Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İsveç tarixi - müasir İsveç dövləti 1397-ci ildə yaradılmış XVI əsrdə dağılmasından sonra yaranmışdır. XVII əsrdə İsveç İmperiyası Avropada superdövlət olaraq yüksəlməyə başladı. Lakin sonradan XVIII və XIXəsrlərdə İsveç öz ərazilərinin çox hissəsini itirdi, ölkənin şərq torpaqlarının demək olar hamısı Rusiya tərəfindən işğal olundu. İsveçin daxil olduğu sonuncu müharibə 1814-cü ildə baş verib, həmin tarixdən bəri İsveç bütün müharibələrdə neytral mövqe tutmuşdur.
İsveç qədim dövrdə
İsveç ilk dəfə Romalı tarixçi Tasitin "Germaniya" əsərində tarix səhnəsinə çıxmışdır. O bir neçə kralın olduğunu deyir. İsveçin qədim tarixi üç yerə bölünür6 əfsanəvi, yarıəfsanəvi və real.
Əfsanəvi İsveç tarixi
Erkən tarixi
Orta əsrlər
Orta əsrlərdə indiki İsveç ərazisində vikinqlərin güclü dövləti mövcud idi. Vikinqlər VIII əsrdən başlayaraq üç əsr müddətində İsveçdə hakim qüvvə olmuşlar. Onların hakimiyyəti XI əsrdə xristianlıqın yayılması ilə başa çatmışdır. Müasir İsveç dövləti 1397-ci ildə yaradılmış XVI əsrdə dağılmasından sonra yaranmışdır. İsveçin müstəqil krallıq kimi formalaşmasında kral Qustav Vusanın əhəmiyyətli rolu olmuşdur. Qustav Vasa 1523-cü ildə hakimiyyətə gəldikdən sonra Roma Katolik Kilsəsi ilə əlaqəni kəsmiş və kilsədə reformasiyaya başlamışdır. 1527-ci ildə kilsəyə məxsus torpaqlar ondan alındı. 1538 və 1558-ci illərdə vergi sistemində dəyişikliklər edildi. Ölkənin xarici ticarətini əldə saxlayan monopolist qüvvələr ölkədən qovuldu. Kral Qustavın dövründə İsveç dünyada ilk müasir ordu quruculuğuna başlayan ölkə oldu. İsveç Vasa sülaləsinə malik hökmdarlar tərəfindən 1523-1654-cü illərdə idarə olunurdu. Kral Qustav müasir İsveçin qurucusu hesab olunur.
XVII əsrdə İsveç Avropada superdövlət olaraq yüksəlməyə başladı. Bundan əvvəl İsveç şimalda yerləşən, seyrək əhaliyə malik kasıb bir ölkə idi. İsveç imperiyası kral dövründə yüksəlməyə başladı, o Rusiya və Reç Pospolita ilə 30 illik müharibə nəticəsində böyük ərazilər işğal etdi. Həmçinin bu müharibə nəticəsində İsveç Müqəddəs Roma imperiyasına daxil olan dövlətlərin yarısını işğal etdi. Kral Qustav II Adolf Müqəddəs Roma imperiyasını tamamilə işğal edərək onun yeni imperatoru olmaq istəyirdi. Lakin o buna nail ola bilmədi, 1632-ci ildə imperator öldürüldü. Bu müharibə nəticəsində Almaniyaya böyük ziyan dəydi, İsveç qoşunları Almaniyanın üçdə birini tamamilə xaraba qoydu. Müharibədən sonrakı dövrdə İsveç imperiyası Danimarkanı, Finlandiyanı, Baltikyanı ölkələri, Şimali Almaniyanın bəzi ərazilərini ələ keçirdi. 1720-ci ildə İsveçin əhalisi (işğal olunmuş əraziləri saymadan) 1.4 milyon nəfər idi, əhalinin böyük əksəriyyətinin məşğuliyyəti isə əkinçilik olaraq qalmışdı.
Yeni və müasir dövr
1700-cü ildə başladı. Müharibə Rusiya, Polşa və Danimarkanın birləşmiş qüvvələrinin İsveçə hücümu ilə başladı. Həmin ildə Narva döyüşü baş verdi. Müasir Estoniya ərazisində baş vermiş bu döyüşdə 35.000 rus əsgəri ilə 10.000 nəfərlik İsveç qoşunu üz-üzə gəldi. İmperator XII Karlın şəxsən rəhbərlik etdiyi İsveç qoşunu döyüş ərzində rusları mühasirəyə alaraq onları darmadağın etdi. Bu döyüşdə 10.000 rus əsgəri öldürüldü, 20.000 əsgər isə isveçlilərə əsir düşdü, həmçinin böyük miqdarda silah və sursat isveçlilərin əlinə keçdi. İsveçlilərin itkisi təxminən min nəfər idi. Təxminən dörd il sonra rus imperatoru çox böyük ordu yığaraq Narvaya yenidən hücum edib, böyük itkilər hesabına onu geri ala bildi. Lakin Müharibənin həlledici döyüşü olan ruslar qalib gəldilər. Bundan sonra imperator XII Karl 1716-cı ildə Norveçə hücum etdi, lakin döyüşlərin birində öldürüldü. 1721-ci ildə müharibənin başa çatması ilə imzalandı. Bu müharibə nəticəsində İsveç imperiya kimi öz yerini itirdi, müqavilənin şərtlərinə görə Rusiyaya böyük ərazilər verildi, həmçinin müharibə dövründə təxminən 200.000 nəfər isveçli öldürüldü.
1809-cu ildə Rusiya yenidən hücum edərək İsveçə daxil olan Finlandiyanı işğal etdi. İsveçə mədəni və iqtisadi cəhətdən çox yaxın olan Finlandiya 1 əsrdən artıq bir müddət ərazində Rusiyanın zülmü altında qaldı. 1814-cü ildə İsveç Norveçə müharibə elan etdi, müharibə nəticəsində hər iki ölkənin daxil olduğu və 1905-ci ilə kimi mövcud olan birlik yarandı. Bu İsveçin daxil olduğu sonuncu müharibə idi.
19-cu əsrin sonlarından başlayaraq isveçlilər Amerikaya köçməyə başladılar. 1850-ci ildən 1910-cu ilə qədər təkcə ABŞ-yə 1 milyon isveçli mühacirət edib.1870-ci ildən etibarən İsveçdə sürətli iqtisadi inkişaf başladı. 20-ci əsrdə baş verən hər iki dünya müharibələrində İsveç neytral mövqedə oldu, lakin bəziləri 2-ci Dünya müharibəsində İsveçin Almaniyanı dəstəklədiyini iddia edir. İsveç ABŞ ilə sıx əlaqələrə malik olsa da, Soyuq Müharibə dövründə də neytral qaldığını elan etdi. 1995-ci ildə İsveç Avropa Birliyinə daxil oldu.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Avropalıların Emiqrasiyası". 2008-08-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-04-01.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Isvec tarixi muasir Isvec dovleti 1397 ci ilde yaradilmis XVI esrde dagilmasindan sonra yaranmisdir XVII esrde Isvec Imperiyasi Avropada superdovlet olaraq yukselmeye basladi Lakin sonradan XVIII ve XIXesrlerde Isvec oz erazilerinin cox hissesini itirdi olkenin serq torpaqlarinin demek olar hamisi Rusiya terefinden isgal olundu Isvecin daxil oldugu sonuncu muharibe 1814 cu ilde bas verib hemin tarixden beri Isvec butun muharibelerde neytral movqe tutmusdur Isvec tarixiBu meqaleler olke seriyasindandirSulaleler Munso sulalesi VIII esr 1060 Stenkil sulalesi 1060 1125 Sverker sulalesiErik sulalesiByelbo sulalesiMeklenburq sulalesiVaza sulalesiIsvec NorvecBernadotlar sulalesiXIV Karl IohannI OskarXV KarlII OskarV QustavVI QustavXVI Karl QustavIsvec portali brIsvec qedim dovrdeIsvec ilk defe Romali tarixci Tasitin Germaniya eserinde tarix sehnesine cixmisdir O bir nece kralin oldugunu deyir Isvecin qedim tarixi uc yere bolunur6 efsanevi yariefsanevi ve real Efsanevi Isvec tarixi Esas meqale Ynglinga sulalesiErken tarixiOrta esrlerOrta esrlerde indiki Isvec erazisinde vikinqlerin guclu dovleti movcud idi Vikinqler VIII esrden baslayaraq uc esr muddetinde Isvecde hakim quvve olmuslar Onlarin hakimiyyeti XI esrde xristianliqin yayilmasi ile basa catmisdir Muasir Isvec dovleti 1397 ci ilde yaradilmis XVI esrde dagilmasindan sonra yaranmisdir Isvecin musteqil kralliq kimi formalasmasinda kral Qustav Vusanin ehemiyyetli rolu olmusdur Qustav Vasa 1523 cu ilde hakimiyyete geldikden sonra Roma Katolik Kilsesi ile elaqeni kesmis ve kilsede reformasiyaya baslamisdir 1527 ci ilde kilseye mexsus torpaqlar ondan alindi 1538 ve 1558 ci illerde vergi sisteminde deyisiklikler edildi Olkenin xarici ticaretini elde saxlayan monopolist quvveler olkeden qovuldu Kral Qustavin dovrunde Isvec dunyada ilk muasir ordu quruculuguna baslayan olke oldu Isvec Vasa sulalesine malik hokmdarlar terefinden 1523 1654 cu illerde idare olunurdu Kral Qustav muasir Isvecin qurucusu hesab olunur Isvec imperiyasi1560 1815 ci iller arasinda XVII esrde Isvec Avropada superdovlet olaraq yukselmeye basladi Bundan evvel Isvec simalda yerlesen seyrek ehaliye malik kasib bir olke idi Isvec imperiyasi kral dovrunde yukselmeye basladi o Rusiya ve Rec Pospolita ile 30 illik muharibe neticesinde boyuk eraziler isgal etdi Hemcinin bu muharibe neticesinde Isvec Muqeddes Roma imperiyasina daxil olan dovletlerin yarisini isgal etdi Kral Qustav II Adolf Muqeddes Roma imperiyasini tamamile isgal ederek onun yeni imperatoru olmaq isteyirdi Lakin o buna nail ola bilmedi 1632 ci ilde imperator olduruldu Bu muharibe neticesinde Almaniyaya boyuk ziyan deydi Isvec qosunlari Almaniyanin ucde birini tamamile xaraba qoydu Muharibeden sonraki dovrde Isvec imperiyasi Danimarkani Finlandiyani Baltikyani olkeleri Simali Almaniyanin bezi erazilerini ele kecirdi 1720 ci ilde Isvecin ehalisi isgal olunmus erazileri saymadan 1 4 milyon nefer idi ehalinin boyuk ekseriyyetinin mesguliyyeti ise ekincilik olaraq qalmisdi Yeni ve muasir dovr1700 cu ilde basladi Muharibe Rusiya Polsa ve Danimarkanin birlesmis quvvelerinin Isvece hucumu ile basladi Hemin ilde Narva doyusu bas verdi Muasir Estoniya erazisinde bas vermis bu doyusde 35 000 rus esgeri ile 10 000 neferlik Isvec qosunu uz uze geldi Imperator XII Karlin sexsen rehberlik etdiyi Isvec qosunu doyus erzinde ruslari muhasireye alaraq onlari darmadagin etdi Bu doyusde 10 000 rus esgeri olduruldu 20 000 esger ise isveclilere esir dusdu hemcinin boyuk miqdarda silah ve sursat isveclilerin eline kecdi Isveclilerin itkisi texminen min nefer idi Texminen dord il sonra rus imperatoru cox boyuk ordu yigaraq Narvaya yeniden hucum edib boyuk itkiler hesabina onu geri ala bildi Lakin Muharibenin helledici doyusu olan ruslar qalib geldiler Bundan sonra imperator XII Karl 1716 ci ilde Norvece hucum etdi lakin doyuslerin birinde olduruldu 1721 ci ilde muharibenin basa catmasi ile imzalandi Bu muharibe neticesinde Isvec imperiya kimi oz yerini itirdi muqavilenin sertlerine gore Rusiyaya boyuk eraziler verildi hemcinin muharibe dovrunde texminen 200 000 nefer isvecli olduruldu 1809 cu ilde Rusiya yeniden hucum ederek Isvece daxil olan Finlandiyani isgal etdi Isvece medeni ve iqtisadi cehetden cox yaxin olan Finlandiya 1 esrden artiq bir muddet erazinde Rusiyanin zulmu altinda qaldi 1814 cu ilde Isvec Norvece muharibe elan etdi muharibe neticesinde her iki olkenin daxil oldugu ve 1905 ci ile kimi movcud olan birlik yarandi Bu Isvecin daxil oldugu sonuncu muharibe idi 19 cu esrin sonlarindan baslayaraq isvecliler Amerikaya kocmeye basladilar 1850 ci ilden 1910 cu ile qeder tekce ABS ye 1 milyon isvecli muhaciret edib 1870 ci ilden etibaren Isvecde suretli iqtisadi inkisaf basladi 20 ci esrde bas veren her iki dunya muharibelerinde Isvec neytral movqede oldu lakin bezileri 2 ci Dunya muharibesinde Isvecin Almaniyani desteklediyini iddia edir Isvec ABS ile six elaqelere malik olsa da Soyuq Muharibe dovrunde de neytral qaldigini elan etdi 1995 ci ilde Isvec Avropa Birliyine daxil oldu Hemcinin baxNorvec tarixiIstinadlar Avropalilarin Emiqrasiyasi 2008 08 03 tarixinde Istifade tarixi 2019 04 01