Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şuşa tətilləri — Şuşa qəzası fəhlələrinin iqtisadi və siyasi tətilləri. 1903, 1905, 1907, 1912 və 1917-ci illərdə keçirilmişdir.
| Şuşa tətilləri | |||
|---|---|---|---|
| Əsas münaqişə: Birinci rus inqilabı, Rusiya inqilabı | |||
| Tarix | 1903, 1905, 1907, 1912 və 1917-ci illər | ||
| Yeri | Şuşa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası | ||
| Nəticəsi | Fəhlələrin qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
1903-cü il tətili
Bakı proletarlarının iyul ümumi tətilinin təsiri ilə baş vermişdir və tezliklə bir neçə müəssisəni, real məktəbini bürümüşdür. Şuşaya gizli ədəbiyyat, "İskra"nın nömrələri, RSDFP Qafqaz Komitəsinin çap olunmuş vərəqələri göndərilmişdir. Tətilçilər polis dəstələrinə ciddi müqavimət göstərmişdilər. Rusiya imperator hökuməti polis idarəsini qüvvətləndirmişdir. "İskra", hökumətin bu tədbiri haqqında yazmışdır ki, "ölkəni ram etmək üçün hökumət Zaqafqaziyanın 4 şəhərində, o cümlədən Şuşada güclü polis nəzarəti həyata keçirmişdir. Tətilin yatırılmasına baxmayaraq, o fəhlələrin gələcək mütəşəkkil mübarizəsinə mühüm təsir göstərmişdir".
1905-ci il tətili
Şuşada 1905-ci il tətili 9 yanvar hadisələri ilə əlaqədar başlanmışdır. 10 fevralda Şuşa real məktəbinin tələbələri tətil etmişdilər. Onlara şəhərin zəhmətkeşləri də qoşulmuşdur. 13 iyulda Şuşa yaxınlıqlarındakı ipək emalı fabrikləri və digər müəssisələrin fəhlələrinin ümumi tətili keçirilmişdir. Tətilçilər daxilində 8 saatlıq iş günü, şəxsiyyətin toxunulmazığı, vicdan, söz, mətbuat və s. azadlıqlar, bütün vətəndaşların hüquq bərabərliyi, silki qanunun ləğvi və s. olan 17 maddətən ibarət tələblər irəli sürmüşdülər. Tətilin genişlənməsində və bütün qəzaya yayılmasında RSDFP "Şuşa qrupu" böyük fəaliyyət göstərmiş, Şuşada partiya mətbəəsində "Çağırış", "Bütün zəhmətkeşlərə", "Tətil oyunu" başlığı altında bir sıra vərəqələr buraxmışdır. Buna baxmayaraq, hələ təzə yaradılmış "Şuşa qrupu" bütün fəhlələri öz tərəfinə çakə bilməmişdi. "Daşnaksütyun" partiyasının Şuşa komitəsinin üzvləri fəhlələrin xeyli hissəsini aldadaraq tətilin rəhbərliyinə soxulmuş, bu da tətilin zəifləməsinə və uğursuz qurtarmasına səbəb olmuşdur. Bu münasibətlə RSDFP "Şuşa qrupu"nun buraxdığı intibahnamədə deyilirdi ki, "yoldaşlar, daşnakların çox baha başa gələn dərsindən nətiçə çıxarın, hər yanda və hər yerdə şüurlara aşılayın ki, ançaq sosial-demokratlar fəhlələrin dostu və onların mənafelərinin müdafiəçisidir". Oktyabr və noyabr aylarında çar manifesti əleyhinə keçirilən tətil Şuşanın bütün ipək emalı müəssisələrini bürümüşdür. Tətil silah gücü ilə yatırılmışdır.
1907-ci il tətili
Şuşada 1907-ci il tətili fevral ayında ipəkəyirmə və ipəksarıma müəssisələrində başlamış, bir həftədən çox davam etmişdir. Fəhlələr 8 saatlıq iş günü, əmək haqqının 20–25% artırılması, həmkarlar ittifaqlarının azad fəaliyyət göstərməsi və s. tələblər irəli sürmüşdülər. 10 iyunda ipək emalı müəssisələrində işlər dayandırılmış, 11 iyunda demək olar ki, Şuşanın bütün fəhlələri tətilə qoşulmuş və tətilçilərin sayı təqribən 2,000 nəfərə çatmışdır. Tətilin getdikcə ciddi xarakter aldığını və fəhlələrin qətiyyətliyini görən sahibkarlar 19 iyunda tətilçilərin tələblərini qəbul etməyə məcbur olmuşdular. İyun tətili fəhlələrin qələbəsi ilə qurtarmışdır.
3 iyulda Şuşa qəzası ipək emalı müəssisələrini yenidən tətil hərəkatı bürümüşdür. Tətil Şuşa şəhərində, habelə Daşaltı, Kərkicahan, Ballıca, Seyidbəyli, Tuğ, Arakül, Xırmancıq və s. kəndlərdə daha ciddi şəkil almışdı. 28-dən artıq müəssisəni əhatə edən tətilçilərin sayı 14 iyulda 2,500 nəfərə çatmışdı və onların əksəriyyəti qadınlar idi. Tətilçilər daxilində iş gününün qısaldılması, əmək haqqının artırılması, cərimələrin ləğvi, həmkarlar ittifaqlarının fəhlələrin səlahiyyətli təşkilatı kimi tanınması və s. olan 31 maddədən ibarət tələblər irəli sürmüşdülər. Tətilin getdikcə genişlənməsindən qorxuya düşən sahibkarlar 6 avqustda fəhlələrin bəzi tələblərini yerinə yetirməyə məçbur olmuşdular. 7 avqustda fəhlələr işə başlamışdılar.
1912-ci il tətili
sonra Şuşada da ipək emalı sənayesi fəhlələrinin inqilabi hərəkatı geniş vüsət almışdır. 13 sentyabrda Şuşa fəhlələri işi dayandıraraq bir sıra iqtisadi tələblər irəli sürmüşdülər. Tətil 21 sentyabra qədər davam etmişdir. Fəhlələr yalnız tələblər qəbul edildikdən sonra işə başlamışdılar.
1917-ci il tətili
Şuşada fəhlələrin və zəhmətkeşlərin ilk azad 1 May nümayişi keçirilmişdir. İyunun axırlarında Şuşa ipək fabriklərindən birində fəhlələrin tətili baş vermişdir. Onlar 8 saatlıq iş günü, əmək haqqının artırılmasını tələb etmişdilər. Sahibkardar tətili dayandırmaq məqsədilə fabrikləri bağlamışdılar. Buna çavab olaraq fəhlələr tətili davam etdirmişdilər. Şuşanın başqa ipək fabriklərin fəhlələri də tətətilçilərə qoşulmuşdur. Bu zaman Şuşanın hər yerində mitinqlər, iclaslar keçirilmiş, fəhlələr hakimiyyətin Şuşa fəhlə, əsgər və kəndli deputatları Sovetinə verilməsini təklif etmişdilər.
İstinadlar
- Шуша тәтилләри // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. X ҹилд: Фрост—Шүштәр. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1987. С. 580.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Susa tetilleri Susa qezasi fehlelerinin iqtisadi ve siyasi tetilleri 1903 1905 1907 1912 ve 1917 ci illerde kecirilmisdir Susa tetilleriEsas munaqise Birinci rus inqilabi Rusiya inqilabiTarix 1903 1905 1907 1912 ve 1917 ci illerYeri Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiNeticesi Fehlelerin qelebesiMunaqise terefleriSusa qezasinin fehleleri Rusiya imperiyasi Daxili Isler NazirliyiTereflerin quvvesi2 000 1905 2 500 1907 bilinmir 1903 cu il tetiliBaki proletarlarinin iyul umumi tetilinin tesiri ile bas vermisdir ve tezlikle bir nece muessiseni real mektebini burumusdur Susaya gizli edebiyyat Iskra nin nomreleri RSDFP Qafqaz Komitesinin cap olunmus vereqeleri gonderilmisdir Tetilciler polis destelerine ciddi muqavimet gostermisdiler Rusiya imperator hokumeti polis idaresini quvvetlendirmisdir Iskra hokumetin bu tedbiri haqqinda yazmisdir ki olkeni ram etmek ucun hokumet Zaqafqaziyanin 4 seherinde o cumleden Susada guclu polis nezareti heyata kecirmisdir Tetilin yatirilmasina baxmayaraq o fehlelerin gelecek mutesekkil mubarizesine muhum tesir gostermisdir 1905 ci il tetiliSusada 1905 ci il tetili 9 yanvar hadiseleri ile elaqedar baslanmisdir 10 fevralda Susa real mektebinin telebeleri tetil etmisdiler Onlara seherin zehmetkesleri de qosulmusdur 13 iyulda Susa yaxinliqlarindaki ipek emali fabrikleri ve diger muessiselerin fehlelerinin umumi tetili kecirilmisdir Tetilciler daxilinde 8 saatliq is gunu sexsiyyetin toxunulmazigi vicdan soz metbuat ve s azadliqlar butun vetendaslarin huquq beraberliyi silki qanunun legvi ve s olan 17 maddeten ibaret telebler ireli surmusduler Tetilin genislenmesinde ve butun qezaya yayilmasinda RSDFP Susa qrupu boyuk fealiyyet gostermis Susada partiya metbeesinde Cagiris Butun zehmetkeslere Tetil oyunu basligi altinda bir sira vereqeler buraxmisdir Buna baxmayaraq hele teze yaradilmis Susa qrupu butun fehleleri oz terefine cake bilmemisdi Dasnaksutyun partiyasinin Susa komitesinin uzvleri fehlelerin xeyli hissesini aldadaraq tetilin rehberliyine soxulmus bu da tetilin zeiflemesine ve ugursuz qurtarmasina sebeb olmusdur Bu munasibetle RSDFP Susa qrupu nun buraxdigi intibahnamede deyilirdi ki yoldaslar dasnaklarin cox baha basa gelen dersinden netice cixarin her yanda ve her yerde suurlara asilayin ki ancaq sosial demokratlar fehlelerin dostu ve onlarin menafelerinin mudafiecisidir Oktyabr ve noyabr aylarinda car manifesti eleyhine kecirilen tetil Susanin butun ipek emali muessiselerini burumusdur Tetil silah gucu ile yatirilmisdir 1907 ci il tetiliSusada 1907 ci il tetili fevral ayinda ipekeyirme ve ipeksarima muessiselerinde baslamis bir hefteden cox davam etmisdir Fehleler 8 saatliq is gunu emek haqqinin 20 25 artirilmasi hemkarlar ittifaqlarinin azad fealiyyet gostermesi ve s telebler ireli surmusduler 10 iyunda ipek emali muessiselerinde isler dayandirilmis 11 iyunda demek olar ki Susanin butun fehleleri tetile qosulmus ve tetilcilerin sayi teqriben 2 000 nefere catmisdir Tetilin getdikce ciddi xarakter aldigini ve fehlelerin qetiyyetliyini goren sahibkarlar 19 iyunda tetilcilerin teleblerini qebul etmeye mecbur olmusdular Iyun tetili fehlelerin qelebesi ile qurtarmisdir 3 iyulda Susa qezasi ipek emali muessiselerini yeniden tetil herekati burumusdur Tetil Susa seherinde habele Dasalti Kerkicahan Ballica Seyidbeyli Tug Arakul Xirmanciq ve s kendlerde daha ciddi sekil almisdi 28 den artiq muessiseni ehate eden tetilcilerin sayi 14 iyulda 2 500 nefere catmisdi ve onlarin ekseriyyeti qadinlar idi Tetilciler daxilinde is gununun qisaldilmasi emek haqqinin artirilmasi cerimelerin legvi hemkarlar ittifaqlarinin fehlelerin selahiyyetli teskilati kimi taninmasi ve s olan 31 maddeden ibaret telebler ireli surmusduler Tetilin getdikce genislenmesinden qorxuya dusen sahibkarlar 6 avqustda fehlelerin bezi teleblerini yerine yetirmeye mecbur olmusdular 7 avqustda fehleler ise baslamisdilar 1912 ci il tetilisonra Susada da ipek emali senayesi fehlelerinin inqilabi herekati genis vuset almisdir 13 sentyabrda Susa fehleleri isi dayandiraraq bir sira iqtisadi telebler ireli surmusduler Tetil 21 sentyabra qeder davam etmisdir Fehleler yalniz telebler qebul edildikden sonra ise baslamisdilar 1917 ci il tetiliSusada fehlelerin ve zehmetkeslerin ilk azad 1 May numayisi kecirilmisdir Iyunun axirlarinda Susa ipek fabriklerinden birinde fehlelerin tetili bas vermisdir Onlar 8 saatliq is gunu emek haqqinin artirilmasini teleb etmisdiler Sahibkardar tetili dayandirmaq meqsedile fabrikleri baglamisdilar Buna cavab olaraq fehleler tetili davam etdirmisdiler Susanin basqa ipek fabriklerin fehleleri de tetetilcilere qosulmusdur Bu zaman Susanin her yerinde mitinqler iclaslar kecirilmis fehleler hakimiyyetin Susa fehle esger ve kendli deputatlari Sovetine verilmesini teklif etmisdiler IstinadlarShusha tәtillәri Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasy 10 ҹilddә X ҹild Frost Shүshtәr Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1987 S 580