Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Şabran şəhəri haqqındadır. Rayon üçün Şabran rayonu səhifəsinə baxın. |
Şabran, və ya keçmiş adı ilə Dəvəçi (digər tarixi adı Dəvəçibazar) — Azərbaycanın Şabran rayonunun inzibati mərkəzi. Paytaxt Bakı şəhərindən 122 km aralı. Şəhər Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonunda yerləşir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 2 aprel 2010-cu il tarixli, 983-IIIQ saylı Qərarı ilə şəhər Şabran adlandırılmışdır.
| Şəhər | |
| Şabran | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Rayon | Şabran rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 33 ± 1 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 25 600 nəfər |
| | |
Tarixi
Qədim mənbələrdə adı çəkilən Şabran (Şabaran) Qafqaz dağlarının cənub-şərq qolunun şimal-şərq yamaclarında, Samurçay hövzəsində ərazi idi. Sonradan Şirvanşahlar, əl-Babın əmirləri və Arran hakimləri arasında bu ərazi üstündə çəkişmələr olmuşdur. Z.Bünyadov Şabranın Dəvəçi yaxınlığında yerləşən orta əsr sahilyanı şəhəri olduğunu qeyd edir. Şabranın şimal-şərqi Azərbaycan ərazisində idarəçilik mərkəzi olmasını daim hücumlara məruz qalan strateji əhəmiyyətli yer kimi tarixdə buraya olan hücumlar da sübut edir. Müxtəlif istiqamətlərə gedən yollar üzərində yerləşən Şabranı təsadüfü deyildir ki, ərəb hücumları dövründə Xəlifə Ömər Şirvanşahların mərkəzi şəhəri kimi, həmçinin Dərbənd və ətraf yerlərin əhalisini şimaldan hücum edənləri ölkəyə buraxmamaq şərtilə vergilərdən azad etmişdir. Azəbaycan tamamilə ərəblərə tabe edildikdən sonra Şabran III Əmirliyin böyük şəhərləri sırasında qeydə alınmışdı. Məhz bu Şabranın Azərbaycan şəhərləri içərisində xüsusi yer tutduğunu sübut edir. Bu dövrdə Şabrana olan hücumlardan bir qismi də xəzərlərin adi ilə bağlıdır. Saci, Salari və Rəvvadilərin hakimiyyəti dövründə Şirvanşahlarla Dərbənd hakimiləri arasındakı mübarizədə Şabran yenə də hadisələrin əsas cərəyanetmə mərkəzinə çevrilmişdi. Təsadüfü deyildir ki, Fəriburz ibn Salar strateji mövqeyini nəzərə alıb, paytaxtını Şabran və ya Məskətə köçürmək istəyirdi. Salari İbrahimin təzyiqindən Əl Baba qaçan Şirvanşahın qardaşı, Tabasaran hakimi Heysam üçün Şirvanın bir hissəsini güzəştə getməyi tələb etdikdə, Şirvanşah buna hədələməklə cavab vermişdi. Ona görə də Əl Bab hakimi Əmir Əhməd qoşun toplayıb Şirvanşahların əsas iqamətgahı hesab olunmuş Şabrana hücum edib, tutub yandırmış, saysız-hesabsız qənimətlər aparmışdı. Bu hadisadən sonra Şabranın daimi hücumlara məruz qaldığı nəzərə alıb, müdafiə qabiliyyətini möhkəmlətmək üçün Məhəmməd ibn Əhməd 973-983-cü illərdə Şabran qala divarlarını tikdirmişdi. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Şabran ətrafında böyük müdafiə qurğularının olması, həmçinin Şabran qalaları haqqında müxtəlif dövrlərdə verilən məlumatların çoxluğu bir daha bu şəhərin ərazidə daim diqqət mərkəzində olduğunu təsdiq etməklə, dövlətçiliyə məxsus müdafiə sistemi və sərhədlərin möhkəm qorunması şərtini ifadə edirdi. Güman olunur ki, yadelli hücumlar dövründə əhali meşələrdə, həmçinin Şirvanşahların müdafiə olunduğu qalalardan biri olan xalq arasında Tənkəmər qalası adı ilə tanınan Ərəblər kəndinin qərbində Qafqaz dağlarında yerləşən müdafiə sistemindən də bu məqsədlə istifadə olunmuşdu. Bugünkü Şabran şəhəri öz adını 2010-cu ildə Dəvəçi rayonunun adının Şabran rayonuna dəyişməsi ilə əlaqədar Milli Məclisin qərarı ilə almışdır. Şəhər 1944-cü ilə kimi Dəvəçibazar, sonra isə Dəvəçi adlanmışdır. 1959-cu ildən şəhər statusu almışdır. Tarixi İpək yolunun üzərində yerləşən Dəvəçibazar uzun müddət dəvə karvanlarının gecələmə yeri olmuşdur. Eyni zamanda burada böyük bazarda fəaliyyət göstərmiş, dağ kəndlərindən əhali alış veriş üçün Bazara gəlmişlər. Dəvəçiçayın ətrafında yerləşən şəhər əhalisi çay yatağından süzülüb gələn şirin sulu bulaqlardan istifadə etmişdir. Bu bulaqlar indi də durur.
Bəzi tarixçilər qədim Şirvanşah dövlətinin bu ərazidə yarandığını və qədim Şirvan şəhərinin Dəvəçi şəhərinin yerində olduğunu göstərirlər. Lakin bu məsələ hələ tam öz təsdiqini tapmamışdır və gələcək araşdırıcılarını gözləyir.
Karvan yolunun üstündə olan bu şəhər çox keçməkeçli günlər yaşamış, dəfələrlə dağıdılmışdır. Sonuncu dəfə 1918-ci ilin mart hadisələri zamanı erməni daşnak qoşunları tərəfindən, əvvəl zirehli qatardan top atəşinə tutulmuş, sonra isə dəmiryol stansiyasından düşən erməni cəza dəstələri tərəfindən əhalisi güllələnmiş, evlərinə isə od vurularaq yandırılmışdır. Hadisə şahidlərinin dediyinə görə, əhali tərəfindən "Bala Həştərxan" adlanan səkiləri taxtadan, küçələri qəmbər daşından olan bu şəhərdə dağılmamış bir-neçə ev qalmışdır. AXC zamanı şəhər nahiyə mərkəzi olaraq Quba qəzasının tərkibində olmuşdu və burada pristavlıq yerləşirdi.
Əhalisi
Əhali əsasən azərbaycanlılardan və tatlardan ibarətdir. Çox az miqdarda rus və Dağıstan xalqlarının nümayəndələri yaşayırlar.
Texniki problemlərə görə qrafiklər müvəqqəti olaraq söndürülüb. |
| |||||||||||||||
İnfrastrukturu
Şəhərdə kinoteatr və 3 kitabxana vardır. 5 tam orta, 3 ümumi orta, 5 sahə məktəbi fəaliyyət göstərir. 2 uşaq bağçası ("Cücələrim" və "Dəvəçi Broyler") vardır.
İqtisadiyyat
Xalçaçılıq geniş inkişaf etmişdir. Xalçalar Pirəbədil xalça fabrikində və şəxsi mənzillərdə toxunur. "Pirəbədil" xalça fabrikində toxunan yerli çeşnili "Pirəbədil", "Heyratı Pirəbədil", "Alçagül Çiçi", "Sırt Çiçi", "Qollu Çiçi" və "Xırdagül Çiçi" 50 ildən artıqdır ki, dünyanın bir çox ölkələrinə satılır və bir çox dünya müzeylərinin bəzəyidir. Son vaxtlar fabrikdə "Gülüstan" və bədii tərtibatlı(portret) xalçalarıda toxunur. "Dəvəçi Broyler" və Taxıl kombinatı fəaliyyət göstərir.
İstinadlar
- AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ŞABRAN RAYON İCRA HAKİMİYYƏTİ
- "Azərbaycan Respublikasının Dəvəçi rayonunun Şabran rayonu adlandırılması haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 2 aprel 2010-cu il tarixli, 983-IIIQ saylı Qərarı". 2020-06-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-06-15.
- Fatma Abbasova. Şabran. Bakı: “Elm”. 2009. səh. 12. ISBN .
- .
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1970).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1979).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1989).
Xarici keçidlər
- Bələdiyyə İnformasiya Sistemi 2007-01-27 at the Wayback Machine
- http://www.mcdmerkez.org/ts_general/azl/belediye/b-31.htm 2009-02-20 at the Wayback Machine
- http://az.apa.az/xeber_Azerbaycanin_Devechi_rayonunun_adi__147691.html 2009-02-27 at the Wayback Machine
 | Şabran rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Şəhər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Sabran deqiqlesdirme Bu meqale Sabran seheri haqqindadir Rayon ucun Sabran rayonu sehifesine baxin Sabran ve ya kecmis adi ile Deveci diger tarixi adi Devecibazar Azerbaycanin Sabran rayonunun inzibati merkezi Paytaxt Baki seherinden 122 km arali Seher Quba Xacmaz iqtisadi rayonunda yerlesir Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 2 aprel 2010 cu il tarixli 983 IIIQ sayli Qerari ile seher Sabran adlandirilmisdir SeherSabran41 12 02 sm e 48 59 00 s u Olke AzerbaycanRayon Sabran rayonuTarixi ve cografiyasiSahesi 8 4 km Merkezin hundurluyu 33 1 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 25 600 neferXeriteni goster gizle SabranTarixiQedim menbelerde adi cekilen Sabran Sabaran Qafqaz daglarinin cenub serq qolunun simal serq yamaclarinda Samurcay hovzesinde erazi idi Sonradan Sirvansahlar el Babin emirleri ve Arran hakimleri arasinda bu erazi ustunde cekismeler olmusdur Z Bunyadov Sabranin Deveci yaxinliginda yerlesen orta esr sahilyani seheri oldugunu qeyd edir Sabranin simal serqi Azerbaycan erazisinde idarecilik merkezi olmasini daim hucumlara meruz qalan strateji ehemiyyetli yer kimi tarixde buraya olan hucumlar da subut edir Muxtelif istiqametlere geden yollar uzerinde yerlesen Sabrani tesadufu deyildir ki ereb hucumlari dovrunde Xelife Omer Sirvansahlarin merkezi seheri kimi hemcinin Derbend ve etraf yerlerin ehalisini simaldan hucum edenleri olkeye buraxmamaq sertile vergilerden azad etmisdir Azebaycan tamamile ereblere tabe edildikden sonra Sabran III Emirliyin boyuk seherleri sirasinda qeyde alinmisdi Mehz bu Sabranin Azerbaycan seherleri icerisinde xususi yer tutdugunu subut edir Bu dovrde Sabrana olan hucumlardan bir qismi de xezerlerin adi ile baglidir Saci Salari ve Revvadilerin hakimiyyeti dovrunde Sirvansahlarla Derbend hakimileri arasindaki mubarizede Sabran yene de hadiselerin esas cereyanetme merkezine cevrilmisdi Tesadufu deyildir ki Feriburz ibn Salar strateji movqeyini nezere alib paytaxtini Sabran ve ya Meskete kocurmek isteyirdi Salari Ibrahimin tezyiqinden El Baba qacan Sirvansahin qardasi Tabasaran hakimi Heysam ucun Sirvanin bir hissesini guzeste getmeyi teleb etdikde Sirvansah buna hedelemekle cavab vermisdi Ona gore de El Bab hakimi Emir Ehmed qosun toplayib Sirvansahlarin esas iqametgahi hesab olunmus Sabrana hucum edib tutub yandirmis saysiz hesabsiz qenimetler aparmisdi Bu hadisaden sonra Sabranin daimi hucumlara meruz qaldigi nezere alib mudafie qabiliyyetini mohkemletmek ucun Mehemmed ibn Ehmed 973 983 cu illerde Sabran qala divarlarini tikdirmisdi Onu da nezere almaq lazimdir ki Sabran etrafinda boyuk mudafie qurgularinin olmasi hemcinin Sabran qalalari haqqinda muxtelif dovrlerde verilen melumatlarin coxlugu bir daha bu seherin erazide daim diqqet merkezinde oldugunu tesdiq etmekle dovletciliye mexsus mudafie sistemi ve serhedlerin mohkem qorunmasi sertini ifade edirdi Guman olunur ki yadelli hucumlar dovrunde ehali meselerde hemcinin Sirvansahlarin mudafie olundugu qalalardan biri olan xalq arasinda Tenkemer qalasi adi ile taninan Erebler kendinin qerbinde Qafqaz daglarinda yerlesen mudafie sisteminden de bu meqsedle istifade olunmusdu Bugunku Sabran seheri oz adini 2010 cu ilde Deveci rayonunun adinin Sabran rayonuna deyismesi ile elaqedar Milli Meclisin qerari ile almisdir Seher 1944 cu ile kimi Devecibazar sonra ise Deveci adlanmisdir 1959 cu ilden seher statusu almisdir Tarixi Ipek yolunun uzerinde yerlesen Devecibazar uzun muddet deve karvanlarinin geceleme yeri olmusdur Eyni zamanda burada boyuk bazarda fealiyyet gostermis dag kendlerinden ehali alis veris ucun Bazara gelmisler Devecicayin etrafinda yerlesen seher ehalisi cay yatagindan suzulub gelen sirin sulu bulaqlardan istifade etmisdir Bu bulaqlar indi de durur Bezi tarixciler qedim Sirvansah dovletinin bu erazide yarandigini ve qedim Sirvan seherinin Deveci seherinin yerinde oldugunu gosterirler Lakin bu mesele hele tam oz tesdiqini tapmamisdir ve gelecek arasdiricilarini gozleyir Karvan yolunun ustunde olan bu seher cox kecmekecli gunler yasamis defelerle dagidilmisdir Sonuncu defe 1918 ci ilin mart hadiseleri zamani ermeni dasnak qosunlari terefinden evvel zirehli qatardan top atesine tutulmus sonra ise demiryol stansiyasindan dusen ermeni ceza desteleri terefinden ehalisi gullelenmis evlerine ise od vurularaq yandirilmisdir Hadise sahidlerinin dediyine gore ehali terefinden Bala Hesterxan adlanan sekileri taxtadan kuceleri qember dasindan olan bu seherde dagilmamis bir nece ev qalmisdir AXC zamani seher nahiye merkezi olaraq Quba qezasinin terkibinde olmusdu ve burada pristavliq yerlesirdi EhalisiEhali esasen azerbaycanlilardan ve tatlardan ibaretdir Cox az miqdarda rus ve Dagistan xalqlarinin numayendeleri yasayirlar Texniki problemlere gore qrafikler muveqqeti olaraq sondurulub Il Sayi1959 5 9321970 13 3921979 15 3741989 18 647InfrastrukturuSeherde kinoteatr ve 3 kitabxana vardir 5 tam orta 3 umumi orta 5 sahe mektebi fealiyyet gosterir 2 usaq bagcasi Cucelerim ve Deveci Broyler vardir IqtisadiyyatXalcaciliq genis inkisaf etmisdir Xalcalar Pirebedil xalca fabrikinde ve sexsi menzillerde toxunur Pirebedil xalca fabrikinde toxunan yerli cesnili Pirebedil Heyrati Pirebedil Alcagul Cici Sirt Cici Qollu Cici ve Xirdagul Cici 50 ilden artiqdir ki dunyanin bir cox olkelerine satilir ve bir cox dunya muzeylerinin bezeyidir Son vaxtlar fabrikde Gulustan ve bedii tertibatli portret xalcalarida toxunur Deveci Broyler ve Taxil kombinati fealiyyet gosterir IstinadlarAZERBAYCAN RESPUBLIKASI SABRAN RAYON ICRA HAKIMIYYETI Azerbaycan Respublikasinin Deveci rayonunun Sabran rayonu adlandirilmasi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 2 aprel 2010 cu il tarixli 983 IIIQ sayli Qerari 2020 06 29 tarixinde Istifade tarixi 2022 06 15 Fatma Abbasova Sabran Baki Elm 2009 seh 12 ISBN 5 8066 1677 0 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1970 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1979 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1989 Xarici kecidlerBelediyye Informasiya Sistemi 2007 01 27 at the Wayback Machine http www mcdmerkez org ts general azl belediye b 31 htm 2009 02 20 at the Wayback Machine http az apa az xeber Azerbaycanin Devechi rayonunun adi 147691 html 2009 02 27 at the Wayback Machine Sabran rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Seher ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin