Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İlyas Temirqaya oğlu Bəxşiş (krımtat. İlyas Bahşış, Ильяс Бахшыш; 23 mart 1913, Simferopol – 25 iyul 2000, Simferopol) — Krım Tatar əsilli SSRİ və Ukrayna bəstəkarı, musiqiçi. Krım Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi (1940), Özbəkistan SSR əməkdar artisti (1967), Özbəkistan SSR əməkdar müəllimi (1973), Ukraynanın əməkdar incəsənət xadimi (1993), Fəxri Krımlı (2000).
| İlyas Temirqaya Bəxşiş | |
|---|---|
| krımtat. İlyas Bahşış, Ильяс Бахшыш | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 23 mart 1913 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 25 iyul 2000 (87 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vətəndaşlığı | |
| Musiqiçi məlumatları | |
| Fəaliyyəti | musiqiçi |
| Mükafatları |   |
Həyatı
İlyas Temirqaya oğlu Bəxşiş 1913-cü il martın 23-də Simferopolda anadan olmuşdur. Simferopol Krım Tatar nümunəvi 9 illik 13 nömrəli məktəbi bitirmişdir. 1920-ci illərin sonunda Moskvada Mühəndislik və Kommunal Təsərrüfatı İnstitutunda və Kazanda təhsil almışdır. 1934-cü ildə Simferopol Musiqi Kollecinə (professor İ. İ. Çernovun sinfi) daxil olmuşdur. Tələbə ikən Krım radiosunda diktor vəzifəsində çalışmışdır. Kolleci bitirdikdən sonra (1937) radio komitəsinin baş musiqi redaktoru təyin edilmişdir.
1937-ci ildə Krım Dövlət Tatar Opera və Balet Teatrını yaratmaq üçün Simferopola gələn bəstəkar L. Knipper ilə əməkdaşlıq əlaqələri qurmuşdur. Elə həmin il 1940-cı ildə yenidən Bəxşinin rəhbərlik etdiyi Krım Bəstəkarlar İttifaqına çevrilən Krım ASSR-in yeni yaradılan Musiqi Fondunun sədri təyin edilmişdir. Eyni zamanda Krım tatarlarının Krım Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblının bədii rəhbəri olaraq çalışmışdır.
Müharibədən əvvəlki illərdə əsasən mahnı janrında işləyir, teatr tamaşaları üçün musiqi bəstələyirdi. Almanlar Simferopolu işğal etdikdən sonra ansamblın bir hissəsi olaraq Perekopdakı cəbhə bölgələrində və Cənubi Sahildəki Alman hərbi xəstəxanalarında konsertlərlə çıxış etmişdir. Krım Tatar teatrının musiqi sahəsindən məsul olmuşdur. 1942–1943-cü illərdə teatrda səhnəyə qoyulan bütün musiqi tamaşalarının musiqi tərtibatına nəzarət etmişdir. 1943-cü ilin sonunda bir qrup teatr rəssamı ilə birlikdə Krımdan ostarbayter olaraq Rumıniyaya sürgün edilir. 1945-ci ildə vətənə qayıtdıqdan sonra həmkarları ilə birlikdə uran mədənlərində işləmək üçün Tacikistana deportasiya edildi. Lakin Mixail Kalininə yazdığı şəxsi məktub musiqiçini təhlükəli işdən xilas etdi və tezliklə Baxşiş yaradıcılığa qayıtdı.
1956-cı ilə qədər Fərqanə Özbək və Rus teatrlarında musiqi şöbəsinin müdiri işləmişdir. 1957-ci ildə Daşkənddə Baxşiş üzvləri Orta Asiya respublikalarına sürgün edilmiş həmvətənləri olan Krım tatarlarının "Qaytarma" ansamblını ("Xaitarma") yaratmağa nail olmuşdur. Bəstəkar Krım Tatar simfonik musiqisinin inkişafına xüsusi diqqət ayırır və onu zənginləşdirməyə çalışırdı. Xüsusilə 1970-ci illərdə simfonik orkestri üçün "Krım Tatar Xalq Melodiyalarına Beş Variasiya", "Tatar Rapsodiyası", "Vətən Türküsü" ("Vətən mahnısı") musiqi dəsti üçün əsərlər yaradır.
1989-cu ildə Baxşiş vətəninə qayıtmağa müvəffəq olur. Baxşiş Krım Tatar Dram Teatrının dirçəlişində fəal iştirak edir və 1994-cü ilə qədər onun bədii rəhbəri vəzifəsini icra edir.
7 avqust 2000-ci ildə ölümündən sonra "Fəxri Krımlı" adına layiq görülür.
Ailəsi
1940-cı ildən Simferopolda Jukovski küçəsi 20, ünvanındakı Mütəxəssislər Evində yaşayırdı.
Həyat yoldaşı Esma, qızları Elzara (1937-ci il təvəllüdlü) və Leyla (1940-cı il təvəllüdlü). Sürgündə onların bir oğlu İskəndər və bir qızı Gülnarə də anadan olmuşdu.
Fəxri adları
- Krım Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi (1940)
- Özbəkistan SSR əməkdar artisti (1967)
- Özbəkistan SSR əməkdar müəllimi (1973)
- Ukraynanın əməkdar incəsənət xadimi (1993)
- Krım Muxtar Respublikasının fəxri dövlət mükafatı — "Krım tatarların xalq mahnıları" folklor toplusuna görə
- Fəxri Krımlı (2000).
İstinadlar
- Абдульвапов Н. Крымскотатарская образцово-показательная школа № 13 // Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар. III. г. Симферополь. Белгород: КОНСТАНТА. гл. ред. Р. С. Хакимов. 2018. 182. ISBN .
- Абдульвапов Н. Дом специалистов, в котором в 1930–1940-е гг. жил ряд выдающихся крымскотатарских государственных и культурных деятелей // Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар. III. г. Симферополь. Белгород: КОНСТАНТА. гл. ред. Р. С. Хакимов. 2018. 364–365. ISBN .
- Абдульвапов Н., Бекиров С. Дворец Труда, в котором в 1930–1936 гг. располагался Крымский областной радиокомитет // Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар. III. г. Симферополь. Белгород: КОНСТАНТА. гл. ред. Р. С. Хакимов. 2018. 272. ISBN .
- "О присвоении звания "Почетный крымчанин" Бакшишеву (Бахшишу) И.Т. (посмертно)". 2019-06-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-31.
- "О присуждении государственных премий Республики Крым за 1994 год". Верховна Рада України. Законодавство АР Крим. 2021-07-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-11.
Xarici keçidlər
- Сайт крымского министерства культуры с деятелями крымскотатарской культуры [ölü keçid]
- Ильяс Бахшиш — история моего народа
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ilyas Temirqaya oglu Bexsis krimtat Ilyas Bahsis Ilyas Bahshysh 23 mart 1913 Simferopol 25 iyul 2000 Simferopol Krim Tatar esilli SSRI ve Ukrayna bestekari musiqici Krim Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin emekdar incesenet xadimi 1940 Ozbekistan SSR emekdar artisti 1967 Ozbekistan SSR emekdar muellimi 1973 Ukraynanin emekdar incesenet xadimi 1993 Fexri Krimli 2000 Ilyas Temirqaya Bexsiskrimtat Ilyas Bahsis Ilyas BahshyshUmumi melumatlarDogum tarixi 23 mart 1913 1913 03 23 Dogum yeri Simferopol Tavriya quberniyasi d Rusiya imperiyasiVefat tarixi 25 iyul 2000 2000 07 25 87 yasinda Vefat yeri Simferopol Simferopol seher surasi d Krim Muxtar Respublikasi UkraynaVetendasligi SSRI UkraynaMusiqici melumatlariFealiyyeti musiqiciMukafatlariHeyatiIlyas Temirqaya oglu Bexsis 1913 cu il martin 23 de Simferopolda anadan olmusdur Simferopol Krim Tatar numunevi 9 illik 13 nomreli mektebi bitirmisdir 1920 ci illerin sonunda Moskvada Muhendislik ve Kommunal Teserrufati Institutunda ve Kazanda tehsil almisdir 1934 cu ilde Simferopol Musiqi Kollecine professor I I Cernovun sinfi daxil olmusdur Telebe iken Krim radiosunda diktor vezifesinde calismisdir Kolleci bitirdikden sonra 1937 radio komitesinin bas musiqi redaktoru teyin edilmisdir 1937 ci ilde Krim Dovlet Tatar Opera ve Balet Teatrini yaratmaq ucun Simferopola gelen bestekar L Knipper ile emekdasliq elaqeleri qurmusdur Ele hemin il 1940 ci ilde yeniden Bexsinin rehberlik etdiyi Krim Bestekarlar Ittifaqina cevrilen Krim ASSR in yeni yaradilan Musiqi Fondunun sedri teyin edilmisdir Eyni zamanda Krim tatarlarinin Krim Dovlet Mahni ve Reqs Ansamblinin bedii rehberi olaraq calismisdir Muharibeden evvelki illerde esasen mahni janrinda isleyir teatr tamasalari ucun musiqi besteleyirdi Almanlar Simferopolu isgal etdikden sonra ansamblin bir hissesi olaraq Perekopdaki cebhe bolgelerinde ve Cenubi Sahildeki Alman herbi xestexanalarinda konsertlerle cixis etmisdir Krim Tatar teatrinin musiqi sahesinden mesul olmusdur 1942 1943 cu illerde teatrda sehneye qoyulan butun musiqi tamasalarinin musiqi tertibatina nezaret etmisdir 1943 cu ilin sonunda bir qrup teatr ressami ile birlikde Krimdan ostarbayter olaraq Ruminiyaya surgun edilir 1945 ci ilde vetene qayitdiqdan sonra hemkarlari ile birlikde uran medenlerinde islemek ucun Tacikistana deportasiya edildi Lakin Mixail Kalinine yazdigi sexsi mektub musiqicini tehlukeli isden xilas etdi ve tezlikle Baxsis yaradiciliga qayitdi 1956 ci ile qeder Ferqane Ozbek ve Rus teatrlarinda musiqi sobesinin mudiri islemisdir 1957 ci ilde Daskendde Baxsis uzvleri Orta Asiya respublikalarina surgun edilmis hemvetenleri olan Krim tatarlarinin Qaytarma ansamblini Xaitarma yaratmaga nail olmusdur Bestekar Krim Tatar simfonik musiqisinin inkisafina xususi diqqet ayirir ve onu zenginlesdirmeye calisirdi Xususile 1970 ci illerde simfonik orkestri ucun Krim Tatar Xalq Melodiyalarina Bes Variasiya Tatar Rapsodiyasi Veten Turkusu Veten mahnisi musiqi desti ucun eserler yaradir 1989 cu ilde Baxsis vetenine qayitmaga muveffeq olur Baxsis Krim Tatar Dram Teatrinin dircelisinde feal istirak edir ve 1994 cu ile qeder onun bedii rehberi vezifesini icra edir 7 avqust 2000 ci ilde olumunden sonra Fexri Krimli adina layiq gorulur Ailesi1940 ci ilden Simferopolda Jukovski kucesi 20 unvanindaki Mutexessisler Evinde yasayirdi Heyat yoldasi Esma qizlari Elzara 1937 ci il tevelludlu ve Leyla 1940 ci il tevelludlu Surgunde onlarin bir oglu Iskender ve bir qizi Gulnare de anadan olmusdu Fexri adlariKrim Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin emekdar incesenet xadimi 1940 Ozbekistan SSR emekdar artisti 1967 Ozbekistan SSR emekdar muellimi 1973 Ukraynanin emekdar incesenet xadimi 1993 Krim Muxtar Respublikasinin fexri dovlet mukafati Krim tatarlarin xalq mahnilari folklor toplusuna gore Fexri Krimli 2000 IstinadlarAbdulvapov N Krymskotatarskaya obrazcovo pokazatelnaya shkola 13 Svod pamyatnikov istorii arhitektury i kultury krymskih tatar III g Simferopol Belgorod KONSTANTA gl red R S Hakimov 2018 182 ISBN 978 5 906952 68 4 Abdulvapov N Dom specialistov v kotorom v 1930 1940 e gg zhil ryad vydayushihsya krymskotatarskih gosudarstvennyh i kulturnyh deyatelej Svod pamyatnikov istorii arhitektury i kultury krymskih tatar III g Simferopol Belgorod KONSTANTA gl red R S Hakimov 2018 364 365 ISBN 978 5 906952 68 4 Abdulvapov N Bekirov S Dvorec Truda v kotorom v 1930 1936 gg raspolagalsya Krymskij oblastnoj radiokomitet Svod pamyatnikov istorii arhitektury i kultury krymskih tatar III g Simferopol Belgorod KONSTANTA gl red R S Hakimov 2018 272 ISBN 978 5 906952 68 4 O prisvoenii zvaniya Pochetnyj krymchanin Bakshishevu Bahshishu I T posmertno 2019 06 28 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 31 O prisuzhdenii gosudarstvennyh premij Respubliki Krym za 1994 god Verhovna Rada Ukrayini Zakonodavstvo AR Krim 2021 07 31 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 11 Xarici kecidlerSajt krymskogo ministerstva kultury s deyatelyami krymskotatarskoj kultury olu kecid Ilyas Bahshish istoriya moego naroda