Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şuşadakı məscidlərin siyahısı — Azərbaycan Respublikasının Şuşa şəhərində yerləşən, hal-hazırda mövcud olan və vaxtilə mövcud olmuş məscidlərin siyahısı. Bu, Şuşanın mədəni irsinin bir hissəsidir. Şəhərdəki ilk məscid Qarabağ xanlığının ilk hökmdarı Pənahəli xanın dövründə tikilmiş qamışdan tikilmiş ikiqapılı məscid olmuşdur. İndi Yuxarı Gövhər ağa məscidi kimi tanınan bu yerdə XVIII əsrin 60-cı illərinin axırlarında "Qamış məscid" tikilmişdir. XX əsrin əvvəllərində Şuşada 17 məscid var idi. Onlar (şəhərin 17 məhəlləsinin) hər birində bir dənə olmaqla şəhərin azərbaycanlı hissəsində yerləşirdi.
2001-ci ildə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 132 nömrəli qərarı ilə Şuşa şəhərində 15 məscid dövlət tərəfindən mühafizə olunan memarlıq abidələri siyahısına daxil edilmişdir. Bunlardan Yuxarı Gövhər ağa məscidi, Aşağı Gövhər ağa məscidi, Mehmandarovlar kompleksinin məscidi və Saatlı məscidi "ölkə əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələri", daha 11 məscid isə "yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələri" elan edilmişdir.
Siyahı
| Siyahı nömrəsi | Adı | İnşa dövrü | Qısa məlumat | Fotoşəkil |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 1768–1769-cu illər | Məscid əvvəlcə Qarabağ xanlığının ikinci hökmdarı İbrahimxəlil xanın göstərişi ilə tikilmiş və şəhərin tarixi mərkəzində ucaldılmışdır. 1883–1885-ci illərdə İbrahimxəlil xanın qızı Gövhər ağanın göstərişi ilə məscid Azərbaycan memarı Kərbəlayi Səfixan Qarabaği tərəfindən tamamlanmışdır. Məscidin iki minarəsi var. Sovet dövründə məscid dövlət tərəfindən qorunan tarixi abidələr siyahısına daxil edilərək tarix-diyarşünaslıq muzeyi kimi istifadə olunmağa başlanmışdır. 1992-ci ildə Şuşanın erməni qüvvələri tərəfindən işğal olunmasından sonra məscid fəaliyyətini dayandırmış və 2010-cu illərin sonuna qədər bərbad vəziyyətdə olmuşdur. 2017-ci ildə iranlı mütəxəssislər burada bərpa işləri aparmışdır. Şəhər Azərbaycanın nəzarətinə qaytarıldıqdan sonra məscidin Heydər Əliyev Fondu tərəfindən bərpasına başlanılmışdır. Məscid Azərbaycanın dövlət tərəfindən qorunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. |  | |
| 2 | 1874–1875-ci illər | Məscid Gövhər ağanın göstərişi ilə tikilmişdir. Gövhər ağanın vəqfnaməsinin kitabə-mətninə görə, məscidin tikintisi 1865–1866-cı illərdə başa çatdırılmalı idi. Məscidin üzərində Azərbaycan memarı Kərbəlayi Səfixan Qarabağinin adına rast gəlinir. Məscidin iki minarəsi var. 1992-ci ildə Şuşanın erməni qüvvələri tərəfindən işğal olunmasından sonra məscid fəaliyyətini dayandırmış və bərbad vəziyyətdə qalmışdır. Şəhər Azərbaycanın nəzarətinə qaytarıldıqdan sonra məscidin Heydər Əliyev Fondu tərəfindən bərpasına başlanılmışdır. Məscid Azərbaycanın dövlət tərəfindən qorunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. |  | |
| 3 | 1883-cü il | Məscid Saatlı məhəlləsində yerləşir. Azərbaycan memarı Kərbəlayi Səfixan Qarabaği tərəfindən azərbaycanlı şair, Qarabağ xanlığının vəziri Molla Pənah Vaqifin dərs dediyi köhnə məscid və mədrəsənin yerində tikilmişdir. Məscidin bir minarəsi var. 1992-ci ildə Şuşanın erməni qüvvələri tərəfindən işğal olunmasından sonra məscid fəaliyyətini dayandırmış və bərbad vəziyyətdə qalmışdır. Şəhər Azərbaycanın nəzarətinə qaytarıldıqdan sonra məscidin Heydər Əliyev Fondu tərəfindən bərpasına başlanılmışdır. Azərbaycanın dövlət tərəfindən qorunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. |  | |
| 4 | XVIII əsr | Məscid Hacı Yusifli məhəlləsində, "Qasım İsmayılov" küçəsində yerləşir. Təkhəcmli, tavanı yastı taxtadan ibarət məscid Şuşanın məhəllə məscidləri növünə aiddir. Azərbaycanın dövlət tərəfindən qorunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. | ||
| 5 | XVIII əsr | Məscid Quyuluq məhəlləsində, keçmiş "Şaumyan" küçəsində yerləşir. Müxtəlif formalı enli tağlara malik, ibadətxana ilə üzvi bütövlük təşkil edən eyvanı olan məscid Şuşanın məhəllə məscidləri növünə aiddir. Azərbaycanın dövlət tərəfindən qorunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. | ||
| 6 | XVIII əsr | Məscid Culfalar məhəlləsində, "Üzeyir Hacıbəyov" küçəsində yerləşir. Yastı fasada malik, girişi asimmetrik olan məscid Şuşanın məhəllə məscidləri növünə aiddir. Azərbaycanın dövlət tərəfindən mühafizə olunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. | ||
| 7 | XVIII əsr | Məscid Mamayı məhəlləsində, "Q. Əsgərov' küçəsində yerləşir. Yastı fasada malik, girişi asimmetrik olan məscid Şuşanın məhəllə məscidləri növünə aiddir. Sovet hakimiyyəti illərində məscid Poeziya Evinə çevrilmişdir. Azərbaycanın dövlət tərəfindən mühafizə olunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. |  | |
| 8 | XVIII əsr | Məscid Çöl Qala məhəlləsində, keçmiş "Kuybışev" küçəsində yerləşir. Yastı fasada malik, girişi asimmetrik olan məscid Şuşanın məhəllə məscidləri növünə aiddir. 1992-ci ildə Şuşanın erməni qüvvələri tərəfindən işğal olunmasından sonra məscid fəaliyyətini dayandırmış və xaraba vəziyyətdə qalmışdır. Azərbaycanın dövlət tərəfindən qorunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. |  | |
| 9 | XVIII əsr | Məscid Çuxur məhəllə məhəlləsində, keçmiş "Əmiryan" küçəsində yerləşir. 1992-ci ildə Şuşanın erməni qüvvələri tərəfindən işğal olunmasından sonra məscid fəaliyyətini dayandırmış və xaraba vəziyyətdə qalmışdır. Azərbaycanın dövlət tərəfindən qorunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir.. |  | |
| 10 | XVIII əsr | Məscid Xoca Mərcanlı məhəlləsində, "Sabir" küçəsində yerləşir. 1992-ci ildə Şuşanın erməni qüvvələri tərəfindən işğal olunmasından sonra məscid fəaliyyətini dayandırmış və xaraba vəziyyətdə qalmışdır. Azərbaycanın dövlət tərəfindən qorunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. |  | |
| 11 | XVIII əsr | Məscid Mərdinli məhəlləsində yerləşir. 1992-ci ildə Şuşanın erməni qüvvələri tərəfindən işğal olunmasından sonra məscid fəaliyyətini dayandırmış və xaraba vəziyyətdə qalmışdır. Azərbaycanın dövlət tərəfindən qorunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. |  | |
| 12 | XVIII əsr | Məscid Seyidli məhəlləsində, keçmiş "Telman" küçəsində yerləşir. Azərbaycanın dövlət tərəfindən mühafizə olunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. |  | |
| 13 | XVIII əsr | Məscid Təzə məhəllə məhəlləsində, "Səməd bəy Mehmandarov" küçəsində yerləşir. Məscid Mehmandarovların evi yaşayış kompleksinin bir hissəsidir və mülk sahiblərinin ailə məscidi kimi fəaliyyət göstərirdi. Azərbaycanın dövlət tərəfindən qorunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir.. |  | |
| 14 | XIX əsr | Məscid Köçərli məhəlləsində, keçmiş "Sovetskaya" küçəsində yerləşir. Bəhmən Mirzənin saray kompleksinə aiddir. Azərbaycanın dövlət tərəfindən qorunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. |  | |
| 15 | XVIII əsr | Məscid məscid və karvansaradan ibarət Hacı Abbas kompleksinə aiddir. Azərbaycanın dövlət tərəfindən qorunan tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxildir. | ||
| 16 | Məscid Hamamqabağı məhəlləsində yerləşirdi. | |||
| 17 | 1880-ci illər | Məscid Mir Səyyaf oğlunun karvansarasının ikinci mərtəbəsində yerləşir. |  | |
| 18 | XVIII əsrin ortaları | Məscid Pənahəli xanın dövründə tikilmiş və Pənahabadda (Şuşanın ilk adı) ilk məscid olmuşdur. Sonralar bu məscidin yerində Yuxarı Gövhər ağa məscidi tikilmişdir.. |
Həmçinin bax
Mənbə
İstinadlar
- Авалов, 1977. səh. 53
- Шушинский, 1968. səh. 46
- Исмайлова Г. Н. К вопросу о территории, населении, административной системе управления города Шуши в XIX — начале XX века // Известия АН АзССР. Серия истории, философии и права. № 2. Б. 1987. 51.
В начале XX века всего имелось 2983 дома, из которых 2742 были выстроены из камня. Зарегистрирован 1191 жилой дом, покрытый железом, 139 — керамикой, 364 — землей, 17 мечетей, 5 церквей, 52 улицы, 116 тупиков, один городской сад, 3 гостиницы, 36 закусочных, 870 ремесленных мастерских, около 2-х тысяч торговых лавок.
- Анисимов С. Кавказский край. Путеводитель. М.: Государственное издательство. 1928. 381.
Но во время гражданской войны, в марте 1920 г., город был совершенно разрушен в течение нескольких дней, когда было сожжено около 7 000 домов, и из 17 мечетей уцелела одна. Восстанавливается Шуша с большим трудом.
- "Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı (Распоряжение Кабинета Министров Азербайджанской Республики об исторических и культурных памятниках)" (az.). e-qanun.az. 2017-04-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-02.
- "Şuşada üç məscid bərpa olunur". 2021-12-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-02.
Ədəbiyyat
- Шушинский Ф. Шуша. Б.: Азербайджанское государственное издательство. 1968.
- Авалов Э. В. Архитектура города Шуши и проблемы сохранения его исторического облика (Академия наук Азербайджанской ССР. Институт архитектуры и искусства). Б.: Элм. 1977.
- Саламзаде А. В., Авалов Э. В. и Салаев Р. Д. Проблемы сохранения и реконструкции исторических городов Азербайджана. Б.: Элм. Под ред М. А. Усейнова. 1979.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Susadaki mescidlerin siyahisi Azerbaycan Respublikasinin Susa seherinde yerlesen hal hazirda movcud olan ve vaxtile movcud olmus mescidlerin siyahisi Bu Susanin medeni irsinin bir hissesidir Seherdeki ilk mescid Qarabag xanliginin ilk hokmdari Penaheli xanin dovrunde tikilmis qamisdan tikilmis ikiqapili mescid olmusdur Indi Yuxari Govher aga mescidi kimi taninan bu yerde XVIII esrin 60 ci illerinin axirlarinda Qamis mescid tikilmisdir XX esrin evvellerinde Susada 17 mescid var idi Onlar seherin 17 mehellesinin her birinde bir dene olmaqla seherin azerbaycanli hissesinde yerlesirdi 2001 ci ilde Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 132 nomreli qerari ile Susa seherinde 15 mescid dovlet terefinden muhafize olunan memarliq abideleri siyahisina daxil edilmisdir Bunlardan Yuxari Govher aga mescidi Asagi Govher aga mescidi Mehmandarovlar kompleksinin mescidi ve Saatli mescidi olke ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abideleri daha 11 mescid ise yerli ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abideleri elan edilmisdir SiyahiSiyahi nomresi Adi Insa dovru Qisa melumat Fotosekil1 Yuxari Govher aga mescidi 1768 1769 cu iller Mescid evvelce Qarabag xanliginin ikinci hokmdari Ibrahimxelil xanin gosterisi ile tikilmis ve seherin tarixi merkezinde ucaldilmisdir 1883 1885 ci illerde Ibrahimxelil xanin qizi Govher aganin gosterisi ile mescid Azerbaycan memari Kerbelayi Sefixan Qarabagi terefinden tamamlanmisdir Mescidin iki minaresi var Sovet dovrunde mescid dovlet terefinden qorunan tarixi abideler siyahisina daxil edilerek tarix diyarsunasliq muzeyi kimi istifade olunmaga baslanmisdir 1992 ci ilde Susanin ermeni quvveleri terefinden isgal olunmasindan sonra mescid fealiyyetini dayandirmis ve 2010 cu illerin sonuna qeder berbad veziyyetde olmusdur 2017 ci ilde iranli mutexessisler burada berpa isleri aparmisdir Seher Azerbaycanin nezaretine qaytarildiqdan sonra mescidin Heyder Eliyev Fondu terefinden berpasina baslanilmisdir Mescid Azerbaycanin dovlet terefinden qorunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 2 Asagi Govher aga mescidi 1874 1875 ci iller Mescid Govher aganin gosterisi ile tikilmisdir Govher aganin veqfnamesinin kitabe metnine gore mescidin tikintisi 1865 1866 ci illerde basa catdirilmali idi Mescidin uzerinde Azerbaycan memari Kerbelayi Sefixan Qarabaginin adina rast gelinir Mescidin iki minaresi var 1992 ci ilde Susanin ermeni quvveleri terefinden isgal olunmasindan sonra mescid fealiyyetini dayandirmis ve berbad veziyyetde qalmisdir Seher Azerbaycanin nezaretine qaytarildiqdan sonra mescidin Heyder Eliyev Fondu terefinden berpasina baslanilmisdir Mescid Azerbaycanin dovlet terefinden qorunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 3 Saatli mescidi 1883 cu il Mescid Saatli mehellesinde yerlesir Azerbaycan memari Kerbelayi Sefixan Qarabagi terefinden azerbaycanli sair Qarabag xanliginin veziri Molla Penah Vaqifin ders dediyi kohne mescid ve medresenin yerinde tikilmisdir Mescidin bir minaresi var 1992 ci ilde Susanin ermeni quvveleri terefinden isgal olunmasindan sonra mescid fealiyyetini dayandirmis ve berbad veziyyetde qalmisdir Seher Azerbaycanin nezaretine qaytarildiqdan sonra mescidin Heyder Eliyev Fondu terefinden berpasina baslanilmisdir Azerbaycanin dovlet terefinden qorunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 4 Haci Yusifli mescidi XVIII esr Mescid Haci Yusifli mehellesinde Qasim Ismayilov kucesinde yerlesir Tekhecmli tavani yasti taxtadan ibaret mescid Susanin mehelle mescidleri novune aiddir Azerbaycanin dovlet terefinden qorunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 5 Quyuluq mescidi XVIII esr Mescid Quyuluq mehellesinde kecmis Saumyan kucesinde yerlesir Muxtelif formali enli taglara malik ibadetxana ile uzvi butovluk teskil eden eyvani olan mescid Susanin mehelle mescidleri novune aiddir Azerbaycanin dovlet terefinden qorunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 6 Culfalar mescidi XVIII esr Mescid Culfalar mehellesinde Uzeyir Hacibeyov kucesinde yerlesir Yasti fasada malik girisi asimmetrik olan mescid Susanin mehelle mescidleri novune aiddir Azerbaycanin dovlet terefinden muhafize olunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 7 Mamay mescidi XVIII esr Mescid Mamayi mehellesinde Q Esgerov kucesinde yerlesir Yasti fasada malik girisi asimmetrik olan mescid Susanin mehelle mescidleri novune aiddir Sovet hakimiyyeti illerinde mescid Poeziya Evine cevrilmisdir Azerbaycanin dovlet terefinden muhafize olunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 8 Col Qala mescidi XVIII esr Mescid Col Qala mehellesinde kecmis Kuybisev kucesinde yerlesir Yasti fasada malik girisi asimmetrik olan mescid Susanin mehelle mescidleri novune aiddir 1992 ci ilde Susanin ermeni quvveleri terefinden isgal olunmasindan sonra mescid fealiyyetini dayandirmis ve xaraba veziyyetde qalmisdir Azerbaycanin dovlet terefinden qorunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 9 Cuxur mehelle mescidi XVIII esr Mescid Cuxur mehelle mehellesinde kecmis Emiryan kucesinde yerlesir 1992 ci ilde Susanin ermeni quvveleri terefinden isgal olunmasindan sonra mescid fealiyyetini dayandirmis ve xaraba veziyyetde qalmisdir Azerbaycanin dovlet terefinden qorunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 10 Xoca Mercanli mescidi XVIII esr Mescid Xoca Mercanli mehellesinde Sabir kucesinde yerlesir 1992 ci ilde Susanin ermeni quvveleri terefinden isgal olunmasindan sonra mescid fealiyyetini dayandirmis ve xaraba veziyyetde qalmisdir Azerbaycanin dovlet terefinden qorunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 11 Merdinli mescidi XVIII esr Mescid Merdinli mehellesinde yerlesir 1992 ci ilde Susanin ermeni quvveleri terefinden isgal olunmasindan sonra mescid fealiyyetini dayandirmis ve xaraba veziyyetde qalmisdir Azerbaycanin dovlet terefinden qorunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 12 Seyidli mescidi XVIII esr Mescid Seyidli mehellesinde kecmis Telman kucesinde yerlesir Azerbaycanin dovlet terefinden muhafize olunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 13 Teze mehelle mescidi XVIII esr Mescid Teze mehelle mehellesinde Semed bey Mehmandarov kucesinde yerlesir Mescid Mehmandarovlarin evi yasayis kompleksinin bir hissesidir ve mulk sahiblerinin aile mescidi kimi fealiyyet gosterirdi Azerbaycanin dovlet terefinden qorunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 14 Kocerli mescidi XIX esr Mescid Kocerli mehellesinde kecmis Sovetskaya kucesinde yerlesir Behmen Mirzenin saray kompleksine aiddir Azerbaycanin dovlet terefinden qorunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 15 Haci Abbas mescidi XVIII esr Mescid mescid ve karvansaradan ibaret Haci Abbas kompleksine aiddir Azerbaycanin dovlet terefinden qorunan tarix ve medeniyyet abideleri siyahisina daxildir 16 Hamamqabagi mescidi Mescid Hamamqabagi mehellesinde yerlesirdi 17 Mir Seyyaf oglunun karvansarasinin mescidi 1880 ci iller Mescid Mir Seyyaf oglunun karvansarasinin ikinci mertebesinde yerlesir 18 Qamis mescid XVIII esrin ortalari Mescid Penaheli xanin dovrunde tikilmis ve Penahabadda Susanin ilk adi ilk mescid olmusdur Sonralar bu mescidin yerinde Yuxari Govher aga mescidi tikilmisdir Hemcinin baxAzerbaycandaki mescidlerin siyahisiMenbeIstinadlar Avalov 1977 seh 53 Shushinskij 1968 seh 46 Ismajlova G N K voprosu o territorii naselenii administrativnoj sisteme upravleniya goroda Shushi v XIX nachale XX veka Izvestiya AN AzSSR Seriya istorii filosofii i prava 2 B 1987 51 V nachale XX veka vsego imelos 2983 doma iz kotoryh 2742 byli vystroeny iz kamnya Zaregistrirovan 1191 zhiloj dom pokrytyj zhelezom 139 keramikoj 364 zemlej 17 mechetej 5 cerkvej 52 ulicy 116 tupikov odin gorodskoj sad 3 gostinicy 36 zakusochnyh 870 remeslennyh masterskih okolo 2 h tysyach torgovyh lavok Anisimov S Kavkazskij kraj Putevoditel M Gosudarstvennoe izdatelstvo 1928 381 No vo vremya grazhdanskoj vojny v marte 1920 g gorod byl sovershenno razrushen v techenie neskolkih dnej kogda bylo sozhzheno okolo 7 000 domov i iz 17 mechetej ucelela odna Vosstanavlivaetsya Shusha s bolshim trudom Azerbaycan Respublikasi erazisinde dovlet muhafizesine goturulmus dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin ehemiyyet derecelerine gore bolgusunun tesdiq edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin Qerari Rasporyazhenie Kabineta Ministrov Azerbajdzhanskoj Respubliki ob istoricheskih i kulturnyh pamyatnikah az e qanun az 2017 04 12 tarixinde Istifade tarixi 2022 08 02 Susada uc mescid berpa olunur 2021 12 14 tarixinde Istifade tarixi 2022 08 02 Edebiyyat Shushinskij F Shusha B Azerbajdzhanskoe gosudarstvennoe izdatelstvo 1968 Avalov E V Arhitektura goroda Shushi i problemy sohraneniya ego istoricheskogo oblika Akademiya nauk Azerbajdzhanskoj SSR Institut arhitektury i iskusstva B Elm 1977 Salamzade A V Avalov E V i Salaev R D Problemy sohraneniya i rekonstrukcii istoricheskih gorodov Azerbajdzhana B Elm Pod red M A Usejnova 1979