Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əzizbala Hacıyev (1895, Təbriz – 1973) - Azərbaycanda peşəkar fotoqrafiyanın əsasını qoyan şəxslərdən biri.
| Əzizbala Hacıyev | |
|---|---|
| Əzizbala Məmməməli oğlu Hacıyev | |
 | |
| Doğum tarixi | 1895 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1973 |
Həyatı
Ə. Hacıyev 1895 –ci ildə Təbrizdə doğulmuşdur. Anası Səkinə xanım həmin vaxt qohumlarının toy mərasimində iştirak etmək üçün Təbrizdə idi. Təbrizdə dünyaya gəlməsi də sonralar onun Sovet dövləti tərəfindən repressiya olunması üçün bir əsas olacaqdı. Onun atası Məmmədəli Hacıyev əslən Qubadan idi. M.Hacıyev silah satışı ilə məşğul olurdu. Anası Səkinə xanım isə ipək və məxmər üzərində tikmə işi ilə tanınırdı. Ailə Bakıda Aşağı Dağlı məhəlləsində ( Nijni Naqornıda ) ata-baba mülkündə yaşayırdı. Əzizbalanı atasının ölümündən sonra ailənin yaxın qohumu , milyonçu Hacınski himayə etmişdir.
Əzizbala Hacıyev Bakı milyonçularından Ağa Rəsulovun qızı ilə ailə həyatı qurmuş və bu nikahdan 4 övladı doğulmuşdur. Bəyimxanım ailənin ilk övladı olmuşdur. Ailənin ən kiçik uşağı olan Zümrüd isə Böyük Vətən müharibəsi illərində təxminən 3-4 yaşlarında yeməkdən zəhərlənərək ölmüş , Paşa və Loğman isə daha sonralar dünyalarını dəyişmişlər.
Təhsil və iş
Ə.Hacıyev Hacınskinin oğlanları ilə birlikdə kişi gimnaziyasını oxuyub bitirmişdir. Riyaziyyat fənnini yaxşı bildiyinə görə başqalarından fərqlənirdi. Gimnaziyanı bitirdikdən sonra o, Hacınskinin Bayıl qəsəbəsində şəxsi mülkləri icarəyə verən idarəsində işləməyə başlamışdır. Ə. Hacıyev sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra peşəkar fotoqrafiya ilə məşğul olmağa başlamışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, bu sənətlə məşğul olmaq üçün şəhər qubernatorunun xüsusi icazə sənədi olmalı idi. XX əsrin əvvəllərində neft Bakısında foto işi ilə əsasən yəhudilər, ruslar və ermənilər məşğul olurdu. O zamanlar Bakıda ilk fotostudiya Bazar küçəsində ( indiki Azərbaycan prospekti ) yerləşirdi. Əzizbala da əvvəlcə burada fotoqraflar artelində çalışırdı.
Fotostudiya
Fotoqrafiyaya sonsuz həvəsi və marağı olduğu üçün öz şəxsi fotostudiyasını açmaq qərarına gəlir və bu məqsədlə Bayıl qəsəbəsində yer götürərək fotostudiyanı aça bilir. Əsrin əvvəllərində çoxmillətli Bakıda azərbaycanlı bir gəncin fotoqrafıya ilə məşğul olması ,üstəlik studiya açması həmin dövr üçün çox cürətli bir addım hesab olunmalıdır. Fotostudiyada Əzizbala müəllim həm işləyir, həm də ailəsi ilə birlikdə yaşayırdı. Fotostudiya üçün lazım olan bütün avadanlıqları, hər cür xırdalığı da daxil olmaqla, o, Almaniyadan sifariş edib gətizdirirdi. Yüksək keyfiyyətli şəkil çıxarmaqdan ötrü foto sənəti üçün lazım olan bütün texniki vasitələrin, o zaman üçün texniki yeniliklər hesab edilən bu dəyərli avadanlıqların qiyməti də baha idi. Üstəlik onların Almaniyadan Bakıya gətirilməsi də çox xərc tələb edirdi. Həmin dövrdə foto sahəsində ən dəbdə olan bir mövzu portret mövzusu idi. Buna görə də fotostudiyanın divarları boyunca bir çox müxtəlif yaş və təbəqələrdən olan adamların portretləri asılardı.
Repressiya
Ə.Hacıyevin sənəti ilə bağlı olaraq çoxlu dost və tanışı var idi. Onun ən yaxın dostlarından biri Hüseyn Cavid idi. H.Cavid yenicə çapdan çıxmış əsərlərinin tam külliyyatının bir nüsxəsini ona hədiyyə etmişdi. Çox güman ki, bu hədiyyə də fotoqrafa çox baha başa gəldi. Stalinin şəxsiyyətinə pərəstiş dövrünün ab-havası bu ailədən də yan keçmədi. 1937 –ci il repressiya qurbanlarının siyahısına daha bir ad əlavə olundu.
Onu həbsə atdıran bir erməni fotoqrafı oldu. Həmin bu erməninin fotostudiyası Ə. Hacıyevin iş yerinin yaxınlığında yerləşirdi. Gecə saat 3-də evlərindəki axtarışdan sonra atasının NKVD-nin həbsxanasına salınması bu ailənin sonrakı faciələrinin başlanğıcı oldu. Axtarış zamanı heç bir şey tapılmasa da , azərbaycanlı fotoqrafı məhkum etməkdən ötrü onun "canfəşanları" öz qüvvələrini əsirgəmədilər. H.Cavidin hədiyyə etdiyi kitabları isə axtarışa qədər Səkinə xanım həyətdəki təndirə atıb yandırmışdı. Azərbaycanlı fotoqrafa , Sibirə sürgün edilməklə , 5 il həbs cəzası kəsildi. O, İranla əlaqəsinə, qaçaqmalçılığa, H. Cavidlə dostluq etdiyinə görə ittiham olundu. Üstəlik onun bütün əmlakı müsadirə olundu ,studiyası isə dağıdıldı.
Sonralar Hüseyn Cavidlə bağlı Əzizbala Hacıyevin dediklərindən: "Həbsxanada mən H.Cavidlə bir kamerada idim. O, məndən qələm istədi. Xoşbəxtlikdən üstümdə qələm var idi, ancaq qələm olsa da, kağız yox idi. Onda H.Cavid şeiri balışın üstündə yazmağa başladı." Sibirə sürgünə göndərilməsini isə fotoqraf belə xatırlayırdı: "Məni ağır cinayətlər törətmiş məhbuslar ( avtoritetlər ) olan bir yük vaqonuna mindirdilər. Vaqonda çox soyuq idi, hər yerdən külək vururdu. Onlar vaqonda olan digər məhbusların pal–paltarlarını əllərindən alıb geyinirdilər, hərdən isə bu məhbuslardan bəzilərini öldürüb, vaqon gedə-gedə döşəməsinin taxtalarını aralayıb meyitləri oradan atırdılar. Mənə isə nədənsə toxunmurdular. Nəhayət, bir müddətdən sonra onlardan biri mənə yaxınlaşdı və soruşdu: "Siz məni xatırlayırsınızmı? Mən sizi tanıyıram, siz fotoqrafsınız. Bayılda studiyada şəkil çəkdirmişəm. Şəklimi çox gözəl çəkmişdiniz. Məhz həmin adamın sayəsində mən sağ qala bildim".
Arxangelskdə sürgündə olarkən Əzizbala müəllimin, necə deyərlər, "bəxti gətirdi". Zona naçalnikinə fotoqraf lazım idi. Azərbaycanlı fotoqraf sənədlər üçün məhbusların şəkillərini çəkirdi. Əslində, sevdiyi peşəsi onu ölümdən belə qurtardı. Sürgün illərində məhbusun adına verilmiş sənədlərdən aydınlaşdırdıq ki, o, Arxangelsk vilayətində Oneqlaq adlı yerdə cəza çəkmişdir. Çox güman ki, həmin yer qəsəbə olmuşdur. Vətənə döndükdən sonra o dövrün qayda-qanununa görə ona 6 il Bakıda yaşamaq qadağan edildi. Əvvəlcə Gədəbəydə geoloji-kəşfiyyat işi ilə məşğul olan tanışı Səttar Süleymanovun yanında işləyir. S. Süleymanov Zaqatalaya göndəriləndə Ə.Hacıyev də onunla birlikdə burada işləməyə gedir. Repressiya qurbanı olmuş digər məhbuslar kimi Əzizbala müəllim də sürgündən tamam başqa bir adam kimi qayıdır. Əzab-əziyyətlər çəkmiş, həyatdan küsmüş Ə. Hacıyev bir daha öz sevimli sənətinə qayıda bilmir. Bakıya döndükdən sonra bir müddət mənzil-istismar idarələrindən birində müdir vəzifəsində çalışmışdır. Azərbaycan Respublikasının 1920-1937-ci illərdə fəaliyyət göstərmiş ilk fotoqrafı Əzizbala Hacıyev 1973-cü ildə vəfat etmişdir.
Ata mülkü
XX əsrin başlanğıcında tikilmiş bu qədim binanın birinci mərtəbəsində vaxtı ilə Bayıldakı studiyada foto işində istifadə olunan avadanlıq və cihazlar illərlədir ki, bu evdə qorunub saxlanılır. Ə.Hacıyevin ata mülkü Bakının arxitekturasından bəhs edən və 2011-ci ildə çap edilmiş "Köhnə Bakının qapıları" adlı kitaba da salınmışdır. Dünyada ilk dəfə neftin çıxarıldığı Bakının tarixinin təbliği sahəsində bina və buradakı əşyalar unikal eksponat sayıla bilər.
Mənbə
- "Bir ömrün fotosu - İlk azərbaycanlı fotoqraf Əzizbala Hacıyev (YENİLƏNDİ)" ( (az.)). azpress.az. 2015-02-20. 2015-03-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-03-18.
İstinadlar
- 1-ci hissə
- 2-ci hissə
- 3-ci hissə
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ezizbala Haciyev 1895 Tebriz 1973 Azerbaycanda pesekar fotoqrafiyanin esasini qoyan sexslerden biri Ezizbala HaciyevEzizbala Memmemeli oglu HaciyevDogum tarixi 1895Dogum yeri Tebriz Tebriz sehristani Serqi Azerbaycan ostani IranVefat tarixi 1973HeyatiE Haciyev 1895 ci ilde Tebrizde dogulmusdur Anasi Sekine xanim hemin vaxt qohumlarinin toy merasiminde istirak etmek ucun Tebrizde idi Tebrizde dunyaya gelmesi de sonralar onun Sovet dovleti terefinden repressiya olunmasi ucun bir esas olacaqdi Onun atasi Memmedeli Haciyev eslen Qubadan idi M Haciyev silah satisi ile mesgul olurdu Anasi Sekine xanim ise ipek ve mexmer uzerinde tikme isi ile taninirdi Aile Bakida Asagi Dagli mehellesinde Nijni Naqornida ata baba mulkunde yasayirdi Ezizbalani atasinin olumunden sonra ailenin yaxin qohumu milyoncu Hacinski himaye etmisdir Ezizbala Haciyev Baki milyoncularindan Aga Resulovun qizi ile aile heyati qurmus ve bu nikahdan 4 ovladi dogulmusdur Beyimxanim ailenin ilk ovladi olmusdur Ailenin en kicik usagi olan Zumrud ise Boyuk Veten muharibesi illerinde texminen 3 4 yaslarinda yemekden zeherlenerek olmus Pasa ve Logman ise daha sonralar dunyalarini deyismisler Tehsil ve isE Haciyev Hacinskinin oglanlari ile birlikde kisi gimnaziyasini oxuyub bitirmisdir Riyaziyyat fennini yaxsi bildiyine gore basqalarindan ferqlenirdi Gimnaziyani bitirdikden sonra o Hacinskinin Bayil qesebesinde sexsi mulkleri icareye veren idaresinde islemeye baslamisdir E Haciyev sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra pesekar fotoqrafiya ile mesgul olmaga baslamisdir Qeyd etmek lazimdir ki bu senetle mesgul olmaq ucun seher qubernatorunun xususi icaze senedi olmali idi XX esrin evvellerinde neft Bakisinda foto isi ile esasen yehudiler ruslar ve ermeniler mesgul olurdu O zamanlar Bakida ilk fotostudiya Bazar kucesinde indiki Azerbaycan prospekti yerlesirdi Ezizbala da evvelce burada fotoqraflar artelinde calisirdi FotostudiyaFotoqrafiyaya sonsuz hevesi ve maragi oldugu ucun oz sexsi fotostudiyasini acmaq qerarina gelir ve bu meqsedle Bayil qesebesinde yer goturerek fotostudiyani aca bilir Esrin evvellerinde coxmilletli Bakida azerbaycanli bir gencin fotoqrafiya ile mesgul olmasi ustelik studiya acmasi hemin dovr ucun cox curetli bir addim hesab olunmalidir Fotostudiyada Ezizbala muellim hem isleyir hem de ailesi ile birlikde yasayirdi Fotostudiya ucun lazim olan butun avadanliqlari her cur xirdaligi da daxil olmaqla o Almaniyadan sifaris edib getizdirirdi Yuksek keyfiyyetli sekil cixarmaqdan otru foto seneti ucun lazim olan butun texniki vasitelerin o zaman ucun texniki yenilikler hesab edilen bu deyerli avadanliqlarin qiymeti de baha idi Ustelik onlarin Almaniyadan Bakiya getirilmesi de cox xerc teleb edirdi Hemin dovrde foto sahesinde en debde olan bir movzu portret movzusu idi Buna gore de fotostudiyanin divarlari boyunca bir cox muxtelif yas ve tebeqelerden olan adamlarin portretleri asilardi RepressiyaE Haciyevin seneti ile bagli olaraq coxlu dost ve tanisi var idi Onun en yaxin dostlarindan biri Huseyn Cavid idi H Cavid yenice capdan cixmis eserlerinin tam kulliyyatinin bir nusxesini ona hediyye etmisdi Cox guman ki bu hediyye de fotoqrafa cox baha basa geldi Stalinin sexsiyyetine perestis dovrunun ab havasi bu aileden de yan kecmedi 1937 ci il repressiya qurbanlarinin siyahisina daha bir ad elave olundu Onu hebse atdiran bir ermeni fotoqrafi oldu Hemin bu ermeninin fotostudiyasi E Haciyevin is yerinin yaxinliginda yerlesirdi Gece saat 3 de evlerindeki axtarisdan sonra atasinin NKVD nin hebsxanasina salinmasi bu ailenin sonraki facielerinin baslangici oldu Axtaris zamani hec bir sey tapilmasa da azerbaycanli fotoqrafi mehkum etmekden otru onun canfesanlari oz quvvelerini esirgemediler H Cavidin hediyye etdiyi kitablari ise axtarisa qeder Sekine xanim heyetdeki tendire atib yandirmisdi Azerbaycanli fotoqrafa Sibire surgun edilmekle 5 il hebs cezasi kesildi O Iranla elaqesine qacaqmalciliga H Cavidle dostluq etdiyine gore ittiham olundu Ustelik onun butun emlaki musadire olundu studiyasi ise dagidildi Sonralar Huseyn Cavidle bagli Ezizbala Haciyevin dediklerinden Hebsxanada men H Cavidle bir kamerada idim O menden qelem istedi Xosbextlikden ustumde qelem var idi ancaq qelem olsa da kagiz yox idi Onda H Cavid seiri balisin ustunde yazmaga basladi Sibire surgune gonderilmesini ise fotoqraf bele xatirlayirdi Meni agir cinayetler toretmis mehbuslar avtoritetler olan bir yuk vaqonuna mindirdiler Vaqonda cox soyuq idi her yerden kulek vururdu Onlar vaqonda olan diger mehbuslarin pal paltarlarini ellerinden alib geyinirdiler herden ise bu mehbuslardan bezilerini oldurub vaqon gede gede dosemesinin taxtalarini aralayib meyitleri oradan atirdilar Mene ise nedense toxunmurdular Nehayet bir muddetden sonra onlardan biri mene yaxinlasdi ve sorusdu Siz meni xatirlayirsinizmi Men sizi taniyiram siz fotoqrafsiniz Bayilda studiyada sekil cekdirmisem Seklimi cox gozel cekmisdiniz Mehz hemin adamin sayesinde men sag qala bildim Arxangelskde surgunde olarken Ezizbala muellimin nece deyerler bexti getirdi Zona nacalnikine fotoqraf lazim idi Azerbaycanli fotoqraf senedler ucun mehbuslarin sekillerini cekirdi Eslinde sevdiyi pesesi onu olumden bele qurtardi Surgun illerinde mehbusun adina verilmis senedlerden aydinlasdirdiq ki o Arxangelsk vilayetinde Oneqlaq adli yerde ceza cekmisdir Cox guman ki hemin yer qesebe olmusdur Vetene dondukden sonra o dovrun qayda qanununa gore ona 6 il Bakida yasamaq qadagan edildi Evvelce Gedebeyde geoloji kesfiyyat isi ile mesgul olan tanisi Settar Suleymanovun yaninda isleyir S Suleymanov Zaqatalaya gonderilende E Haciyev de onunla birlikde burada islemeye gedir Repressiya qurbani olmus diger mehbuslar kimi Ezizbala muellim de surgunden tamam basqa bir adam kimi qayidir Ezab eziyyetler cekmis heyatdan kusmus E Haciyev bir daha oz sevimli senetine qayida bilmir Bakiya dondukden sonra bir muddet menzil istismar idarelerinden birinde mudir vezifesinde calismisdir Azerbaycan Respublikasinin 1920 1937 ci illerde fealiyyet gostermis ilk fotoqrafi Ezizbala Haciyev 1973 cu ilde vefat etmisdir Ata mulkuXX esrin baslangicinda tikilmis bu qedim binanin birinci mertebesinde vaxti ile Bayildaki studiyada foto isinde istifade olunan avadanliq ve cihazlar illerledir ki bu evde qorunub saxlanilir E Haciyevin ata mulku Bakinin arxitekturasindan behs eden ve 2011 ci ilde cap edilmis Kohne Bakinin qapilari adli kitaba da salinmisdir Dunyada ilk defe neftin cixarildigi Bakinin tarixinin tebligi sahesinde bina ve buradaki esyalar unikal eksponat sayila biler Menbe Bir omrun fotosu Ilk azerbaycanli fotoqraf Ezizbala Haciyev YENILENDI az azpress az 2015 02 20 2015 03 18 tarixinde Istifade tarixi 2015 03 18 Istinadlar1 ci hisse 2 ci hisse 3 ci hisse