Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaşqadərya vilayəti — Özbəkistanda vilayət.
| Qaşqadərya vilayəti | |
|---|---|
| Qashqadaryo viloyati | |
|
| |
| Ölkə | |
| İnzibati mərkəz | Qarşi |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 20 yanvar 1943 |
| Sahəsi |
|
| Hündürlük | 480 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | UZ-QA |
| Rəsmi sayt | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi məlumat
Qaşqadərya vilayəti Özbəkistanın cənubunda yerləşir. Əhalisi 2.290.000 nəfərdir. Vilayətin 3/5-ü səhradır. Avtomabil kodu UZ-Qa, ərazisi 28.400 kv km, mərkəzi qərşi şəhəridir.
Tarixi
Eramızdan əvvəl 329-cu ildə Makedoniyalı İsgəndəri və Temurilər imperiyasını quran Əmir Temuru öz qəhrəmanlığı ilə təəccübləndirən Spitamen bu torpaqlarda böyüyüb. İrandan Kopetdağ silsilələri ilə ayrılan bu torpaqların geniş əraziləri çox müxtəlif təbii şərait yaradır. Kopetdağın şimal ətəkləri, İran silsilələrinin ətəkləri kimi, dağ çaylarının sularından kiçik miqyasda istifadə etmək üçün əlverişlidir; daha şimalda və şimal-şərqdə geniş səhralar var. Səhralar cənub-şərqdən şimal-qərbə Tecen (Herirud), Murqab, Amudərya, Qaşqadərya, Zərəfşan və kifayət qədər böyük məsafədə Sırdərya çaylarının vadiləri ilə kəsilir. Tecen və Murqab çayları Qaraqum səhrasının qumlarında yoxolur; Qaşqadərya və Zərəfşan qədimdə Amudəryaya tökülürdü; Amudərya və Sırdərya öz suları Aral dənizinə tökülür.
Kaşkadərya rayonu ilk dəfə 1925-ci ildə, Özbəkistan SSR-in yaranarkən yaranıb və cəmi bir il mövcud olub. 1943-cü il yanvarın 20-də SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə yenidən yaradılmışdır. Onun tərkibinə Qarşi (inzibati mərkəz) və Şəhrisəbz şəhərləri, habelə Buxara vilayətindən ayrılmış Beşkənd, Güzar, Dehqanabad, Kamaşi, Qarşi, Kasan, Kitab, Çırakçı, Şəhrisəbz və Yakkabaq rayonları daxil idi. 1943-cü ildə Kok-Bulaq və Mirak rayonları yaradıldı, lakin artıq 1957-ci ildə ləğv edildi. 1959-cu ildə Şəhrisəbz rayon tabeliyində olan şəhər statusundan məhrum edilib. 1960-cı il yanvarın 25-də vilayət ləğv edilərək ərazisi Surxandərya vilayətinə verildi. 1964-cü il fevralın 7-də Quzar, Qarşi, Kasan, Şəhrisəbz və Yakkabağ rayonlarının, eləcə də Qarşi və Şəhrisəbz şəhərləri tərkibində Qaşqədərya vilayəti bərpa edildi. 1964-cü ildə Kamaşi və Çırakçı, 1968-ci ildə Kitab, 1970-ci ildə Kasbi (Ulyanovsk), 1971-ci ildə Dehqanabad, 1975-ci ildə Nişan, 1977-ci ildə Usman-Yusupov, 1978-ci ildə Mübarək, 1980-ci ildə Dəlimərcan, 1981-ci ildə Kokdali rayonları yaradılmışdır. 1979-cu ildə Kitab və Mübarək, 1980-ci ildə isə Kasan rayon tabeliyində olan şəhər statusu alıb. 1986-1989-cu illərdə Qaşqadərya vilayətinə Özbəkistan Respublikasının 1-ci prezidenti İslam Kərimov rəhbərlik edib.
Qədim zamanlarda Amudərya sularının bir hissəsi Aral dənizindən cənub-qərbdə Sarıqamış hövzəsini dolduraraq Xəzər dənizi istiqamətində Qara-Qumdan keçərək Uzboy kanalına tökülürdü; lakin eramızdan əvvəl 1-ci minilliyin əvvəllərində Uzboy, görünür, qurumuş çay yatağı idi. Zərəfşan və Amudərya çayları arasında yerləşən bu ərazi qədim zamanlarda Qədim Yunanıstan və Çin salnamələrinə görə Cənubi Soqd və Cənubi Turan adlanırdı.
Qədim dövrlərdə Orta Asiyada bişmiş kərpicdən tağlı körpülərin tikintisi tez-tez həyata keçirilirdi. Günümüzə qədər gəlib çatmış qədim körpülər XIV-XVI əsrlərin 2-ci yarısına aiddir. Onların arasında ən böyüyü Əmir Teymur tərəfindən tikilmiş Qaşqədərya üzərindəki körpü hesab olunur. Çayın yatağından keçən kərpic körpü enli və alçaq tağlarla birləşən 12 güclü dirəyə söykənir. Bu kifayət qədər böyük mühəndislik tikintisidir: körpünün uzunluğu 122 m, eni 8,2 m-dir. Dayaqların qeyri-adi relyefi, tağların zərif xətləri, körpünün yuxarı səthinin hamar əyilmələri dayanıqlı və davamlı tikilinin ifadəli memarlıq obrazını yaradır. 2016-cı ildə Prezident İslam Kərimovun təşəbbüsü ilə Qaşqədərya üzərindəki tarixi körpü əsaslı şəkildə yenidən qurulub, onun ətrafında ümumi sahəsi 24 hektar olan müasir istirahət guşəsi yaradılıb.
Bölgədə 997 tarixi abidə var. Şəhrisəbz şəhəri YUNESKO-nun Dünya Mədəni İrs Siyahısına daxil edilib. 2006-cı ildə həm də YUNESKO-nun Beynəlxalq Təşkilatının təşəbbüsü ilə Qarşi şəhəri 2700 illik yubileyini qeyd etdi.
Coğrafiyası
Qaşqadərya vilayəti Özbəkistanın cənub hissəsində Qaşqadərya çayı hövzəsində, Pamir-Alay dağlarının qərb yamacında yerləşir. Vilayətin sahəsi 28,570 km²-dir, Belçika və ya Niderland kimi ölkələrin ərazisi ilə müqayisə edilə bilər. Cənub-şərqdə Surxandərya vilayəti, şimal-qərbdə Buxara vilayəti, şimalda Nəvai və Səmərqənd vilayətləri, qərbdə Türkmənistanın Lebap vilayəti, şərqdə Tacikistanın Soqd vilayətinin Pəncikənt rayonu ilə həmsərhəddir. Əhəmiyyətli yanacaq və qaz-kondensat ehtiyatlarına malikdir: Şurtan, Alan, Pamuk, Təvəkkəl, Xucum və s.
Həmçinin bax
 | Özbəkistan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
- "История - Qashqadaryo viloyat hokimiyati" (rus). qashqadaryo.uz. 2017-12-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-12-23.
- "Кашкадарьинская область". 2012-06-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-08-08.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qasqaderya vilayeti Ozbekistanda vilayet Qasqaderya vilayetiQashqadaryo viloyati38 50 sm e 66 05 s u Olke OzbekistanInzibati merkez QarsiTarixi ve cografiyasiYaradilib 20 yanvar 1943Sahesi 28 400 km Hundurluk 480 mSaat qursagi UTC 05 00EhalisiEhalisi 3 088 800 nef 2017 Reqemsal identifikatorlarISO kodu UZ QAResmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarUmumi melumatQasqaderya vilayeti Ozbekistanin cenubunda yerlesir Ehalisi 2 290 000 neferdir Vilayetin 3 5 u sehradir Avtomabil kodu UZ Qa erazisi 28 400 kv km merkezi qersi seheridir TarixiEramizdan evvel 329 cu ilde Makedoniyali Isgenderi ve Temuriler imperiyasini quran Emir Temuru oz qehremanligi ile teeccublendiren Spitamen bu torpaqlarda boyuyub Irandan Kopetdag silsileleri ile ayrilan bu torpaqlarin genis erazileri cox muxtelif tebii serait yaradir Kopetdagin simal etekleri Iran silsilelerinin etekleri kimi dag caylarinin sularindan kicik miqyasda istifade etmek ucun elverislidir daha simalda ve simal serqde genis sehralar var Sehralar cenub serqden simal qerbe Tecen Herirud Murqab Amuderya Qasqaderya Zerefsan ve kifayet qeder boyuk mesafede Sirderya caylarinin vadileri ile kesilir Tecen ve Murqab caylari Qaraqum sehrasinin qumlarinda yoxolur Qasqaderya ve Zerefsan qedimde Amuderyaya tokulurdu Amuderya ve Sirderya oz sulari Aral denizine tokulur Kaskaderya rayonu ilk defe 1925 ci ilde Ozbekistan SSR in yaranarken yaranib ve cemi bir il movcud olub 1943 cu il yanvarin 20 de SSRI Ali Soveti Reyaset Heyetinin fermani ile yeniden yaradilmisdir Onun terkibine Qarsi inzibati merkez ve Sehrisebz seherleri habele Buxara vilayetinden ayrilmis Beskend Guzar Dehqanabad Kamasi Qarsi Kasan Kitab Cirakci Sehrisebz ve Yakkabaq rayonlari daxil idi 1943 cu ilde Kok Bulaq ve Mirak rayonlari yaradildi lakin artiq 1957 ci ilde legv edildi 1959 cu ilde Sehrisebz rayon tabeliyinde olan seher statusundan mehrum edilib 1960 ci il yanvarin 25 de vilayet legv edilerek erazisi Surxanderya vilayetine verildi 1964 cu il fevralin 7 de Quzar Qarsi Kasan Sehrisebz ve Yakkabag rayonlarinin elece de Qarsi ve Sehrisebz seherleri terkibinde Qasqederya vilayeti berpa edildi 1964 cu ilde Kamasi ve Cirakci 1968 ci ilde Kitab 1970 ci ilde Kasbi Ulyanovsk 1971 ci ilde Dehqanabad 1975 ci ilde Nisan 1977 ci ilde Usman Yusupov 1978 ci ilde Mubarek 1980 ci ilde Delimercan 1981 ci ilde Kokdali rayonlari yaradilmisdir 1979 cu ilde Kitab ve Mubarek 1980 ci ilde ise Kasan rayon tabeliyinde olan seher statusu alib 1986 1989 cu illerde Qasqaderya vilayetine Ozbekistan Respublikasinin 1 ci prezidenti Islam Kerimov rehberlik edib Qedim zamanlarda Amuderya sularinin bir hissesi Aral denizinden cenub qerbde Sariqamis hovzesini dolduraraq Xezer denizi istiqametinde Qara Qumdan kecerek Uzboy kanalina tokulurdu lakin eramizdan evvel 1 ci minilliyin evvellerinde Uzboy gorunur qurumus cay yatagi idi Zerefsan ve Amuderya caylari arasinda yerlesen bu erazi qedim zamanlarda Qedim Yunanistan ve Cin salnamelerine gore Cenubi Soqd ve Cenubi Turan adlanirdi Qedim dovrlerde Orta Asiyada bismis kerpicden tagli korpulerin tikintisi tez tez heyata kecirilirdi Gunumuze qeder gelib catmis qedim korpuler XIV XVI esrlerin 2 ci yarisina aiddir Onlarin arasinda en boyuyu Emir Teymur terefinden tikilmis Qasqederya uzerindeki korpu hesab olunur Cayin yatagindan kecen kerpic korpu enli ve alcaq taglarla birlesen 12 guclu direye soykenir Bu kifayet qeder boyuk muhendislik tikintisidir korpunun uzunlugu 122 m eni 8 2 m dir Dayaqlarin qeyri adi relyefi taglarin zerif xetleri korpunun yuxari sethinin hamar eyilmeleri dayaniqli ve davamli tikilinin ifadeli memarliq obrazini yaradir 2016 ci ilde Prezident Islam Kerimovun tesebbusu ile Qasqederya uzerindeki tarixi korpu esasli sekilde yeniden qurulub onun etrafinda umumi sahesi 24 hektar olan muasir istirahet gusesi yaradilib Bolgede 997 tarixi abide var Sehrisebz seheri YUNESKO nun Dunya Medeni Irs Siyahisina daxil edilib 2006 ci ilde hem de YUNESKO nun Beynelxalq Teskilatinin tesebbusu ile Qarsi seheri 2700 illik yubileyini qeyd etdi CografiyasiQasqaderya vilayeti Ozbekistanin cenub hissesinde Qasqaderya cayi hovzesinde Pamir Alay daglarinin qerb yamacinda yerlesir Vilayetin sahesi 28 570 km dir Belcika ve ya Niderland kimi olkelerin erazisi ile muqayise edile biler Cenub serqde Surxanderya vilayeti simal qerbde Buxara vilayeti simalda Nevai ve Semerqend vilayetleri qerbde Turkmenistanin Lebap vilayeti serqde Tacikistanin Soqd vilayetinin Pencikent rayonu ile hemserheddir Ehemiyyetli yanacaq ve qaz kondensat ehtiyatlarina malikdir Surtan Alan Pamuk Tevekkel Xucum ve s Hemcinin bax Ozbekistan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Istoriya Qashqadaryo viloyat hokimiyati rus qashqadaryo uz 2017 12 23 tarixinde Istifade tarixi 2017 12 23 Kashkadarinskaya oblast 2012 06 01 tarixinde Istifade tarixi 2012 08 08