Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şirvan külməsi və ya Azərbaycan külməsi (lat. Pseudophoxinus atropatenus) — Çəkikimilər fəsiləsinə aid bir növdür.
| Şirvan külməsi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Sinifüstü: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: İnfrasinif: Dəstəüstü: Ranqsız: Ranqsız: Dəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: ???: Şirvan külməsi | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Yayılması
Azərbaycanda Qəbələ rayonunun Türyançay sistemindəki bulaq sularında (Nic və Çuxur Qəbələ kəndlərində olan bulaqlarda) yayılmışdır. Lakin arealın məhdudluğu, antropogen təsirlər (yayıldığı sahələrin çirkləndirilməsi, qurudulması və s.) növə təhlükə yaradır. Şirvan külməsinin endemik növ olmasını və məhdud sahədə yayılmasını nəzərə alaraq onun yayıldığı ərazi xüsusi mühafizə olunan ərazi elan olunmalıdır.
Morfoloji əlamətləri
D III 7-8, A III 7 (8), squ. 37-39. orta hesabla 37,9 - dur. Yan xətt pulcuqları dəliksiz pulcuqların arasında nizamsız düzülmüşdür. Yan xətt tam deyildir. Dəlikli pulcuqlarının sayı 17-dən 38-ə qədərdir. Yan xətdən yuxarıda 5-7 sıra, aşağıda isə 3-4 sıra pulcuqlar yerləşir. Ağzı uc tərəfdə çəpəki yerləşir. Bədəni yoğun, alnı enli, pulcuqları isə girdə olur. Bel üzgəcində 3 şaxəsiz, 7 - 8 şaxəli, anal üzgəcində isə 3 şaxəsiz, 7 şaxəli şüa vardır. Şirvan külməsi xarici görünüşcə Soyuqbulaq külməsinə oxşayır, lakin ondan bir sıra əlamətlərinə görə fərqlənir. Soyuqbulaq külməsində başı uzun, alnı enli, gözdalı məsafə az olur. Şirvan külməsində ağzın zirvəsi gözün alt kənarından yuxarı səviyyədə, Soyuqbulaq külməsində isə gözün alt kənarından aşağı və ya onunla eyni səviyyədə yerləşir. Birincidə üzmə qovuğunun dal kənarı girdə, ikincisində isə sivri olur.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Şirinsu balığıdır. Meşəlik yerlərdəki bataqlığa bənzər bulaq sularında yaşayır. Dibi lili, içərisində qamış bitən, zəif sürətlə axan çayları çox sevir. Su cücülərinin sürfələri və detridlə qidalanır. Uzunluğu 9.6 sm-ə qədər olur. Bir yaşı tamam olduqda uzunluğu 2.8 – 5.7 sm, orta hesabla 4.5 sm, 2 yaşı tamam olduqda 5.9 – 8.0 sm, orta hesabla 6.9 sm olur. İki-üç ilə qədər yaşayır.
Sayı
Az saylı balıqdır. Sayı haqqında dəqiq məlumat yoxdur.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Şirvan külməsinin heç bir təsərrüfat əhəmiyyəti yoxdur.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Arealın məhdudluğu, antropogen təsirlər (yayıldığı sahələrin çirkləndirilməsi, qurudulması və s.).
Tətbiq olunmuş və lazımi mühafizə tədbirləri
Şirvan külməsinin endemik növ olmasını və məhdud sahədə yayılmasını nəzərə alaraq onun yayıldığı ərazi xüsusi mühafizə olunan ərazi elan olunmalıdır.
Ədəbiyyat
- Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, II Cild, Bakı, 2013
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Onurğalılar. III cild, Bakı: Elm, 2004, s. 94.
- Державин А.Н. Новый вид плотвы Rutilus (Orthroleucos) atropatenus sp.nova из Азербайджана. Труды АзФАН СССР, серия зоол., т.ХХ, 1937, с.21-79;
- Абдурахманов Ю. А. Рыбы пресных вод Азербайджана. Bakı: Elm, 1962, с.94-96; 3. Azərbaycanın heyvanlar aləmi: Onurğalılar, III cild. Bakı: Elm, 2004. səh. 94
- Державин А.Н. Новый вид плотвы Rutilus (Orthroleucos) atropatenus sp.nova из Азербайджана. Труды АзФАН СССР, серия зоол., т. ХХ, 1937, с. 21 - 79;
- Абдурахманов Ю.А. Рыбы пресных вод Азербайджана. Баку: Элм, 1962, с. 94 - 96;
İstinadlar
- Froese, Rainer, and Daniel Pauly, eds. (2015). "Pseudophoxinus atropatenus" FishBase saytında. October 2015 version.
- Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, II Cild, Bakı, 2013
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Onurğalılar. III cild, Bakı: Elm, 2004, s. 94.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sirvan kulmesi ve ya Azerbaycan kulmesi lat Pseudophoxinus atropatenus Cekikimiler fesilesine aid bir novdur Sirvan kulmesiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Sinifustu Sumuklu baliqlarSinif SuauzgeclilerRanqsiz Yarimsinif Infrasinif Sumuklu baliqlarDesteustu Ranqsiz Ranqsiz Deste CekikimilerFesileustu Fesile CekilerYarimfesile Cins Kulme Sirvan kulmesiBeynelxalq elmi adiRutilus atropatenusSeklin VikiAnbarda axtarisiITIS 689994YayilmasiAzerbaycanda Qebele rayonunun Turyancay sistemindeki bulaq sularinda Nic ve Cuxur Qebele kendlerinde olan bulaqlarda yayilmisdir Lakin arealin mehdudlugu antropogen tesirler yayildigi sahelerin cirklendirilmesi qurudulmasi ve s nove tehluke yaradir Sirvan kulmesinin endemik nov olmasini ve mehdud sahede yayilmasini nezere alaraq onun yayildigi erazi xususi muhafize olunan erazi elan olunmalidir Morfoloji elametleriD III 7 8 A III 7 8 squ 37 39 orta hesabla 37 9 dur Yan xett pulcuqlari deliksiz pulcuqlarin arasinda nizamsiz duzulmusdur Yan xett tam deyildir Delikli pulcuqlarinin sayi 17 den 38 e qederdir Yan xetden yuxarida 5 7 sira asagida ise 3 4 sira pulcuqlar yerlesir Agzi uc terefde cepeki yerlesir Bedeni yogun alni enli pulcuqlari ise girde olur Bel uzgecinde 3 saxesiz 7 8 saxeli anal uzgecinde ise 3 saxesiz 7 saxeli sua vardir Sirvan kulmesi xarici gorunusce Soyuqbulaq kulmesine oxsayir lakin ondan bir sira elametlerine gore ferqlenir Soyuqbulaq kulmesinde basi uzun alni enli gozdali mesafe az olur Sirvan kulmesinde agzin zirvesi gozun alt kenarindan yuxari seviyyede Soyuqbulaq kulmesinde ise gozun alt kenarindan asagi ve ya onunla eyni seviyyede yerlesir Birincide uzme qovugunun dal kenari girde ikincisinde ise sivri olur Yasayis yeri ve heyat terziSirinsu baligidir Meselik yerlerdeki bataqliga benzer bulaq sularinda yasayir Dibi lili icerisinde qamis biten zeif suretle axan caylari cox sevir Su cuculerinin surfeleri ve detridle qidalanir Uzunlugu 9 6 sm e qeder olur Bir yasi tamam olduqda uzunlugu 2 8 5 7 sm orta hesabla 4 5 sm 2 yasi tamam olduqda 5 9 8 0 sm orta hesabla 6 9 sm olur Iki uc ile qeder yasayir SayiAz sayli baliqdir Sayi haqqinda deqiq melumat yoxdur Teserrufat ehemiyyetiSirvan kulmesinin hec bir teserrufat ehemiyyeti yoxdur Mehdudlasdirici amillerArealin mehdudlugu antropogen tesirler yayildigi sahelerin cirklendirilmesi qurudulmasi ve s Tetbiq olunmus ve lazimi muhafize tedbirleriSirvan kulmesinin endemik nov olmasini ve mehdud sahede yayilmasini nezere alaraq onun yayildigi erazi xususi muhafize olunan erazi elan olunmalidir EdebiyyatAzerbaycanin Qirmizi Kitabi II Cild Baki 2013 Azerbaycanin heyvanlar alemi Onurgalilar III cild Baki Elm 2004 s 94 Derzhavin A N Novyj vid plotvy Rutilus Orthroleucos atropatenus sp nova iz Azerbajdzhana Trudy AzFAN SSSR seriya zool t HH 1937 s 21 79 Abdurahmanov Yu A Ryby presnyh vod Azerbajdzhana Baki Elm 1962 s 94 96 3 Azerbaycanin heyvanlar alemi Onurgalilar III cild Baki Elm 2004 seh 94 Derzhavin A N Novyj vid plotvy Rutilus Orthroleucos atropatenus sp nova iz Azerbajdzhana Trudy AzFAN SSSR seriya zool t HH 1937 s 21 79 Abdurahmanov Yu A Ryby presnyh vod Azerbajdzhana Baku Elm 1962 s 94 96 IstinadlarFroese Rainer and Daniel Pauly eds 2015 Pseudophoxinus atropatenus FishBase saytinda October 2015 version Azerbaycanin Qirmizi Kitabi II Cild Baki 2013 Azerbaycanin heyvanlar alemi Onurgalilar III cild Baki Elm 2004 s 94