaq əngin üfüqlər çəkir. O, Əbu Məhəmməd, Kutbu'r Rəbbani, insanların və cinlərin rəhbəri olan Seyid Sultan Abdülqədir Geylanidir. Tam səkkiz əsrdən çoxdur insanların sığınacağı, darda qalmışların köməyinə yetişici olmağa davam etmişdir. O batmayan günəşdir. Mənkıbe və kəramətləri sayıla bilməyəcək qədər çoxdur. Heç bir vəlidə ondakı qədər çox kəramət görülməmişdir.
O, Qövsül Əzəmdir; Ona bu adı Cənabı Haqq lütf etmişdir. Adətləri cıracaq və ağılları donduracaq qədər halları və kəşfləri olmuşdur. O, zikri daim, fikri çox, ürəyi yumşaq, üzü təbəssümlü, ruhu incə, əliaçıq, elmi ümid etməyin, əxlaqı üstün və soyu təmiz bir Şəxsi Şərifdir. O və onun yolunun nurdan halqaları, ömür deyilən sərmayəni ən gözəl şəkildə yaşayaraq bu yüksək mövqelərə haqq qazanmışlar. Onlar əhli sünnə üzrə doğru bir etiqad, səbir, səy, düzgünlük, gözəl əxlaq, ixlas və digər çox üstün üstünlüklərlə qulluq mövqesinin ən üstün nöqtələrinə çatmışlar. Onları anlamaq ancaq onların getdiyi nurlu yolun yolçusu olmaqla, yəni İslamiyyəti yaşamaqla mümkündür. Onu sevmək səadət tacı, onun əxlaqıyla əxlaqlanmaq sonsuz qurtuluş dərmanıdır. Çünki onun adı: Pir Seyid Sultan Abdülqədir Geylani Kaddasallahu Sırrahul Əziz və Hakimdir.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2015-05-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-01-25.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Övliyaların həyatı
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Ebdulqedir Geylani Islam alimi Qadiriyye teriqetinin qurucusu Ebdulqedir GeylaniEbu Mehemmed Ebdulqedir Geylani bin Ebu Saleh bin Musa CengidostDogum tarixi 17 mart 1078Dogum yeri Amul Amul sehristani Mazandaran ostani IranVefat tarixi 14 fevral 1166 87 yasinda Vefat yeri Bagdad Iraq Abbasiler xilafetiVetendasligi Abbasiler xilafeti Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIranin Gilan eyaletinde 1078 H 471 de dogulub Leqebi Ebu Mehemmeddir Muhyiddin Govs ul ezem Qutbu Rebbani Sultan ul ovliya Qutbu ezem kimi leqebleri vardir Atasi Ebu Saleh bin Musa Cengidostdur Hesenin oglu Heseni Musennanin oglu Abdullahin soyundandir Anasinin adi Fatime leqebi Umm ul xeyr olub seyidedir Bunun ucun Abdulqedir Geylani hem seyid hem serifdir Huseynin ovladina seyid Heseninkine serif deyilir Abdulqedir Geylani 1166 H 561 da Bagdadda vefat etdi Turbesi Bagdaddadir Fiqh ve hedis elmlerinde muctehid idi qurucusudur Orta boylu zeif bunyeli genis sineli elm ucun vefaliliqda benzeri az tapilan bir veli idi Dogumundan evvelki isarelerAbdulqedir Geylani daha dogulmadan evvel boyuk bir sexs olacagina dair elametler isareler gorulmusdu Atasi yuxusunda Mehemmedi Eshabi kirami ve ovliyani gordu Resulullah efendimiz ozune Ey Ebu Saleh Allah bu gece sene kamil yetkin ve derecesi yuksek bir kisi ovlad lutf etdi O menim ogulum ve sevdiyimdir Ovliya arasinda derecesi yuksek olacaq buyurdu Dogulduqdan sonra da hallari ile diqqetleri cekdi Usaqliq ve genclik illeriAbdulqedir hec bir usaga benzemirdi Ramazan gunleri anasindan sud emmir bolge xalqi Ramazanin giris cixisini onun bu veziyyetine gore teyin edirdi 18 yasinda ederken bir ineyin hikmeti ilahiyye ile Sen bunun ucun yaradilmadin demesi uzerine anasindan icaze alib elm tehsili ucun Bagdada geldi Yolda karvanin yolunu kesen quldurlara anasina duzgunlukden ayrilmayacagina dair verdiyi soz ucun pulunu saxlamadan vermesinden oteri quldurlar utanib tovbekar oldular TehsiliAbdulqedir Geylani on sekkiz yasinda Bagdada geldi Buradaki alimlerden ders almaq suretiyle hedis fiqh ve tesevvuf elmlerinde oyrendi Fiqh elmini kimi fiqh alimlerinden oyrendi Hedis elmini kimi hedis alimlerinden oyrendi Tesevvuf elmini ise Seyx ile goturmusdur Elm tehsilini tamamlayib yetisdikden sonra vez ve ders vermeye basladi Muellimi medresesinde verdiyi ders ve vezlerine gelenler medreseye sigmaz kucelere dasardi Bu sebeble Bagdad xalqinin komekleriyle etrafinda olan evler de elave edilmek suretiyle medrese genisledildi Inziva dovruAbdulqedir Geylani bir muddet ders verib insanlara irsad etdikden haqq ve heqiqeti anlatdiqdan sonra ders ve vez vermeyi buraxdi Inzivaya cekilib tekliyi secdi Sonra sehralara cixdi Bagdadin yasamaga basladi Butun vaxtini ibadet riyazet ve mucahede ile nefsinin arzu ve isteklerini etmemek istemediklerini etmekle kecirmeye basladi Buyurdu ki Iraqin sehra ve xarabalarinda 25 il insanlardan uzaq qaldim Menim kimseden kimsenin menden xeberi yox idi Bezen uzun muddet yemezdim ve Acam Acam deye medemin feryadini esiderdim Bezen uzerime ele agirliqlar gelir idi Bu sirada Subhesiz cetinlikle birlikde bir asanliq vardir subhesiz cetinlikle birlikde asanliq vardir tercumesindeki Insirah Suresinin besinci ve altinci ayesini oxudugumda uzerimdeki agirliqlar dagilib gederdi Seytanlar muxtelif qiliq ve paltarlara burunub toplu halda yanima gelir meni yolumdan cevirmek ucun mesgul olardilar Ureyimde boyuk bir ezm ve muqavimet hiss ederdim Icimden bir ses Ey Abdulqedir Onlarla mubarize et onlara qalib geleceksen deyerdi Iclerinde bir seytan dayanmadan yanima gelir Buradan get bele ederem bele ederem deye meni tehdid ederdi Cani konulden La havle ve la quvvete mutleq billahil aliyyil ezm oxuyunca onun tamamile yandigini gorerdim Bir defe Ebdulqedir Geylani bele bir ses esitdi Ey Abdulqedir Men senin Rebbinem Sene haramlari mubah serbest etdim Basqasina qadagan olan seyleri sene halal etdim deyirdi Bundan sonra Abdulqedir Geylani Euzubesmele cekdi Qovulmus seytandan Allaha siginaram Sus ey lenetlenmis deye qisqirdi Bundan sonra eyni ses Ey Abdulqedir Rebbinin icazesi ile muxtelif yerlerde mene aldanmayaraq serimden pisliyimden xilas oldun Halbuki men bu yolla yetmis adami yoldan cixarmisdim dedi Onun seytan oldugunu nece anladigini sorusduqlarinda Sene haramlari halal etdim sozunden anladim Cunki Allah bele seyleri emr etmez buyurdu Seytani basimdan eledikden sonra mene cox lezzetli bezekli ve parlaq seyler gorundu Bunlar nedir dedim Dunya zovqleri ve zinetleridir deyildi Dunya ve onun goz qamasdirici lezzeti ve tez tukenen nemetleri ozune cekmek istedi lakin Allah meni onlardan da qorudu Onlara hec qiymet vermedim Bunun ucun itib getdiler Sonra Allahin raziligina qovusma yolunda insanin onune cixan maneeleri gordum Bunlar nedir dedim Senin icinde olan maneelerdir deyildi Bunlara ustun gele bilmek ucun bir il mesgul oldum Sonra icimi seyr etdim Ureyimin bir cox seylere baglandigini bos xeyallar qurdugunu ozunu saraylarda sandigini gordum Bunlar nedir dedim Arzu ve isteklerindir deyildi Tam bir il mesgul olduqdan sonra ureyimi onlardan temizleye bildim Yene oz seklinde mene gelir ozune dost olmam ucun yalvarardi Uz vermeyince guc tetbiq etmek isteyerdi Bir defe onu butun xestelikleri uzerinde arzu ve istekleri dibdiri seytanlari emrine hazir olaraq gordum Bir il mubarize etdim Allahin icazesi ile xesteliklerini yaxsilasdirdim arzu ve isteklerini qirdim seytanlarini qovdum Qisaca nefsimle tedricen merhele merhele mubarize etdim Butun bunlara baxmayaraq hele meqsede ve esl istediyime cata bilmemisdim Bunun ucun tevekkul ve zenginlik kimi qapilari sinadim Axtardigimi kasibliq qapisinda tapdim Burada boyuk bir serefe qovusdum qulluq sirrine catdim sonsuz azadliga catdim Butun arzu ve isteklerim buz kimi eridi Butun beseri sifetlerim itdi Konlumden Allahdan basqa her seyi cixarib hemise Onunla olmaq olan mertebesine catdim Nehayet butun varliqlardan uz cevirdim Her seyim Allah ucun oldu Sehralarda cezbe halinda ozumden kecmis olaraq gezerdim Ozume geldiyimde ozumu oldugum yerlerden cox uzaqlarda tapardim Bir gun bu halda bir saat qeder getmisdim Sonra ozumu Bagdada on iki gunluk uzaqliqda bir yerde tapdim Dusunceye daldigimda bir ses mene Sen ki Abdulqedirsen buna heyretmi edirsen dedi Sehralarda gezerken Ol sozu ile lutf olundum Allahin icazesi ile istediyim olardi Bunun ucun cox sey tapdim Sonra bele etmekden heya etdim Allaha qarsi edebi guderek hamisini terk etdim Seyx Hemmad Debbas ile tanisligiEbdulqedir Geylani bu uzun gezmelerden sonra Bagdada donurdu Xidirin onune cixib sehere girmesine mane oldu Emr var Yeddi il Bagdada girmeyeceksen dedi Bu sebeble Bagdadin kenarlarinda yeddi il yerden biten mubah bekliyati yeyerek gozledi Bildirilen muddet bitince Ey Abdulqedir Bagdada gir serbestsen deye bir ses esitdi Soyuq ve yagisli bir gecede Bagdada girdi Duz Seyx Hammad min Muslim Debbasin zaviyesine geldi ve geceni orada kecirdi Seher Seyx onu gorunce aglayaraq Ogulum Abdulqedir Bu dovlet bu gun bizim sabah sizin olacaq dedi Bir muddetden beri Bagdadda olan Abdulqedir Geylani fitne ve qarisiqliqlar olunca tekrar sehralara cixmaq istedi Hediyye qapisi deyilen yere gelince Hara gedirsen Don her kes senden faydalanacaq deyen bir ses esitdi Men dinimi qurtarmaq isteyirem dediyinde Qorxma dinine bir zerer gelmeyecek deyildi Dusunmeye basladi ve bu isin heqiqetini bildirmesi ucun Allaha yalvardi Bu esnada Muzefferiyye deyilen yerden kecerken biri qapini acib Ey Abdulqedir Buyurun dedi Yanina varin terefinden Soyle dunen Allahdan ne istemisdini dedi Abdulqedir Geylani casib cavab vere bilmedi Bunun uzerine o Sexs qapini siddetle yuzune carpdi Dunen Allahdan ne istediyini dusunerek getmeye basladi Bir az sonra o sexsin Seyx Hemmad Debbas oldugunu xatirladi Bundan sonra onun sohbetlerine geder hell ede bilmediyi sirri gizli seyleri ondan sorusardi O da ona bir bir aciqlayardi Bezen elm oyrenmek ucun basqa tereflere getdiyinden onunla goruse bilmezdi Donunce muellimi ona Allah xatirine haralara gedirsen Bu etrafda senden daha alim biri varmi deyerdi Seyx Hemmadin muridleri ona bezen Sen alim birisen Burada ne isin var buradan getsene deyerler Seyx Hemmad da onlara Utanmirsinizmi Onu buradan qovmaqmi isteyirsiniz Icinizde onun kimisi yoxdu Menim ona eziyyet etdiyime baxmayin Onu sinamaq menden kamala catmasi yetkinlesmesi ucun bele edirem mena aleminde onu boyuk bir dag kimi gorurem deyerdi Yene bir sohbet yigincaginda Abdulqedir Geylani cole cixmisdi Seyx Hemmad Bu genci gorursunuzmu Bir zaman gelecek ayagi butun velilerin boyunda olacaq her veli ona itaet edecek dedi Basqa bir gun o gelince ayaga qalxib Xos geldin Abdulqedir Sen ariflerin Allahi taniyanlarin seyidi efendisisen Senin bayragin serqden qerbe qeder dalgalanacaq Butun boyunlarin sene eyileceyini ve mominlerin ustunde bir dereceye catacagini mujdelerim dedi Seyx Tacul arifin Ebul Vefa ile tanisligiZamanindaki diger ovliya da keramet olaraq irelide onun derecesinin yuksek olacagini xeber verdiler Abdulqedir Geylani zaman zaman Seyx hezretlerinin yanina da gederdi Ebul Vefa hezretleri o gelince ayaga qalxar yanindakilara Ayaga qalxin ovliyadan biri gelir deyerdi Ona qarsi bu sekilde demesine heyretlenen telebelerine Hele zamani var Vaxti gelince oxumus her kes bu gence mohtac olacaq onun bollugundan menevi elminden faydalanacaq deyerdi Bir defe de Ey Bagdadlilar Allaha and icerem ki onun basinda bir ucu serqde bir ucu da qerbde olan bayraqlar dalgalanacaq dedi ve Abdulqedir Geylaniye donub Bu gun soz bizim lakin irelide senin olacaq O zaman bu qocani xatirlayarsan deye xitab etdi Mehemmedin Ebdulqedir Geylaniye ovliyaliq verilmesini mujdelemesiNehayet Abdulqedir Geylani Bagdadda insanlari irsada Allahin beyendiyi yolda olmaga devete ve nesihet vermeye basladi Bir gun ozunu nurlarin ortduyunu gordu Bu hal nedir deye sorusduqda Resulullah efendimiz Allahin sene verdiyi yuksek dereceni tebrik etmeye gelir deyildi Nurun get gede coxaldigi bir anda Resulullah efendimiz gorunerek bir paltar verdiler Sonra Bu qutbluk deyilen velilere aid ovliyaliq paltaridir buyurdular Resulullah efendimizden Eli vasitesiyle gelen xeberler menevi elmler ondan sonra Hesen ile Huseyn ve on iki imamdan digerleri ile davam etdi Bunlardan sonra gelen xeberler hemise on iki imam vasitesiyle geldi Abdulkadir Geylani dunyaya gelib veli olana qeder hemise bele idi Lakin o ovliyaliqda yuksek dereceye qovusunca on iki imamdan gelen xeberler elmler bereketler onun vasitesiyle geldi Basqa hec bir veli bu movqeye cata bilmedi Bunun ucun Evvelki velilerin gunesi batdi Bizim gunesimiz ufuq uzerinde sonsuz qalacaq batmayacaq buyurdular Qiyamete qeder her veliye xeberler onun vasitesiyle gelecekdir Bunun ucun ozune Qovs ul Ezam En boyuk Qovs deyildi bu xususda onun vekilidir Ebdulqedir Geylaninin ovliyaliqdaki derecesinin yuksekliyini zamanindaki butun ovliya qebul etmisdi Seyx izah eder Yuxumda Resulullah efendimizi gordum Ya Resulullah Seyx Abdulqedir ayagim butun velilerin boyu uzerindedir deyir ne buyurarsiniz deye sorusdum Dogru soylemisdir O menim himayemde bir qutbdur bu nece olmasin buyurdu Adiyy min Musafir Bu sozu tek o soyledi basqasindan esitmedim O bununla oz zamanindaki ferdiyyet deyilen movqesini aciqlayar Onun kimi hec kim bele soylemeye mezun icazeli deyil deyer Abdulqedir Geylani bu sozu soylediyinde yer uzunde veliler boyunlarini ona dogru uzatdi O anda boyunu uzadanlardan biri Ona ne ucun bele etdiyini sorusduqlarinda bele dedi Bu anda Abdulqedir Bagdadda Ayagim her velinin boyundadir deyir O bu sozu menevi emrle soyledi dedi de Beli men Megribde ona boyunu uzadanlardan biriyem buyurdu hezretleri de Bunun menasi irelide o qeder keramet gosterecek ki inad eden ve dogru yoldan sapanlardan basqasi onu inkar etmeyecek dedi Boyuk alim Subhesiz o ovliyanin sultani idi demisdi hezretleri buyurar ki Abdulqedir Geylani bu sozu soyleyince butun velilerin ureklerindeki nurlar artdi Elmlerinde bereket hallarinda yukseklik goruldu Cunki onlar istisnasiz baslarini onun ayagina dogru uzatmislar idi Qediriyye teriqetiAbdulqedir Geylaninin tesevvufdeki yoluna Qediriyye teriqeti deyilir Teriqetinin xususiyyeti dinin emr ve qadaganlarina uygun gelmek davamli Allahi xatirlamaq konulu Allahdan basqasindan qurtarmaqdir Abdulqedir Geylani tesevvuf melumatlarini her kesin anlayacagi sekilde teqdim etdi Resulullah efendimizin bereketiyle sozleri cox sirin ve tesirli idi Ozleri bele izah eder bes yuz iyirmi birinci iliin Sevval ayinin on altisi olan Cersenbe axsami gunu gunortadan evvel Resulullah efendimizi yuxumda gordum Ey oglum ne ucun danismirsan buyurdu Atacigim men xariciyem Bagdad fesihlerinin yaninda nece danisaram dedim Agizini ac buyurdu Agizimi acdim Yeddi defe agizima surdu ve Insanlarla danis onlari gozel hikmet ve vezler ile Rebbinin yoluna cagir buyurdu Gunorta namazini qildim Yanimda izdihamli insanlar gordum Nitqim tutuldu gordum Meclisde menim qarsimda ayaq uste dayanir ve mene Ey ogulum ne ucun danismirsan deyirdi Atacigim Nitqim danismam tutuldu danisa bilmirem dedim Agizini ac buyurdu Acdim Alti defe surdu Ne ucun yeddiye tamamlamadiniz dedim Resulullaha qarsi olan edebimden buyurdu ve gozden itdi Bundan sonra en fesih bir dille danismaga basladim Bir gun minberde oturmus vez edirdi Birden suretle en son pilleye endi Ayaqda elini elinin ustune qoyaraq tevazokar bir sekilde dayandi Bir muddet sonra minbere cixdi Kohne yerine oturdu ve vezine davam etdi Oradakilardan biri ne oldu deye sual edince Ceddim Resulullahi gordum Geldi ve minber qarsisinda dayandi Heya edib son pilleye endim Qalxib getmeye baslayinca mene yerime oturmami ve insanlara vez etmemi emr etdi dedi Sohbetlerinde bezen bir nece adam cosaraq ozunden kecerdi Heftede uc gun cume cersenbe axsami ve bazar ertesi gecesi xalqa vez ederdi Vezinde alim ve ovliyadan sexsler de olar hamisi boyuk bir dinclik icerisinde dinlerlerdi Qirx il bele davam etdi Sorusulan suallara cox aciq ve doyurucu cavablar vererdi Ders ve fetva vermeye iyirmi sekkiz yasinda baslamis olub bu hal altmis yasina qeder davam etdi Huzurunda Qurani Kerim qusursuz cox sade riayetle oxunardi Derin elm sahibi idi On uc nov elmde ders vererdi Seher ve ikindiden sonra tefsir hedis ve fiqh gunortadan sonralari Qurani Kerim ve dersleri oxudardi Axsam ve seher ise usulu fiqh ile nahv erebi cumle melumati vererdi Onun bereketiyle telebeler tez irelileyerdi deyer ki Gencken zeif oxuyurdum Mene bir gun Abdulqedir Geylaninin vezlerinde cox tesirli danisdigini soylediler Vaxt tapa bilmediyim ucun gede bilmezdim Nehayet bir gun vez verdiyi yere getdim Meni gorunce Bizim sohbetimizde ol seni Sibeveyh edek dedi O gunden sonra yanindan ayrilmadim Din melumatlarinda ve agili elmler deyilen diger komekci elmlerde cox istifade etdim Bir gun biri huzurunda Qurani Kerim oxudu Abdulqedir Geylani ayeti kerimeleri tefsir etmeye basladi Qirx sekilde tefsir etdi ve hamisinin gosterdi Orada olanlar tek on bir tefsiri anlaya bildi ve dinleyenleri heyretlendirdi Sonra Sozu burada buraxiram Indi sozu tovhide geldik le ilahe illellah dedi Bunlari soyleyer soylemez camaati bir hal ortdu hamisi ozlerinden kecdi Evvel lazim olan din melumatlarini oyrenmeyi tovsiye ederdi Cubbai adindaki bir sexs izah eder Ovliyanin heyatindan ve sozlerinden behs eden erebi Hilyet ul Ovliya kitabini birinden dinlemisdim Ureyim yumsaldi ve xalqdan uzaqlasib tek ibadetle mesgul olmaq istedim Gedib Abdulqedir Geylaninin arxasinda namaz qildiqdan sonra huzurunda oturdum Mene baxib Eger inzivaya cekilmek istesen evvel elm sonra da mursidi kamillerin huzurunda edeb oyren Daha sonra inzivaya tek ibadete basla Yoxsa ibadet ederken dinde bilmediyin bir seyi oyrenmek lazim olar da yerinden ayrilmaq veziyyetinde qalarsan buyurdu Abdulqedir Geylaninin sohreti her terefi ortunce Bagdadin ireli gelen alimleri her biri bir mesele sorusub sinamaq ucun huzuruna gelib oturdular Bu esnada Abdulqedir Geylaninin sinesinden ancaq urek gozu aciq olanlarin gore bildiyi bir nur cixdi ve alimlerin sinesinden kecib getdi Alimleri bir hal ortdu Bunun uzerine onlari tek tek bagrina basdi ve indi suallarinizi sorun buyurdu Her biri suallarini sorusub derhal cavabini aldi Onlara Size ne oldu bele deyildiyinde Huzurunda oturdugumuzda butun bildiklerimizi unutduq Bizi bagrina basinca unutduqlarimizi tekrar xatirladiq Suallarimizi sorusduqda ele cavablar aldiq ki heyretde qaldiq dediler bele izah etmisdir Men Abdulqedir Geylaninin meclisinde iken Resulullah efendimizi gordum Bir defe de Xidir eleyhissalami gormusdum Her kim dunyada qurtulusa catmaq ve seadete qovusmaq istese Seyx Abdulqedirin meclisine davam etsin buyurmusdu bele soylemisdir 1166 H 561 ilde Bagdada girdiyimizde Abdulqedir Geylanini elmin zirvesine yukselmis gorduk O elmi ile emel eder ozune sorusulan cetin suallara doyurucu cavablar vererdi Butun gozel xasiyyetlere ve ustun xususiyyetlere sahib idi Onun kimi bir sexse daha hec rast gelmedik Dine uygun olmayan bir seye icaze vermezdi Bir gun yaninda Filan cox ibadeti ve kerametleri ile meshurdur deye danisildi ve bu arada Men derece baximindan Yunus eleyhissalami kecdim dediyi neql edildi Bunu esidince uzunde hirs eserleri goruldu Cox sebirli idi Telebelerinin suallarini qizmadan cavablandirar dersi gec anlayanlara sebirle izah ederdi Ubey adinda izah edilenleri cetin qavrayan bir telebe vardi Bir gun ders esnasinda ibn us Semhal adinda bir sexs gelmisdi Abdulqedir Geylaninin onun dersi gec anlamasina qarsi gosterdiyi dozume heyran qaldi O telebe dersini alib cixdiqdan sonra gosterdiyi sebire heyretlendiyini soyleyince Abdulqedir Geylani Bir hefte daha yorulacagam ondan sonra vefat edeceyem buyurdu Dediyi kimi bir hefte sonunda dunya olcusundeki gorunusunden siyrildi VefatiAbdulqedir Geylani vefat edeceyi sirada ogullarina buyurdu ki Yanimdan ayrilin Cunki zahirde gorunusce sizinle batinde Allah ile beraberem Yene o esnada buyurdular Yanimda sizden basqalari da vardir Onlara yer acin Onlara edebi gudun Burada boyuk vardir Onlari sixisdirmayin Yene Eleykum esassalam ve rahmetullahi ve berekatuhu Allah meni ve sizi bagislasin Allah menim ve sizin tovbelerimizi qebul etsin Bir gun bir gece davamli bele buyurdular Oglu Seyx Abdurrezzaq izah eder Qovs ul ezem o esnada ellerini qaldirib uzatdi ve Ve eleykum salam ve rahmetullahi ve berekatuhu Tovbe edin buyurdu Vefat ederken iki defe Allahumme refiq al a la deyib Size gelirem size gelirem buyurdu Tekrar buyurdu ki Durun Bunun ardindan ona olum ve hali geldi Bu halda iken Menden kimse bir sey sorusmasin Men Allahin elminde bir haldan basqa bir hala kecmekdeyem buyurdu Son anlarinda ogulu Abdulcebbar Atacigim bedenin agri hiss edirmi deye ifade edince Butun uzvlerim agri icindedir Tek ureyimde hec agri ve ezab yox O Allah iledir buyurdu Ogulu Seyx Ebduleziz Xesteliyiniz necedir deye sorusduqda Menim xesteliyimi insan cin ve meleklerden hec biri bilmez ve anlaya bilmez Allahin elmi hokmu ile noqsanli olmaz Hokm deyiser elm ise deyismez Allah dilediyini siler dilediyini yazar Umm ul kitab ondadir ona etdiyinden sual olunmaz Qullara ise etdikleri sorusular buyurdu Daha sonra Qudret ile hakim qullarina olum ile qalib olan Allah her ayib ve qusurdan munezzehdir La ilahe illellah Mehemmedin Resulullah Sonra da Allah Allah Allah deyib sonra sesini kesdi dilini damagina yapisdirib mubarek ruhunu teslim etdi oglu Abdulvehhab qildirdi Cenaze merasimine gelen boyuk izdiham sebebiyle ancaq gece defn edile bildi YaradiciligiEserlerinden bezileri bunlardir el Gunye li Talibi Tariq il Haqq Iman ibadet ve exlaqi movzulari ehtiva eder el Fethurrabbani vel bolluq ur Rahmani Vezlerinden ibaretdir Futuh ul Gayb Bu eser vezlerinden ve ogulu Abdurrezzaka vesiyyetinden ibaretdir el Fuyuzatu r Rabbaniyye fi Evrad il Kadiriyye Dua ve virdlerden ibaretdir Mektubat On bes mektubdan ibaretdir Uca xususiyyetlerini dile getirmede sozlerin gucsuz qaldigi o uca veli kamil insan Qovsul Ezem Velayetin Sultani Sultanu l Ovliya Sertacu l Ovliya Kutbu r Rebbani Qovsu s Semedani kimi uca sifetlerle xatirlanir Abdulqedir Geylani 1077 hicri 470 ilde Peygemberimizin vefatindan 445 il sonra Xezer denizinin cenubunda Geylan qesebesinde dogulmus 1165 hicri 562 ilinde 91 illik mohtesem bir omurden sonra yeni 833 il evvel bu alemle vidalasmisdir Soy etibarile hem Seyid hem de Serif idi Yeni soyu atasi Seyid Musa terefinden Imami Hesen Efendimize anasi Fatma Xatun terefinden de Imami Huseyn Efendimize soykenirdi Onun ucun bu ibare meshur olmusdur Veliler Sultani Abdulqedir Geylani esq ile doguldu kamal ile omur surdu ve kamali esq ile Rebbine catdi Bir defe bele buyurmusdur Hallaci Mensur yanildi Ne var ki zamaninda elinden tutacaq kimse cixmadi Mene gelince her yolda qalani kureyime sahem Yoldaslarim muridlerim sevenlerim ta qiyamete qeder ne vaxt darda qalsalar ellerinden tutacagam Her ne niyyetle olursa olsun adimizi anan ve qapimiza gelen her kese komek elimiz uzanar Ey burada dayanan Atam suretle yol alar Mizragim mutleq hedefe isabet eder Qilincim qindan cixdi hem de itidir Her an seni qorumaqdayam amma sen qafilsen anlaya bilmezsen Seyid Sultan Abdulqedir Geylani Hezretleri hem maddi elmlerde hem de menevi elmlerde dovrunun tek nufuzu idi O alim idi pirlerin piri idi qaynagini Hebib i Kibriyanin o sonsuz deryasindan gotururdu Melumat cehetden her kes ona mohtac idi Sorusurdular da sorusurdular O da dayanmadan istirahet etmeden cavab verirdi de cavab verirdi Insanlara istedikleri her nedirse Rehmanin bitmez tukenmez Xezinesinden paylayirdi Seyid Abdulqedir Geylaniden 150 il sonra dunyaya gelen Efendimiz Butun ovliyanin boyu uzerine olan Geylaninin ayagi menim gozumun nuru uzerine olsun deyerek qarsiliq vermisdir Revayete gore bir gun uzun bir muddet hec hereketsiz dayandigini goren ve bunun sebebini sorusan telebelerine Geylani Hezretleri Velayet qoxusu Buxaradan gelir demisdir Hezretleri Hecce gederken Pirin turbesini ziyaret etmis bu sirada menevi bir halla Seyid Abdulqedir Geylani Hezretlerinin elinin ureyine neqs edildiyini ve qebz halinin hell edildiyini gorduyunden ozune Sahi Neqsibend leqebi goturmusdur Geylaninin bolluq ve himmetinden istifade ederek ona olan minnetdarligini sohbetini gosteren Efendimiz bu xususu bu mustesna seirinde dile getirer Her iki alemin sultani Sah Abdulqedir Ovladi Ademin xaqani Sah Abdulqedir Ersin Kursinin Qelemin ayi hem gunesi En boyuk nurdan bir urek nuru Sah Abdulqedir Bu seir mena boyuklerinin bir birini nece anladiqlarini bir birlerine nece sohbet etdiklerini nece komeklesdiklerini ve menen nece tovhid bayraginin dasiyicilari oldugunu gosteren bir ibret cedvelidir Bu cedvel bize bu boyuklerin ardindan gedenlerin bir birlerini nece anlayib reftar edecekleri baresinde bir acar mahiyyetindedir Seyid Abdulqedir Geylani Hezretleri oguluna bele vesiyyet etmisdir Tesevvuf ele bir haldir ki o hala kimsenin soz ile catmasi mumkun deyil Onun ucun bir kasiba rast gelsen elmine soykenerek onunla munaqise etme etirazda olma Konulunu almaga bax Bunu yaxsi bil ki tesevvuf sekkiz hal uzredir 1 Merhemet ve sefqet 2 Duzgunluk 3 Sedaqet 4 Comerdlik 5 Sabretmek 6 Sirr tutmaq 7 Kasibligini ve acizliyini bilmek 8 Rebbine sukur etmek Seyid Abdulqedir Geylani Hezretleri oguluna bele vesiyyet etmisdir Tesevvuf ele bir haldir ki o hala kimsenin soz ile catmasi mumkun deyil Onun ucun bir kasiba rast gelsen elmine soykenerek onunla munaqise etme etirazda olma Konulunu almaga bax Bunu yaxsi bil ki tesevvuf sekkiz hal uzredir 1 Merhemet ve sefqet 2 Duzgunluk 3 Sedaqet 4 Comerdlik 5 Sebr etmek 6 Sirr tutmaq 7 Kasibligini ve acizliyini bilmek 8 Rebbine sukur etmek Abdulqedir Geylani Hezretlerine heyranliqlarini ve minnetdarliqlarini izah edib bitire bilmeyen Haqq asiqlerinden bir nece misra beledir Yunus Emre deyer ki Seyyah olub sol alemi axtarsan Abdulqedir kimi sultan tapilmaz Ceddi Mehemmeddir eger sorussan Abdulqedir kimi sultan tapilmaz Haqq yeri yaradib goyu duzeli Xos nezer etmis ona ezeli Ovliyalar sercesmesi mena gozeli Abdulqedir kimi sultan tapilmaz http www aljlees com 7s3898203 3027 html O zamandan bu yana esrler esrleri qovmus amma Seyid Abdulqedir Geylani Hezretlerinin gunesi hemise eyni qalmisdir O gunes ki hele kenarlarin kenarina catdiracaq engin ufuqler cekir O Ebu Mehemmed Kutbu r Rebbani insanlarin ve cinlerin rehberi olan Seyid Sultan Abdulqedir Geylanidir Tam sekkiz esrden coxdur insanlarin siginacagi darda qalmislarin komeyine yetisici olmaga davam etmisdir O batmayan gunesdir Menkibe ve kerametleri sayila bilmeyecek qeder coxdur Hec bir velide ondaki qeder cox keramet gorulmemisdir O Qovsul Ezemdir Ona bu adi Cenabi Haqq lutf etmisdir Adetleri ciracaq ve agillari donduracaq qeder hallari ve kesfleri olmusdur O zikri daim fikri cox ureyi yumsaq uzu tebessumlu ruhu ince eliaciq elmi umid etmeyin exlaqi ustun ve soyu temiz bir Sexsi Serifdir O ve onun yolunun nurdan halqalari omur deyilen sermayeni en gozel sekilde yasayaraq bu yuksek movqelere haqq qazanmislar Onlar ehli sunne uzre dogru bir etiqad sebir sey duzgunluk gozel exlaq ixlas ve diger cox ustun ustunluklerle qulluq movqesinin en ustun noqtelerine catmislar Onlari anlamaq ancaq onlarin getdiyi nurlu yolun yolcusu olmaqla yeni Islamiyyeti yasamaqla mumkundur Onu sevmek seadet taci onun exlaqiyla exlaqlanmaq sonsuz qurtulus dermanidir Cunki onun adi Pir Seyid Sultan Abdulqedir Geylani Kaddasallahu Sirrahul Eziz ve Hakimdir Istinadlar Arxivlenmis suret 2015 05 15 tarixinde Istifade tarixi 2013 01 25 Hemcinin baxAzerbaycanda tesevvufXarici kecidlerOvliyalarin heyati