Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İzzət Mehmed Paşa (1723, Zonquldak – 1784, Belqrad) — I Əbdülhəmidin səltənətində 2 dəfə - ümumlikdə 1 il 17 ay 4 gün sədrəzəm olmuş Osmanlı dövlət adamı.
| İzzət Mehmed Paşa | |
|---|---|
| 10 avqust 1774 – 7 iyul 1775 | |
| Əvvəlki | Muhsinzadə Mehmed Paşa |
| Sonrakı | Dərviş Mehmed Paşa |
| 18 mart 1781 – 25 avqust 1782 | |
| Əvvəlki | Silahdar Seyid Mehmed Paşa |
| Sonrakı | Seyid Mehmed Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1723 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1784 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Hüseyn bəy |
| Uşağı | Mehmed Səid bəy |
Həyatı
İlk illəri
1723-cü ildə o dövrdə Bolunun tabeliyindəki (indiki Zonquldakda) Çərşənbə qəzasının Bəylik kəndində dünyaya gəldi. Atası Hüseyn bəy Fateh Sultan Mehmed dönəminin sədrəzəmlərindən Yunan Mehmed Paşanın nəslinə mənsub idi. Moreyalı Bəşir ağanın darüssəadə ağalığı dönəmində İstanbula gələrək Köhnə sarayın na alındı. Şəxsi keyfiyyətləri və bacarığı nəticəsində qısa zamanda yüksəldi. III Mustafanın taxta çıxmasından qısa müddət sonra 6 noyabr 1757-ci ildə darüssəadə ağasının katibliyinə gətirildi. Ancaq sədrəzəm ya düşmənliyi və nın ləğv edilməsinə etiraz etməsi nəticəsində 25 mart 1758-ci ildə vəzifədən alındı. Ardından mənsubu olduğu ləğv edildi və 1763-cü ilin martına qədər heç bir vəzifəyə təyin olunmadı. Bu tarixdə ikinci dəfə darüssəadə ağası katibliyinə gətirilən İzzət Mehmed bəy bir çox saray mərasimində aktiv iştirak etmişdir. 20 mart 1766-cı ildə təyin ediliyi saray zərbxanası əminliyində 8 ilə yaxın xidmət etdi. Xüsusilə, 1768-1774 Osmanlı-Rusiya müharibəsi illərində yaranan maliyyə problemlərinin həlli və yeni sikkələrin kəsilməsi kimi məsələlərdə önə çıxdı. Bu vəzifədə ikən 1766-cı ildə baş verən zəlzələdə dağılan Fateh məscidinin bərpa işlərinə nəzarət etdi. I Əbdülhəmidin tatxa çıxmasından sonra 2 mart 1774-cü ildə şəhrəminliyinə (saray və dövlət binalarının təmiri, hərəm xərclərinə və aylıq işlərinə nəzarət edən şəxs) gətirilən İzzət Mehmed bəy çox keçmədən vəzirliyə yüksəldi (5 iyul 1774). Kiçik Qaynarca sülhünü bağlayaraq müharibəni sonlandıran və İstanbula qayıdan sədrəzəm Muhsinzadə Mehmed Paşanın vəfatı ilə 10 avqust 1774-cü ildə sədrəzəmliyə gətirildi və sədarət möhürünü şəxsən Sultan Əbdülhəmidin əlindən aldı. Sultan Əbdülhəmid özünün təyin etdiyi bu ilk sədrəzəminə, ənənəyə uyğun olmayaraq, dəyərli hədiyyələr göndərdi.
Sədarəti
İzzət Mehmed Paşa ilk öncə illərdir davam edən müharibə səbəbilə yaranan ərzaq çatışmazlığı və qara bazarla mübarizə apardı. O əsnada Osmanlı imperiyasının xarici siyasətindəki ən mühüm məsələ isə Kiçik Qaynarca sülhü ilə muxtariyyət qazanan Krım xanlığı idi. Belə ki, artıq Osmanlı təbəəliyində olmayan krımlılar İstanbula nümayəndə göndərərək yardım tələb edir, mərkəzdə yaranan problemlərlə məşğul olan sədrəzəm İzzət Mehmed Paşa isə bu yardım tələblərini göz ardı edirdi. Apardığı məhz bu ikili siyasət onun ilk sədarətinin başa çatmasında mühüm rol oynadı. Belə ki, Krımdan gələn nümayəndə heyətinin şərəfinə Dolmabağça sarayında verilən ziyafətdə şeyxülislam İvazpaşazadə İbrahim Bəyəfəndiylə aralarında yaranan sərt münaqişənin ardından 7 iyul 1775-ci ildə İzzət Mehmed Paşa, bundan 22 gün sonra isə şeyxülislam İbrahim Bəyəfəndi vəzifələrindən alındılar.
Ertəsi gün malları müsadirə edilmədən oğlu Mehmed Səid bəylə birlikdə Gəliboluya sürgün edilən İzzət Mehmed Paşa, hələ yolda ikən bu sürgün qərarı ləğv edilmiş, maliyyə məsələləri üzrə məmur təyin edildiyi Aydına göndərilmişdir. Daha sonra sırayla 6 noyabr 1775-ci ildə Misir bəylərbəyliyinə, 11 dekabr 1778-ci ildə İçəl sancaqbəyliyinə, 9 mart 1779-cu ildə Sivas, 18 dekabr 1779-cu ildə Amasya, 22 mart 1780-ci ildə Raqqa və 4 sentyabr 1780-ci ildə Ərzurum bəylərbəyliyinə təyin edildi.
Sədrəzəm Silahdar Mehmed Paşanın səhhətinin pisləşməsi və 20 fevral 1781-ci ildə vəfat etməsinin ardından Ərzurumdan İstanbula çağırılan İzzət Mehmed Paşa 18 mart günü sədarət möhürünü təslim alaraq ikinci dəfə sədarətə gətirildi. Ancaq ilk sədarətində olduğu kimi, qaynı Çələbi İsmayıl ağanın nüfuzundan istifadə edərək rüşvət hadisələrinə adı qarışması sədrəzəm haqqında yayılan dedi-qoduların artmasına səbəb oldu. Digər yandan isə oğlu Mehmed Səid bəyi Sultan Əbdülhəmidin qızlarından Əhtər Məleykə Sultanla evləndirən İzzət Mehmed Paşa bununla vəzifəsini möhkəmləndirməyə çalışdı. 24 iyul 1782-ci ildə çıxan və 25 saat davam edən yanğından sonra həmin ilin 22 avqustunda başlayaraq 65 saat davam edən ikinci böyük İstanbul yanğını da məhz İzzət Mehmed Paşanın ikinci sədarət dönəminə təsadüf etdi. Bu iki böyük yanğının ardından şəhər xarabalığa dönmüş, əhalinin sayında kəskin azalma müşahidə edilmişdir. Bütün bu hadisələrdə öz sakitliyi ilə müşahidə edilən İzzət Mehmed Paşanın bu münasibəti Sultan Əbdülhəmidin gözündən qaçmamış, nəticədə ikinci yanğının söndürüldüyü 25 avqust günü vəzifədən alınmışdır. Bu dəfə vəzir rütbəsi də əlindən alınaraq malları müsadirə edildi və ertəsi gün Plovdivə sürgün olundu.
Sonrakı illəri
Sədrəzəm Xəlil Həmid Paşa tərəfindən bəraət alan İzzət Mehmed Paşa yenidən vəzir rütbəsi alaraq 7 yanvar 1783-cü ildə Belqradın mühafizəsi şərtiylə Səməndirə sancaqbəyliyinə gətirildi. Bu vəzifəsi davam edərkən 6 mart 1784-cü ildə Belqradda vəfat etdi.
Mənbə
- BA, Sadâret Mektupçuluğu Defterleri, nr. 1, s. 29;
- BA, Ali Emîrî, I. Abdülhamid, nr. 25, 38, 1328, 1434, 1641;
- BA, Cevdet-Bahriye, nr. 11023;
- BA, Cevdet-Dahiliye, nr. 5903;
- BA, Cevdet-Darbhâne, nr. 1296, 2209, 2924, 3106, 3117;
- BA, Cevdet-Saray, nr. 581, 8369;
- BA, D.BŞM. Muhallefât Halifesi, dosya nr. 73/1, 50, 53;
- Hâkim Mehmed, Târih, Arkeoloji Müzesi Ktp., nr. 483, II, 36-37;
- Çeşmîzâde, Târih (nşr. Bekir Kütükoğlu), İstanbul 1993, s. 20, 79;
- Rûznâme (I. Abdülhamid), TSMA, nr. E. 12360/17, vr. 4a;
- Rûzmerre, TTK Ktp., Yazma, nr. 58, s. 2-5, 12-16;
- Şem‘dânîzâde, Müri’t-tevârîh (Aktepe), III, 28-31;
- Ayvansarâyî, Vefeyât-ı Selâtîn, s. 97;
- Sâdullah Enverî, Târih, Millet Ktp., Ali Emîrî, Tarih, nr. 67, II, vr. 23b-24a;
- Ahmed Câvid, Verd-i Mutarrâ: Hadîkatü’l-vüzerâ Zeyli, İstanbul 1271, s. 25-27;
- Vâsıf, Târih, I, 96, 110, 220, 274;
- Derviş Efendizâde Derviş Mustafa, 1782 Yılı Yangınları (haz. Hüsamettin Aksu), İstanbul 1994;
- Zaimzâde Mehmed Sâdık, Târihçe, İÜ Ktp., TY, nr. 2532, vr. 6a-7a, 12a;
- Ferâizîzâde Mehmed Said, Gülşen-i Maârif, İstanbul 1252, II, 1683-1685;
- Venezuela’lı General Miranda’nın Türkiye’ye Dair Hâtıratı (der. Fuad Carım), İstanbul 1965, s. 56;
- Tayyarzâde Atâ Bey, Târih, İstanbul 1292-93, II, 168-169;
- Cevdet, Târih, II, 24-25, 105, 155-156, 160, 165, 173-176, 236, 337-338;
- Sicill-i Osmânî, III, 456;
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV/1, s. 425, 427, 473, 477;
- M. İpşirli, “İbrahim Beyefendi, İvazpaşazâde”, DİA, XXI, 290.
İstinadlar
- III. Mustafa Rûznâmesi (1171-1177/1757-1763) (haz. Yunus Irmak, yüksek lisans tezi, 1991), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, vr. 2b;
- Mehmed Hasîb Rûznâmesi (h. 1182-1195 / m. 1768-1781) (haz. Süleyman Göksu, yüksek lisans tezi, 1993), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, vr. 15b, 18b, 22b, 24a, 25a-b;
- Fikret Sarıcaoğlu, Hatt-ı Humâyunlarına Göre Bir Pâdişâhın Portresi, Sultan I. Abdülhamid (1774-1789) (doktora tezi, 1997), İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 5, 14, 103-104, 107, 171, 173;
- Âkif Mehmed, Târîh-i Cülûs-i Sultan Mustafa-yı Sâlis, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 2108, vr. 19b;
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Izzet Mehmed Pasa 1723 Zonquldak 1784 Belqrad I Ebdulhemidin seltenetinde 2 defe umumlikde 1 il 17 ay 4 gun sedrezem olmus Osmanli dovlet adami Izzet Mehmed PasaOsmanli sedrezemi10 avqust 1774 7 iyul 1775EvvelkiMuhsinzade Mehmed PasaSonrakiDervis Mehmed Pasa18 mart 1781 25 avqust 1782EvvelkiSilahdar Seyid Mehmed PasaSonrakiSeyid Mehmed PasaSexsi melumatlarDogum tarixi 1723Dogum yeri Zonquldak Zonquldak ili TurkiyeVefat tarixi 1784Vefat yeri Belqrad Osmanli imperiyasiFealiyyeti siyasetciAtasi Huseyn beyUsagi Mehmed Seid beyHeyatiIlk illeri 1723 cu ilde o dovrde Bolunun tabeliyindeki indiki Zonquldakda Cersenbe qezasinin Beylik kendinde dunyaya geldi Atasi Huseyn bey Fateh Sultan Mehmed doneminin sedrezemlerinden Yunan Mehmed Pasanin nesline mensub idi Moreyali Besir aganin darusseade agaligi doneminde Istanbula gelerek Kohne sarayin na alindi Sexsi keyfiyyetleri ve bacarigi neticesinde qisa zamanda yukseldi III Mustafanin taxta cixmasindan qisa muddet sonra 6 noyabr 1757 ci ilde darusseade agasinin katibliyine getirildi Ancaq sedrezem ya dusmenliyi ve nin legv edilmesine etiraz etmesi neticesinde 25 mart 1758 ci ilde vezifeden alindi Ardindan mensubu oldugu legv edildi ve 1763 cu ilin martina qeder hec bir vezifeye teyin olunmadi Bu tarixde ikinci defe darusseade agasi katibliyine getirilen Izzet Mehmed bey bir cox saray merasiminde aktiv istirak etmisdir 20 mart 1766 ci ilde teyin ediliyi saray zerbxanasi eminliyinde 8 ile yaxin xidmet etdi Xususile 1768 1774 Osmanli Rusiya muharibesi illerinde yaranan maliyye problemlerinin helli ve yeni sikkelerin kesilmesi kimi meselelerde one cixdi Bu vezifede iken 1766 ci ilde bas veren zelzelede dagilan Fateh mescidinin berpa islerine nezaret etdi I Ebdulhemidin tatxa cixmasindan sonra 2 mart 1774 cu ilde sehreminliyine saray ve dovlet binalarinin temiri herem xerclerine ve ayliq islerine nezaret eden sexs getirilen Izzet Mehmed bey cox kecmeden vezirliye yukseldi 5 iyul 1774 Kicik Qaynarca sulhunu baglayaraq muharibeni sonlandiran ve Istanbula qayidan sedrezem Muhsinzade Mehmed Pasanin vefati ile 10 avqust 1774 cu ilde sedrezemliye getirildi ve sedaret mohurunu sexsen Sultan Ebdulhemidin elinden aldi Sultan Ebdulhemid ozunun teyin etdiyi bu ilk sedrezemine eneneye uygun olmayaraq deyerli hediyyeler gonderdi Sedareti Izzet Mehmed Pasa ilk once illerdir davam eden muharibe sebebile yaranan erzaq catismazligi ve qara bazarla mubarize apardi O esnada Osmanli imperiyasinin xarici siyasetindeki en muhum mesele ise Kicik Qaynarca sulhu ile muxtariyyet qazanan Krim xanligi idi Bele ki artiq Osmanli tebeeliyinde olmayan krimlilar Istanbula numayende gondererek yardim teleb edir merkezde yaranan problemlerle mesgul olan sedrezem Izzet Mehmed Pasa ise bu yardim teleblerini goz ardi edirdi Apardigi mehz bu ikili siyaset onun ilk sedaretinin basa catmasinda muhum rol oynadi Bele ki Krimdan gelen numayende heyetinin serefine Dolmabagca sarayinda verilen ziyafetde seyxulislam Ivazpasazade Ibrahim Beyefendiyle aralarinda yaranan sert munaqisenin ardindan 7 iyul 1775 ci ilde Izzet Mehmed Pasa bundan 22 gun sonra ise seyxulislam Ibrahim Beyefendi vezifelerinden alindilar Ertesi gun mallari musadire edilmeden oglu Mehmed Seid beyle birlikde Geliboluya surgun edilen Izzet Mehmed Pasa hele yolda iken bu surgun qerari legv edilmis maliyye meseleleri uzre memur teyin edildiyi Aydina gonderilmisdir Daha sonra sirayla 6 noyabr 1775 ci ilde Misir beylerbeyliyine 11 dekabr 1778 ci ilde Icel sancaqbeyliyine 9 mart 1779 cu ilde Sivas 18 dekabr 1779 cu ilde Amasya 22 mart 1780 ci ilde Raqqa ve 4 sentyabr 1780 ci ilde Erzurum beylerbeyliyine teyin edildi Sedrezem Silahdar Mehmed Pasanin sehhetinin pislesmesi ve 20 fevral 1781 ci ilde vefat etmesinin ardindan Erzurumdan Istanbula cagirilan Izzet Mehmed Pasa 18 mart gunu sedaret mohurunu teslim alaraq ikinci defe sedarete getirildi Ancaq ilk sedaretinde oldugu kimi qayni Celebi Ismayil aganin nufuzundan istifade ederek rusvet hadiselerine adi qarismasi sedrezem haqqinda yayilan dedi qodularin artmasina sebeb oldu Diger yandan ise oglu Mehmed Seid beyi Sultan Ebdulhemidin qizlarindan Ehter Meleyke Sultanla evlendiren Izzet Mehmed Pasa bununla vezifesini mohkemlendirmeye calisdi 24 iyul 1782 ci ilde cixan ve 25 saat davam eden yangindan sonra hemin ilin 22 avqustunda baslayaraq 65 saat davam eden ikinci boyuk Istanbul yangini da mehz Izzet Mehmed Pasanin ikinci sedaret donemine tesaduf etdi Bu iki boyuk yanginin ardindan seher xarabaliga donmus ehalinin sayinda keskin azalma musahide edilmisdir Butun bu hadiselerde oz sakitliyi ile musahide edilen Izzet Mehmed Pasanin bu munasibeti Sultan Ebdulhemidin gozunden qacmamis neticede ikinci yanginin sondurulduyu 25 avqust gunu vezifeden alinmisdir Bu defe vezir rutbesi de elinden alinaraq mallari musadire edildi ve ertesi gun Plovdive surgun olundu Sonraki illeri Sedrezem Xelil Hemid Pasa terefinden beraet alan Izzet Mehmed Pasa yeniden vezir rutbesi alaraq 7 yanvar 1783 cu ilde Belqradin muhafizesi sertiyle Semendire sancaqbeyliyine getirildi Bu vezifesi davam ederken 6 mart 1784 cu ilde Belqradda vefat etdi MenbeBA Sadaret Mektupculugu Defterleri nr 1 s 29 BA Ali Emiri I Abdulhamid nr 25 38 1328 1434 1641 BA Cevdet Bahriye nr 11023 BA Cevdet Dahiliye nr 5903 BA Cevdet Darbhane nr 1296 2209 2924 3106 3117 BA Cevdet Saray nr 581 8369 BA D BSM Muhallefat Halifesi dosya nr 73 1 50 53 Hakim Mehmed Tarih Arkeoloji Muzesi Ktp nr 483 II 36 37 Cesmizade Tarih nsr Bekir Kutukoglu Istanbul 1993 s 20 79 Ruzname I Abdulhamid TSMA nr E 12360 17 vr 4a Ruzmerre TTK Ktp Yazma nr 58 s 2 5 12 16 Sem danizade Muri t tevarih Aktepe III 28 31 Ayvansarayi Vefeyat i Selatin s 97 Sadullah Enveri Tarih Millet Ktp Ali Emiri Tarih nr 67 II vr 23b 24a Ahmed Cavid Verd i Mutarra Hadikatu l vuzera Zeyli Istanbul 1271 s 25 27 Vasif Tarih I 96 110 220 274 Dervis Efendizade Dervis Mustafa 1782 Yili Yanginlari haz Husamettin Aksu Istanbul 1994 Zaimzade Mehmed Sadik Tarihce IU Ktp TY nr 2532 vr 6a 7a 12a Feraizizade Mehmed Said Gulsen i Maarif Istanbul 1252 II 1683 1685 Venezuela li General Miranda nin Turkiye ye Dair Hatirati der Fuad Carim Istanbul 1965 s 56 Tayyarzade Ata Bey Tarih Istanbul 1292 93 II 168 169 Cevdet Tarih II 24 25 105 155 156 160 165 173 176 236 337 338 Sicill i Osmani III 456 Uzuncarsili Osmanli Tarihi IV 1 s 425 427 473 477 M Ipsirli Ibrahim Beyefendi Ivazpasazade DIA XXI 290 IstinadlarIII Mustafa Ruznamesi 1171 1177 1757 1763 haz Yunus Irmak yuksek lisans tezi 1991 MU Sosyal Bilimler Enstitusu vr 2b Mehmed Hasib Ruznamesi h 1182 1195 m 1768 1781 haz Suleyman Goksu yuksek lisans tezi 1993 MU Sosyal Bilimler Enstitusu vr 15b 18b 22b 24a 25a b Fikret Saricaoglu Hatt i Humayunlarina Gore Bir Padisahin Portresi Sultan I Abdulhamid 1774 1789 doktora tezi 1997 IU Sosyal Bilimler Enstitusu s 5 14 103 104 107 171 173 Akif Mehmed Tarih i Culus i Sultan Mustafa yi Salis Suleymaniye Ktp Esad Efendi nr 2108 vr 19b