Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu sarı qızdırma virusları tərəfindən törədilir.Törədici 1901 ci ildə ,J.Carrol tərəfindən aşkarlanıb.Sarı qızdırma Afrika və Amerika qitələrində 1647 ci ildən məlumdur.Virus sferik formada olub,27–38 mkm böyüklüyündədir.Virus RNTdən,zülaldan və lipdlərdən ibarətdir.Virus 65 °C də 10 dəq yə ,1%li formalin təsirindən 1–2 günə tələf olur.Mühitin turş reaksiyasına davamsızdir.Bu viruslara meymun,ağ siçan,dəniz donuzu,kirpi və s həssasdır.Virus heyvanın daxili üzvlərində , beynində və qanında müşahidə olunur. Sarı qızdırma kəskin ağır keçən xəstəlik olub, insanlarda 30–60%hallarda ölümlə nəticələnir. Xəstəlik 2–6 günlük inkubatsion dövrdən sonra qəfildən temperaturun 40C yə qədər yüksəlməsilə başlayır. Bel nahiyyəsində kəskin ağrılar,gözün hiperemiyası, öd, qusma,anuriya halları meydana çıxır. 4–5 gündən sonra xəstənin vəziyyəti yaxşılaşır. Əksər hallrda isə bir neçə saatdan və ya bir iki gündən sonra yenidən temeratur yüksəlir, sarılıq meydana çıxır, selikli qişalarda qansızma müşahidə olunur. Sarı qızdırmadan sağalmış şəxslər ömürlük immunitet qazanır. Diaqnoz ağ siçanda və ya hüceyrə kulturasında virusun alınmasına əsasən qoyulur.Virusun rezervuarı meymun və ya insandır.Virus ağcaqanad vasitəsilə keçirilir.Xəstənin qanını sormuş ağcaqanad 9–12 gün yoluxucu olmaqla ,bütün ömrü boyu yoluxucu qalır.Xəstəliyin endemik ocağı Cənubi Amerika,Qərbi Afrika və Hindistan hesab edilir.
| Sarı qızdırma | |
|---|---|
 | |
| XBT-10-KM | A95, A95.9, A95.1, A95.0 |
| XBT-9-KM | 060.9, 060 |
| DiseasesDB | 14203 |
| MedlinePlus | 001365 |
| MeSH | D015004 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Epidemiologiyası
Sarı qızdırma transmissiv xəstəlikdir.Amerikada Haemoqoqus və Aedes,Afrikada Aedes africanus və başqa ağcaqanadlar yayır.Xəstəliyin 2 ocağı məlumdur.təbiət ocağı və antrapurgik (şəhər) ocağı . Təbiətdə ağcaqanad meymunlardan,gəmiricilərdən və kirpidən yoluxur. Həşəratın bədənində virus 8–12 günə çoxalır. Şəhərlərdə infeksiya mənbəyi insan,keçirici Aedes aegypti — dir. Xəstəlik epidemiya şəklində yayılır. İnsanın sarı qızdırmaya həssaslığı yüksəkdir.
Patogenezi və patoloji anatomiyası
Yoluxmadan sonra virus əvvəlcə limfa vəzilərində çoxalır, və hematogen disseminə edərək damarları, qaraciyəri, böyrəkləri , baş beyni zədələyir. Damar keçiriciliyi artır.
Klinikası
İnkubasion dövr 10 günə qədərdir. Başlanğıc,hiperemiya dövrü 3–4 gün çəkir.Güclü üşütmədən sonra qızdırma dərhal 40Cyə yüksəlir. Başda,beldə,oynaqlarda ağrı, baş gicəllənmə əmələ gəlir.Xəstələr həyəcanlı olur, yuxusuzluq,yanğı,ürəkbulanma və qusmadan şikayətlənirlər.Nəbz xeyli sürətlənir,hipotoniya olur. Remessiya dövrü xəstəliyin 4–5ci günlərindən əlamətlərin zəifləməsi,və yüngül formada itməsi ilə xarakteriza olunur. Ağır formada isə remissiya dövrü olmur,və xəstəlikreaktiv və ya venoz durğunluq dövrünə keçir.Yəni başlanğıc dövrünün əlamətləri daha da kəskinləşir.
Virus
Hazırda tropik bölgələrdə görülür və vektorlar vasitəsi ilə insanlara yoluxur. Təsirli bir aşının varlığına baxmayaraq bir çox Afrika və Cənubi Amerika ölkəsində hemorragik xəstəliyin əsas səbəblərindən biridir. Sarı sözü bəzi xəstələrdə görünən sarılıq simptomundan gəlir.
Xəstəliyi önləmək
Malyariyada olduğu kimi ağcaqanadlardan qorunmaq böyük əhəmiyyət daşıyır. Sarı qızdırmadan peyvənd ilə qorunmaq da mümkündür. Sarı qızdırmanın yerləşdiyi yerlərə gedənlərdən və ya bu bölgələrdən başqa ölkələrə keçənlərdən sarı qızdırmaya qarşı peyvənd olunması mütləqdir. Peyvənd, peyvənddən 10 gün sonra və ömür boyu etibarlıdır. Digər vaksinlərlə eyni vaxtda, fərqli yerlərə tətbiq oluna bilər.
Mənbə
- Sarı qızdırma epidemiyası haqqında 2018-09-24 at the Wayback Machine
İstinadlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
Həmçinin bax
 | Tibb ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu sari qizdirma viruslari terefinden toredilir Toredici 1901 ci ilde J Carrol terefinden askarlanib Sari qizdirma Afrika ve Amerika qitelerinde 1647 ci ilden melumdur Virus sferik formada olub 27 38 mkm boyukluyundedir Virus RNTden zulaldan ve lipdlerden ibaretdir Virus 65 C de 10 deq ye 1 li formalin tesirinden 1 2 gune telef olur Muhitin turs reaksiyasina davamsizdir Bu viruslara meymun ag sican deniz donuzu kirpi ve s hessasdir Virus heyvanin daxili uzvlerinde beyninde ve qaninda musahide olunur Sari qizdirma keskin agir kecen xestelik olub insanlarda 30 60 hallarda olumle neticelenir Xestelik 2 6 gunluk inkubatsion dovrden sonra qefilden temperaturun 40C ye qeder yukselmesile baslayir Bel nahiyyesinde keskin agrilar gozun hiperemiyasi od qusma anuriya hallari meydana cixir 4 5 gunden sonra xestenin veziyyeti yaxsilasir Ekser hallrda ise bir nece saatdan ve ya bir iki gunden sonra yeniden temeratur yukselir sariliq meydana cixir selikli qisalarda qansizma musahide olunur Sari qizdirmadan sagalmis sexsler omurluk immunitet qazanir Diaqnoz ag sicanda ve ya huceyre kulturasinda virusun alinmasina esasen qoyulur Virusun rezervuari meymun ve ya insandir Virus agcaqanad vasitesile kecirilir Xestenin qanini sormus agcaqanad 9 12 gun yoluxucu olmaqla butun omru boyu yoluxucu qalir Xesteliyin endemik ocagi Cenubi Amerika Qerbi Afrika ve Hindistan hesab edilir Sari qizdirmaXBT 10 KM A95 A95 9 A95 1 A95 0XBT 9 KM 060 9 060DiseasesDB 14203MedlinePlus 001365MeSH D015004 Vikianbarda elaqeli mediafayllarEpidemiologiyasiSari qizdirma tropik bolgelerde Aedes aegypti nov agcaqanadlar vasitesi ile yayilir Sari qizdirma transmissiv xestelikdir Amerikada Haemoqoqus ve Aedes Afrikada Aedes africanus ve basqa agcaqanadlar yayir Xesteliyin 2 ocagi melumdur tebiet ocagi ve antrapurgik seher ocagi Tebietde agcaqanad meymunlardan gemiricilerden ve kirpiden yoluxur Heseratin bedeninde virus 8 12 gune coxalir Seherlerde infeksiya menbeyi insan kecirici Aedes aegypti dir Xestelik epidemiya seklinde yayilir Insanin sari qizdirmaya hessasligi yuksekdir Sari qizdirmanin Afrikadaki regional bolgusu 2005 Patogenezi ve patoloji anatomiyasiYoluxmadan sonra virus evvelce limfa vezilerinde coxalir ve hematogen dissemine ederek damarlari qaraciyeri boyrekleri bas beyni zedeleyir Damar keciriciliyi artir KlinikasiInkubasion dovr 10 gune qederdir Baslangic hiperemiya dovru 3 4 gun cekir Guclu usutmeden sonra qizdirma derhal 40Cye yukselir Basda belde oynaqlarda agri bas gicellenme emele gelir Xesteler heyecanli olur yuxusuzluq yangi urekbulanma ve qusmadan sikayetlenirler Nebz xeyli suretlenir hipotoniya olur Remessiya dovru xesteliyin 4 5ci gunlerinden elametlerin zeiflemesi ve yungul formada itmesi ile xarakteriza olunur Agir formada ise remissiya dovru olmur ve xestelikreaktiv ve ya venoz durgunluq dovrune kecir Yeni baslangic dovrunun elametleri daha da keskinlesir VirusHazirda tropik bolgelerde gorulur ve vektorlar vasitesi ile insanlara yoluxur Tesirli bir asinin varligina baxmayaraq bir cox Afrika ve Cenubi Amerika olkesinde hemorragik xesteliyin esas sebeblerinden biridir Sari sozu bezi xestelerde gorunen sariliq simptomundan gelir Sari qizdirmanin Cenubi Amerikadaki regional bolgusu 2005 Xesteliyi onlemekMalyariyada oldugu kimi agcaqanadlardan qorunmaq boyuk ehemiyyet dasiyir Sari qizdirmadan peyvend ile qorunmaq da mumkundur Sari qizdirmanin yerlesdiyi yerlere gedenlerden ve ya bu bolgelerden basqa olkelere kecenlerden sari qizdirmaya qarsi peyvend olunmasi mutleqdir Peyvend peyvendden 10 gun sonra ve omur boyu etibarlidir Diger vaksinlerle eyni vaxtda ferqli yerlere tetbiq oluna biler MenbeSari qizdirma epidemiyasi haqqinda 2018 09 24 at the Wayback MachineIstinadlar Disease Ontology ing 2016 Monarch Disease Ontology release 2018 06 29 2018 06 29 2018 Hemcinin bax Tibb ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin