Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şali (çeç. Шела) - Rusiyanın subyekti olan Çeçenistan respublikasında yerləşən Şalinski rayonunun şəhər mərkəzi.
| Şəhər | |
| Şali | |
|---|---|
| çeç. Шела | |
 | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Respublika | Çeçenistan |
| Mer | Saidov Ali Abubakaroviç |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Əsası qoyulub | 1944 |
| Yaşayış məntəqəsi statuslu | 1990 |
| Sahəsi | 27,02 km² |
| Mərkəzin hündürlüyü | 225 m |
| İqlimi | mülayim |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 54 168 nəfər (2019) |
| Sıxlığı | 2004,74 nəf./km² |
| Rəsmi dili | |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | +7 87146 |
| Poçt indeksi | 366300 |
| Digər | |
| meriyashali.ru (rus.) | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiyası
Şəhər mərkəzi hissəsində, Çeçen düzənliyinin ətəklərindən keçən meşə silsiləsini kəsən Bass çayının hər iki sahilində yerləşir. Arqun dəmiryol stansiyasından 18 km cənubda və Qroznı şəhərindən 36 km cənub-şərqdə, regional avtomobil magistralı qovşağının keçdiyi yerdədir.
Şəhərin sahəsi 2009-cu ilin məlumatlarına görə 27,02 km²-dir.
iqlim üstünlük təşkil edir. miqdarı təxminən 450 mm-dir.
Tarixi
XIX əsrin ortalarında Şali Böyük Çeçenistanın ən böyük kəndlərindən biri idi. Strateji mövqeyinə görə, Qafqaz müharibəsi illərində çar qoşunlarına hücum etmək üçün yola çıxan İmam Şamil qoşunlarını toplanma nöqtəsi kimi xidmət edirdi.
1944-cü ildə Çeçenlər və İnquşların məcburi köçürülməsindən və ləğv edilməsindən sonra kənd Mejdureçe adlandırıldı.
Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikası bərpa edildikdən sonra, 1958-ci ildə kəndin adı Şali olaraq yenidən dəyişdirildi.
1990-cı ildə kəndə şəhər statusu verildi.
1994-1996-cı illərdəki hərbi əməliyyatlar şəhərə və onun sakinlərinə böyük ziyan vurdu: yüzlərlə insan öldürüldü, evlər, sənaye, nəqliyyat, rabitə və aqrar-sənaye kompleksi dağıdıldı. Xüsusilə, 3 yanvar 1995-ci ildəki bombardman zamanı ən az 55 nəfər həlak oldu.
İkinci Çeçenistan müharibəsi zamanı şəhər şiddətli döyüş meydanına çevrildi. 2000-ci ilin yanvarında silahlılar və onlara rəğbət bəsləyən mülki şəxsləri bir araya gətirən mitinqə atıldı, nəticədə yüzlərlə insan həlak oldu. Bir neçə gün sonra şəhər tamamilə federal qoşunların nəzarəti altına keçdi.
2000-ci ildən bəri şəhər fəal inkişaf edir. Yeni yaşayış binaları, sosial-mədəni və idman obyektləri tikilir.
2012-ci ildən etibarən şəhər mərkəzindəki 5 hektar ərazidə, Şali şəhər yüksək mərtəbəli kompleksinin yanında yeni bir məscidin inşası sürətlə davam edirdi. Özbəkistan memarları dünyada analoqu olmayan bənzərsiz bir layihə üzərində işlədiklərini deyirdilər. 23 avqust 2019-cu ildə respublikanın ilk prezidenti - Əhməd Kadırovun doğum gününə həsr olunmuş məscidin təntənəli açılışı oldu. Avropada ən böyük halına gələn yeni "Müsəlmanların qüruru" məscidi içərisində 30 min, ətraf ərazilə ilə birlikdə isə 70 min müsəlman ibadət edə bilər. 43 metr hündürlüyündə günbəz və 63 metr hündürlüyündə minarələrə sahib olan bina işığın düzgün əks etdirilməsi və temperaturun normal saxlanılması üçün Yunanıstanın Thassos adasından gətirilən ağ mərmərlə örtülüdur. İki yarım tondan çox ağırlığı olan səkkiz metrlik bir çilçıraq və 395 lampa svarovski daşlar və qızıllarla bəzədilib. 5 hektar ərazisi olan 12 fəvvarəli parkdao 2 minə yaxın ağac və əsl gül vadisi əkilmişdir. Əvvəlcə, məscidin respublikanın başçısı Ramzan Kadırovun adının veriləcəyi planlaşdırılırdı. Açılış mərasimində isə məscidə Məhəmməd peyğəmbərin adı verildi.
Əhalisi
Əhalinin sayı
| İl | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1992 | 1996 | 2002 | 2003 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Əhali | 10 600 | 11 911 | 18 636 | 21 894 | 24 985 | 26 800 | 24 000 | 40 356 | 40 400 | 42 100 | 43 500 | 44 300 | 44 200 | 45 161 | 47 708 | 47 700 | 49 026 | 49 967 | 50 412 | 51 268 | 52 234 | 53 016 | 53 807 | 54 168 |
Milli tərkibi
2010-cu il statistikasına görə Şalinin milli tərkibi aşağıdakı kimidir:
| Millət | Sayı, nəf. | Əhali içərisindəki nisbəti, % |
|---|---|---|
| çeçenlər | 43 018 | 90,17 % |
| ruslar | 2 578 | 5,40 % |
| qumuqlar | 362 | 0,76 % |
| avarlar | 279 | 0,58 % |
| qazaxlar | 214 | 0,45 % |
| tabasaranlılar | 202 | 0,42 % |
| digərləri | 1 015 | 2,13 % |
| bildirməyənlər | 40 | 0,08 % |
| cəmi | 47 708 | 100,00 % |
İdman
Şəhərin 1991-1993-cü illərdə fəaliyyət göstərən Vaynax FC futbol komandasının ən böyük uğuru Rusiya ikinci diviziyasında 1-ci Zona üzrə 20-ci yeri tutması olmuşdur.
Qardaşlaşmış şəhər(lər)
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Атака на Аргун и Шали. Неизвестная битва чеченской войны Евгений Норин 8 июля 2018". 2019-04-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-04.
- "Белый мрамор, много золота и ручная роспись: всё о новой крупнейшей мечети в Европе". Телекомпания «НТВ». 2019-08-23. 2021-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-23.
- "В чеченском Шали открыли крупнейшую в Европе мечеть. Ее должны были назвать в честь Рамзана Кадырова". «Новая газета». 2019-08-23. 2022-05-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-23.
- "Россия / Rossija". pop-stat.mashke.org (ingilis). January 11, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: October 1, 2019.
- "Том 1. Численность и размещение населения". www.gks.ru (rus). Федеральная служба государственной статистики. September 11, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: October 1, 2019.
- "ЧИСЛЕННОСТЬ НАСЕЛЕНИЯ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ". www.gks.ru (rus). Федеральная служба государственной статистики. January 1, 2012. May 13, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: October 1, 2019.
- "ЧИСЛЕННОСТЬ НАСЕЛЕНИЯ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ". www.gks.ru (rus). Федеральная служба государственной статистики. January 1, 2013. May 13, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: October 1, 2019.
- . 2015-09-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-04.
Xarici keçidlər
- В Чечне прошло торжественное открытие реконструированного города Шали
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sali cec Shela Rusiyanin subyekti olan Cecenistan respublikasinda yerlesen Salinski rayonunun seher merkezi SeherSalicec Shela43 08 42 sm e 45 54 14 s u Olke RusiyaRespublika CecenistanMer Saidov Ali AbubakarovicTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1944Yasayis menteqesi statuslu 1990Sahesi 27 02 km Merkezin hundurluyu 225 mIqlimi mulayimSaat qursagi UTC 3EhalisiEhalisi 54 168 nefer 2019 Sixligi 2004 74 nef km Resmi dili Cecen dili rus diliReqemsal identifikatorlarTelefon kodu 7 87146Poct indeksi 366300Digermeriyashali ru rus Sali Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiyasiSeher merkezi hissesinde Cecen duzenliyinin eteklerinden kecen mese silsilesini kesen Bass cayinin her iki sahilinde yerlesir Arqun demiryol stansiyasindan 18 km cenubda ve Qrozni seherinden 36 km cenub serqde regional avtomobil magistrali qovsaginin kecdiyi yerdedir Seherin sahesi 2009 cu ilin melumatlarina gore 27 02 km dir iqlim ustunluk teskil edir miqdari texminen 450 mm dir Tarixi Muselmanlarin qururu mescidi XIX esrin ortalarinda Sali Boyuk Cecenistanin en boyuk kendlerinden biri idi Strateji movqeyine gore Qafqaz muharibesi illerinde car qosunlarina hucum etmek ucun yola cixan Imam Samil qosunlarini toplanma noqtesi kimi xidmet edirdi 1944 cu ilde Cecenler ve Inquslarin mecburi kocurulmesinden ve legv edilmesinden sonra kend Mejdurece adlandirildi Cecen Inqus Muxtar Sovet Sosialist Respublikasi berpa edildikden sonra 1958 ci ilde kendin adi Sali olaraq yeniden deyisdirildi 1990 ci ilde kende seher statusu verildi 1994 1996 ci illerdeki herbi emeliyyatlar sehere ve onun sakinlerine boyuk ziyan vurdu yuzlerle insan olduruldu evler senaye neqliyyat rabite ve aqrar senaye kompleksi dagidildi Xususile 3 yanvar 1995 ci ildeki bombardman zamani en az 55 nefer helak oldu Ikinci Cecenistan muharibesi zamani seher siddetli doyus meydanina cevrildi 2000 ci ilin yanvarinda silahlilar ve onlara regbet besleyen mulki sexsleri bir araya getiren mitinqe atildi neticede yuzlerle insan helak oldu Bir nece gun sonra seher tamamile federal qosunlarin nezareti altina kecdi 2000 ci ilden beri seher feal inkisaf edir Yeni yasayis binalari sosial medeni ve idman obyektleri tikilir 2012 ci ilden etibaren seher merkezindeki 5 hektar erazide Sali seher yuksek mertebeli kompleksinin yaninda yeni bir mescidin insasi suretle davam edirdi Ozbekistan memarlari dunyada analoqu olmayan benzersiz bir layihe uzerinde islediklerini deyirdiler 23 avqust 2019 cu ilde respublikanin ilk prezidenti Ehmed Kadirovun dogum gunune hesr olunmus mescidin tenteneli acilisi oldu Avropada en boyuk halina gelen yeni Muselmanlarin qururu mescidi icerisinde 30 min etraf erazile ile birlikde ise 70 min muselman ibadet ede biler 43 metr hundurluyunde gunbez ve 63 metr hundurluyunde minarelere sahib olan bina isigin duzgun eks etdirilmesi ve temperaturun normal saxlanilmasi ucun Yunanistanin Thassos adasindan getirilen ag mermerle ortuludur Iki yarim tondan cox agirligi olan sekkiz metrlik bir cilciraq ve 395 lampa svarovski daslar ve qizillarla bezedilib 5 hektar erazisi olan 12 fevvareli parkdao 2 mine yaxin agac ve esl gul vadisi ekilmisdir Evvelce mescidin respublikanin bascisi Ramzan Kadirovun adinin verileceyi planlasdirilirdi Acilis merasiminde ise mescide Mehemmed peygemberin adi verildi EhalisiEhalinin sayi Illere gore ehali Sali Menbe Il193919591970197919891992199620022003200520062007200820092010201120122013201420152016201720182019Ehali10 60011 91118 63621 89424 98526 80024 00040 35640 40042 10043 50044 30044 20045 16147 70847 70049 02649 96750 41251 26852 23453 01653 80754 168Milli terkibi 2010 cu il statistikasina gore Salinin milli terkibi asagidaki kimidir Millet Sayi nef Ehali icerisindeki nisbeti cecenler 43 018 90 17 ruslar 2 578 5 40 qumuqlar 362 0 76 avarlar 279 0 58 qazaxlar 214 0 45 tabasaranlilar 202 0 42 digerleri 1 015 2 13 bildirmeyenler 40 0 08 cemi 47 708 100 00 IdmanSeherin 1991 1993 cu illerde fealiyyet gosteren Vaynax FC futbol komandasinin en boyuk uguru Rusiya ikinci diviziyasinda 1 ci Zona uzre 20 ci yeri tutmasi olmusdur Qardaslasmis seher ler Diqora Simali OsetiyaHemcinin baxAlagirIstinadlar Ataka na Argun i Shali Neizvestnaya bitva chechenskoj vojny Evgenij Norin 8 iyulya 2018 2019 04 10 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 04 Belyj mramor mnogo zolota i ruchnaya rospis vsyo o novoj krupnejshej mecheti v Evrope Telekompaniya NTV 2019 08 23 2021 11 01 tarixinde Istifade tarixi 2019 08 23 V chechenskom Shali otkryli krupnejshuyu v Evrope mechet Ee dolzhny byli nazvat v chest Ramzana Kadyrova Novaya gazeta 2019 08 23 2022 05 13 tarixinde Istifade tarixi 2019 08 23 Rossiya Rossija pop stat mashke org ingilis January 11 2019 tarixinde Istifade tarixi October 1 2019 Tom 1 Chislennost i razmeshenie naseleniya www gks ru rus Federalnaya sluzhba gosudarstvennoj statistiki September 11 2019 tarixinde Istifade tarixi October 1 2019 ChISLENNOST NASELENIYa ROSSIJSKOJ FEDERACII www gks ru rus Federalnaya sluzhba gosudarstvennoj statistiki January 1 2012 May 13 2019 tarixinde Istifade tarixi October 1 2019 ChISLENNOST NASELENIYa ROSSIJSKOJ FEDERACII www gks ru rus Federalnaya sluzhba gosudarstvennoj statistiki January 1 2013 May 13 2019 tarixinde Istifade tarixi October 1 2019 2015 09 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 04 Xarici kecidlerV Chechne proshlo torzhestvennoe otkrytie rekonstruirovannogo goroda Shali