Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şkoder gölü (alb. Shkodër) — Monteneqro və Albaniya ərazisində yerləşən Balkan yarımadasındakı ən böyük göl.
| Şkoder | |
|---|---|
| cg/Skadarsko/sq/Shkodër | |
 Şkoder gölü 2006-cı ildə | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 6 m |
| Eni | 14 km |
| Uzunluğu |
|
| Sahil uzunluğu | 168 km |
| Sahəsi | 475 km² |
| Həcmi | 1,93 km³ |
| Dərin yeri | 44 m |
| Orta dərinliyi | 6 m |
| Tökülən çay | Moraça çayı |
| Axan çay | Buna çayı |
| Yerləşməsi | |
| Ölkələr | |
| Vilayətlər |
|
| Yerləşməsi | Albaniya–Monteneqro sərhədi |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Gölün su səthinin sahəsi təxminən 390 km²-dir, lakin qış daşqınları zamanı 530 km²-ə qədər arta bilir. Orta hesabla ərazisi 475 km²-dir ki, bunun da gölün təxminən 2/3 hissəsi Monteneqroya, qalan hissəsi isə Albaniyaya aiddir.
Sahili və relyefi
Şkoder gölünün üçüncü və ya dördüncü dövrlərdə tektonik hövzədə əhəngdaşı süxurlarının əriməsi nəticəsində əmələ gəldiyi güman edilir. Əvvəllər göl Adriatik dənizinin körfəzi idi, lakin hazırda ondan ayrılır.
Sahilinin ümumi uzunluğu 168 km-dir: Monteneqroda 110,5 km, Albaniyada isə 57,5 km-dir. Gölün qərbi və cənub-qərbində Dinar dağları, bataqlıqlı şimal sahillərində isə Monteneqronun əsas şəhəri Podqoritsa yerləşir. Gölün şimal-şərq hissəsində Prokletie dağlarının ətəkləri boyu uzanan Xotit körfəzi yerləşir. gölün şərq sahilləri isə bataqlıqdır.
Moraça deltasının qolları bir çox adalar yaradır, Vranina və Odrinska digərləri ilə müqayisədə daha yüksəkdirlər. Cənubi Monteneqro sahilləri boyunca Lesendro, Qrmojur, Starçevo, Beşka, Moraçnik, Topxala, Qoritsa-Qyat, Qradac və bir sıra kiçik adalar yerləşir. Albaniya sahillərində isə heç bir ada yoxdur.
Göl kripto-depressiyada yerləşir - dibinin bəzi hissələri dəniz səviyyəsindən aşağıdadır. Belə yerlərə sualtı açarlar və ya "gözlər" deyilir və göldə onların təxminən 30-u vardır. Gölün maksimal dərinliyi 60 metrdən çoxdur (“göz” Radus), orta dərinliyi isə 6 m-dir.
Gölün qidalanması və suyunun səviyyəsi
Gölün su hövzəsi 5490 km²-dir. Gölə 6 çay axır, onlardan ən böyüyü - Moraça və Çernoviça qərbdən gölə tökülərək bataqlıq deltası əmələ gətirir. Göldən Adriatik dənizinə axın Albaniyanın Şkoder şəhəri yaxınlığındakı göldən axan, uzunluğu təxminən 41 km olan Buna çayı vasitəsilə gerçəkləşir ki, onun da aşağı axarından Albaniya ilə Monteneqro sərhədi keçir.
Gölün sahilləri əsasən bataqlıqdır. Göldə suyun dalğalanması 5 m-ə çatır; səviyyənin qalxması zamanı Drin çayının suyunun bir hissəsi gölə daxil olduqda, aşağı şimal-şərq sahilləri su altında qalır.
Moraça çayı və onun qolu Zeta gölə axının 62%-ni təşkil edir. Təxminən 30% "gözlər" adlanan yeraltı mənbələrdən gəlir. Moraça gölə böyük miqdarda çöküntü gətirir, göldəki suyun şəffaflığına təsir edir.
Gölün suyu ildə 2-2,5 dəfə tamamilə yenilənir. Göldən Buna çayı vasitəsilə axın 320 m³/s təşkil edir, Drin çayının qolu ilə birləşməsindən sonra Adriatik dənizinə axın 682 m³/s-ə çatır.
İqlim
| Şkoder gölü. Temperatur - orta hesabla 13 il, yağıntı - 50 ildir. iqlim diaqramı | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Y | F | M | A | M | İn | İl | A | S | O | N | D |
137 3.9 3.9 | 140 5.8 5.8 | 157 9.2 9.2 | 132 13.1 13.1 | 89 18.1 18.1 | 48 21.7 21.7 | 46 25.0 25.0 | 28 24.7 24.7 | 99 20.8 20.8 | 198 16.1 16.1 | 208 10.6 10.6 | 154 6.7 6.7 |
| Temperatur °C-ilə • Yağıntının miqdarı mm-ilə Mənbə: www.ilec.or.jp | |||||||||||
Göl ərazisinin iqlimi Aralıq dənizi iqlimidir, qışı mülayim və yağışlı keçir. Yanvarda orta temperatur 7,3 °C-dir. Yay quru və isti keçir, hava 40 °C-dən yuxarı olur, suyunun istiliyi 27 °C-dən yuxarı olur. Orta illik temperaturu 14,9 °C-dir.
İllik günəşli saatların sayı 2533-dür..
Bitki və heyvanat aləmi
Gölün səthində makrofitlər: göl qamışı, cənub qamışı və ensiz yarpaqlı pişik quyruğu bitir. Üzən makrofitlərdən: ağ suzanbağı, sarı nelufər və çilim b bitir. Birləşdirilmiş makrofitlərdən isə: urut, buynuzyarpaq və susünbülü yetişir. Fitoplanktonlardan isə: Cyclotella glomerata, Cyclotella Planctonia, Pediastrum, Ceratium hirundinella, Microcystis, Merismopedia, Dinobryon divergens və Dinobryon bavaricum yetişir.
Zooplanktonlar: rotatorilər, şaxəbığcıqlı xərçəngkimilər, kopepodlar və ibtidailər, bentoslardan isə: haçalı ağcaqanadlar, azqıllı qurdlar, ikitaylılar və ilbizlər yaşayırlar.
Göl balıq və su quşları ilə zəngindir. Şəmayılar, karp, xəşəm, angvil, qızılbalıq, rutilus, alosa, boz kefallar və qızılüzgəclər burada geniş yayılmışdır.
Burada ən azı 26 növ quş yaşayır, xüsusilə kiçik və böyük qarabatdaqlar daha çoxdur. Qışda göldə 200 mindən çox quş yaşayır.
Qorunan əraziləri
Gölün Monteneqroda olan hissəsində, 1983-cü ildə 40 min hektar ərazisi olan milli park təşkil edilib. 25 dekabr 1995-ci il tarixli Ramsar konvensiyasına uyğun olaraq göl beynəlxalq əhəmiyyətli su-bataqlıqlar siyahısına daxil edilmişdir. Ornitoloji qoruqlara: Manastır-Tapiya, Qrmozur, Çırnı-Zar, Pantseva-Oka, Manastır-Vrbis. İxtioloji qoruqlara isə: yeraltı bulaqlar və Muritsa çimərliyi daxildir.
Albaniyada 2 noyabr 2005-ci ildə göldə ümumi sahəsi 23027 hektar olan təbiət qoruğu təşkil edilib ki, bununda 7799 hektarı meşə və kolluqlar, 346 hektarı bataqlıqlar, 496 hektarı sahil təpələri, 253 hektarı şoranlıqlar, 14134 hektarı isə kənd təsərrüfatı və şəhər torpaqlarının payına düşür.
İqtisadiyyat və görməli yerləri
Gölün cənub-şərq kənarında Albaniyanın Şkoder şəhəri, bir az şimalda isə Kopliku şəhəri yerləşir. Gölün qərb hissəsinin sahilində Virpazar kəndi (Monteneqro) yerləşir. Göldə gəmiçilik mövcuddur. Əhalinin əsas məşğuliyyətləri intensiv balıqçılıq, kənd təsərrüfatı, ovçuluq və turizmdir.
Gölün şimal-qərb (Monteneqro) hissəsində magistral və Bar-Belqrad dəmir yolunun keçdiyi iki körpü ilə bir bənd tikilib. Monteneqro və Albaniya arasında avtomobil və dəmir yolu Hotiş körfəzinin sahilinə bitişikdir. Sahil boyu və cənub-qərb sahili boyunca kiçik adalarda qədim qalalar və pravoslav monastırları qorunub saxlanılmışdır.
Starçevo, Beşka və Moraçnik adalarında XIV əsrin sonu - XV əsrin əvvəllərinə aid Balşik sülaləsi nümayəndələrinin qəbir abidələri vardır. Ən qədim monastır (1376-1378) Starçevoda yerləşir, Beşkada II Georgi Balşik tərəfindən Müqəddəs Georgi kilsəsi XIV əsrin sonlarında və həyat yoldaşı Yelenanın məzarı olan kilsə isə 1439-cu ildə tikilmişdir. Moraça deltasında Vranjina adasının şimal tərəfində Çernojeviçlər dövründə (XV əsrin ikinci yarısı) tikilmiş memarlıq kompleksi var. Odrinska dağının yamacında (həmçinin deltada) 1415-1427-ci illərdə tikilmiş Kom monastırı indi də fəaliyyət göstərir.
1983-cü ildən gölün Monteneqrodakı hissəsi Milli Parkdır.
İstinadlar
- Lake Scutari Encyclopædia Britannica Online ensiklopediyasında
- "Skadar/Shkoder Lake". Regional Environmental Center (ingilis). 2006-07-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-30.
- "Lake Skadar". www.ilec.or.jp. 2012-12-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-17.
- "Skadar lake National Park". www.nparkovi.cg.yu. 2008-08-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-08-08.
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- Луганская, Светлана. Люди Сербской Церкви : истории, судьбы, традиции. Планета Православия. М.: Никея. 2015. 263. ISBN .
- "Национальный парк Скадарское озеро в Черногории". montenegro-trip.ru. 2019-02-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-01.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Skoder golu alb Shkoder Monteneqro ve Albaniya erazisinde yerlesen Balkan yarimadasindaki en boyuk gol Skodercg Skadarsko sq ShkoderSkoder golu 2006 ci ildeUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 6 mEni 14 kmUzunlugu 48 kmSahil uzunlugu 168 kmSahesi 475 km Hecmi 1 93 km Derin yeri 44 mOrta derinliyi 6 mTokulen cay Moraca cayiAxan cay Buna cayiYerlesmesi42 10 53 sm e 19 18 32 s u Olkeler AlbaniyaMonteneqroVilayetler SkoderUlcinBarYerlesmesi Albaniya Monteneqro serhediSkoder Vikianbarda elaqeli mediafayllar Golun su sethinin sahesi texminen 390 km dir lakin qis dasqinlari zamani 530 km e qeder arta bilir Orta hesabla erazisi 475 km dir ki bunun da golun texminen 2 3 hissesi Monteneqroya qalan hissesi ise Albaniyaya aiddir Sahili ve relyefiAlbaniyada Skoder golu ve Maranay dagi 1576 m Skoder golunun ucuncu ve ya dorduncu dovrlerde tektonik hovzede ehengdasi suxurlarinin erimesi neticesinde emele geldiyi guman edilir Evveller gol Adriatik denizinin korfezi idi lakin hazirda ondan ayrilir Sahilinin umumi uzunlugu 168 km dir Monteneqroda 110 5 km Albaniyada ise 57 5 km dir Golun qerbi ve cenub qerbinde Dinar daglari bataqliqli simal sahillerinde ise Monteneqronun esas seheri Podqoritsa yerlesir Golun simal serq hissesinde Prokletie daglarinin etekleri boyu uzanan Xotit korfezi yerlesir golun serq sahilleri ise bataqliqdir Moraca deltasinin qollari bir cox adalar yaradir Vranina ve Odrinska digerleri ile muqayisede daha yuksekdirler Cenubi Monteneqro sahilleri boyunca Lesendro Qrmojur Starcevo Beska Moracnik Topxala Qoritsa Qyat Qradac ve bir sira kicik adalar yerlesir Albaniya sahillerinde ise hec bir ada yoxdur Gol kripto depressiyada yerlesir dibinin bezi hisseleri deniz seviyyesinden asagidadir Bele yerlere sualti acarlar ve ya gozler deyilir ve golde onlarin texminen 30 u vardir Golun maksimal derinliyi 60 metrden coxdur goz Radus orta derinliyi ise 6 m dir Golun qidalanmasi ve suyunun seviyyesiSkoder golunun bataqliq sahilleri Golun su hovzesi 5490 km dir Gole 6 cay axir onlardan en boyuyu Moraca ve Cernovica qerbden gole tokulerek bataqliq deltasi emele getirir Golden Adriatik denizine axin Albaniyanin Skoder seheri yaxinligindaki golden axan uzunlugu texminen 41 km olan Buna cayi vasitesile gerceklesir ki onun da asagi axarindan Albaniya ile Monteneqro serhedi kecir Golun sahilleri esasen bataqliqdir Golde suyun dalgalanmasi 5 m e catir seviyyenin qalxmasi zamani Drin cayinin suyunun bir hissesi gole daxil olduqda asagi simal serq sahilleri su altinda qalir Moraca cayi ve onun qolu Zeta gole axinin 62 ni teskil edir Texminen 30 gozler adlanan yeralti menbelerden gelir Moraca gole boyuk miqdarda cokuntu getirir goldeki suyun seffafligina tesir edir Golun suyu ilde 2 2 5 defe tamamile yenilenir Golden Buna cayi vasitesile axin 320 m s teskil edir Drin cayinin qolu ile birlesmesinden sonra Adriatik denizine axin 682 m s e catir IqlimSkoder golu Temperatur orta hesabla 13 il yaginti 50 ildir iqlim diaqramiYFMAMInIlASOND 137 3 9 3 9 140 5 8 5 8 157 9 2 9 2 132 13 1 13 1 89 18 1 18 1 48 21 7 21 7 46 25 0 25 0 28 24 7 24 7 99 20 8 20 8 198 16 1 16 1 208 10 6 10 6 154 6 7 6 7Temperatur C ile Yagintinin miqdari mm ile Menbe www ilec or jp Gol erazisinin iqlimi Araliq denizi iqlimidir qisi mulayim ve yagisli kecir Yanvarda orta temperatur 7 3 C dir Yay quru ve isti kecir hava 40 C den yuxari olur suyunun istiliyi 27 C den yuxari olur Orta illik temperaturu 14 9 C dir Illik gunesli saatlarin sayi 2533 dur Bitki ve heyvanat alemiGolun sethinde makrofitler gol qamisi cenub qamisi ve ensiz yarpaqli pisik quyrugu bitir Uzen makrofitlerden ag suzanbagi sari nelufer ve cilim b bitir Birlesdirilmis makrofitlerden ise urut buynuzyarpaq ve susunbulu yetisir Fitoplanktonlardan ise Cyclotella glomerata Cyclotella Planctonia Pediastrum Ceratium hirundinella Microcystis Merismopedia Dinobryon divergens ve Dinobryon bavaricum yetisir Zooplanktonlar rotatoriler saxebigciqli xercengkimiler kopepodlar ve ibtidailer bentoslardan ise hacali agcaqanadlar azqilli qurdlar ikitaylilar ve ilbizler yasayirlar Gol baliq ve su quslari ile zengindir Semayilar karp xesem angvil qizilbaliq rutilus alosa boz kefallar ve qiziluzgecler burada genis yayilmisdir Burada en azi 26 nov qus yasayir xususile kicik ve boyuk qarabatdaqlar daha coxdur Qisda golde 200 minden cox qus yasayir Qorunan erazileri Golun Monteneqroda olan hissesinde 1983 cu ilde 40 min hektar erazisi olan milli park teskil edilib 25 dekabr 1995 ci il tarixli Ramsar konvensiyasina uygun olaraq gol beynelxalq ehemiyyetli su bataqliqlar siyahisina daxil edilmisdir Ornitoloji qoruqlara Manastir Tapiya Qrmozur Cirni Zar Pantseva Oka Manastir Vrbis Ixtioloji qoruqlara ise yeralti bulaqlar ve Muritsa cimerliyi daxildir Albaniyada 2 noyabr 2005 ci ilde golde umumi sahesi 23027 hektar olan tebiet qorugu teskil edilib ki bununda 7799 hektari mese ve kolluqlar 346 hektari bataqliqlar 496 hektari sahil tepeleri 253 hektari soranliqlar 14134 hektari ise kend teserrufati ve seher torpaqlarinin payina dusur Iqtisadiyyat ve gormeli yerleriBuna cayinin menbeyinde Skoder qalasi Golun cenub serq kenarinda Albaniyanin Skoder seheri bir az simalda ise Kopliku seheri yerlesir Golun qerb hissesinin sahilinde Virpazar kendi Monteneqro yerlesir Golde gemicilik movcuddur Ehalinin esas mesguliyyetleri intensiv baliqciliq kend teserrufati ovculuq ve turizmdir Golun simal qerb Monteneqro hissesinde magistral ve Bar Belqrad demir yolunun kecdiyi iki korpu ile bir bend tikilib Monteneqro ve Albaniya arasinda avtomobil ve demir yolu Hotis korfezinin sahiline bitisikdir Sahil boyu ve cenub qerb sahili boyunca kicik adalarda qedim qalalar ve pravoslav monastirlari qorunub saxlanilmisdir Starcevo Beska ve Moracnik adalarinda XIV esrin sonu XV esrin evvellerine aid Balsik sulalesi numayendelerinin qebir abideleri vardir En qedim monastir 1376 1378 Starcevoda yerlesir Beskada II Georgi Balsik terefinden Muqeddes Georgi kilsesi XIV esrin sonlarinda ve heyat yoldasi Yelenanin mezari olan kilse ise 1439 cu ilde tikilmisdir Moraca deltasinda Vranjina adasinin simal terefinde Cernojevicler dovrunde XV esrin ikinci yarisi tikilmis memarliq kompleksi var Odrinska daginin yamacinda hemcinin deltada 1415 1427 ci illerde tikilmis Kom monastiri indi de fealiyyet gosterir 1983 cu ilden golun Monteneqrodaki hissesi Milli Parkdir IstinadlarLake Scutari Encyclopaedia Britannica Online ensiklopediyasinda Skadar Shkoder Lake Regional Environmental Center ingilis 2006 07 06 tarixinde Istifade tarixi 2022 04 30 Lake Skadar www ilec or jp 2012 12 08 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 17 Skadar lake National Park www nparkovi cg yu 2008 08 08 tarixinde Istifade tarixi 2008 08 08 Skoder golu Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Luganskaya Svetlana Lyudi Serbskoj Cerkvi istorii sudby tradicii Planeta Pravoslaviya M Nikeya 2015 263 ISBN 978 5 91761 378 9 Nacionalnyj park Skadarskoe ozero v Chernogorii montenegro trip ru 2019 02 17 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 01