Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbül Abbas Abdullah ibn Məhəmməd (ərəb. أبو العباس عبد الله بن محمد السفّاح) və ya Əs-Səffah (ərəb. السفّاح) (722, Humeyma[d] – 754, Əl-Anbar, Abbasilər xilafəti) — İlk Abbasi xəlifəsi.
| Əs-Səffah | |
|---|---|
| ərəb. أبو العباس عبد الله السفاح | |
 Əs-Səffahın xəlifəliyinin elan edilməsi, Məhəmməd Balaminin Tarixnaməsi | |
| Əvvəlki | Əməvilər sülaləsi |
| Sonrakı | Əl-Mənsur |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 722 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | Təbii çiçək |
| Fəaliyyəti | Xəlifə |
| Atası | Məhəmməd ibn Əli |
| Anası | Raitə Əl-Harsiyə |
| Həyat yoldaşı | Ümmüsələmə Əl-Məhzum |
| Uşaqları | Əbusəid Məhəmməd Raitə Əl-Səffah |
| Ailəsi | Abbasilər |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İlk illəri
Hümeymə qəsəbəsində dünyaya gəldi. Doğum tarixiylə bağlı 718–726-cı illər arasında müxtəlif tarixlər verilsə də, 722-ci ildə doğulduğu güman edilir. Əməvilərə qarşı tərtiblənən çevrilişin banisi Məhəmməd ibn Əlinin oğlu olan Əbül Abbas, uşaqlıq və gənclik illərini doğulduğu Hümeymə qəsəbəsində ailəsiylə birlikdə keçirdi. Böyük qardaşı İmam İbrahim, Əməvi xəlifəsi II Mərvan tərəfindən həbs edilmədən öncə qardaşı Əbül Abbası ailəsinin varisi elan etdi.
Abbasi birliklərinin Kufəyə girməsindən bir ay sonra — 749-cu ilin oktyabrında Əbül Abbas ailəsiylə birlikdə Kufəyə gəldi. Ancaq şəhərdə heç xoş qarşılanmadı. Belə ki, şəhərin hakimi və gizli Əməvi tərəfdarı olan Əbu Sələmə çevrilişi gecikdirməyə çalışırdı. Ancaq vəziyyət çox keçmədən anlaşıldı və Xorasan birliyinə aid 12 nəfər dərhal Kufəyə gələrək burada Əbül Abbasa biat etdi. Beləcə, Abbasi çevrilişinin tərtiblənməsində heç bir səyi olmayan Əbül Abbas 28 noyabr 749-cu ildə cümə günü Kufə məscidində ilk Abbasi xəlifəsi elan edildi və adına xutbə oxundu.
Xəlifəlik illəri
Əbül Abbas xəlifə elan edilsə də, Əməvi sülaləsi hələ də hakimiyyətdə idi və ölkənin böyük bir qismi Əməvi sülaləsiin idarəsində idi. Suriya və İraqın mərkəzində Abbasilərə qarşı ayaqlanmalar başladı. Əməvilərin İraqın mərkəzi olan Vasitdəki canişini ibn Hübeyrə təslim olmamışdı. Kufədən qaçan Əbu Sələmə qısa zamanda zərərsizləşdirildi (750).
Əbül Abbasın əmisi Abdullah ibn Əli idarəsindəki ordu Suriyaya doğru irəliləyirdi və son Əməvi xəlifəsi II Mərvan Dəclə çayı sahilində onları qarşıladı (16 yanvar 750). 10 gün davam edən döyüşün ardından II Mərvan məğlub oldu və Misirə qaçdı. Ancaq çox keçmədən ələ keçirilərək öldürüldü (avqust 750). Beləcə, bütün Suriyanın qapıları Abbasilərə açılmış oldu və Abbasi ordusu 26 aprel 750-ci ildə xilafətin paytaxtı Dəməşqə daxil oldu. Tabe olduğu son Əməvi xəlifəsinin ölüm xəbərinin gəlməsiylə Vasit canişini ibn Hübeyrə 11 aylıq mühasirənin ardından təslim olmağa məcbur oldu. Ancaq bağlanan təslim sazişinə zidd olaraq başda ibn Hübeyrə olmaqla, bir çox mühüm Əməvi tərəfdarı edam edildi.
Əməvi sülaləsi mənsublarının zalımca qətlə yetirilməsi isə Suriya və Əl-Cəzirə şəhərlərində bəzi üsyanlara səbəb oldu. Bu üsyanların böyük bir qismi xəlifənin qardaşı Əbu Cəfər və əmisi Abdullah ibn Əli tərəfindən yatırıldı. Bir çox üsyan rəhbəri isə ya döyüşlərdə həlak oldu, ya da ələ keçirilərək qətlə yetirildi. 751-ci ildə Buxarada başlayan üsyan da qanlı bir şəkildə yatırıldı və şəhər 3 gün boyunca talan edildi. Ələ keçirilən üsyançılar şəhər qapılarına asılaraq əhaliyə nümayiş etdirildi.
Əbül Abbas dönəminin ən mühüm hadisəsi isə Çin ordusunun məğlub edildiyi Talas müharibəsidir (iyul 751). Bu məğlubiyyətlə Çin Qərbi Türkistan bölgəsindəki nüfuzunu tamamilə itirdi.
Əbül Abbas daxili çəkişmələrə son qoyaraq müsəlmanların birliyini təmin etmiş, Əndəlüs və şimali Afrikanın qərb torpaqları istisna olmaqla, bütün İslam dünyasında xəlifə olaraq tanınmışdır. Kufədə adına oxunan ilk xütbədə özünü Səffah, yəni Qantökən olaraq adlandıran Əbül Abbas sonrakı illərdə Əməvi sülaləsi mənsublarına qarşı törətdiyi qanlı cinayətlərlə bu ləqəbinin haqqını vermişdir Xilafətin mərkəzini Kufədən Haşimiyyəyə, ordan isə Ənbara daşıyan Əbül Abbas 5 illik xəlifəliyin ardından tutulduğu çiçək xəstəliyi (və ya humma) səbəbilə 10 iyun 754-cü ildə Ənbarda öldü.
Şəcərəsi
| Haşim ibn Əbdülmanaf | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Əbdülmütəllib ibn Haşim | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Abbas ibn Əbdülmüttəlib (Peyğəmbərin əmisi) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Abdullah ibn Abbas | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Əli ibn Abdullah | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Məhəmməd ibn Əli | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| İmam İbrahim | Əs-Səffah | Əl-Mənsur | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mənbə
- Halîfe b. Hayyât, et-Târîḫ (Ömerî), s. 324, 327, 328, 330–341.
- Ya‘kūbî, Târîḫ, II, 332, 345, 346, 349–363, 365.
- Taberî, Târîḫ (de Goeje), III, 2388, ayrıca bk. İndeks.
- Mes‘ûdî, Mürûcü’ẕ-ẕeheb (Abdülhamîd), III, 233–237, 247, 248, 251–280.
- Makdisî, el-Bedʾ ve’t-târîḫ, VI, 69–76.
- İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, V, 406–416, 421, 425–427, 432–437, 439–448, 450–454, 458–468.
- İbnü’t-Tıktakā, el-Faḫrî, s. 144–146, 148, 150–152, 155–158, 165–168.
- Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, VI, 77–80.
- J. Wellhausen, Arap Devleti ve Sukutu (trc. Fikret Işıltan), Ankara 1963, s. 257–262.
- Hudarî, Muḥâḍarât: ʿAbbâsiyye, s. 46–53.
- M. A. Shaban, Islamic History, Cambridge 1976, I, 185–189; II, 1–5.
- Hakkı Dursun Yıldız, İslâmiyet ve Türkler, İstanbul 1976, s. 32–38.
- Hitti, İslâm Tarihi, II, 437–446.
- Barthold, Türkistan, s. 210–213.
- Hüseyin Atvân, ed-Daʿvetü’l-ʿAbbâsiyye: Mebâdiʾ ve esâlîb, Beyrut, ts. (Dârü’l-cîl), s. 166–172.
- Ahmet Çelebi, "Abbasîler Devri", Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, İstanbul 1986, III, 25–62.
- Ahmed Zekî Safvet, Cemheretü resâʾili’l-ʿArab, Beyrut, ts. (el-Mektebetü’l-ilmiyye), s. 9–10.
- H. F. Amedroz, "On the Meaning of the Laqab al-Saffâh", JRAS (1907), s. 660–663.
- S. Moscati, "Le Massacre des Umayyades", Ar.O, XVIII (1950), s. 88–115.
- a.mlf., "Abu’l-ʿAbbās al-Saffāh", EI2 (Fr.), I, 106.
- K. V. Zettérsteen, "Ebu’l-Abbâs", İA, IV, 66–67.
İstinadlar
- Bell A. Abu al-Abbas al-Saffah // Encyclopædia Britannica (brit. ing.). Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebul Abbas Abdullah ibn Mehemmed ereb أبو العباس عبد الله بن محمد السف اح ve ya Es Seffah ereb السف اح 722 Humeyma d 754 El Anbar Abbasiler xilafeti Ilk Abbasi xelifesi Es Seffahereb أبو العباس عبد الله السفاح Es Seffahin xelifeliyinin elan edilmesi Mehemmed Balaminin Tarixnamesi1 Abbasi xelifesiEvvelkiEmeviler sulalesiSonrakiEl MensurSexsi melumatlarDogum tarixi 722Dogum yeri Humeyma d IordaniyaVefat tarixi 10 iyun 754Vefat yeri El Anbar Abbasiler xilafetiVefat sebebi Tebii cicekFealiyyeti XelifeAtasi Mehemmed ibn EliAnasi Raite El HarsiyeHeyat yoldasi Ummuseleme El MehzumUsaqlari Ebuseid Mehemmed Raite El SeffahAilesi AbbasilerDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIlk illeri Humeyme qesebesinde dunyaya geldi Dogum tarixiyle bagli 718 726 ci iller arasinda muxtelif tarixler verilse de 722 ci ilde doguldugu guman edilir Emevilere qarsi tertiblenen cevrilisin banisi Mehemmed ibn Elinin oglu olan Ebul Abbas usaqliq ve genclik illerini doguldugu Humeyme qesebesinde ailesiyle birlikde kecirdi Boyuk qardasi Imam Ibrahim Emevi xelifesi II Mervan terefinden hebs edilmeden once qardasi Ebul Abbasi ailesinin varisi elan etdi Abbasi birliklerinin Kufeye girmesinden bir ay sonra 749 cu ilin oktyabrinda Ebul Abbas ailesiyle birlikde Kufeye geldi Ancaq seherde hec xos qarsilanmadi Bele ki seherin hakimi ve gizli Emevi terefdari olan Ebu Seleme cevrilisi gecikdirmeye calisirdi Ancaq veziyyet cox kecmeden anlasildi ve Xorasan birliyine aid 12 nefer derhal Kufeye gelerek burada Ebul Abbasa biat etdi Belece Abbasi cevrilisinin tertiblenmesinde hec bir seyi olmayan Ebul Abbas 28 noyabr 749 cu ilde cume gunu Kufe mescidinde ilk Abbasi xelifesi elan edildi ve adina xutbe oxundu Xelifelik illeri Ebul Abbas xelife elan edilse de Emevi sulalesi hele de hakimiyyetde idi ve olkenin boyuk bir qismi Emevi sulalesiin idaresinde idi Suriya ve Iraqin merkezinde Abbasilere qarsi ayaqlanmalar basladi Emevilerin Iraqin merkezi olan Vasitdeki canisini ibn Hubeyre teslim olmamisdi Kufeden qacan Ebu Seleme qisa zamanda zerersizlesdirildi 750 Ebul Abbasin emisi Abdullah ibn Eli idaresindeki ordu Suriyaya dogru irelileyirdi ve son Emevi xelifesi II Mervan Decle cayi sahilinde onlari qarsiladi 16 yanvar 750 10 gun davam eden doyusun ardindan II Mervan meglub oldu ve Misire qacdi Ancaq cox kecmeden ele kecirilerek olduruldu avqust 750 Belece butun Suriyanin qapilari Abbasilere acilmis oldu ve Abbasi ordusu 26 aprel 750 ci ilde xilafetin paytaxti Demesqe daxil oldu Tabe oldugu son Emevi xelifesinin olum xeberinin gelmesiyle Vasit canisini ibn Hubeyre 11 ayliq muhasirenin ardindan teslim olmaga mecbur oldu Ancaq baglanan teslim sazisine zidd olaraq basda ibn Hubeyre olmaqla bir cox muhum Emevi terefdari edam edildi Es Seffah donemine aid dirhem Emevi sulalesi mensublarinin zalimca qetle yetirilmesi ise Suriya ve El Cezire seherlerinde bezi usyanlara sebeb oldu Bu usyanlarin boyuk bir qismi xelifenin qardasi Ebu Cefer ve emisi Abdullah ibn Eli terefinden yatirildi Bir cox usyan rehberi ise ya doyuslerde helak oldu ya da ele kecirilerek qetle yetirildi 751 ci ilde Buxarada baslayan usyan da qanli bir sekilde yatirildi ve seher 3 gun boyunca talan edildi Ele kecirilen usyancilar seher qapilarina asilaraq ehaliye numayis etdirildi Ebul Abbas doneminin en muhum hadisesi ise Cin ordusunun meglub edildiyi Talas muharibesidir iyul 751 Bu meglubiyyetle Cin Qerbi Turkistan bolgesindeki nufuzunu tamamile itirdi Ebul Abbas daxili cekismelere son qoyaraq muselmanlarin birliyini temin etmis Endelus ve simali Afrikanin qerb torpaqlari istisna olmaqla butun Islam dunyasinda xelife olaraq taninmisdir Kufede adina oxunan ilk xutbede ozunu Seffah yeni Qantoken olaraq adlandiran Ebul Abbas sonraki illerde Emevi sulalesi mensublarina qarsi toretdiyi qanli cinayetlerle bu leqebinin haqqini vermisdir Xilafetin merkezini Kufeden Hasimiyyeye ordan ise Enbara dasiyan Ebul Abbas 5 illik xelifeliyin ardindan tutuldugu cicek xesteliyi ve ya humma sebebile 10 iyun 754 cu ilde Enbarda oldu Seceresi Hasim ibn Ebdulmanaf Ebdulmutellib ibn Hasim Abbas ibn Ebdulmuttelib Peygemberin emisi Abdullah ibn Abbas Eli ibn Abdullah Mehemmed ibn Eli Imam Ibrahim Es Seffah El Mensur MenbeHalife b Hayyat et Tariḫ Omeri s 324 327 328 330 341 Ya kubi Tariḫ II 332 345 346 349 363 365 Taberi Tariḫ de Goeje III 2388 ayrica bk Indeks Mes udi Murucu ẕ ẕeheb Abdulhamid III 233 237 247 248 251 280 Makdisi el Bedʾ ve t tariḫ VI 69 76 Ibnu l Esir el Kamil V 406 416 421 425 427 432 437 439 448 450 454 458 468 Ibnu t Tiktaka el Faḫri s 144 146 148 150 152 155 158 165 168 Zehebi Aʿlamu n nubelaʾ VI 77 80 J Wellhausen Arap Devleti ve Sukutu trc Fikret Isiltan Ankara 1963 s 257 262 Hudari Muḥaḍarat ʿAbbasiyye s 46 53 M A Shaban Islamic History Cambridge 1976 I 185 189 II 1 5 Hakki Dursun Yildiz Islamiyet ve Turkler Istanbul 1976 s 32 38 Hitti Islam Tarihi II 437 446 Barthold Turkistan s 210 213 Huseyin Atvan ed Daʿvetu l ʿAbbasiyye Mebadiʾ ve esalib Beyrut ts Daru l cil s 166 172 Ahmet Celebi Abbasiler Devri Dogustan Gunumuze Buyuk Islam Tarihi Istanbul 1986 III 25 62 Ahmed Zeki Safvet Cemheretu resaʾili l ʿArab Beyrut ts el Mektebetu l ilmiyye s 9 10 H F Amedroz On the Meaning of the Laqab al Saffah JRAS 1907 s 660 663 S Moscati Le Massacre des Umayyades Ar O XVIII 1950 s 88 115 a mlf Abu l ʿAbbas al Saffah EI2 Fr I 106 K V Zettersteen Ebu l Abbas IA IV 66 67 IstinadlarBell A Abu al Abbas al Saffah Encyclopaedia Britannica brit ing Encyclopaedia Britannica Inc 1768 Xarici kecidlerHemcinin bax