Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şirvan tənburu – armudşəkilli olub, saz tipli alətlər ailəsinə mənsubdur.
| Şirvan tənburu | |
|---|---|
| Əlaqəli alətlər | |
| Mənşə ölkəsi |  Azərbaycan |
Tarixi
İki, bəzən üç simdən ibarət çox sadə quruluşlu bu musiqi aləti indi də Yaxın Şərq və xüsusən Orta Asiya xalqları arasında geniş yayılmışdır. Tənburun çox pis tarixi vardır. Əl Fərabi onun islam dinindən əvvəl yaranmasını qeyd edir. Orta əsrlərdə saray və folklor musiqisində geniş istifadə olunan tənbur aləti haqqında klassiklərin yaradıcılığında və eləcə də miniatür sənət əsərlərində kifayət qədər məlumat verilmişdir.
Füzulinin "Yeddi cam" əsərində tənbur belə təsvir edilmişdir:
Rəğbət elə tənburə müğənni gəl ürəkdən,
Rəğbət açarı ilə ona bir qapı aç sən.
Açcaq bir qapı, zahir olub nəşələr ondan,
Qəlblər gülərək daim olar gül kimi xəndan.
O, orta əsrlərdə Azərbaycanda çox geniş yayılmış və "Şirvan tənburu" adı ilə məşhur olmuşdur. Təbrizlilər tərəfindən çox sevildiyi üçün sonralar "ŞirvanTəbriz tənburu" kimi də adlandırılmışdır.
Növləri
Tənbur ifaçılığı Azərbaycanda XIX əsrin ikinci yarısından etibarən tədricən tənəzzül etmişdir... Çoxnövlü alət sayılır. Onun Bağdad, Xorasan, Hind, Şirvan və Əfqan növləri mənbələrdə qeyd edilir. Bəzi növləri kamanla çalınıb və "ney tənbur"u adlanıb. Şirvan tənburu kiçik çanaqdan və uzun qoldan ibarətdir. Çanağı tut, armud, qolu və kəlləsi qoz, üzü isə tut və yaxud şam ağacından hazırlanır. Qoluna 14-17 pərdə bağlanır. Bundan əlavə, bəzən alətin üz hissəsinə 34 pərdə yapışdırılır ki, bunlara da "xas pərdələr" deyilir. Şirvan tənburu iki simdən ibarətdir. Alət barmaqla çalındığına görə simlər bir-birindən 20 mm aralı yerləşdirilir. Şirvan tənburunun köklənmə qaydası da saza bənzəyir. Birinci simdə melodiya ifa olunur, ikinci sim isə, musiqinin xarakterindən asılı olaraq, müxtəlif cür köklənir.
Tənbur Azərbaycan simli çalğı alətləri arasında yeganə alətdir ki, sağ əlin baş və orta barmaqları ilə ifa olunur. Bəzən sağ əlin şəhadət barmağına geydirilən üsküyün altına qoyulmuş mizrab ilə də çalınır. Tənburun ümumi uzunluğu 940 mm, çanağının uzunluğu 385 mm, eni 200 mm, hündürlüyü 135 mm, qolunun uzunluğu 340 mm, kəlləsinin uzunluğu isə 120 mm-dir.
Şirvan tənburunun diapazonu birinci oktavanın "do" səsindən ikinci oktavanın "mi" səsinə qədərdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Azərbaycan müsiqi alətləri". 2024-05-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-22.
Xarici keçidlər
- Musiqi alətləri 2009-08-04 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sirvan tenburu armudsekilli olub saz tipli aletler ailesine mensubdur Sirvan tenburuElaqeli aletler turk Ney azerb Tutek cin yap bolq Mense olkesi AzerbaycanTarixiIki bezen uc simden ibaret cox sade quruluslu bu musiqi aleti indi de Yaxin Serq ve xususen Orta Asiya xalqlari arasinda genis yayilmisdir Tenburun cox pis tarixi vardir El Ferabi onun islam dininden evvel yaranmasini qeyd edir Orta esrlerde saray ve folklor musiqisinde genis istifade olunan tenbur aleti haqqinda klassiklerin yaradiciliginda ve elece de miniatur senet eserlerinde kifayet qeder melumat verilmisdir Fuzulinin Yeddi cam eserinde tenbur bele tesvir edilmisdir Regbet ele tenbure mugenni gel urekden Regbet acari ile ona bir qapi ac sen Accaq bir qapi zahir olub neseler ondan Qelbler gulerek daim olar gul kimi xendan O orta esrlerde Azerbaycanda cox genis yayilmis ve Sirvan tenburu adi ile meshur olmusdur Tebrizliler terefinden cox sevildiyi ucun sonralar SirvanTebriz tenburu kimi de adlandirilmisdir NovleriTenbur ifaciligi Azerbaycanda XIX esrin ikinci yarisindan etibaren tedricen tenezzul etmisdir Coxnovlu alet sayilir Onun Bagdad Xorasan Hind Sirvan ve Efqan novleri menbelerde qeyd edilir Bezi novleri kamanla calinib ve ney tenbur u adlanib Sirvan tenburu kicik canaqdan ve uzun qoldan ibaretdir Canagi tut armud qolu ve kellesi qoz uzu ise tut ve yaxud sam agacindan hazirlanir Qoluna 14 17 perde baglanir Bundan elave bezen aletin uz hissesine 34 perde yapisdirilir ki bunlara da xas perdeler deyilir Sirvan tenburu iki simden ibaretdir Alet barmaqla calindigina gore simler bir birinden 20 mm arali yerlesdirilir Sirvan tenburunun koklenme qaydasi da saza benzeyir Birinci simde melodiya ifa olunur ikinci sim ise musiqinin xarakterinden asili olaraq muxtelif cur koklenir Tenbur Azerbaycan simli calgi aletleri arasinda yegane aletdir ki sag elin bas ve orta barmaqlari ile ifa olunur Bezen sag elin sehadet barmagina geydirilen uskuyun altina qoyulmus mizrab ile de calinir Tenburun umumi uzunlugu 940 mm canaginin uzunlugu 385 mm eni 200 mm hundurluyu 135 mm qolunun uzunlugu 340 mm kellesinin uzunlugu ise 120 mm dir Sirvan tenburunun diapazonu birinci oktavanin do sesinden ikinci oktavanin mi sesine qederdir Hemcinin baxRud Gitara Azerbaycan musiqisi Azerbaycan medeniyyetiIstinadlar Azerbaycan musiqi aletleri 2024 05 22 tarixinde Istifade tarixi 2024 05 22 Xarici kecidlerMusiqi aletleri 2009 08 04 at the Wayback Machine