Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Əhməd Səncər və ya Sultan Səncər ya da Muizzəddin Əhməd Səncər (ən tezi XI əsr və ən geci XII əsr, Sincar – 8 may 1157, Mərv), tam adı Muizzəddin Ədudüddövlə Əbu'l-Haris Əhməd Səncər bin Məlikşah, 1097-1118-ci illər arasında Xorasan Səlcuq Sultanı, 1118-1157-ci illər arasında Böyük Səlcuq Sultanı.
| Sultan Əhməd Səncər | |
|---|---|
| fars. احمد سنجر | |
 Əhməd Səncərin tacqoyma mərasimi | |
| Doğum tarixi | ən tezi XI əsr və ən geci XII əsr |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 8 may 1157 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | dizenteriya |
| Həyat yoldaşları | Tərkən Xatun, Rusudan |
| Uşaqları | Gövhər Nəsəb xatun, Mahmələk xatun, Əmirə xatun, Məlikə xatun, Məlik Məlikşah, Məlik Toğrulşah |
| Atası | Sultan Məlikşah |
| Anası | Tacəddin xatun |
| Milliyyəti | |
| Dini | Sünni İslam |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Fəaliyyət illəri | 1097-1157 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Xaşxaşilər (həşşaşinlər) tərəfindən atası Sultan Məlikşah öldürülmüş, Səlcuqluların çöküşü sürətlənmişdir. Daha sonra Sultan Səncər, xaşxaşilərə bir həmlə etməyi düşündüsə də, yatağına saplanmış xəncəri və məktubu görüncə fikrindən daşınmışdır. Məktubda "İstər bizə hücum et, istərsən bizi rahat burax, əgər yatağına öz evim kimi girə bilmişəmsə, özündən muğayat ol İbn(Əbu) Tahir". Anası, Tacəddin xatun idi. Məlikşahın həyat yoldaşı Türkan xatun, Məlikşahın kiçik oğlu və Səncərin qardaşı I Mahmudun sultanlığını elan etdi. Məlikşahın böyük oğlu olan Börküyarıq isə tərəfdarları tərəfindən Rey şəhərinə qaçırılıb sultan elan edildi. 17 yanvar 1093-cü ildə Börküyarıq və I Mahmud arasındakı savaşda Börküyarıq qalib gəldi. Səncərin və Börküyarıqın əmisi olan Tutuş Suriyaya irəliləyərək Şam və Hələb şəhərlərini ələ keçirib Suriya Səlcuqlu dövlətinin qurucusu oldu. Tutuşun Börküyarıqın əlində olan İran torpaqlarını ələ keçirmək məqsədilə Börküyarıqa hücum etməsinə baxmayaraq, 26 fevral 1095-ci ildə Reydəki savaşda Tutuş yenildi və öldü.
1097-ci ildə Sultan Börküyarıq 12 yaşında olan qardaşı Əhməd Səncərə Mərv şəhərində mərkəzi olan Xorasan sultanlığını verdi.
Səncər Farsda assassinləri məhv etmək üçün bir kampaniya apardı və onları Kuhistan və Təbəs də daxil olmaqla bir sıra qalalarından uğurla qovdu. Sultan Səncər 1102-ci ildə Qaşqardan irəliləyən Arslan Xanı Termez civarında yendi.
26 fevral 1105-ci ildə Sultan Börküyarıq öldü. Sultan olmaq üçün özünə varis kimi yaşı az olan oğlu Məlikşahı seçmişdi və o, II Məlikşah olaraq Səlcuq Sultanı oldu. Ancaq iqtidar, əmisi olan Təpərin əlində idi. O il keçmədən Təpər, II Məlikşahı taxtdan endirib Böyük Səlcuq Sultanı olaraq dövləti idarə etməyə başladı. Təpər 4 aprel 1118-ci ildə ölüncə Böyük Səlcuq Dövlətində taxt davası yenidən başladı. Təpərin yerinə İraqdakı oğlu II Mahmud Böyük Səlcuq Sultanı elan edildi.
Sultan Səncər qardaşlarının sağlığında Xorasan və ətrafında hakimiyyətdə olmuş, burdakı vassalların mərkəzi hakimiyyətə qarşı baş qaldırmaması üçün nəzarət etmişdir. Səlcuqlu imperiyasını şərqdən gələcək təhlükələrə qarşı qorumağa çalışmışdır. Şərqdə ən böyük problemlər talançı oğuzlar və günü-gündən qüdrətlənən Xarəzmşahlar dövləti idi. Xarəzm qədimdən mühüm ticarət və mədəniyyət mərkəzi olmuş zəngin bir ölkə olduğundan oranı idarə edən canişinlər də qısa müddətdə varlanaraq böyük siyasi nüfuz əldə edə bilirdilər.
Sultan Məhəmməd Təpərin ölümündən (1118-ci il) sonra Mahmud, onun qardaşları Məsud, Toğrul və əmisi Sultan Səncər arasında hakimiyyət uğrunda cəmi iki çəkəcək mübarizə başlandı. Sultan Səncər Sultan elan olundu, Mahmud isə bütün imperiyanın varisi kiçik Sultan təyin edildi. Öz oğlu Davudun adına Azərbaycanda və digər ərazilərdə xütbə oxunması haqqında əmr verən Mahmudun ölümündən (1131-ci il) sonra onun qardaşı Səlcuq da hakimiyyət uğrunda mübarizə aparmağa başladı. 1132-ci ildə Sultan Səncər Həmədan yaxınlığında Məsud və Səlcuqun birləşmiş qoşununu darmadağın etdi. Səlcuq şahın taleyi naməlum qaldı. Məsud qaçsa da, sonradan Sultan Səncər onu bağışladı. Məsud tezliklə Sultan Səncər tərəfindən vəliəhd elan olunmuş II Toğrulun tutduğu Azərbaycan ərazisinə yiyələndi.
Sultan Səncər əsas təhlükənin Şərqdən gələcəyini ehtimal edirdi. Nəhayət o Oğuzların talanlarına birdəfəlik son qoymaq üçün onların üzərinə yürüş edərək mühasirəyə ala bildi. Bu vaxt oğuzların tayfa başçıları Sultan Səncərin qarşısına gələrək aman dilədilər və ona böyük miqdarda xərac boyun oldular həmçinin xeyli əsir cavan oğlan da verməyi qəbul etdilər. Lakin öz qələbəsindən əmin olan Sultan Səncər bu şərtlərlə razılaşmadı. Oğuzlar Səncərin öz qərarında qəti olduğunu gördükdə böyük bir şücaətlə döyüşə atılaraq Səlcuq ordusunu məğlub edərək Sultan Səncəri əsir aldılar. Onlar Sultan Səncəri özləri ilə gəzdirərək Səlcuq imperiyasının şərqindəki şəhərləri qarət edir və Sultanın onlara başçılıq etdiyini deyirdilər. Sultan Səncər bir neçə dəfə qaçmağa müvəffəq olsa da oğuzlardan qurtula bilmədi. Onu heç kəs dəstəkləmirdi. Səlcuq imperiyasının şərqindəki vassallar öz dövlətlərini qüdrətləndirmək və yeni imperiya qurmaq istəyirdilər.
Heç kəsdən dəstək görməyən Sultan Səncər 1157-ci ildə əsirlikdə vəfat etdi.
Ailəsi
Sultan Səncərin həyat yoldaşı Türkan/Tərkən xatun idi. O, Qaraxanlı sülaləsindən idi. İkisinin bir-birini çox sevdiyi o zamanın qaynaqlarında qeyd edilirdi. Səncərin qızlarından birisi Mahmələk xatun idi. O, 1105-ci ildə doğulmuşdu.
Türbəsi
Səncər, 1157-ci ildə öldü və Mərvdə dəfn edildi. Türbəsi, moqollar tərəfindən 1221-ci ildə Xarəzmşahlar İmperiyasına hücum zamanı dağıdıldı.
Sultan Səncər və mədəniyyət
12 əsr Azərbaycan şairi Məhsəti Gəncəvi yaradıcılığının ən məhsuldar dövrünü Sultan Mahmud Səlcuqinin və onun əmisi Sultan Səncər Səlcuqinin saraylarında keçirmişdir. Fars dilində, əsasən, rübai janrında yazmışdır. Ədəbi irsi dövrümüzədək tam halda gəlib çatmamışdır. 13-15-ci əsrlərə aid cünk və təzkirələrdə iki yüzə yaxın rübaisi və bir neçə başqa lirik şeiri saxlanılmışdır. Yalnız öz dövründə deyil, sonralar da görkəmli rübai ustası kimi tanınmış, bu isə bəzən başqa sənətkarların rübailərinin də ona aid edilməsinə səbəb olmuşdur. Məhəbbət lirikası yaradıcılığında əsas yer tutur.
İstinadlar
- TDV İslam Ensiklopediyası, 43-cü cild, 84-cü səhifə
- Massignon, Louis (1982). The Passion of al-Hallaj, Mystic and Martyr of Islam. Vol. 2. Translated by Mason, Herbert. Princeton University Press. p.162.
- Safi, Omid (2006). The Politics of Knowledge in Premodern Islam: Negotiating Ideology and Religious Inquiry. University of North Carolina Press. p. 67.
- Fəzlullah Rəşidəddin Camüət-Təvarix Пер. с персидского О. И. Смирновой, редакция проф. А. А. Семенова |ссылка= http://zhurnal.lib.ru/k/konstantin_p/rashid2.shtml%7Cместо=[ölü keçid] М., Л.|издательство , 1952|том= 1, кн. 2|страницы= 80 , Rusca
- Franzius, Enno (1969) History of the Order of Assassins Funk and Wagnalls, New York, p. 59, 23676
- Grousset, René (1970) The Empire of the Steppes Rutgers University Press, New Brunswick, New Jersey, USA, p. 159, ISBN
- "Türk Tarihinde Terkenler" 2022-09-04 at the Wayback Machine (PDF). Pınar Sertkaya. Selçuk Üniversitesi. 2011. 4 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2022.
- History of Civilizations of Central Asia. History of Civilizations of Central Asia. Unesco. 1998. p. 162. ISBN 978-92-3-103467-1.
- Saunders, John Joseph (1971). The History of the Mongol Conquests. University of Pennsylvania Press. p. 60.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Ehmed Sencer ve ya Sultan Sencer ya da Muizzeddin Ehmed Sencer en tezi XI esr ve en geci XII esr Sincar 8 may 1157 Merv tam adi Muizzeddin Edududdovle Ebu l Haris Ehmed Sencer bin Meliksah 1097 1118 ci iller arasinda Xorasan Selcuq Sultani 1118 1157 ci iller arasinda Boyuk Selcuq Sultani Sultan Ehmed Sencerfars احمد سنجر Ehmed Sencerin tacqoyma merasimiDogum tarixi en tezi XI esr ve en geci XII esrDogum yeri Sincar Neyneve muhafezesiVefat tarixi 8 may 1157Vefat yeri Merv Boyuk Selcuq ImperiyasiVefat sebebi dizenteriyaHeyat yoldaslari Terken Xatun RusudanUsaqlari Govher Neseb xatun Mahmelek xatun Emire xatun Melike xatun Melik Meliksah Melik TogrulsahAtasi Sultan MeliksahAnasi Taceddin xatunMilliyyetiDini Sunni IslamFealiyyeti siyasetciFealiyyet illeri 1097 1157 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMervde Sultan Ehmed Sencerin qebri Xasxasiler hessasinler terefinden atasi Sultan Meliksah oldurulmus Selcuqlularin cokusu suretlenmisdir Daha sonra Sultan Sencer xasxasilere bir hemle etmeyi dusunduse de yatagina saplanmis xenceri ve mektubu gorunce fikrinden dasinmisdir Mektubda Ister bize hucum et istersen bizi rahat burax eger yatagina oz evim kimi gire bilmisemse ozunden mugayat ol Ibn Ebu Tahir Anasi Taceddin xatun idi Meliksahin heyat yoldasi Turkan xatun Meliksahin kicik oglu ve Sencerin qardasi I Mahmudun sultanligini elan etdi Meliksahin boyuk oglu olan Borkuyariq ise terefdarlari terefinden Rey seherine qacirilib sultan elan edildi 17 yanvar 1093 cu ilde Borkuyariq ve I Mahmud arasindaki savasda Borkuyariq qalib geldi Sencerin ve Borkuyariqin emisi olan Tutus Suriyaya irelileyerek Sam ve Heleb seherlerini ele kecirib Suriya Selcuqlu dovletinin qurucusu oldu Tutusun Borkuyariqin elinde olan Iran torpaqlarini ele kecirmek meqsedile Borkuyariqa hucum etmesine baxmayaraq 26 fevral 1095 ci ilde Reydeki savasda Tutus yenildi ve oldu 1097 ci ilde Sultan Borkuyariq 12 yasinda olan qardasi Ehmed Sencere Merv seherinde merkezi olan Xorasan sultanligini verdi Sencer Farsda assassinleri mehv etmek ucun bir kampaniya apardi ve onlari Kuhistan ve Tebes de daxil olmaqla bir sira qalalarindan ugurla qovdu Sultan Sencer 1102 ci ilde Qasqardan irelileyen Arslan Xani Termez civarinda yendi 26 fevral 1105 ci ilde Sultan Borkuyariq oldu Sultan olmaq ucun ozune varis kimi yasi az olan oglu Meliksahi secmisdi ve o II Meliksah olaraq Selcuq Sultani oldu Ancaq iqtidar emisi olan Teperin elinde idi O il kecmeden Teper II Meliksahi taxtdan endirib Boyuk Selcuq Sultani olaraq dovleti idare etmeye basladi Teper 4 aprel 1118 ci ilde olunce Boyuk Selcuq Dovletinde taxt davasi yeniden basladi Teperin yerine Iraqdaki oglu II Mahmud Boyuk Selcuq Sultani elan edildi Sultan Sencer qardaslarinin sagliginda Xorasan ve etrafinda hakimiyyetde olmus burdaki vassallarin merkezi hakimiyyete qarsi bas qaldirmamasi ucun nezaret etmisdir Selcuqlu imperiyasini serqden gelecek tehlukelere qarsi qorumaga calismisdir Serqde en boyuk problemler talanci oguzlar ve gunu gunden qudretlenen Xarezmsahlar dovleti idi Xarezm qedimden muhum ticaret ve medeniyyet merkezi olmus zengin bir olke oldugundan orani idare eden canisinler de qisa muddetde varlanaraq boyuk siyasi nufuz elde ede bilirdiler Sultan Mehemmed Teperin olumunden 1118 ci il sonra Mahmud onun qardaslari Mesud Togrul ve emisi Sultan Sencer arasinda hakimiyyet ugrunda cemi iki cekecek mubarize baslandi Sultan Sencer Sultan elan olundu Mahmud ise butun imperiyanin varisi kicik Sultan teyin edildi Oz oglu Davudun adina Azerbaycanda ve diger erazilerde xutbe oxunmasi haqqinda emr veren Mahmudun olumunden 1131 ci il sonra onun qardasi Selcuq da hakimiyyet ugrunda mubarize aparmaga basladi 1132 ci ilde Sultan Sencer Hemedan yaxinliginda Mesud ve Selcuqun birlesmis qosununu darmadagin etdi Selcuq sahin taleyi namelum qaldi Mesud qacsa da sonradan Sultan Sencer onu bagisladi Mesud tezlikle Sultan Sencer terefinden veliehd elan olunmus II Togrulun tutdugu Azerbaycan erazisine yiyelendi Sultan Sencer esas tehlukenin Serqden geleceyini ehtimal edirdi Nehayet o Oguzlarin talanlarina birdefelik son qoymaq ucun onlarin uzerine yurus ederek muhasireye ala bildi Bu vaxt oguzlarin tayfa bascilari Sultan Sencerin qarsisina gelerek aman dilediler ve ona boyuk miqdarda xerac boyun oldular hemcinin xeyli esir cavan oglan da vermeyi qebul etdiler Lakin oz qelebesinden emin olan Sultan Sencer bu sertlerle razilasmadi Oguzlar Sencerin oz qerarinda qeti oldugunu gordukde boyuk bir sucaetle doyuse atilaraq Selcuq ordusunu meglub ederek Sultan Senceri esir aldilar Onlar Sultan Senceri ozleri ile gezdirerek Selcuq imperiyasinin serqindeki seherleri qaret edir ve Sultanin onlara basciliq etdiyini deyirdiler Sultan Sencer bir nece defe qacmaga muveffeq olsa da oguzlardan qurtula bilmedi Onu hec kes desteklemirdi Selcuq imperiyasinin serqindeki vassallar oz dovletlerini qudretlendirmek ve yeni imperiya qurmaq isteyirdiler Hec kesden destek gormeyen Sultan Sencer 1157 ci ilde esirlikde vefat etdi AilesiSultan Sencerin heyat yoldasi Turkan Terken xatun idi O Qaraxanli sulalesinden idi Ikisinin bir birini cox sevdiyi o zamanin qaynaqlarinda qeyd edilirdi Sencerin qizlarindan birisi Mahmelek xatun idi O 1105 ci ilde dogulmusdu TurbesiSencer 1157 ci ilde oldu ve Mervde defn edildi Turbesi moqollar terefinden 1221 ci ilde Xarezmsahlar Imperiyasina hucum zamani dagidildi Sultan Sencer ve medeniyyet12 esr Azerbaycan sairi Mehseti Gencevi yaradiciliginin en mehsuldar dovrunu Sultan Mahmud Selcuqinin ve onun emisi Sultan Sencer Selcuqinin saraylarinda kecirmisdir Fars dilinde esasen rubai janrinda yazmisdir Edebi irsi dovrumuzedek tam halda gelib catmamisdir 13 15 ci esrlere aid cunk ve tezkirelerde iki yuze yaxin rubaisi ve bir nece basqa lirik seiri saxlanilmisdir Yalniz oz dovrunde deyil sonralar da gorkemli rubai ustasi kimi taninmis bu ise bezen basqa senetkarlarin rubailerinin de ona aid edilmesine sebeb olmusdur Mehebbet lirikasi yaradiciliginda esas yer tutur IstinadlarTDV Islam Ensiklopediyasi 43 cu cild 84 cu sehife Massignon Louis 1982 The Passion of al Hallaj Mystic and Martyr of Islam Vol 2 Translated by Mason Herbert Princeton University Press p 162 Safi Omid 2006 The Politics of Knowledge in Premodern Islam Negotiating Ideology and Religious Inquiry University of North Carolina Press p 67 Fezlullah Resideddin Camuet Tevarix Per s persidskogo O I Smirnovoj redakciya prof A A Semenova ssylka http zhurnal lib ru k konstantin p rashid2 shtml 7Cmesto olu kecid M L izdatelstvo 1952 tom 1 kn 2 stranicy 80 Rusca Franzius Enno 1969 History of the Order of Assassins Funk and Wagnalls New York p 59 23676 Grousset Rene 1970 The Empire of the Steppes Rutgers University Press New Brunswick New Jersey USA p 159 ISBN 0 8135 0627 1 Turk Tarihinde Terkenler 2022 09 04 at the Wayback Machine PDF Pinar Sertkaya Selcuk Universitesi 2011 4 sentyabr 2022 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 4 sentyabr 2022 History of Civilizations of Central Asia History of Civilizations of Central Asia Unesco 1998 p 162 ISBN 978 92 3 103467 1 Saunders John Joseph 1971 The History of the Mongol Conquests University of Pennsylvania Press p 60 Hemcinin baxSelcuqlular sulalesi Selcuqlular