Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şəhrisəbz (özb. Шаҳрисабз Shahrisabz; tac. Шаҳрисабз; fars. شهر سبز: "yaşıl şəhər"; rus. Шахрисабз) ― Özbəkistanın cənubundakı Qaşqadərya vilayətində, Səmərqəndin 80 km cənubunda şəhər. 2014-cü ilə olan məlumata əsasən şəhərin əhalisi 100 300 nəfər olmuşdur. Tarixən Keş və ya Kiş adları ilə tanınan Şəhrisəbz bir zamanlar Mərkəzi Asiyanın böyük şəhərlərindən biri və Əhəmənilər İmperiyasının əyaləti olan Soqdianın mühüm şəhər mərkəzi olmuşdur. Bu gün şəhər ilk növbədə Əmir Teymurun doğulduğu yer olaraq tanınır.
| Şəhrisəbz | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Əsası qoyulub | VII əsr |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 622 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Digər | |
| Rəsmi adı | Historic Centre of Shakhrisyabz |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | (iii), (iv) |
| Tarixi | 2000 (24-cü sessiya) |
| İstinad nöm. | 885 |
| Təhlükədə | 2016 - |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarix
Əvvəllər Keş və ya Kiş ("ürək xoşagələn") olaraq da tanınan Şəhrisəbz Mərkəzi Asiyanın ən qədim şəhərlərindən biridir. 2700 il əvvəl əsası qpyulmuş şəhər eramızdan əvvəl VI–IV əsrlərdə Əhəmənilər imperiyasının bir hissəsini təşkil etmişdir. Keş bu dövr ərzində imperiyanın tərkibindəki böyük bir əyalət olan Soqdianın əhəmiyyətli şəhər mərkəzi olaraq qalmışdır. Əhəmənilər dövrünə aid sənədlərdə şəhər divarlarının yenilənməsindən bəhs edilir. Şəhər Teymurilər dövründən bəri Şəhrisəbz olaraq tanınır.
Makedoniyalı İskəndərin generalı Ptolemey, Baktriya satraplığını ələ keçirdi və Əhəmənilər imperiyasının varlığına son qoydu.
Makedoniyalı İsgəndər qışı keçirmək üçün şəhəri seçdi və e.ə 328–327-ci illərdə ərazidə yoldaşı Roksana ilə görüşdü. 567–658-ci illər arasında Keş hökmdarları Türk və Qərbi Türk xaqanlıqlarının xaqanlarına vergi ödəyirdilər. Şəhər 710-cu ildə ərəblər tərəfindən fəth edildi və XIII əsrdə monqolların Xarəzmi fəth etməsindən sonra bölgə Barlas qəbiləsinin nəzarəti altına keçdi. Bu nəslin bütün üzvlərinin ərazi ilə əlaqəsi vardır.
Teymurun doğulduğu yer
Keş 1336-cı ildə kiçik bir yerli Barlas başçısının ailəsi üçün Teymurun doğulduğu yer idi və Teymurilər xanədanlığının hakimiyyətinin ilk illərində şəhər onun böyük himayəsindən istifadə edirdi. Teymur Keşi özünün "doğma şəhəri" kimi qəbul etmiş və məzarının yeri olaraq planlaşdırmışdı. Lakin, onun hakimiyyəti dövründə fəaliyyət mərkəzi Səmərqəndə köçürüldü. Teymurun dövründə dünya memarlığının şah əsərləri: Ak-Saray sarayı və Dorusiodat xatirə kompleksi tikildi. Şəhər Buxara əmitliyinin hakimiyyəti altında muxtariyyət uğrunda mübarizə aparırdı. 1870-ci ildə ruslar şəhəri fəth etmək üçün Buxara əmirinə kömək etmişdilər.
Tarixi abidələr
Teymurilər sülaləsindən qalan bir neçə təsir edici abidənin yerləşdiyi şəhərin köhnə hissəsi UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir . Bununla birlikdə, park və turizm obyektləri yaratmaq üçün 2015-ci ildə orta əsr şəhər mənzərəsinin geniş ərazilərinin məhv edilməsi UNESCO-nun narahatlığına səbəb olmuşdur. Ərazinin statusunu itirməsi mümkündür.
Aksaray
Teymurun yaz sarayı olan "Ağ saray" Teymurun bütün tikililəri arasında ən möhtəşəmi olaraq planlaşdırılmışdı. Sarayın tikintisi 1380-ci ildə, Teymurun yaxın zamanlarda fəth edilmiş Xarəzmdən deportasiya etdiyi sənətkarlar tərəfindən başladıldı. Təəssüf ki, onun 65 metrlik nəhəng qapı qüllələrinin yalnız mavi, ağ və qızılı mozaikalarla bəzədilmiş bəzi hissələri sağ qalır. Aksarayın girişinin üstündə böyük hərflərlə yazılıb: "Gücümüzə meydan oxuyursunuzsa — binalarımıza baxın!"
Kok Günbəz məscidi
"Mavi günbəz" mənasını verən Kok Günbəz məscidi 1437-ci ildə adı atası Şahruxun şərəfinə Uluqbəy tərəfindən tikilmiş cümə məscididir. Kok Günbəz məscidinin dərhal arxasında yerləşən "Meditasiya evi" 1438-ci ildə Uluqbəy tərəfindən tikdirilmiş, lakin heç kim dəf olunmadığı üçün istifadə olunmayan mavzoleydir.
Həzrət-i İmam kompleksi
Kok Günbəzin şərqində, Dorus-Saodat (Güc və qüdrət taxtı) adlı başqa bir məqbərə kompleksi var. Burada Teymurun böyük və sevimli oğlu Cahangir türbəsi yerləşir. Bitişik məsciddə 8-ci əsr imamı Əmir Kulalın türbəsinin yerləşdiyi deyilir.
Teymur türbəsi
Həzrət-i İmam kompleksinin arxasında arxeoloqlar tərəfindən 1943-cü ildə kəşf olunmuş yeraltı otağa aparan qapılı bunker var. Otaq demək olar ki, sadəcə daş tabutla doludur və üzərindəki yazılar buranın Teymur üçün nəzərdə tutulduğunu göstərir. Lakin fatih Şəhrisəbzda deyil, Səmərqənddə dəfn edilmişdi. Bununla birlikdə onun Şəhrisəbzdakı məzarında iki şəxsiyyəti bilinməyən cəsəd tapılmışdır.
Ərazidəki orta əsr hamamları və 18-ci əsrə aid bazarı da maraq doğurur.
Populyar mədəniyyətdə
1980-ci illərdə Özbəkistan Sovet qrupu Yalla Şəhrisəbz haqqında mahnı yazmışdır.
İstinadlar
- http://www.citypopulation.de/Uzbekistan.html.
- . 14 oktyabr, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul, 2019.
- Pavel Lurje, (2009), 'KEŠ' Encyclopaedia Iranica 2012-11-17 at the Wayback Machine (online)
- "Shahrisabz Travel Guide". Caravanistan (ingilis). İstifadə tarixi: 2021-04-13.
- B.F. Manz, The rise and rule of Tamerlan, Kembric Universiteti, Kembric 1989, s. 156–7
- Golombek, L. Wilber, D. The Timurid Architecture of Iran and Turan. Vol 1. Princeton, N.J.: Princeton University Press. 1988
- Synovitz, Ron. "Bulldozing History". Radio Free Europe. 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 16 noyabr 2019.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sehrisebz ozb Shaҳrisabz Shahrisabz tac Shaҳrisabz fars شهر سبز yasil seher rus Shahrisabz Ozbekistanin cenubundaki Qasqaderya vilayetinde Semerqendin 80 km cenubunda seher 2014 cu ile olan melumata esasen seherin ehalisi 100 300 nefer olmusdur Tarixen Kes ve ya Kis adlari ile taninan Sehrisebz bir zamanlar Merkezi Asiyanin boyuk seherlerinden biri ve Ehemeniler Imperiyasinin eyaleti olan Soqdianin muhum seher merkezi olmusdur Bu gun seher ilk novbede Emir Teymurun doguldugu yer olaraq taninir Sehrisebz39 03 sm e 66 50 s u Olke OzbekistanTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub VII esrSahesi 240 haMerkezin hundurluyu 622 mSaat qursagi UTC 05 00EhalisiEhalisi 100 300 nef 2014 DigerUNESCO Umumdunya IrsiResmi adiHistoric Centre of ShakhrisyabzTipiMedeniKriteriya iii iv Tarixi2000 24 cu sessiya Istinad nom 885Tehlukede2016 Xeriteni goster gizle Sehrisebz Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixEvveller Kes ve ya Kis urek xosagelen olaraq da taninan Sehrisebz Merkezi Asiyanin en qedim seherlerinden biridir 2700 il evvel esasi qpyulmus seher eramizdan evvel VI IV esrlerde Ehemeniler imperiyasinin bir hissesini teskil etmisdir Kes bu dovr erzinde imperiyanin terkibindeki boyuk bir eyalet olan Soqdianin ehemiyyetli seher merkezi olaraq qalmisdir Ehemeniler dovrune aid senedlerde seher divarlarinin yenilenmesinden behs edilir Seher Teymuriler dovrunden beri Sehrisebz olaraq taninir Makedoniyali Iskenderin generali Ptolemey Baktriya satrapligini ele kecirdi ve Ehemeniler imperiyasinin varligina son qoydu Makedoniyali Isgender qisi kecirmek ucun seheri secdi ve e e 328 327 ci illerde erazide yoldasi Roksana ile gorusdu 567 658 ci iller arasinda Kes hokmdarlari Turk ve Qerbi Turk xaqanliqlarinin xaqanlarina vergi odeyirdiler Seher 710 cu ilde erebler terefinden feth edildi ve XIII esrde monqollarin Xarezmi feth etmesinden sonra bolge Barlas qebilesinin nezareti altina kecdi Bu neslin butun uzvlerinin erazi ile elaqesi vardir Teymurun doguldugu yerKes 1336 ci ilde kicik bir yerli Barlas bascisinin ailesi ucun Teymurun doguldugu yer idi ve Teymuriler xanedanliginin hakimiyyetinin ilk illerinde seher onun boyuk himayesinden istifade edirdi Teymur Kesi ozunun dogma seheri kimi qebul etmis ve mezarinin yeri olaraq planlasdirmisdi Lakin onun hakimiyyeti dovrunde fealiyyet merkezi Semerqende kocuruldu Teymurun dovrunde dunya memarliginin sah eserleri Ak Saray sarayi ve Dorusiodat xatire kompleksi tikildi Seher Buxara emitliyinin hakimiyyeti altinda muxtariyyet ugrunda mubarize aparirdi 1870 ci ilde ruslar seheri feth etmek ucun Buxara emirine komek etmisdiler Tarixi abidelerAksarayin qaliqlari Teymuriler sulalesinden qalan bir nece tesir edici abidenin yerlesdiyi seherin kohne hissesi UNESCO nun Umumdunya irsi siyahisina daxil edilmisdir Bununla birlikde park ve turizm obyektleri yaratmaq ucun 2015 ci ilde orta esr seher menzeresinin genis erazilerinin mehv edilmesi UNESCO nun narahatligina sebeb olmusdur Erazinin statusunu itirmesi mumkundur Aksaray Teymurun yaz sarayi olan Ag saray Teymurun butun tikilileri arasinda en mohtesemi olaraq planlasdirilmisdi Sarayin tikintisi 1380 ci ilde Teymurun yaxin zamanlarda feth edilmis Xarezmden deportasiya etdiyi senetkarlar terefinden basladildi Teessuf ki onun 65 metrlik neheng qapi qullelerinin yalniz mavi ag ve qizili mozaikalarla bezedilmis bezi hisseleri sag qalir Aksarayin girisinin ustunde boyuk herflerle yazilib Gucumuze meydan oxuyursunuzsa binalarimiza baxin Kok Gunbez mescidi Mavi gunbez menasini veren Kok Gunbez mescidi 1437 ci ilde adi atasi Sahruxun serefine Uluqbey terefinden tikilmis cume mescididir Kok Gunbez mescidinin derhal arxasinda yerlesen Meditasiya evi 1438 ci ilde Uluqbey terefinden tikdirilmis lakin hec kim def olunmadigi ucun istifade olunmayan mavzoleydir Hezret i Imam kompleksi Kok Gunbezin serqinde Dorus Saodat Guc ve qudret taxti adli basqa bir meqbere kompleksi var Burada Teymurun boyuk ve sevimli oglu Cahangir turbesi yerlesir Bitisik mescidde 8 ci esr imami Emir Kulalin turbesinin yerlesdiyi deyilir Teymur turbesi Hezret i Imam kompleksinin arxasinda arxeoloqlar terefinden 1943 cu ilde kesf olunmus yeralti otaga aparan qapili bunker var Otaq demek olar ki sadece das tabutla doludur ve uzerindeki yazilar buranin Teymur ucun nezerde tutuldugunu gosterir Lakin fatih Sehrisebzda deyil Semerqendde defn edilmisdi Bununla birlikde onun Sehrisebzdaki mezarinda iki sexsiyyeti bilinmeyen cesed tapilmisdir Erazideki orta esr hamamlari ve 18 ci esre aid bazari da maraq dogurur Populyar medeniyyetde1980 ci illerde Ozbekistan Sovet qrupu Yalla Sehrisebz haqqinda mahni yazmisdir Istinadlarhttp www citypopulation de Uzbekistan html 14 oktyabr 2014 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 iyul 2019 Pavel Lurje 2009 KES Encyclopaedia Iranica 2012 11 17 at the Wayback Machine online Shahrisabz Travel Guide Caravanistan ingilis Istifade tarixi 2021 04 13 B F Manz The rise and rule of Tamerlan Kembric Universiteti Kembric 1989 s 156 7 Golombek L Wilber D The Timurid Architecture of Iran and Turan Vol 1 Princeton N J Princeton University Press 1988 Synovitz Ron Bulldozing History Radio Free Europe 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 16 noyabr 2019