Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbukir dəniz döyüşü - həlledici döyüş kimi tarixə düşmüşdür. Bu döyüş 1-2 avqust 1798-ci ildə İskəndəriyyədən 15 km şimal-şərqdə yerləşmiş Əbukir burnu yaxınlığında eyniadlı körfəzdə baş vermişdir. Döyüş admiral Nelsonun başçılığı altında olan Böyük Britaniya hərbi donanması ilə Misir ekspedisiyasında iştirak etmiş Fransa donanması arasında baş vermiş və fransızların biabırçı məğlubiyyəti ilə sona yetmişdir. Bu qələbə ilə britaniyalılar 1790-cı ilə kimi Aralıq dənizi üzərində hökmran mövqeyini qoruyub saxlamışdırlar.
| Əbukir dəniz döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Misir ekspedisiyası | |||
 Əbukir dəniz döyüşü, həmin dövrə məxsus rəsm, Lui Tomas | |||
| Tarix | 1-2 avqust 1798 | ||
| Yeri | Əbukir körfəzi, Misir | ||
| Nəticəsi | Britaniyalıların parlaq qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
| Əbukir dəniz döyüşü | |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Tarixçəsi
Kral XVI Lüdovikin edamından sonra 1793-cü ildə bir çox Avropa monarxiyaları: Böyük Britaniya, İspaniya, Portuqaliya, o cümlədən alman və italyan dövlətləri Fransaya müharibə elan etmişdilər. İnqilabi əhval ruhiyyə, Napoleonun gənc sərkərdələrinin strateji bacarığı Fransanın hərbi müvvəffəqiyyətlərini təmin edə bilirdi.1795-ci ildə Fransa ordusu Niderlandı tutur. Prussiya və İspaniya elə həmin il fransızlarla sülh müqaviləsi bağlamış olurlar. Bununla da Fransanın təkidi ilə İspaniya Atlantik və Aralıq dənizi sahillərini Böyük Britaniyanın kral hərbi dəniz donanmasının (ing. Royal Navy) üzünə qapayaraq ona müharibə elan etmiş olur. 1779-cu ildə Avstriya bir sıra məğlubiyyətlərdən sonra Fransa ilə sülh bağlamağa məcbur olur. Portuqaliya və bir o qədər də rola malik olmayan Neapol, Siciliya və Malta adasını çıxmaqla Böyük Britaniya Fransa ilə müharibə vəziyyətində olan yeganə Avropa ölkəsi idi. Rusiya neytral olaraq qalırdı.1796-cı ildə Böyük Britaniya Fransanın hücumlarından ehtiyat edərək öz hərbi donanmasını Aralıq dənizindən geri çəkərək La Manş boğazı boyunca gözətçi mövqeyini tutmuşdur. Aralıq dənizinin ağası olmuş bu ölkə 1796-cı ildən artıq bu hövzədə heç bir hərbi dəniz bazasına malik deyildi. Bu vəziyyətdən istifadə edən Napoleon Bonapart hazırlıq görür. 28 200 piyada, 2 800 süvari, 1 230 at, 60 səhra və 40 qala çökdürən topdan ibarət olan ekspedisiyada Fransua-Paul Bryui d'Aqalyenin komandanlığı altında 13 xətt gəmisi, 4 freqat və bir neçə toplu qayıq iştirak etmişdir.20 mayda Tulondan ekspedisiyanın bir hissəsi yola düşür. 21 mayda isə Genuyadan 72 gəmi, 28 mayda Korsikadan daha 22 gəmi onlara qoşulur. Sivitavesiya konvoyu Siciliya istiqamətində hərəkət edərək 6 iyun 1798-ci ildə artıq Maltaya 3 gün qabaqcadan yetişmiş olur.
Admiral Nelson fransız donanmasının izində
Britaniya hökumətinin fransızların Tulon, Marsel və Genuyadakı bu hazırlıq işlərindən xəbəri var idi. Nə məqsəd daşıması naməlum olduğundan fransızların qəflətən Siciliyaya, Neapol krallığına və Portuqaliyaya və hətta İrlandiyaya hücum edə biləcəklərini istisna etmirdilər. Bu məqsədlə admiral Nelsona ciddi tapşırıq verilmişdi ki, Tulon, Marsel və Genuyadakı hazırlıqların hansı məqsəd güddüyünü öyrənsin. Nəhayət Britaniya hökuməti fransızların Misir ekspedisiyası haqqında Nelsondan məlumat alır. 4 iyulda admiral Nelsonun donanması Antaliya sahilinə çataraq, cənub ucuna istiqamət alır. 20 iyulda yenidən Siciliyaya çatmış olur. Sirakuzadan Nelson öz arvadına, Uilyam Hamiltona və admiral lord Stenli Vinsentə üç məktub yola salır. Hər üç məktubda fransız donanmasının axtarışından təngə gəlməsindən danışılır. O həyat yoldaşına yazırdı ki, indiyə kimi mən fransız donanmasını tapmağa müvəffəq olmamışam, amma heç kəs də məni lazımi səy göstərməməkdə qınaya bilməz.1 avqustda təzədən İsgəndəriyyəyə dönən Nelson fransız donanmasını aşkar edir.
Döyüş
| Əbukir dəniz döyüşündə qüvvələr nisbəti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
1 avqust 1798-ci ildə admiral Bryui d'Aqalye təsəvvür edə bilmirdi ki, günün ikinci yarısı Britaniya donanması hücuma başlayacaq. Lövbər salmış fransız gəmilərinin qısa vaxt ərzində döyüş hazırlığı vəziyyəti ala bilməyəcəyi təqdirdə Britaniya donanmasına saat 15:00 da hazırlıq siqnalı verilir. 17:30 da Britaniya gəmiləri şimal-qərb tərəfdən Əbukir adasına yaxınlaşaraq, 18:00 da ala toranlıqda hücuma başlayırlar. HMS Goliathın kapitanı Tomas Foley 1764 cü ilə məxsus buxtanın fransız atlasına malik idi və ada ilə əsas sahil arasındakı ərazidə manevr etmək üçün körfəzin lazımi dərinliyə malik olduğunu bilərək fransız xətt gəmilərinin arxasına daxil olaraq hücuma keçir. Onu arxasınca müşayət edən HMS Zealous, HMS Audacios, HMS Orion, HMS Theseus gəmiləri hücum zərbəsinin şiddətini artırmış olur. Belə olan halda xəttin başında durmuş Guerrier HMS Goliathç HMS Audacious, HMS Orion və HMS Theseus gəmilərinin aramsız zərbələrinə məruz qalaraq döyüş qabiliyyətini itirmiş olur. Tomas Foley sahil və xətt gəmiləri arasında qətiyyətli manevr etməsi fransız gəmilərini iki tərəfli top atəşlərinə məruz qoymuşdur və artıq Guerrier, Aquilon, Peuple Souverain, Spartiate gəmiləri ağır zədə almışdırlar. Güvvətli silah arsenalına malik fransızların cinah gəmisi L'Orient xəttin mərkəzində qərar tutmuşdur. Onun qarşısında mövqe tutmuş HMS Bellerophon ağır zədə alaraq döyüşü tərk etməyə məcbur olur. Təxminən 22:00 da Britaniya gəmiləri HMS Swiftsure və HMS Alexander L’Orienti aramsız atəşə tutması nəticəsində onun göyərtəsi alışmış olur. HMS Swiftsure gəmisinin kapitanı məqsədyönlü atəşi davam etdirərək fransız ekipajının yanğını söndürə bilməsinə mane olmağa çalışırdı. Bu an gəmidə olan ağır yaralanmış admiral Bryui d'Aqalye növbəti zərbədən ölür.
Nəticəsi
Fransızların on üç xətt gəmisindən on biri, dörd freqatından ikisi məhv edilmişdir. Admiral Fransua-Pol Bryui d'Aqalye ilə birlikdə yeddi kapitan, 1000 dənizçi həlak olmuş və 5200 dənizçi itkin düşmüşdür. 3500 dənizçi isə əsir görürülmüşdür. Fransız donanması tamamilə məhv edilmişdir. İngilislər isə cəmi 218 ölü və 677 yaralı itkisilə döyüşü parlaq qələbə ilə bitirmiş olur.
Mənbələr
- Roy Adkins, Lesley Adkins: The War for All the Oceans – From Nelson at the Nile to Napoleon at Waterloo, Abacus Kibdib 2007, .
- John Keegan: Intelligence in war. Knowledge of the enemy from Napoleon to Al-Qaeda, Pimlico, London 2004. .
- Brian Lavery: Nelson and the Nile – The Naval War against Bonaparte 1798, Caxton Publishing Group, London, 2003 .
İstinadlar
- Adkins und Adkins, S. 6
- Lavery, S. 10 und Keegan, S. 36
- Keegan, S. 34
- Keegan, S. 40
- Lavery, S. 77; Adkins und Adkins, S. 11
- zit. n. Keegan, S. 59
- Adkins und Adkins, S. 24
- Adkins und Adkins, S. 26 – 28; Keegan, S. 63; Laverty, S. 178- 181
- Adkins und Adkins, S. 29
- Keegan, S. 65
- Adkins und Adkins, S. 37
- Adkins und Adkins, S. 38
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebukir deniz doyusu helledici doyus kimi tarixe dusmusdur Bu doyus 1 2 avqust 1798 ci ilde Iskenderiyyeden 15 km simal serqde yerlesmis Ebukir burnu yaxinliginda eyniadli korfezde bas vermisdir Doyus admiral Nelsonun basciligi altinda olan Boyuk Britaniya herbi donanmasi ile Misir ekspedisiyasinda istirak etmis Fransa donanmasi arasinda bas vermis ve fransizlarin biabirci meglubiyyeti ile sona yetmisdir Bu qelebe ile britaniyalilar 1790 ci ile kimi Araliq denizi uzerinde hokmran movqeyini qoruyub saxlamisdirlar Ebukir deniz doyusuMisir ekspedisiyasiEbukir deniz doyusu hemin dovre mexsus resm Lui TomasTarix 1 2 avqust 1798Yeri Ebukir korfezi MisirNeticesi Britaniyalilarin parlaq qelebesiMunaqise terefleriFransa Birlesmis KralliqKomandan lar Fransua Pol Bryui d Aqalye Horatsio NelsonTereflerin quvvesi13 xett gemisi 1x120 toplu 3x80 toplu 9x74 toplu 4 freqat gemisi 14 xett gemisi 13x74 toplu 1x50 toplu 1 slyup gemisiItkilerCanli quvve Olu 200 Yarali 550 Texnika 11 xett gemisi 2 freqat Canli quvve Olu 218 Yarali 677 Texnika yoxdurEbukir deniz doyusu 31 20 sm e 30 07 s u Vikianbarda elaqeli mediafayllarDoyusun xeritesiTarixcesiKral XVI Ludovikin edamindan sonra 1793 cu ilde bir cox Avropa monarxiyalari Boyuk Britaniya Ispaniya Portuqaliya o cumleden alman ve italyan dovletleri Fransaya muharibe elan etmisdiler Inqilabi ehval ruhiyye Napoleonun genc serkerdelerinin strateji bacarigi Fransanin herbi muvveffeqiyyetlerini temin ede bilirdi 1795 ci ilde Fransa ordusu Niderlandi tutur Prussiya ve Ispaniya ele hemin il fransizlarla sulh muqavilesi baglamis olurlar Bununla da Fransanin tekidi ile Ispaniya Atlantik ve Araliq denizi sahillerini Boyuk Britaniyanin kral herbi deniz donanmasinin ing Royal Navy uzune qapayaraq ona muharibe elan etmis olur 1779 cu ilde Avstriya bir sira meglubiyyetlerden sonra Fransa ile sulh baglamaga mecbur olur Portuqaliya ve bir o qeder de rola malik olmayan Neapol Siciliya ve Malta adasini cixmaqla Boyuk Britaniya Fransa ile muharibe veziyyetinde olan yegane Avropa olkesi idi Rusiya neytral olaraq qalirdi 1796 ci ilde Boyuk Britaniya Fransanin hucumlarindan ehtiyat ederek oz herbi donanmasini Araliq denizinden geri cekerek La Mans bogazi boyunca gozetci movqeyini tutmusdur Araliq denizinin agasi olmus bu olke 1796 ci ilden artiq bu hovzede hec bir herbi deniz bazasina malik deyildi Bu veziyyetden istifade eden Napoleon Bonapart hazirliq gorur 28 200 piyada 2 800 suvari 1 230 at 60 sehra ve 40 qala cokduren topdan ibaret olan ekspedisiyada Fransua Paul Bryui d Aqalyenin komandanligi altinda 13 xett gemisi 4 freqat ve bir nece toplu qayiq istirak etmisdir 20 mayda Tulondan ekspedisiyanin bir hissesi yola dusur 21 mayda ise Genuyadan 72 gemi 28 mayda Korsikadan daha 22 gemi onlara qosulur Sivitavesiya konvoyu Siciliya istiqametinde hereket ederek 6 iyun 1798 ci ilde artiq Maltaya 3 gun qabaqcadan yetismis olur Admiral Nelson fransiz donanmasinin izindeHoratsio NelsonL Orient xett gemisinin partlayisi 22 00 1 avqust 1798 dovrunun resm eseri Arnald George Britaniya hokumetinin fransizlarin Tulon Marsel ve Genuyadaki bu hazirliq islerinden xeberi var idi Ne meqsed dasimasi namelum oldugundan fransizlarin qefleten Siciliyaya Neapol kralligina ve Portuqaliyaya ve hetta Irlandiyaya hucum ede bileceklerini istisna etmirdiler Bu meqsedle admiral Nelsona ciddi tapsiriq verilmisdi ki Tulon Marsel ve Genuyadaki hazirliqlarin hansi meqsed gudduyunu oyrensin Nehayet Britaniya hokumeti fransizlarin Misir ekspedisiyasi haqqinda Nelsondan melumat alir 4 iyulda admiral Nelsonun donanmasi Antaliya sahiline cataraq cenub ucuna istiqamet alir 20 iyulda yeniden Siciliyaya catmis olur Sirakuzadan Nelson oz arvadina Uilyam Hamiltona ve admiral lord Stenli Vinsente uc mektub yola salir Her uc mektubda fransiz donanmasinin axtarisindan tenge gelmesinden danisilir O heyat yoldasina yazirdi ki indiye kimi men fransiz donanmasini tapmaga muveffeq olmamisam amma hec kes de meni lazimi sey gostermemekde qinaya bilmez 1 avqustda tezeden Isgenderiyyeye donen Nelson fransiz donanmasini askar edir DoyusEbukir deniz doyusunde quvveler nisbeti Fransa Boyuk Britaniya74 7474 7474 Thevenard 7474 Raccord 7480 74 xett gemisi 120 HMS Vanguard xett gemisi 74 Horatsio Nelson Le Tonnant 84 7474 Etienne HMS Defence 7474 Trullet 74 74 Cambon 5080 7474 LeJoille 7436 Martin 1836 Estandlet 7440 Villeneuve 747448Yarali admiral Bryui d Aqalye L Orientin goyertesinde 1 avqust 1798 ci ilde admiral Bryui d Aqalye tesevvur ede bilmirdi ki gunun ikinci yarisi Britaniya donanmasi hucuma baslayacaq Lovber salmis fransiz gemilerinin qisa vaxt erzinde doyus hazirligi veziyyeti ala bilmeyeceyi teqdirde Britaniya donanmasina saat 15 00 da hazirliq siqnali verilir 17 30 da Britaniya gemileri simal qerb terefden Ebukir adasina yaxinlasaraq 18 00 da ala toranliqda hucuma baslayirlar HMS Goliathin kapitani Tomas Foley 1764 cu ile mexsus buxtanin fransiz atlasina malik idi ve ada ile esas sahil arasindaki erazide manevr etmek ucun korfezin lazimi derinliye malik oldugunu bilerek fransiz xett gemilerinin arxasina daxil olaraq hucuma kecir Onu arxasinca musayet eden HMS Zealous HMS Audacios HMS Orion HMS Theseus gemileri hucum zerbesinin siddetini artirmis olur Bele olan halda xettin basinda durmus Guerrier HMS Goliathc HMS Audacious HMS Orion ve HMS Theseus gemilerinin aramsiz zerbelerine meruz qalaraq doyus qabiliyyetini itirmis olur Tomas Foley sahil ve xett gemileri arasinda qetiyyetli manevr etmesi fransiz gemilerini iki terefli top ateslerine meruz qoymusdur ve artiq Guerrier Aquilon Peuple Souverain Spartiate gemileri agir zede almisdirlar Guvvetli silah arsenalina malik fransizlarin cinah gemisi L Orient xettin merkezinde qerar tutmusdur Onun qarsisinda movqe tutmus HMS Bellerophon agir zede alaraq doyusu terk etmeye mecbur olur Texminen 22 00 da Britaniya gemileri HMS Swiftsure ve HMS Alexander L Orienti aramsiz atese tutmasi neticesinde onun goyertesi alismis olur HMS Swiftsure gemisinin kapitani meqsedyonlu atesi davam etdirerek fransiz ekipajinin yangini sondure bilmesine mane olmaga calisirdi Bu an gemide olan agir yaralanmis admiral Bryui d Aqalye novbeti zerbeden olur NeticesiFransizlarin on uc xett gemisinden on biri dord freqatindan ikisi mehv edilmisdir Admiral Fransua Pol Bryui d Aqalye ile birlikde yeddi kapitan 1000 denizci helak olmus ve 5200 denizci itkin dusmusdur 3500 denizci ise esir gorurulmusdur Fransiz donanmasi tamamile mehv edilmisdir Ingilisler ise cemi 218 olu ve 677 yarali itkisile doyusu parlaq qelebe ile bitirmis olur MenbelerRoy Adkins Lesley Adkins The War for All the Oceans From Nelson at the Nile to Napoleon at Waterloo Abacus Kibdib 2007 ISBN 978 0349 119168 John Keegan Intelligence in war Knowledge of the enemy from Napoleon to Al Qaeda Pimlico London 2004 ISBN 0 7126 6650 8 Brian Lavery Nelson and the Nile The Naval War against Bonaparte 1798 Caxton Publishing Group London 2003 ISBN 1 84067 5225 IstinadlarAdkins und Adkins S 6 Lavery S 10 und Keegan S 36 Keegan S 34 Keegan S 40 Lavery S 77 Adkins und Adkins S 11 zit n Keegan S 59 Adkins und Adkins S 24 Adkins und Adkins S 26 28 Keegan S 63 Laverty S 178 181 Adkins und Adkins S 29 Keegan S 65 Adkins und Adkins S 37 Adkins und Adkins S 38