Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İstanbul müqaviləsi (rus. Константинопольский договор,ing. Treaty of Constantinople) — 24 iyun 1724-cü ildə Rusiya və Osmanlı imperiyaları arasında Səfəvi torpaqlarının bir hissəsinin sözügedən dövlətlər arasında bölünməsinə dair bağlanmış müqavilə.
| İstanbul müqaviləsi | |
|---|---|
| Müqavilənin tipi | Dostluq müqaviləsi |
| İmzalanma tarixi | 1724-cü il 12 iyun |
| İmzalanma yeri | İstanbul |
| Qüvvəyə minməsi | 1725-ci il 13 yanvar |
| İmzalayanlar | Nepluyev və İbrahim paşa |
| Tərəflər | Rusiya  , Osmanlı |
Müqavilənin imzalandığı siyasi şərait
1722–1723-cü illərdə Pyotrun Xəzəryanı bölgələrə yürüşü və Peterburq sülhünün imzalanması Osmanlıda böyük narahatlıq və narazılıqla qarşılanmışdı. Sultan III Əhməd hökümətinin vəziri İbrahim paşa Rusiyanın İstanbuldakı konsulu İ. Nepluyevə 1722-ci ilin noyabrında etiraz bəyənatı verdi. Bəyənatda bildiridi ki, rus qoşunları İrana tabe olan torpaqlarda olduqca türk xalq rahatlıq tapa bilməyəcək. Həmin ilin oktyabr ayında Osmanlı dövləti Hacı Davudun Şirvan üzərində hakimiyyətini tanıyaraq onu öz himayəsinə götürdü. Hacı Davud Krım xanı hüququ, yəni Osmanlı imperatorluğu tərkibində vassal hökmdar hüququ aldı. Ona sultanın ayrıca fərmanı, ikibuncuqlu (birinci dərəcəli) paşa şərafəti, quyruqlu bayraq, 30 min çervon, pul verildi. Dekabr ayında böyük vəzir İbrahim paşa, iki dövlət arasında savaş olmasın deyə, Nepluyev vasitəsilə çar Pyotra yenidən öz tövsiyəsini bildirdi: "Bir yaxşı dost, iki imperatorluq arasında sülh saxlamaq istəyən bir adam kimi qoşunlarını alıb öz məmləkətinə varıb getsin". Pyotrun Xəzər yürüşü onun qılıncını birbaşa İstanbul ilə deyil, London ilə toqquşdurdu. Britaniya rusların Xəzər dənizində ağalığının gələcəyini bəlkə də hamıdan yaxşı anlayırdı. Rusiyanın quzey uğurlarım ingilis hökuməti özü üçün bir fəlakət sanırdı, çünki təkcə ipək ticarəti deyil, bütün Hindistan ticarəti üzərində Rusiyanın bölünməz inhisarı yarana bilərdi. Bu, ingilis millətinin varlanma açarı olan və Levant şirkətlərinin işini heçə endirə bilərdi. Buna görə Britaniya krallığı Osmanlı dövlətinin siyasətini müdafiə edirdi. Dərbənddən Moskvaya qayıdan Pyotr 13 fevral 1723-cü ildə Türkiyə elçisi Nişli Məhəmməd Ağa ilə görüşdü. Davud bəyin Türkiyə himayəsinə götürüldüyünü rəsmən bildirən bu elçi qoşunları Xəzər vilayətlərindən çıxarmaq haqqında öz hökumətinin tələbini yenidən Pyotra bildirdi. Həmin ilin yazında Türkiyə ordusu Kartliyə və kaxetiyaya girdi. Peterburqda qondarma "Rusiya-iran müqaviləsi" bağlandığı gün (12 sentyabr 1723-cü il), bu qoşun Tiflisi tutdu, sonra Gəncə, İrəvan və Naxçıvan üzərinə yürüdü. Sultan hökuməti barışıq barədə eşitmək belə istəmirdi. Yalnız Böyük vəzirin çalışması sayəsində 1723-cü ilin sonunda müharibə elan edilmədi. Razılaşdırılmış üç aylıq "gözləmədən" sonra dekabr ayında yeni danışıq başlandı.
Müqavilə və onun şərtləri
1724-cü il iyunun 12-də İstanbulda Osmanlı ilə Rusiya arasında müqavilə bağlandı. Müqavilə 6 maddə və 1 nəticədən ibarət idi. Müqaviləyə əsasən Osmanlı tərəfi Rusiyanın işğal etdiyi Xəzərboyu əyalətlərin Rusiyaya güzəşt edilməsini təsdiq etdi. Rusiya tərəfi isə Qərbi Qafqazın və Cənubi Azərbaycanın Osmanlıya çatmasına etiraz etmədiyini bildirdi. İstanbul müqaviləsinə görə osmanlıların Şirvanda qoşun saxlamağa ixtiyarı yox idi. Şirvan osmanlıların himayəsi altında yarımmüstəqil xanlıq elan olunurdu. Müqavilənin imzalanması sayəsində Osmanlı və Rusiya qoşunlarının Azərbaycan ərazisində toqquşmasının qarşısı alındı.
Preambulada müqavilənin rezident Neplyuyev və Böyük vəzir İbrahim paşa arasında İranda yalançı Mahmudun peyda olması, İran vilayətlərinin bu və ya digər dövlətin sərhədlərinə aidiyyatı üzrə Rusiya və Türkiyəyə birləşdirilməsinə Rusiya sarayı ilə Türkiyənin razılığı əsasında imzalanması göstərilir. Mir Mahmudun Səfəvilərin paytaxtı İsfahanı tutub Şah Sultan Hüseyni həbs etdiyinə görə osmanlıların sərhəd torpaqlarını tutmaq üçün qoşun göndərməsi, Rusiyanın isə Dərbənd və Bakını tutması əsaslandırılır. Preambulada daha sonra qeyd edilir ki, Qəzvin və Təbriz diyarlarında özünü Şah Hüseynin oğlu Təhmasib adlandıran bir kimsə peyda olub ki, Çar həzrətləri onunla müqavilələrində Şirvandakı Bakı və Dərbənd sərhədlərinin, Xəzər boyundakı Gilan, Mazandaran və Astrabad vilayətlərinin Çarın hakimiyyətində olması qərarlaşdırılmışdır. Həmin Çar da qarşılıqlı olaraq Təhmasibə söz verib ki, onun öz taxtına çıxması üçün qoşunla kömək edəcək, Mir Mahmudu qovacaq, Osmanlı sarayına müraciət edəcək ki, bu işə öz təsirini göstərsin, əvəzində İran əyalətlərinin bir hissəsini Osmanlı dövlətinə versin. Bunun üçün də öz vəkilini İvan Neplyuyevi təyin etmişdir. Bundan başqa Fransa sarayından Osmanlı sarayında səfir olan Markiz de Bonak vəkil edilmişdir. Beləliklə, tərəflər arasında aşağıdakı maddələrdən ibarət qərar qəbul edilmişdir.
I maddə
Osmanlı və Rusiyaya icazə verilirdi ki, Kür və Arazın birləşdiyi nöqtədə, yəni 3 dövlətin Rusiya, Osmanlı və Səfəvi sərhədlərinin toqquşduğu ərazidə istehkamlar və qarnizonlar saxlasın.Sərhədlərin hüdudlandırılması üçün tərəflər komissarlar ayırmalı, onlar Fransanın iştirakı ilə bu işi yerinə yetirməli idi. Qoyulmuş sərhəd nişanı Şirvan əyalətinin hansı hissəsinin Osmanlı sarayına aid olduğunu bildirməli idi. Həmin nişandan Xəzər dənizinə qədər olan torpaqlar çarın tabeliyində olmalı idi. Həmin nişandan bir saatlıq yolla, Kür və Arazın yaxınlaşdığı yerə qədər çəkilən xətti sərhəd kimi qəbul olunacaq, dənizə yaxın hissə çara, daxilə olan hissə isə Osmanlı Sarayına tabe olacaq. Kür və Araz çaylarının yaxınlaşdığı yerdən cənub hissə İran dövlətinə aid olacaq. Bu üç sərhədin qovuşduğu yerdə Osmanlı Sarayı qala tikdirib qarnizon saxlaya bilərdi. Çar da belə bir qala tikdirə bilərdi. Ancaq bu qalalar sərhəddən üç saatlıq yolla aralıda tikilməli idi.
II maddə
Şirvan xanının iqamətgahı olan Şamaxıya xüsusi xanlıq statusu verilmişdir ki, bu statusu saxlamaqla Şamaxı istehkam olaraq daha da gücləndirilməli və burada Osmanlı dövlətinin əsgərləri saxlanılmamalıdır. Ancaq Şamaxı xanı Osmanlı dövlətinə tabe olmaqdan boyun qaçırarsa və ya Şamaxı əhalisi üsyana qalxarsa Osmanlı ordusuna icazə verilirdi ki, Şamaxıya daxil olsun. Lakin bu zaman Osmanlı ordusu bu barədə Kürü keçənə qədər Rus ordularının komandanına məlumat verməlidir.
III maddə
Bütün Şərqi Gürcüstan və Azərbaycan ərazisinin böyük bir hissəsi Osmanlı hakimiyyətinə keçir. Tiflis, Gəncə, Bərdə, Qarabağ, Naxçıvan, Rəvan, Təbriz, Mərənd, Marağa, Urmiya, Çoros, Həmədan və Kirmanşah torpaqları Osmanlı imperiyasının tərkibinə verilir.
IV maddə
Rusiya II Təhmasibə sözü gedən ərazilərin Osmanlıya verilməsi üçün təsir göstərəcəkdir.
V maddə
II Təhmasib 3-cü maddədə göstərilən əraziləri Osmanlıya könüllü verdiyi təqdirdə Osmanlı və Rusiya əfqanların Səfəvi imperiyasından çıxarılmasına kömək edəcəkdir.
VI maddə
II Təhmasib bu şərtləri qəbul etmədiyi təqdirdə isə Osmanlı və Rusiyanın birləşmiş orduları onu taxtdan salacaq və Səfəvi taxtına öz adamlarını təyin edəcəkdirlər.
Yekun
Yekun başlığında müqaviləni imzalayan tərəflərə keçən torpaqların onların əbədi zamanadək hakimiyyətində qalmasından, sülh və dostluğun möhkəmliyindən və s. bəhs olunurdu.
Nəticə
Ruslar və Osmanlılar Səfəvi imperiyasının zəifləməsindən istifadə edib ondan daha çox torpaq ələ keçirmək niyyətində idilər. Xəzər dənizi sahillərinin Rusiyaya verilməsi Osmanlı imperiyasının narahatlığına səbəb oldu. Osmanlı imperiyası II Təhmasibin vəziyyətinin pis olmasından istifadə etdi və 1723-cü ilin sonu, 1724-cü ilin əvvəllərində Şərqi Gürcüstanı və Çuxursəəd bəylərbəyiliyini ələ keçirdi. Bundan sonra da Rusiyanı müharibə elan etməklə hədələdi. Bu ikilinin münasibətləri Gəncəni ələ keçirmək üçün müharibə həddinə çatmışdı və bu məqamda münasibətləri sakitləşdirmək üçün Fransa müdaxilə etdi. Bu zaman Rusiya artıq bütün Xəzər sahili vilayətləri ələ keçirmiş, Osmanlı isə imperiyanın qərb torpaqlarını tutmuşdu.Rusiya ilə Səfəvi imperiyasının razılığa gəlməsi ilə bağlı xəbərin Osmanlı sarayına yetişməsindən sonra Osmanlı özündən başqa heç bir dövlətin Xəzər sahilində yerləşməsinə göz yummayacağını bildirdi. Bu məqamda Fransanın vasitəçilyi ilə iki imperiya 12 iyul 1724-cü ildə İstanbulda razılığa gələ bildilər və Səfəvi imperiyasını öz aralarında paylaşdırdılar. Müqaviləyə görə Kür ilə Arazın birləşdiyi yerdən şərqdə yerləşən torpaqlar Rusiyaya verilirdi. Buraya Peterburq müqaviləsi ilə nəzərdə tutulmuş bölgələr daxil idi. İki çayın birləşməsindən qərbdə yerləşən torpaqlar isə, yəni Cənubi Azərbaycan, Həmədan, Kermanşah, Cənubi Qafqazın yerdə qalan hissəsi Osmanlı imperiyasına verilirdi. Həmçinin müqavilədə nəzərdə tutuluşdu ki, o zaman II Təhmasib tərəfindən idarə edilən Səfəvi imperiyası bu müqaviləni qəbul etməyi rədd edərsə Osmanlı və Rusiya ikisi birlikdə ona qarşı ortaq mövqe sərgiləyəcək, II Təhmasibi taxtdan salacaq və onnu yerinə oyuncaq hökmdarı taxta oturdacaqdılar.
Müqavilənin adlandırılması fərqlənməkdədir. Müqavilənin adı müxtəlif qaynaqlarda İstanbul müqaviləsi,Rus-Osmanlı andlaşması və ya Səfəvilərin paylaşdırılması deyə keçməkdədir.
1730-cu ildən etibarən Səfəvi imperiyası güclənəyə başladı. Nadir xan Əfşarın rəhbərliyi altında itirilmiş toirpaqların geri qaytarılması prosesinə başlanıldı. İlk öncə əfqanlar, daha sonra da Osmanlı üzərində parlaq qələbələr qazanıldı. Səfəvi imperiyası ilə döyüşməkdən çəkinən Rusiya imperiyası 1732-ci ildə Səfəvi imperiyası ilə müqavilə imzaladı. Kür çayından cənubda ruslar tərəfindən ələ keçirilmiş torpaqlar geri qaytarıldı. Həmçinin iki dövlətin Osmanlı imperiyasına qarşı fəaliyyət göstərməsi də nəzərdə tutulmuşdu.Nadir xanın 1735-ci ildə Osmanlını tamamilə imperiyadan qovmasından sonra ruslar ilə Gəncə müqaviləsi imzalandı. Bu müqavilə ilə Bakı və Dərbənd ətraf torpaqlarla birlikdə Səfəvilərə geri qaytarıldı.
İstinadlar
- Bain, R. Nisbet. Slavonic Europe - A Political History of Poland from 1447 to 1796. READ BOOKS. 2006. 323. ISBN . 2022-07-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-03.
- Savory, Roger. Iran Under the Safavids. Cambridge University Press. 1980. 252. ISBN . 2022-07-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-03.
- Əliyarlı, Süleyman. Azərbaycan tarixi. Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. 1996.
- Köse, Ensar. Osmanlı devleti ve Rusya arasında Kafkasların taksimi, İstanbul antlaşması. İstanbul: Büyüyenay yayın evi. 2017.
- Mahmudov, Yaqub. AZƏRBAYCAN BEYNƏLXALQ MÜNASİBƏTLƏR VƏ DİPLOMATİYA TARİXİ DÖVLƏTLƏRARASI MÜQAVİLƏLƏR VƏ DİGƏR XARİCİ SİYASƏT AKTLARI. Bakı. 2009.
- Vəliyev, Elvin. XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA GÜNEY KAFKASYA:OSMANLI, SAFEVİ VE RUSYA KISKACINDA. Konya. 2014.
- Fisher və başqaları, 1991. səh. 320
- Mikaberidze, 2011. səh. 726
- Houtsma və van Donzel, 1993. səh. 760
- Bromley, 1970. səh. 654
- Martin, 1997. səh. 47
- Ремень — Сафи. — М. : Советская энциклопедия. "Русско-турецкий договор 1724". Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / 22 т. 1975. 2024-03-30 tarixində .
- Bain, 2006. səh. 323
- Savory, 1980. səh. 252
- Lang, 1957. səh. 117
- Dowling, 2014
- Tucker, 2006. səh. 726
Mənbə
- Mikaberidze, Alexander, Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia [2 volumes], 2011, ISBN
- Fisher və başqaları, William Bayne Fisher,P. Avery,G. R. G. Hambly,C. Melville, The Cambridge History of Iran, Volume 7, Cambridge University Press, 1991, ISBN
- Houtsma və van Donzel, E., Houtsma, M. Th.; van Donzel, E., E. J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936, BRILL: Brill, 1993, ISBN
- Bromley, J. S., The New Cambridge Modern History: Volume 6, The Rise of Great Britain and ..., Cambridge University Press, 1970
- Martin, Samuel Elmo, Uralic And Altaic Series., Routledge, 1997, ISBN
- Savory, Roger, Iran Under the Safavids, Cambridge University Press, 1980, ISBN
- Bain, R. Nisbet, Slavonic Europe - A Political History of Poland from 1447 to 1796, READ BOOKS, 2006, ISBN
- Lang, David Marshall, The Last Years of the Georgian Monarchy, 1658-1832, New York: Columbia University Press, 1957
- Dowling, Timothy C., Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond ..., Abc-Clio, 2014, ISBN
- Tucker(2006). "Nāder Shah". . Retrieved 5 January 2014., Ernest, Nāder Shah, Encyclopædia Iranica Online, 2006
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Istanbul muqavilesi rus Konstantinopolskij dogovor ing Treaty of Constantinople 24 iyun 1724 cu ilde Rusiya ve Osmanli imperiyalari arasinda Sefevi torpaqlarinin bir hissesinin sozugeden dovletler arasinda bolunmesine dair baglanmis muqavile Istanbul muqavilesiMuqavilenin tipi Dostluq muqavilesiImzalanma tarixi 1724 cu il 12 iyunImzalanma yeri IstanbulQuvveye minmesi 1725 ci il 13 yanvarImzalayanlar Nepluyev ve Ibrahim pasaTerefler Rusiya OsmanliMuqavilenin imzalandigi siyasi serait1722 1723 cu illerde Pyotrun Xezeryani bolgelere yurusu ve Peterburq sulhunun imzalanmasi Osmanlida boyuk narahatliq ve naraziliqla qarsilanmisdi Sultan III Ehmed hokumetinin veziri Ibrahim pasa Rusiyanin Istanbuldaki konsulu I Nepluyeve 1722 ci ilin noyabrinda etiraz beyenati verdi Beyenatda bildiridi ki rus qosunlari Irana tabe olan torpaqlarda olduqca turk xalq rahatliq tapa bilmeyecek Hemin ilin oktyabr ayinda Osmanli dovleti Haci Davudun Sirvan uzerinde hakimiyyetini taniyaraq onu oz himayesine goturdu Haci Davud Krim xani huququ yeni Osmanli imperatorlugu terkibinde vassal hokmdar huququ aldi Ona sultanin ayrica fermani ikibuncuqlu birinci dereceli pasa serafeti quyruqlu bayraq 30 min cervon pul verildi Dekabr ayinda boyuk vezir Ibrahim pasa iki dovlet arasinda savas olmasin deye Nepluyev vasitesile car Pyotra yeniden oz tovsiyesini bildirdi Bir yaxsi dost iki imperatorluq arasinda sulh saxlamaq isteyen bir adam kimi qosunlarini alib oz memleketine varib getsin Pyotrun Xezer yurusu onun qilincini birbasa Istanbul ile deyil London ile toqqusdurdu Britaniya ruslarin Xezer denizinde agaliginin geleceyini belke de hamidan yaxsi anlayirdi Rusiyanin quzey ugurlarim ingilis hokumeti ozu ucun bir felaket sanirdi cunki tekce ipek ticareti deyil butun Hindistan ticareti uzerinde Rusiyanin bolunmez inhisari yarana bilerdi Bu ingilis milletinin varlanma acari olan ve Levant sirketlerinin isini hece endire bilerdi Buna gore Britaniya kralligi Osmanli dovletinin siyasetini mudafie edirdi Derbendden Moskvaya qayidan Pyotr 13 fevral 1723 cu ilde Turkiye elcisi Nisli Mehemmed Aga ile gorusdu Davud beyin Turkiye himayesine goturulduyunu resmen bildiren bu elci qosunlari Xezer vilayetlerinden cixarmaq haqqinda oz hokumetinin telebini yeniden Pyotra bildirdi Hemin ilin yazinda Turkiye ordusu Kartliye ve kaxetiyaya girdi Peterburqda qondarma Rusiya iran muqavilesi baglandigi gun 12 sentyabr 1723 cu il bu qosun Tiflisi tutdu sonra Gence Irevan ve Naxcivan uzerine yurudu Sultan hokumeti barisiq barede esitmek bele istemirdi Yalniz Boyuk vezirin calismasi sayesinde 1723 cu ilin sonunda muharibe elan edilmedi Razilasdirilmis uc ayliq gozlemeden sonra dekabr ayinda yeni danisiq baslandi Muqavile ve onun sertleri1724 cu il iyunun 12 de Istanbulda Osmanli ile Rusiya arasinda muqavile baglandi Muqavile 6 madde ve 1 neticeden ibaret idi Muqavileye esasen Osmanli terefi Rusiyanin isgal etdiyi Xezerboyu eyaletlerin Rusiyaya guzest edilmesini tesdiq etdi Rusiya terefi ise Qerbi Qafqazin ve Cenubi Azerbaycanin Osmanliya catmasina etiraz etmediyini bildirdi Istanbul muqavilesine gore osmanlilarin Sirvanda qosun saxlamaga ixtiyari yox idi Sirvan osmanlilarin himayesi altinda yarimmusteqil xanliq elan olunurdu Muqavilenin imzalanmasi sayesinde Osmanli ve Rusiya qosunlarinin Azerbaycan erazisinde toqqusmasinin qarsisi alindi Preambulada muqavilenin rezident Neplyuyev ve Boyuk vezir Ibrahim pasa arasinda Iranda yalanci Mahmudun peyda olmasi Iran vilayetlerinin bu ve ya diger dovletin serhedlerine aidiyyati uzre Rusiya ve Turkiyeye birlesdirilmesine Rusiya sarayi ile Turkiyenin raziligi esasinda imzalanmasi gosterilir Mir Mahmudun Sefevilerin paytaxti Isfahani tutub Sah Sultan Huseyni hebs etdiyine gore osmanlilarin serhed torpaqlarini tutmaq ucun qosun gondermesi Rusiyanin ise Derbend ve Bakini tutmasi esaslandirilir Preambulada daha sonra qeyd edilir ki Qezvin ve Tebriz diyarlarinda ozunu Sah Huseynin oglu Tehmasib adlandiran bir kimse peyda olub ki Car hezretleri onunla muqavilelerinde Sirvandaki Baki ve Derbend serhedlerinin Xezer boyundaki Gilan Mazandaran ve Astrabad vilayetlerinin Carin hakimiyyetinde olmasi qerarlasdirilmisdir Hemin Car da qarsiliqli olaraq Tehmasibe soz verib ki onun oz taxtina cixmasi ucun qosunla komek edecek Mir Mahmudu qovacaq Osmanli sarayina muraciet edecek ki bu ise oz tesirini gostersin evezinde Iran eyaletlerinin bir hissesini Osmanli dovletine versin Bunun ucun de oz vekilini Ivan Neplyuyevi teyin etmisdir Bundan basqa Fransa sarayindan Osmanli sarayinda sefir olan Markiz de Bonak vekil edilmisdir Belelikle terefler arasinda asagidaki maddelerden ibaret qerar qebul edilmisdir I madde Osmanli ve Rusiyaya icaze verilirdi ki Kur ve Arazin birlesdiyi noqtede yeni 3 dovletin Rusiya Osmanli ve Sefevi serhedlerinin toqqusdugu erazide istehkamlar ve qarnizonlar saxlasin Serhedlerin hududlandirilmasi ucun terefler komissarlar ayirmali onlar Fransanin istiraki ile bu isi yerine yetirmeli idi Qoyulmus serhed nisani Sirvan eyaletinin hansi hissesinin Osmanli sarayina aid oldugunu bildirmeli idi Hemin nisandan Xezer denizine qeder olan torpaqlar carin tabeliyinde olmali idi Hemin nisandan bir saatliq yolla Kur ve Arazin yaxinlasdigi yere qeder cekilen xetti serhed kimi qebul olunacaq denize yaxin hisse cara daxile olan hisse ise Osmanli Sarayina tabe olacaq Kur ve Araz caylarinin yaxinlasdigi yerden cenub hisse Iran dovletine aid olacaq Bu uc serhedin qovusdugu yerde Osmanli Sarayi qala tikdirib qarnizon saxlaya bilerdi Car da bele bir qala tikdire bilerdi Ancaq bu qalalar serhedden uc saatliq yolla aralida tikilmeli idi II madde Sirvan xaninin iqametgahi olan Samaxiya xususi xanliq statusu verilmisdir ki bu statusu saxlamaqla Samaxi istehkam olaraq daha da guclendirilmeli ve burada Osmanli dovletinin esgerleri saxlanilmamalidir Ancaq Samaxi xani Osmanli dovletine tabe olmaqdan boyun qacirarsa ve ya Samaxi ehalisi usyana qalxarsa Osmanli ordusuna icaze verilirdi ki Samaxiya daxil olsun Lakin bu zaman Osmanli ordusu bu barede Kuru kecene qeder Rus ordularinin komandanina melumat vermelidir III madde Butun Serqi Gurcustan ve Azerbaycan erazisinin boyuk bir hissesi Osmanli hakimiyyetine kecir Tiflis Gence Berde Qarabag Naxcivan Revan Tebriz Merend Maraga Urmiya Coros Hemedan ve Kirmansah torpaqlari Osmanli imperiyasinin terkibine verilir IV madde Rusiya II Tehmasibe sozu geden erazilerin Osmanliya verilmesi ucun tesir gosterecekdir V madde II Tehmasib 3 cu maddede gosterilen erazileri Osmanliya konullu verdiyi teqdirde Osmanli ve Rusiya efqanlarin Sefevi imperiyasindan cixarilmasina komek edecekdir VI madde II Tehmasib bu sertleri qebul etmediyi teqdirde ise Osmanli ve Rusiyanin birlesmis ordulari onu taxtdan salacaq ve Sefevi taxtina oz adamlarini teyin edecekdirler Yekun Yekun basliginda muqavileni imzalayan tereflere kecen torpaqlarin onlarin ebedi zamanadek hakimiyyetinde qalmasindan sulh ve dostlugun mohkemliyinden ve s behs olunurdu NeticeRuslar ve Osmanlilar Sefevi imperiyasinin zeiflemesinden istifade edib ondan daha cox torpaq ele kecirmek niyyetinde idiler Xezer denizi sahillerinin Rusiyaya verilmesi Osmanli imperiyasinin narahatligina sebeb oldu Osmanli imperiyasi II Tehmasibin veziyyetinin pis olmasindan istifade etdi ve 1723 cu ilin sonu 1724 cu ilin evvellerinde Serqi Gurcustani ve Cuxurseed beylerbeyiliyini ele kecirdi Bundan sonra da Rusiyani muharibe elan etmekle hedeledi Bu ikilinin munasibetleri Genceni ele kecirmek ucun muharibe heddine catmisdi ve bu meqamda munasibetleri sakitlesdirmek ucun Fransa mudaxile etdi Bu zaman Rusiya artiq butun Xezer sahili vilayetleri ele kecirmis Osmanli ise imperiyanin qerb torpaqlarini tutmusdu Rusiya ile Sefevi imperiyasinin raziliga gelmesi ile bagli xeberin Osmanli sarayina yetismesinden sonra Osmanli ozunden basqa hec bir dovletin Xezer sahilinde yerlesmesine goz yummayacagini bildirdi Bu meqamda Fransanin vasitecilyi ile iki imperiya 12 iyul 1724 cu ilde Istanbulda raziliga gele bildiler ve Sefevi imperiyasini oz aralarinda paylasdirdilar Muqavileye gore Kur ile Arazin birlesdiyi yerden serqde yerlesen torpaqlar Rusiyaya verilirdi Buraya Peterburq muqavilesi ile nezerde tutulmus bolgeler daxil idi Iki cayin birlesmesinden qerbde yerlesen torpaqlar ise yeni Cenubi Azerbaycan Hemedan Kermansah Cenubi Qafqazin yerde qalan hissesi Osmanli imperiyasina verilirdi Hemcinin muqavilede nezerde tutulusdu ki o zaman II Tehmasib terefinden idare edilen Sefevi imperiyasi bu muqavileni qebul etmeyi redd ederse Osmanli ve Rusiya ikisi birlikde ona qarsi ortaq movqe sergileyecek II Tehmasibi taxtdan salacaq ve onnu yerine oyuncaq hokmdari taxta oturdacaqdilar Muqavilenin adlandirilmasi ferqlenmekdedir Muqavilenin adi muxtelif qaynaqlarda Istanbul muqavilesi Rus Osmanli andlasmasi ve ya Sefevilerin paylasdirilmasi deye kecmekdedir 1730 cu ilden etibaren Sefevi imperiyasi gucleneye basladi Nadir xan Efsarin rehberliyi altinda itirilmis toirpaqlarin geri qaytarilmasi prosesine baslanildi Ilk once efqanlar daha sonra da Osmanli uzerinde parlaq qelebeler qazanildi Sefevi imperiyasi ile doyusmekden cekinen Rusiya imperiyasi 1732 ci ilde Sefevi imperiyasi ile muqavile imzaladi Kur cayindan cenubda ruslar terefinden ele kecirilmis torpaqlar geri qaytarildi Hemcinin iki dovletin Osmanli imperiyasina qarsi fealiyyet gostermesi de nezerde tutulmusdu Nadir xanin 1735 ci ilde Osmanlini tamamile imperiyadan qovmasindan sonra ruslar ile Gence muqavilesi imzalandi Bu muqavile ile Baki ve Derbend etraf torpaqlarla birlikde Sefevilere geri qaytarildi IstinadlarBain R Nisbet Slavonic Europe A Political History of Poland from 1447 to 1796 READ BOOKS 2006 323 ISBN 1 84664 581 6 2022 07 03 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 03 Savory Roger Iran Under the Safavids Cambridge University Press 1980 252 ISBN 0 521 04251 8 2022 07 03 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 03 Eliyarli Suleyman Azerbaycan tarixi Baki Azerbaycan nesriyyati 1996 Kose Ensar Osmanli devleti ve Rusya arasinda Kafkaslarin taksimi Istanbul antlasmasi Istanbul Buyuyenay yayin evi 2017 Mahmudov Yaqub AZERBAYCAN BEYNELXALQ MUNASIBETLER VE DIPLOMATIYA TARIXI DOVLETLERARASI MUQAVILELER VE DIGER XARICI SIYASET AKTLARI Baki 2009 Veliyev Elvin XVIII YUZYILIN ILK YARISINDA GUNEY KAFKASYA OSMANLI SAFEVI VE RUSYA KISKACINDA Konya 2014 Fisher ve basqalari 1991 seh 320 Mikaberidze 2011 seh 726 Houtsma ve van Donzel 1993 seh 760 Bromley 1970 seh 654 Martin 1997 seh 47 Remen Safi M Sovetskaya enciklopediya Russko tureckij dogovor 1724 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t 22 t 1975 2024 03 30 tarixinde Bain 2006 seh 323 Savory 1980 seh 252 Lang 1957 seh 117 Dowling 2014 Tucker 2006 seh 726MenbeMikaberidze Alexander Conflict and Conquest in the Islamic World A Historical Encyclopedia 2 volumes 2011 ISBN 1598843370 Fisher ve basqalari William Bayne Fisher P Avery G R G Hambly C Melville The Cambridge History of Iran Volume 7 Cambridge University Press 1991 ISBN 0521200954 Houtsma ve van Donzel E Houtsma M Th van Donzel E E J Brill s First Encyclopaedia of Islam 1913 1936 BRILL Brill 1993 ISBN 90 04 08265 4 Bromley J S The New Cambridge Modern History Volume 6 The Rise of Great Britain and Cambridge University Press 1970 Martin Samuel Elmo Uralic And Altaic Series Routledge 1997 ISBN 0 7007 0380 2 Savory Roger Iran Under the Safavids Cambridge University Press 1980 ISBN 0 521 04251 8 Bain R Nisbet Slavonic Europe A Political History of Poland from 1447 to 1796 READ BOOKS 2006 ISBN 1 84664 581 6 Lang David Marshall The Last Years of the Georgian Monarchy 1658 1832 New York Columbia University Press 1957 Dowling Timothy C Russia at War From the Mongol Conquest to Afghanistan Chechnya and Beyond Abc Clio 2014 ISBN 9781598849486 Tucker 2006 Nader Shah Retrieved 5 January 2014 Ernest Nader Shah Encyclopaedia Iranica Online 2006Hemcinin baxKirmansah sulh muqavilesi I Pyotr Nadir sah Efsar