Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İlisu – Azərbaycan Respublikasının Qax rayonu ərazisində mineral bulaq.
Ümumi məlumat
İlisu bulağı İlisu kəndindən 5 km şərqdə Hamamçay dərəsində Moxbulaq,Hamam,Oğlanbulaq-qızbulaq və s. bulaqlardan ibarətdir. Bu bulaqlardan çoxu(Moxbulaq istisna olmaqla) hərarəti 40 °C-45°-yə çatan kükürdlü(hidrokarbonatlı) isti sudur.
Tarixi məlumat
İlisu termal suları ilk dəfə 1866-cı ildə K.A.Nikitin tərəfindən tədqiq olunmuş və Q.V.Struve tərəfindən 1887-ci ildə kimyəvi tərkibi öyrənilmişdir.1950-ci ildən sonra bu bulaqda tikinti işləri aparılmiş,insanların su vannaları qəbul etməsi üçün xüsusi şərait yaradılmışdır.Suyun çıxdığı oyuq ön tərəfdən hörülərək hovuz halına salınmış və vanna qəbul etmək üçün istifadə olunur.Tədricən bu ərazı,təyinatına uyğun olaraq xalq arasında" hamam" adlanmışdır.Hamamdan bir qədər aralıda diğər mineral su-"Oğlan bulaq-qız bulaq" yerləşir.O,yerdən təxminən 2 m yüksəklikdən,qayanın işərisindən axıb tökülən isti su şırnağından ibarətdir.Qayada yanaşı əyləşib iki nəfərin söykənməsi üşün kreslonun söykənəcəıyinə bənzər yer var.Yaxınlıqda insanların gecələməsi üçün də otaqlar tikilmişdir.
Kimyəvi tərkibi
Adətən kükürdlü su adlanılan bu bulaqlar əslində kimyəvi tərkibəcə hidrokarbonatlıdır.Mineral bulaqda müşahidə edilən qazlar tərkibcə hidrogen-sulfidlidir. Mineral bulaqların tərkibində radon elementidə üstülük təşkil edir. Radon – Mendeleyev cədvəlində VIII qrupun elementidir. Radon radiumun çox qısa yaşama müddəti olan (yarımparçalanma dövrü 3.8 sutka) parçalanma məhsuludur. Təsirsiz qazlara aiddir. Rəngi, dadı və iyi yoxdur. Radon təbiətdə ən nadir elementlərdən biridir. Bu qaz radioaktiv maddələrin parçalanması zamanı əmələ gəlir. Əsasən tibb sahəsində tətbiq olunur. Radonun müalicə təsiri göstərən əsas amil alfa şüalanmadır ki, bundan periferik sinir sisteminn, dayaq – hərəkət sisteminin, damar, ginekoloji, bir sıra dəri xəstəliklərinin və yanıqlardan sonrakı fəsadların müalicəsində istifadə olunur.
Hidronimin mənşəyi
Hidronim qıpçaq sözü olan ili (isti) və su sözlərindən düzəlib, İsti su deməkdir. Türk dilində İlisu həm də "yel suyu" mənasında işlənir.İlisu sözünü başqa cür şərh edənlər də vardır.N.Q.Vaydenbaum "Qafqaz üzrə bələdçi" əsərində İlisu-sözünü "elli-su"-əlli su kimi tərcümə etmişdir. İ.P.Petruşevski də "elli-su" variantını vermişdir.Rus tarixçisi A.Fon-Potto isə İlisu sözünün mənşəyini "iyli su"-"kükürdlü su" ilə bağlamışdır. İlisu bulağının yaxınlığındakı İlisu kəndidə adını bu bulaqdan almışdır.
Radon vannaları
Hamamçay dərəsindən “Uludağ” turizim və istirahət kompleksinə asma kəmərlərlə bir çox xəstəliklərin əlacı, möcüzəvi termal bulaqların suyu gətirilmiş və radon vannaları qurulmuşdur. Radon vannaları əsasən müalicə vasitəsi kimi tətbiq olunur. Həkim təyinatından asılı olaraq həftədə 6 dəfəyə qədər tətbiq oluna bilər. Suda həll olunmuş radon sakitləşdirici, ağrıkəsici və iltihaba qarşı təsir göstərir, yüksək qan təzyiqini aşağı salır, sinir, endokrin və immun sisteminin fəaliyyətini normalaşdırır, damar və əzələ sisteminin spazmalarını aradan qaldırmağa kömək edir, regenerasiya proseslərini stimullaşdırır.
Radon vannalarının qəbulu, ürək fəaliyyətini yaxşılaşdırır, qan təzyiqini normalaşdırır. Radon vannalarının köməyi ilə sağalma, sinir və əzələ liflərində sorulma prosesləri sürətlənir. Radon vannaları maddələr mübadiləsinin pozulmasından, şəkərli diabetdən, podaqradan və piylənmədən əziyyət çəkənlərin müalicəsində əhəmiyyətlidir. Bu vannalar dəri xəstəliklərinin müalicəsi zamanı yaxşı təsir göstərir, sinir sisteminin fəaliyyətini stimullaşdırır, daxili sekresiya vəzilərinin fəaliyyətini normalaşdırır. Xəstələr radon vannalarını asan qəbul edir və həm də balneoloji müalicənin başqa enerji-aktiv faktorlarının təsirini yüngülləşdirir. Radon vannası qanın laxtalanma sistemlərinə müsbət təsir göstərir və mikrosirkulyasiya proseslərini yaxşılaşdırır.
Mənbə
- Azərbaycan toponimlərinin ensklopediyası lüğəti, II cilddə. Bakı-2007. I cild, səh.257.
İtinadlar
- İlisu ensiklopedik məlumat kitabı.2005.s.73.
- Азəрбаjчан ССР-нын АТЛАСЫ.Бакы-Москва.1963.səh.36-37
- Вейденбаум Н.Г.Путеводител по Кавказа.-Тифлис,1888.с.392.
- Фон-Плотто А. Природа и люди Закатальского округа // Сборник сведений о кавказских горцах (ССКГ). Тифлис, 1869. Вып. IV.s.11
- "Arxivlənmiş surət". 2016-03-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-08.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ilisu Azerbaycan Respublikasinin Qax rayonu erazisinde mineral bulaq Oglan bulaq qiz bulaqUmumi melumatIlisu bulagi Ilisu kendinden 5 km serqde Hamamcay deresinde Moxbulaq Hamam Oglanbulaq qizbulaq ve s bulaqlardan ibaretdir Bu bulaqlardan coxu Moxbulaq istisna olmaqla herareti 40 C 45 ye catan kukurdlu hidrokarbonatli isti sudur Tarixi melumatIlisu termal sulari ilk defe 1866 ci ilde K A Nikitin terefinden tedqiq olunmus ve Q V Struve terefinden 1887 ci ilde kimyevi terkibi oyrenilmisdir 1950 ci ilden sonra bu bulaqda tikinti isleri aparilmis insanlarin su vannalari qebul etmesi ucun xususi serait yaradilmisdir Suyun cixdigi oyuq on terefden horulerek hovuz halina salinmis ve vanna qebul etmek ucun istifade olunur Tedricen bu erazi teyinatina uygun olaraq xalq arasinda hamam adlanmisdir Hamamdan bir qeder aralida diger mineral su Oglan bulaq qiz bulaq yerlesir O yerden texminen 2 m yukseklikden qayanin iserisinden axib tokulen isti su sirnagindan ibaretdir Qayada yanasi eylesib iki neferin soykenmesi usun kreslonun soykeneceiyine benzer yer var Yaxinliqda insanlarin gecelemesi ucun de otaqlar tikilmisdir Kimyevi terkibiAdeten kukurdlu su adlanilan bu bulaqlar eslinde kimyevi terkibece hidrokarbonatlidir Mineral bulaqda musahide edilen qazlar terkibce hidrogen sulfidlidir Mineral bulaqlarin terkibinde radon elementide ustuluk teskil edir Radon Mendeleyev cedvelinde VIII qrupun elementidir Radon radiumun cox qisa yasama muddeti olan yarimparcalanma dovru 3 8 sutka parcalanma mehsuludur Tesirsiz qazlara aiddir Rengi dadi ve iyi yoxdur Radon tebietde en nadir elementlerden biridir Bu qaz radioaktiv maddelerin parcalanmasi zamani emele gelir Esasen tibb sahesinde tetbiq olunur Radonun mualice tesiri gosteren esas amil alfa sualanmadir ki bundan periferik sinir sisteminn dayaq hereket sisteminin damar ginekoloji bir sira deri xesteliklerinin ve yaniqlardan sonraki fesadlarin mualicesinde istifade olunur Hidronimin menseyiHidronim qipcaq sozu olan ili isti ve su sozlerinden duzelib Isti su demekdir Turk dilinde Ilisu hem de yel suyu menasinda islenir Ilisu sozunu basqa cur serh edenler de vardir N Q Vaydenbaum Qafqaz uzre beledci eserinde Ilisu sozunu elli su elli su kimi tercume etmisdir I P Petrusevski de elli su variantini vermisdir Rus tarixcisi A Fon Potto ise Ilisu sozunun menseyini iyli su kukurdlu su ile baglamisdir Ilisu bulaginin yaxinligindaki Ilisu kendide adini bu bulaqdan almisdir Radon vannalariHamamcay deresinden Uludag turizim ve istirahet kompleksine asma kemerlerle bir cox xesteliklerin elaci mocuzevi termal bulaqlarin suyu getirilmis ve radon vannalari qurulmusdur Radon vannalari esasen mualice vasitesi kimi tetbiq olunur Hekim teyinatindan asili olaraq heftede 6 defeye qeder tetbiq oluna biler Suda hell olunmus radon sakitlesdirici agrikesici ve iltihaba qarsi tesir gosterir yuksek qan tezyiqini asagi salir sinir endokrin ve immun sisteminin fealiyyetini normalasdirir damar ve ezele sisteminin spazmalarini aradan qaldirmaga komek edir regenerasiya proseslerini stimullasdirir Radon vannalarinin qebulu urek fealiyyetini yaxsilasdirir qan tezyiqini normalasdirir Radon vannalarinin komeyi ile sagalma sinir ve ezele liflerinde sorulma prosesleri suretlenir Radon vannalari maddeler mubadilesinin pozulmasindan sekerli diabetden podaqradan ve piylenmeden eziyyet cekenlerin mualicesinde ehemiyyetlidir Bu vannalar deri xesteliklerinin mualicesi zamani yaxsi tesir gosterir sinir sisteminin fealiyyetini stimullasdirir daxili sekresiya vezilerinin fealiyyetini normalasdirir Xesteler radon vannalarini asan qebul edir ve hem de balneoloji mualicenin basqa enerji aktiv faktorlarinin tesirini yungullesdirir Radon vannasi qanin laxtalanma sistemlerine musbet tesir gosterir ve mikrosirkulyasiya proseslerini yaxsilasdirir MenbeAzerbaycan toponimlerinin ensklopediyasi lugeti II cildde Baki 2007 I cild seh 257 ItinadlarIlisu ensiklopedik melumat kitabi 2005 s 73 Azerbajchan SSR nyn ATLASY Baky Moskva 1963 seh 36 37 Vejdenbaum N G Putevoditel po Kavkaza Tiflis 1888 s 392 Fon Plotto A Priroda i lyudi Zakatalskogo okruga Sbornik svedenij o kavkazskih gorcah SSKG Tiflis 1869 Vyp IV s 11 Arxivlenmis suret 2016 03 17 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 09 08 Hemcinin baxIlisu Ilisu sultanligiXarici kecidlerhttp www ilisu uludag com lang 1 amp id 1